بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
انگيزش، تربيت و اخلاق کسب و کار در تمدن اسلامي
اسلاید 2 :
انگيزش و اخلاق در نظام سرمايه داري
در جوامع سنتي اقتصاد در ساير ابعاد زندگي اجتماعي حک شده و بر پايه اصل رفع نياز بنا شده بود.
بنيانگذاران اقتصاد سرمايه داري کوشيدند اقتصاد را از ساير ابعاد زندگي اجتماعي منفک کرده و آن را بر پايه اصل تکاپوي ثروت بنا نهند.
بدين صورت در نظام سرمايه داري توليد ثروت و انباشت سود به هدف و غايت اصلي فعاليت اقتصادي انسان تبديل شد.
اسلاید 3 :
نگرش و انگيزش در قرآن کريم
«فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَوةُ فَانتَشِرُواْ فِى الْأَرْضِ وَ ابْتَغُواْ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَ اذْكُرُواْ اللَّهَ كَثِيرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ »
الجمعة : ۱۰
«وَ مِن رَّحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ الَّيْلَ وَ النَّهَارَ لِتَسْكُنُواْ فِيهِ وَ لِتَبْتَغُواْ مِن فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»
القصص : ۷۳
«وَ جَعَلْنَا الَّيْلَ وَ النَّهَارَ ءَايَتَيْنِ فَمَحَوْنَآ ءَايَةَ الَّيْلِ وَ جَعَلْنَآ ءَايَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِّتَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّكُمْ وَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِينَ وَ الْحِسَابَ وَ كُلَّ شَىْ ءٍ فَصَّلْنَـهُ تَفْصِيلاً»
الإسراء : ۱۲
اسلاید 4 :
نگرش و انگيزش در سنت نبوي
قال رسول الله صلى الله عليه و آله :
السّاعي عَلى والِدَيهِ لِيَكُفَّهُما أو يُغنِيَهُما عَنِ النّاسِ في سَبيلِ اللّه ِ ، ومَن سَعى عَلى زَوجٍ أو وَلَدٍ لِيَكُفَّهُم ويُغنِيَهُم عَنِ النّاسِ في سَبيلِ اللّه ِ ، وَالسّاعي عَلى نَفسِهِ لِيُغنِيَها ويَكُفَّها عَنِ النّاسِ في سَبيلِ اللّه ِ ، وَالسّاعي مُكاثَرَةً في سَبيلِ الشَّيطانِ .
المعجم الأوسط : ۸ / ۲۷۷ / ۸۶۳۰ عن أنس ، كنز العمّال : ۴ / ۱۰ / ۹۲۳۷
قالَ اللّه ُ تَعالى : يا أحمَدُ ، إنَّ العِبادَةَ عَشَرَةُ أجزاءٍ ، تِسعَةٌ مِنها طَلَبُ الحَلالِ ، فَإِن اُطيبَ مَطعَمُكَ ومَشرَبُكَ فَأَنتَ في حِفظي وكَنَفي .
إرشاد القلوب : ۲۰۳ ، بحار الأنوار : ۷۷ / ۲۷ / ۶ .
اسلاید 5 :
انگیزش در تمدن اسلامی
تمدن اسلامی بر پایه فرهنگ اسلامی بنا شده بود و همه چیز از جمله زندگی اقتصادی بر همین اساس تعریف و تنظیم می شد. (مفهوم حک شدگی)
آنچه تمدن اسلامی را از تمدن های مادی متمایز می ساخت ذکر الهی و خداباوری بود.
مسلمانِ معتقد نه برای کسب سود و درآمد بلکه در پی فضل الهی و برای روزی گرفتن از او به کسب و کار می پرداخت.
قرابت بازار و مدارس دینی در تعلیم و تربیت توده مردم به ویژه تجار تاثیر فراوان داشت. (الفقه ثم المتجر)
گوشه اي از اين اعتقادات و اخلاقيات در کسب نامه هاي اصناف گوناگون مانند کسب نامه موزه دوزان انعکاس يافته است.
اسلاید 6 :
معیارهای اخلاق کسب وکار در اسلام
اخلاق کسب و کار در تمدن اسلامي جايگاه مهمي داشت و فضايل اخلاقي مبناي انتخاب بزرگان بازار و صنف بود. برخی از فضایل اخلاقی کسب و کار در اسلام عبارت بود از:
پرهيز از احتکار
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : مَنِ احتَكَرَ عَلَى المُسلِمينَ طَعاما ضَرَبَهُ اللّه ُ بِالجُذامِ وَالإِفلاسِ
كنزالعمّال: ۴/۹۷/۹۷۱۸ وص۱۸۱/۱۰۰۶۶؛ بحار الأنوار : ۶۲ / ۲۹۲ .
