بخشی از مقاله
مقدمه
کارکنان شاغل در تصفیهخانههای فاضلاب در معرض
مواجهه با طیفی از آلایندههای شیمیایی و بیولوژیکی نظیر
انواع باکتریها و قارچها قراردارند((1 که میتواند خطر
ابتلا به بیماریها و عوارض تنفسی را برای آنها در پی داشته باشد(.(2 اگر چه دلیل اصلی این مشکلات هنوز به
طور کل کامل مشخص نشده است ولی در برخی
مطالعات عامل اصلی این عوارض به بیوآئروسلهای منتشره از فرآیندهای مختلف تصفیه پساب نسبت داده
شده است(.(3 عوارض ریوی و اختلال در عملکرد ریه شایعترین و مهمترین اثرات بهداشتی ناشی از مواجهه با
بیوآئروسلها به حساب میآید(4،(5 و مطالعات زیادی در
مورد بررسی عوارض تنفسی در کارکنان شاغل در تصفیهخانهها انجام شده است که نتایج متناقضی در آنها
به چشم میخورد. به عنوان مثال در مطالعه Smit و همکارانش رابطه دوز- پاسخ معنیداری بین عوارض ریوی تحتانی و عوارض پوستی با عوارض سیستمیک و شبیه آنفلوانزا در افردی که با مقدار بیشتر از 50 EU/m3 اندوتوکسین مواجهه داشتند، مشاهده شد(.(6
در مطالعه Gregov و همکاران کارگران تصفیهخانه فاضلاب در اثر مواجهه با باسیلهای باکتریایی قابل کشت، شیوع بالایی از سردرد، خستگی و حالت تهوع را نشان دادند(.(7 بر عکس در مطالعه Khuder و همکارانش هیچ تفاوت معناداری در مورد شیوع علائم
تنفسی در گروه مطالعه نسبت به گروه مرجع یافت
نشد(.(8 همچنین در مطالعه Jeggli و همکاران((9 که به
مدت 5 سال بر روی کارکنان شاغل در یک تصفیهخانه
فاضلاب انجام شد، ارتباط معنیداری بین کاهش
پارامترهای عملکردی ریه و نیز عوارض ریوی نظیر برونشیت، آسم و دیسپنی با بیوآئروسلها یافت نشد.
با توجه به موارد فوق و با توجه به اینکه در ایران مطالعهای در خصوص سلامت تنفسی کارکنان شاغل در تصفیهخانههای فاضلاب انجام نشده است، این مطالعه با
هدف بررسی عوارض احتمالی تنفسی ناشی از کار در
فصلنامه علمی تخصصی طب کار/ دوره ششم/ شماره دوم/ تابستان 66 /93
کارکنان شاغل در 10 واحد تصفیه پساب در صنایع
پتروشیمی کشور انجام شد.
روش بررسی
در این مطالعه مقطعی (Cross-sectional) وضعیت
تنفسی کلیه کارکنان شاغل در واحدهای تصفیه پساب شرکتهای پتروشیمی مستقر در شهرستانهای ماهشهر و عسلویه 194) نفر) در مقایسه با یک گروه مرجع مورد
بررسی قرار گرفت. گروه مرجع 99 نفر از کارکنان دفاتر
اداری صنایع پتروشیمی همان منطقه بودند که فاقد
مواجهه شغلی با آلایندههای تنفسی و همچنین فاقد سابقه
ابتلاء به بیماریهای ریوی مانند تب یونجه، آسم و نیز
عفونتهای ریوی، آسیب و عمل جراحی قفسه سینه بودند. میزان شیوع علائم اختلالات تنفسی با استفاده از
پرسشنامه تنفسی انجمن متخصصین قفسه صدری
آمریکا((American Thoracic Society) (10 که حاوی
سوالاتی در زمینه سابقه استعمال دخانیات، شغل، سابقه
کار، مشاغل قبلی، سابقه پزشکی و خانوادگی فرد، وضعیت تنفسی افراد و میزان شیوع علائم تنفسی نظیر سرفه مزمن، خلط، خسخس سینه و تنگی نفس بود، مورد بررسی قرار گرفت. برای تکمیل پرسشنامه افراد
شاغل در واحدهای تصفیه پساب و گروه مرجع در محل
کارشان مورد مصاحبه قرار گرفتند.
برای سـنجش پارامترهای عملکرد ریوی شامل ظرفیت حیاتی (Vital Capacity)، ظرفیت حیاتی سریع (Forced Vital Capacity) و حجم بازدمی سریع در ثانیه نخست (Forced Expiratory Volume in one second) از دستگاه اسپیرومتر ST-150 ساخت کارخانه
ژاپنی- فیلیپینی Fukuda Sangyo CO, LTD استفاده
شد. کالیبراسیون دستگاه به طور روزانه و هر چهار ساعت یک بار (تقریباً هر 20 نفر یک بار)، بر اساس توصیههای انجمن متخصصین قفسه صدری آمریکا((11 و کارخانه سازنده انجام شد. میانگین مقدار درصد پیشبینی شده هر
/67 بررسی اختلالات تنفسی در کارکنان شاغل در مجموعهای از واحدهای ..
یک از پارامترهای عملکردی ریه بر اساس سن، قد، وزن،
جنس و نژاد توسط دستگاه اسپیرومتری محاسبه شد.
ضمن آموزش نحوه صحیح آزمون به هر فرد، از آنها
خواسته شد از دو ساعت قبل از آزمون، از خوردن غذای سنگین، استحمام و استعمال دخانیات پرهیز نمایند.
