بخشی از مقاله
مجموعه اي كه پيش روي شماست برگرفته از مقالات، كتابها و تجربيات حاصل از آزمايشات مختلف مي باشد كه به بررسي شرايط مختلف رنگ پذيري الياف اكريليك با دندانه ها و روشهاي مختلف پرداخته است اين مجموعه از 4 فصل مجزا تشكيل شده است كه فصل 1 آن شامل كلياتي در مورد اهداف انجام پروژه- پيشينه هاي تحقيق و همچنين توضيحاتي در مورد نحوة انجام كار و جمع آوري مطالب مي باشد.
در فصل 2 بطور اجمالي به شرح الياف اكريليك پرداخته و خصوصياتي از قبيل ساختار- خواص فيزيكي و شيميايي، مراحل ريسندگي و توليد و انواع اكريليك ها و روشهاي رنگرزي اكريليك مورد بررسي قرار داده است تا خواننده با بررسي آن بهتر بتواند پديده هايي كه در بخشهاي بعدي به آن مي پردازيم را توجيه كند.
در فصل 3 به بررسي رنگينه هاي طبيعي و تاريخچه آنها و اهميت آنها نسبت به
رنگينه هاي صنعتي پرداخته مي شود و به طور مبسوط بر روي 3 رنگينه اسپرك، قرمزدانه و پوست گردو و خصوصيات آنها از قبيل مشخصات، تركيبات و خواص ديگر آنها پرداخته مي شود.
فصل 4 مربوط به آزمايشات انجام شده پيرامون رنگرزي اكريليك با رنگينه هاي طبيعي اسپرك، قرمزدانه و پوست گردو در حضور داندانه هاي زاج سفيد و دي كرومات پتاسيم به روشهاي پيش دندانه، همزمان و پس دندانه و ميزان رمق كشي و جذب رنگ و خواص ثباتي اين رنگينه ها مي باشد.
در آخر به صورت خلاصه به تجزيه و تحليل داده ها و بررسي نمودارهاي بدست آمده مي پردازيم و يك نتيجه گيري كلي پيرامون نتايج حاصل از اين پروژه مطرح مي شود. در خاتمه بر خود لازم مي دارم از جناب آقاي دكتر محمد ميرجليلي كه با راهنمايي‌هاي فراوان و دلسوزانه خود مرا در انجام هر چه بهتر اين پروژه ياري كرده‌اند صميمانه قدرداني نمايم.
فصل اول :
كليات
1-1- هدف
در اين پروژه به منظور ارائه شرايط بهينه و قابليت جذب مناسب مواد رنگزاي طبيعي مختلف توسط الياف اكريليك رنگرزي اين ليف با 3 رنگزاي طبيعي قرمزدانه – اسپرك و پوست گردو و در شرايط مختلف و با دندانه هاي زاج سفيد و دي كرومات پتاسيم و همچنين به 3 روش پيش دانه – همزمان – پس دندانه كه اين عملياتها به منظور ارائه‌مناسبت ترين روش با بهترين خواص شستشوئي مورد بررسي قرار مي گيرد .
1-2- پيشينة تحقيق :
در رابطه با استفاده از مواد رنگزاي طبيعي به منظور رنگرزي الياف طبيعي و مصنوعي تحقيقاتي به انجام رسيده و همچنين كنفرانسهايي نيز برگزار شده است و قابليت استفاده از اين مواد رنگزا را برروي اليافي همچون نايلون و پلي‌استر به روشهاي رنگرزي همزمان مورد مطالعه قرار گرفته همچنين كنفرانسي در هفدهم دسامبر 2001 در Iitdelhi در مورد اين مواد برگزار شده است كه بخش تكنولوژي نساجي در Iitdelhi تحقيق روي اين موضوع را از سال 1990 آغاز كرده است.
1-3-روش كار تحقيق
كه اين بخش شامل انجام مراحل زير مي باشد
1-3-1- جمع آوري اطلاعات پيرامون مواد رنگزاي طبيعي – چگونگي به دست آوردن و استفاده از آنها و همچنين جمع آوري اطلاعات جامعي پيرامون الياف اكريليك خصوصيات و همچنين شرايط و چگونگي رنگرزي اين الياف
1-3-2-رنگرزي الياف اكريليك تحت شرايط مختلف به روشهاي پيش كروم – همزمان – پس كروم با مواد رنگزاي طبيعي اسپرك – قرمز دانه و پوست گردو با دندانه هاي زاج سفيد و دي كرومات و مقايسة خواص رنگ پذيري ثبات شستشوئي نمونه هاي رنگ شده .
1-3-3- تجزيه و تحليل نتايج
فصل دوم :
آكريليك
2-1- تاريخچه :
در سال 1948 .م كمپاني دوپونت ايالات متحده پس از يك رشته كوششها و پژوهشهايي كه انجام داد توانست در بدست آوردن ليفي كه از ديدگاه كارايي ، همانندي و بيشترين شباهت را با پشم طبيعي داشته باشد موفق بيرون آيد و بدينسان ليف ساختگي (مصنوعي ) تهيه گرديد .[1]
اين الياف از پليمرها يا كوپليمرهاي اكريلونيتريل ساخته مي شوند كه در طول جنگ دوم جهاني در صنايع لاستيك سازي آمريكا توسعه فراوان يافتند و از اين جهت تعداد زيادي مواد شيميايي به مقايسهاي بزرگ از جمله اكريلونيتريل تهيه شدند
از پيوند شيميايي مولكولهاي اكريلونيتريل پليمرهايي ساخته مي شود كه قابليت ريسندگي و تشكيل ليف دارند امروزه الياف سنتتيك كه پايه آنها اكريلونيتريل است در انواع مختلفي توليد مي شوند [2]
2-2- تعريف الياف اكريليك و مد اكريليك :
تعاريف زير توسط كميسيون فدرال تجارت آمريكا به عمل آمده است .