عنه صلى الله عليه و آله : مَن تَمَنَّى الغَلاءَ عَلى اُمَّتي لَيلَةً ، أحبَطَ اللّه ُ عَمَلَهُ أربَعينَ سَنَةً .
كنز العمّال : ۴ / ۹۸ / ۹۷۲۱ .
اسلاید 7 :
معیارهای اخلاق کسب وکار در اسلام
فروش به قيمت روز
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : مَن جَلَبَ طَعاما فَباعَهُ بِسِعرِ يَومِهِ فَكَأَنَّما تَصَدَّقَ بِهِ
إحياء علوم الدين : ۲ / ۱۱۰ .
ارجاح در وزن (کفه ترازو را به سود مشتري مايل کردن)
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : إذا وَزَنتُم فَأَرجِحوا .
سنن ابن ماجة : ۲ / ۷۴۸ / ۲۲۲۲
سود اندک گرفتن
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : لَيسَ مِنَ المُروءَةِ الرِّبحُ عَلَى الإِخوانِ .
تاريخ دمشق : ۶۱ / ۳۲۵ / ۱۲۶۵۱
كانَ عَلِيٌّ عليه السلام يَدورُ في سوقِ الكوفَةِ بِالدِّرَّةِ ويَقولُ : مَعاشِرَ التُّجّارِ ، خُذُوا الحَقَّ تَسلَموا . لا تَرُدّوا قَليلَ الرِّبحِ فَتُحرَموا كَثيرَهُ . إحياء علوم الدين : ۲ / ۱۲۰ ،
اسلاید 8 :
معیارهای اخلاق کسب وکار در اسلام
پرهيز از دروغ
عنه صلى الله عليه و آله : إذَا التّاجِرانِ صَدَقا بورِكَ لَهُما ، فَإِذا كَذَبا وخانا لَم يُبارَك لَهُما
سنن الترمذي : ۳ / ۵۱۶ / ۱۲۱۱ ،
پرهيز از غش و فريبگري
رسول اللّه صلى الله عليه و آله : مَن غَشَّ أخاهُ المُسلِمَ نَزَعَ اللّه ُ مِنهُ بَرَكَةَ رِزقِهِ ، وأفسَدَ عَلَيهِ مَعيشَتَهُ ، و وَكَلَهُ إلى نَفسِهِ .
بحار الأنوار : ۷۶ / ۳۶۵ / ۳۰ .
پرهيز از کم فروشي
عنه صلى الله عليه و آله: لَم يَنقُصُوا المِكيالَ وَالميزانَ إلاّ اُخِذوا بِالسِّنينَ ، وشِدَّةِ المَؤونَةِ ، وجَورِ السُّلطانِ .
الكافي : ۲ / ۳۷۳ / ۱
اسلاید 9 :
معیارهای اخلاق کسب وکار در اسلام
پرهيز از کتمان عيب، تعريف کالا توسط فرشنده و ذم کالا توسط مشتري
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : مَن باعَ وَاشتَرى فَليَحفَظ خَمسَ خِصالٍ ـ وإلاّ فَلا يَشتَرِيَنَّ ولا يَبيعَنَّ ـ : الرِّبا ، وَالحَلفَ ، وكِتمانَ العَيبِ ، وَالحَمدَ إذا باعَ ، وَالذَّمَّ إذَا اشتَرى
الكافي : ۵ / ۱۵۰ / ۲ ، تهذيب الأحكام : ۷ / ۶ / ۱۸
سخت نگرفتن بر بدهکار تنگ دست
عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ أطيَبَ الكَسبِ كَسبُ التُّجّارِ الَّذينَ إذا حَدَّثوا لَم يَكذِبوا ، وإذَا ائتُمِنوا لَم يَخونوا ، وإذا وَعَدوا لَم يُخلِفوا ، وإذَا اشتَرَوا لَم يَذُمّوا ، وإذا باعوا لَم يُطروا ، وإذا كانَ عَلَيهِم لَم يَمطُلوا ، وإذا كانَ لَهُم لَم يُعَسِّروا .
