بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
فصل اول: کلیات (مفهوم)
اسلاید 2 :
فلسفه اخلاق
اسلاید 3 :
فصل اول: کلیات (درآمد)
چرا راستگویی، وفای به عهد، احسان و نیکوکاری را خوب میدانیم؟
چرا دروغ گویی، عهدشکنی و ظلم به دیگران را بد میدانیم؟
منشأ خوبی و بدی این کارها چیست؟
بر چه مبنایی بعضی کارها و صفات خوب و بعضی بد خوانده میشوند؟
اصلا خوب و بد یعنی چی؟
ملاک خوب و بد بودن یک کار یا صفت چیست؟
چرا باید یک کار خوب را انجام و یک کار بد را ترک کرد؟
آیا یک کار و صفت خوب همیشه و همه جا خوب و کار و صفت بد نیز همیشه و همه جا بد است؟
هنگامی که در انجام دو کار خوب یا ترک دو کار بد تعارض پیدا کردیم وظیفه ما چیست؟
اسلاید 4 :
فصل اول: کلیات (مفهوم لغوی)
واژه اخلاق جمع «خُلق» و «خُلُق» است که به معنای سرشت، طبیعت، عادت و خوی به کار رفته است.
«وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ» (و راستى كه تو را خويى والاست). (قلم، 4)
خوی و سرشت گاه نیکو و پسندیده است مانند شجاعت و کرامت و گاه زشت و ناپسند مثل ترسویی و لئامت.
خُلق و خَلق هم ریشه دانسته شدهاند. خُلق نیکو و زیبا به معنی بهرهمندی از سرشت و سجیهای زیبا و پسندیده است که به اختیار انسان حاصل میشود و خَلق نیکو و زیبا به معنای آفرینش و ظاهری نیکو و اندامی موزون و هماهنگ است که خداوند عنایت میکند و امری اختیاری نیست.
اسلاید 5 :
فصل اول: کلیات (مفهوم اصطلاحی)
دانشمندانِ اخلاق معانی اصطلاحی متعددی برای اخلاق بیان کردهاند:
«صفات نفسانی که در نفس انسان رسوخ کرده و پایدار باشد».
ابوعلی مسکویه: «اخلاق حالتی نفسانی است که بدون نیاز به تفکر و تأمل، آدمی را به سمت انجام کار حرکت میدهد».
رایجترین تعریف: «صفات و ویژگیهای پایدار در نفس که موجب میشوند کارهایی متناسب با آن صفات، به طور خودجوش و بدون نیاز به تفکر و تأمل، از انسان صادر شود».
برخی از دانشمندان اخلاق را شامل صفات نفسانی غیرپایدار نیز دانستهاند.
برخی نیز اخلاق را نظام یا نظریه هنجاری یک فرد یا گروه تعریف کردهاند.
گاهی هم اخلاق به معنای نهاد اخلاقی زندگی به کار میرود و هم عرض هنر، علم و حقوق و . است.
اسلاید 6 :
منشأ صفات و ویژگیهای پایدار چیست؟
ذات و فطرت
محیط خانواده و اجتماع
محیط جغرافیا
وراثت
تمرین و ممارست
..
اسلاید 7 :
اخلاق فضیلت و رذیلت
اگر حالت نفسانی به گونهای باشد که کارهای زیبا و پسندیده از آن صادر شود، آن را اخلاق خوب (فضیلت) و اگر افعال زشت و ناپسند از آن صادر گردد، آن را اخلاق بد (رذیلت) می نامند.
یادمان باشد هر فضیلتی بین دو رذیلت است.
اسلاید 8 :
فصل اول: کلیات (مفهوم)
تفاوت اخلاق و تربیت:
اخلاق امری مقدس و ویژه حوزه افعال اختیاری انسان است.
تربیت معنایی عام دارد و شامل حیوانات نیز میشود.
تربیت مفهوم پرورش و ساختن را میرساند. از نظر تربیت فرق نمیکند که چگونه و برای چه هدفی باشد. در مفهوم تربیت قداست نیست.
اما در مفهوم اخلاق قداست نهاده شده است. به همین سبب اخلاق را در مورد حیوان یا گیاه به کار نمیبرند.
اسلاید 9 :
فصل اول: کلیات (علم اخلاق)
علم اخلاق علمی است که با آموزش صفات و ملکات پسندیده و طریقه کسب آنها و نیز بیان صفات بد و راه و روش اجتناب از آنها، راه رسیدن به منش خوب را به ما نشان میدهد و نیز شیوه صحیح رفتار ما در ارتباط با خود، دیگران و خداوند به منظور نیل به سعادت و کمال معرفی میکند.