همچنین حداقل پنج دقیقه قبل از انجام آزمون در حالت
نشسته استراحت نمایند. برای هر کدام از کارکنان آزمون
اسپیرومتری در سه نوبت شامل ابتدای اولین روز شیفت
کاری (پس از سه روز استراحت)، انتهای اولین روز
شیفت کاری و انتهای آخرین روز شیفت کاری انجام شد.
در هر نوبت نیز از هر فرد سه مانور قابل قبول گرفته شد
و حداکثر مقادیر آنها جهت بررسی مد نظر قرار گرفت.
به منظور تعیین میزان مواجهه کارکنان گروه مواجهه و
مرجع با بیوآئروسلها، از پمپ نمونهبردار اندرسون تک مرحلهای (ساخت کشور انگلستان) با دبی 28/3 لیتر بر دقیقه استفاده شد.
محیط کشت آگار خونی (برای باکتریها) و محیط کشت سابرودکستروز آگار (برای قارچها) در پلیتهای
90 میلیمتری تهیه گردید. ابتدا قسمتهای مختلف
نمونهبردار، با پنبه آغشته به الکل%70 ضدعفونی شده و سپس خشک گردید. بعد از استریلیزاسیون کامل محفظه نمونهبردار، پلیتهای حاوی محیط کشت در داخل نمونهبردار قرار گرفت و به مدت 10 دقیقه نمونهبرداری
از هوا صورت گرفت. هنگام نمونهبرداری پارامترهای
جوی شامل دمای خشک و تر هوا و فشار بارومتریک اندازهگیری و ثبت گردید. جهت جلوگیری از آلودگی ثانویه در حین حمل و نقل، پلیتها با نوار چسب
درزگیری شدند. به نمونهها (اصلی و شاهد) برچسبی که
نشاندهنده محل نمونهبرداری بود، الصاق و به صورت
وارونه در داخل جعبه مخصوص حمل و نقل (حاوی یخ
خشک) قرار داده شدند. در نهایت نمونهها جهت
انکوباسیون، به آزمایشگاه منتقل شدند. از هر کدام از واحدهای تصفیه پساب سه نمونه اصلی و یک نمونه شاهد گرفته شد.
در آزمایشگاه نمونهها به مدت 48 ساعت در دمای
35-37 درجه انکوبه شده و سپس کلنیهای رشد یافته
بر روی محیط کشت به وسیله دستگاه شمارش گر کلنی
شمارش شد.
بر اساس میزان کلنی شمارش شده و مشخص بودن
حجم هوای نمونهبرداری شده، تراکم آلودگی بر حسب
CFU/m3 گزارش شد. سپس با توجه به مدت زمان
تقریبی حضور کارکنان در محیط خارج (سایت) و محیط
داخل (اتاق کنترل یا آزمایشگاه)، میانگین وزنی زمانی
(TWA) مواجهه آنها با باکتریها و قارچها در هر گروه
شغلی بر حسب تعداد واحدهای تشکیلدهنده کلنی بر
متر مکعب هوا (CFU/m3) تعیین گردید.
برای آنالیز دادهها و آزمونهای آماری، ابتدا نرمال
بودن توزیع دادهها مورد بررسی قرار گرفت و سپس به منظور مقایسه بین پارامترهای کمی اسپیـرومتری (FEV1, FVC, VC) در کارکنان تصفیه پساب و گروه مرجع از آزمون Independent sample t test و به منظور مقایسه تفاوت شیوع علائم تنفسی دو گروه از
آزمون chi -square استفاده شد. ارزیابی ارتباط تطبیق
یافته مواجهه شغلی با آلایندههای محیط کار با علائم تنفسی به کمک آزمون رگرسیون لجستیک و بررسی اثر کنترل شده مواجهه بر پارامترهای عملکرد ریه با استفاده از رگرسیون خطی چند متغیره انجام شد. تجزیه و تحلیل
دادهها نیز با استفاده از نرمافزار SPSS (ویرایش (16
انجام گرفت و سطح معنیداری 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته ها
مشخصات دموگرافیک افراد مورد مطالعه نظیر سن،
قد، وزن، وضعیت تحصیلی، وضعیت تاهل و اطلاعات
مربوط به استعمال دخانیات در جدول 1 آمده است. نتایج حاصل از آزمونهای Independent sample t test و Chi-square نشان داد، به غیر از سابقه کار هیچگونه
تفاوت معنیداری بین مشخصات دموگرافیک افراد
مواجهه یافته و گروه مرجع وجود ندارد(.(P>0/05
مهدی جهانگیری و همکاران فصلنامه علمی تخصصی طب کار/ دوره ششم/ شماره دوم/ تابستان 68 /93
همانطور که در این جدول نشان داده شده است، آزمون آماری Independent Sample T test نشان
گروه دارای مواجهه و گروه مرجع از نظر بیوآئروسلهای داد بین میزان مواجهه کارکنان شاغل محیط بیرون
باکتریایی و قارچی، اختلاف معنی داری دارند(.(P<0/05 (مسوول نظافت و سپس مسوول حراست) با کارکنان
فراوانی و میزان مواجهه گروههای شاغل در واحدهای شاغل در محیط داخل (اتاق کنترل و آزمایشگاه) و نیز
تصفیه پساب در جدول 2 نشان داده شده است. همانطور گروه مرجع (کارکنان دفاتر اداری) اختلاف معنیداری
که مشاهده میشود، میزان مواجهه با بیوآئروسولها بین وجود دارد(.(P<0/05