شُعب الإيمان : ۴ / ۲۲۱ / ۴۸۵۴ ، الفردوس : ۱ / ۲۱۷ / ۸۳۲
سوگند نخوردن
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : الحَلفُ مَنفَقَةٌ لِلسِّلعَةِ ؛ مَمحَقَةٌ لِلبَرَكَةِ .
اسلاید 10 :
معیارهای اخلاق کسب وکار در اسلام
نهي از تلقي رکبان، وارد شدن در معامله ديگران و نجش
عنه صلى الله عليه و آله :لا يُتَلَقَّى الرُّكبانُ لِبَيعٍ ، ولا يَبِع بَعضُكُم عَلى بَيعِ بَعضٍ ، ولا تَناجَشوا ، ولا يَبِع حاضِرٌ لِبادٍ ، ولا تَصُرُّوا الإبِلَ وَالغَنَمَ ؛
صحيح مسلم: ۳/۱۱۵۵/۱۱
نهي از پوشاندن عيب کالا
عنه صلى الله عليه و آله : مَن باعَ عَيباً لَم يُبَيِّنهُ لَم يَزَل في مَقتِ اللّه ِ ، ولَم تَزَلِ المَلائِكَةُ تَلعَنُهُ .
سنن ابن ماجة : ۲ / ۷۵۵ / ۲۲۴۷
عنه صلى الله عليه و آله : كِتمانُ البائِعِ عَيبَ ما باعَهُ غِشٌّ . . . لا يَحِلُّ لِمُسلِمٍ أن يَبيعَ مِن أخيهِ بَيعا يَعلَمُ فيهِ عَيبا إلاّ بَيَّنَهُ ، ولا يَحِلُّ لِغَيرِهِ إن عَلِمَ ذلِكَ العَيبَ أن يَكتُمَهُ عَنِ المُشتَري إذا راهُ اشتَراهُ ولَم يَعلَم بِهِ .
دعائم الإسلام : ۲ / ۴۷ / ۱۱۵ .
اسلاید 11 :
نظام آموزشی و تربیتی در تمدن اسلامی
چنان که نظریات جدید رشد نشان می دهد نظام آموزشی می تواند نقش مهمی در ارتقای رشد اقتصادی داشته باشد.
دعوت به علم و علم آموزی از محورهای اصیل فرهنگ اسلامی بود. به همین دلیل مسلمانان توان زیادی را صرف انتقال علوم از سایر زبان ها به زبان عربی کردند.
تعلیم و تعلم در اسلام اختصاص به طبقه اجتماعی خاصی نداشت؛ بسیاری از علمای برجسته مسلمان از شهرها و روستاهای کوچک و از خانواده های فقیر برخاسته بودند.
مدارس علمی بزرگ به ویژه نظامیه بغداد، نظامیه نیشابور، الازهر قاهره، مستنصریه بغداد و . مراکز مهم آموزش و پژوهش در دنیای آن روز بودند.
شهرهای بزرگ اسلامی تعداد زیادی مدرسه عالي داشتند. «ابنجبیر» سياح اندلسي که در قرن ششم هجری به مشرق آمد میگوید: در روزگار او سی مدرسه در بغداد بود که ساختمان هر کدام از هر کاخی زیباتر مینمود، با همه اینها، نظامیه از همه بهتر بود.
اسلاید 12 :
نقش وقف در تاسیس و تداوم فعالیت مدارس اسلامی
وقف نقش مهمی در تاسیس و استمرار حیات مدارس علمی بزرگ داشت.
نظامیه بغداد ساختمانی باشکوه و عالی داشت و نظام الملک برای ساختن آن 200000 دینار خرج کرد و نام خود را بر فراز آن نوشت و در اطراف آن بازارها ساخت و وقف مدرسه کرد و گرمابه ها و دکان ها خرید و بر آن وقف کرد و هر سال برای استادان و شاگردان مبلغ 15000 دینار خرج و صرف کرد.
آلوسی بازگو میکند که همین درآمد سرشار بود که نیازمندیهای دانشجویان را برطرف ساخت تا بتوانند به تحصیل مشغول شوند و به جز فکر علم و تحصیل هیچ فکر دیگری در سر نداشته باشند.
بسیاری از دانشگاه های مهم اروپا پس از جنگ های صلیبی با الهام از مدارس بزرگ اسلامی مانند نظامیه ها برپا شدند.