جامعترین تعریف: «علم اخلاق علمی است که با معرفی و شناساندن انواع خوبیها و بدیها، راههای کسب خوبیها و رفع و دفع بدیها را به ما میآموزد».
این تعریف هم به بعد شناختی و معرفتی و هم به بعد عملی و رفتاری اشاره دارد.
اسلاید 10 :
فصل اول: کلیات (موضوع علم اخلاق)
موضوع علم اخلاق چیست؟
رفتار اختیاری انسان که از صفات پایدار در جان نشأت میگیرد.
اسلاید 11 :
فصل اول: کلیات (هدف علم اخلاق)
هدف علم اخلاق چیست؟
هدف غایی: سعادت و کمال انسان، تقرب و رضوان الهی
هدف متوسط: مدیریت روابط پنجگانه انسان با خدا، خود، خانواده، خلایق (جامعه) و خلقت.
هدف اولیه: نهادینه کردن فضایل و دوری از رذایل و آموزش شیوه صحیح رفتار
اسلاید 12 :
فصل اول: کلیات (انواع پژوهشهای اخلاق)
محققان و اندیشمندان علوم مختلف، پژوهشها و تحقیقات متنوعی درباره اخلاق سامان دادهاند.
سه حوزه پژوهشی و مطالعاتی را میتوان از یکدیگر بازشناخت:
1) اخلاق توصیفی
2) اخلاق هنجاری
3) فرا اخلاق
اسلاید 13 :
فصل اول: کلیات (انواع پژوهشهای اخلاق)
1) اخلاق توصیفی:
این نوع اخلاق به توصیف و معرفی اخلاقیات افراد، گروهها و جوامع مختلف میپردازد.
در پژوهشهای توصیفی، صرفا در پی توصیف و گزارش از اخلاقیات خاصی هستیم.
این گونه پژوهش به روش تاریخی، نقلی و تجربی صورت میگیرد و نه عقلی و استدلالی.
این مطالعات را معمولا، جامعهشناسان، مردمشناسان و مورخان انجام می دهند.
در این نوع پژوهش هیچگونه داوری صورت نمیگیرد.
هدف فقط گزارش و توصیف اخلاق افراد و جوامع به منظور آشنایی با اصول اخلاقی و رفتاری آنهاست.
اسلاید 14 :
فصل اول: کلیات (انواع پژوهشهای اخلاق)
2) اخلاق هنجاری: (اخلاق دستوری یا توصیهای، اخلاق درجه یک)
منظور بررسی خوبی و بدی، درستی و نادرستی و بایستگی و نبایستگی افعال اختیاری انسان و قضاوت در باره آنهاست.
موضوع این نوع پژوهش، افعال اختیاری انسان و صفات درونی حاصل شده از افعال اختیاری است، نه دیدگاههای افراد، اقوام و یا ادیان خاص.
روش بحث در این نوع پژوهش روش استدلالی و عقلی است.
این پژوهش دارای دو بخش است:
الف) ارائه معیارهای فراگیر اخلاقی برای تعیین مصداق خوبی و بدی افعال اخلاقی.
ب) تعیین مصداق خوبی و بدی، درستی و نادرستی و بحث از خوبی و بدی افعال خاص.
اسلاید 15 :
فصل اول: کلیات (انواع پژوهشهای اخلاق)
اخلاق کاربردی یا کاربستی زیرمجموعه اخلاق هنجاری است.
اخلاق کاربردی درصدد است که کاربرد منظم نظریه اخلاقی را در حوزه مسائل خاص نشان دهد.
اخلاق دانشجویی، اخلاق پژوهش، اخلاق نقد، اخلاق گفتگو، اخلاق سیاست، اخلاق جنسی و . از شاخه های اخلاق کاربردی هستند.
اخلاق کاربردی شامل اخلاق حرفهای نیز می شود و آن تأمل درباره ابعاد مسائل و موضوعات مربوط به مشاغل خاص مانند پزشکی، تجارت، روزنامهنگاری و . است.
هدف از اخلاق کاربردی نیز ارزشگذاری و ارزیابی اخلاقی و در نتیجه پذیرش یا انکار آن خطمشیها و رفتارهاست.
اسلاید 16 :
فصل اول: کلیات (انواع پژوهشهای اخلاق)
3) فرااخلاق: (اخلاق تحلیلی، فلسفی، انتقادی و.)
فرااخلاق اصطلاح جدیدی است که در اوایل قرن بیستم در برابر اخلاق هنجاری به کار رفته است.
در فرااخلاق نه کاری توصیفی درباره اخلاق افراد و گروه ها و . صورت می گیرد و نه حکمی هنجاری و ارزشی ارائه می شود؛ بلکه جملات و گزارههای اخلاقی از جنبه های مختلف مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. برخی جنبهها عبارتند از:
اسلاید 17 :
فصل اول: کلیات (جنبههای مختلف فرااخلاق)
الف: معناشناسی: در این جنبه مفاهیمی که در گزاره های اخلاقی به کار رفته مورد بحث قرار گرفته و معنای آنها تبیین می شود.
مفاهیمی که محمول و مسند جملات اخلاقی قرار میگیرند، مانند: خوب، بد، باید، نباید، درست، نادرست و وظیفه و . .
همچنین مفاهیمی که موضوع یا مسند الیه جملات اخلاقی واقع میشوند که یا یک فعل اختیاری انسان است یا صفتی از صفات او؛ مانند: راستگویی، دروغگویی، احسان، ظلم، شجاعت، سخاوت، ترس و. .
مفاهیمی هم که پیشفرض قضایای اخلاقی هستند، مانند اراده، انتخاب، میل، انگیزه و آزادی و همچنین مفاهیمی که به عنوان نتایج احکام اخلاقی به کار می روند مانند لذت، سود، سعادت، خیر و . نیز در فرااخلاق مورد تحلیل معناشناختی واقع میشوند.
اسلاید 18 :
فصل اول: کلیات (جنبههای مختلف فرااخلاق)
ب: معرفتشناسی: بحثهایی چون اِخباری یا انشائی بودن گزارههای اخلاقی، مطلق یا نسبی بودن احکام اخلاقی و . نمونههایی از مباحث معرفتشناختی درباره گزارههای اخلاقیاند.
ج: منطقی: مباحثی همچون این مسئله که آیا «باید» از «هست» استنتاج کرد؟ یا میتوان گزارههای اخلاقی را از جملات غیراخلاقی نتیجه گرفت؟ و یا چه ارتباطی بین حقایق و ارزشها وجود دارد؟ نمونهای از مباحث منطقی درباره جملات اخلاقی است.
د: هستیشناسی: بحث از اینکه «آیا مفاهیم اخلاقی ما بازاء خارجی و عینی دارند یا نه؟» یا «این مفاهیم از وقایع خارجی حکایت می کنند یا فقط بیانگر اموری ذهنی و فرضی هستند؟» و بحث از واقعگرایی اخلاقی و غیرواقعگرایی از مباحث هستیشناختی فرااخلاق هستند.
اسلاید 19 :
فصل اول: کلیات (فلسفه اخلاق)
تعریف و قلمرو فلسفه اخلاق
) فلسفه اخلاق شامل همه انواع پژوهشهای اخلاقی - توصیفی، هنجاری و فرااخلاق – است.
) فلسفه اخلاق تنها شامل پژوهشهای هنجاری و فرااخلاقی است. (نظر نویسنده کتاب)
) برخی اندیشمندان غربی، فلسفه اخلاق را تنها دربرگیرنده مباحث فرااخلاقی می دانند.
فلسفه اخلاق دانشی است که تنها به بررسی عقلی مبادی تصوری و تصدیقی علم اخلاق میپردازد.
اسلاید 20 :
فصل اول: کلیات (فلسفه اخلاق)
برخی از مهمترین مسائل فلسفه اخلاق:
الف) مفاهیم اخلاقی از چه سنخی هستند؟ آیا از نوع مفاهیم معنادارند یا فقط نشانهای برای ابراز احساسات، عواطف و امیال شخصی افرادند؟
ب) احکام و قضایای اخلاقی از چه سنخ قضایایی هستند؟ آیا از واقعیات خارجی خبر می دهند (قضایای خبری)؟ یا ریشه در احساسات و امیال یا ارادههای فردی یا جمعی دارند (جملات انشایی)؟
ج) ملاک و معیار توجیه و معقولیت احکام و ارزشهای اخلاقی چیست؟ آیا این ملاک با معیار توجیه احکام غیرارزشی متفاوت است؟ یا هر معیاری که برای توجیه احکام غیرارزشی وجود داشته باشد، در احکام ارزشی نیز جاری است؟