اكريليك :
الياف ساخته شده سنتتيك هستند كه مادة تشكيل دهنده زنجير پليمري آنها حداقل شامل 85 درصد وزني واحدهاي اكريلونيتريل است .
مد اكريليك :
الياف ساخته شده سنتتيك هستند كه ماده تشكيل دهندة زنجير پليمري آنها را ، حداكثر 85 و حداقل 35 درصدوزني ، واحدهاي اكريلونيتريل تشكيل مي دهد [2]
2-3- سنتز الكريلونيتريل
نظر به اينكه اليافي كه در اين مبحث مورد گفتگو قرار مي گيرند و به طور عمده از اكريلونيتريل تهيه مي شوند لازم است با روشهاي صنعتي تهيه اين ماده آشنا باشيم اين ماده براي سيانو اتيله كردن سلولز نيز به كار مي رود و يكي از مواد مهم صنعت تهيه الياف مصنوعي است اكريلو نيتريل به چهار طريق عمده تهيه مي شود :
2-3-1- اكسيد اتيلن :
اين روش كلاسيك كه امروزه متداول نيست ، در سالهاي اوليه فعاليت ، روي تهيه الياف اكريليك مورد استفاده قرار مي گرفت . اكسيد اتيلن كه خود محصول اكسيداسيون ، اتيلن حاصل از كراكينگ نفت است ، مي تواند با اسيد هيدروسيانيك تركيب شود خود اسيد هيدروسيانيك نيز از اكسيداسيون نسبي متان در مجاورت آمونياك ، به روشهاي كاتاليتيك به دست مي آيد اين عمل منجر به تشكيل اكريلونتيريل مي شود .
2-3-2- از استيلن
امروزه تهيه اكريلونيتريل از استيلن متداولترين روش است . خود استيلن كه طبق روشهاي سنتي از اثر آب روي كاربيد كلسيم به دست مي آيد ، امروزه به مقدار زيادي از تقطير مواد نفتي تهيه مي شود استيلن به هر طريقي كه تهيه شده باشد در راكسيون با اسيد هيدروسيانيدريك منجر به تشكيل اكريلونتريل مي شود
اين واكنش در حضور كاتاليزور ، كلروركوئيورو و در محيط آبكي كلرور آمونيوم انجام مي گيرد تا حلاليت كلرور كوئيورو را افزايش دهد واكنش در فشار معمولي و حرارت 80 درجه سانتيگراد انجام مي شود به منظور تبديل كردن كامل اسيد هيدروسيانيك به ازاي هر 10 مولكول استيلن يك مولكول اسيد كلريدريك افزوده مي شود بازده واكنش بر مبناي استيلن به كار رفته 80 درصد و بر مبناي اسيد هيدروسيانيدريك 95 درصد خواهد بود .
2-3-3- طريقه سوهيو
راكسيون با اكسيداسيون پروپيلن شروع مي شود و پس از توليد اكرولئين آمونياك به آن افزوده مي شود كمپلكسي كه به وجود مي آيد هيدراته و سپس هيدروژنه شده و تبديل به اكريلونيتريل مي شود .
مجموعه راكسيونهاي فوق را مي توان به صورت كلي نمايش داد :
به نظر مي رسد كه كمپانيهاي دوپونت آمريكا ، آساهي و ميتسوبيشي ژاپن هر سه اكريلونيتريل را به طريق فوق تهيه مي كنند .
2-3-4- از استالدئيد
در اين راكسيون اسيد هيدروسيانيك به استالدئيد افزوده مي شود و سيان هيدرين توليد مي شود كه پس از جذب آب تبديل به اكريلونتيريل مي شود
طرز تهيه وينيل كلرايد
بهترين طريقه ، افزودن اسيد كلرئيدريك به استيلن در حضور كاتاليزور كلرو مركوريك روي ذغال اكتيو است
روش ديگر تركيب كردن اتيلن با كلر است كه منجر به تشكيل دي كلرواتيلن مي شود كه به نوبه خود در تحت 4 اتمسفر فشار و C°550 حرارت مي شكند و تبديل به وينيل كلريد مي شود [2].
2-4- حلال هاي مناسب الياف پلي اكريلونيتريل
2-4-1- دي متيل فرم آميد
2-4-2- دي متيل سولفون
2-4-3- متانيتروفنل
2-4-4- پارانيتروفنل
2-4-5- ساكسيو نيتريل
2-4-6- آديپونيتريل [3]
2-5- توليد الياف از پليمر اكريونيتريل
ساخت و تهيه الياف ارلون و تقريباً‌ساير انواع الياف اكريليك اصلاح شده با جزئي تفاوتهايي مشابه هم هستند طرز تهيه ، آن به اين ترتيب است كه پليمر را در حلال آلي مناسبي حل مي كنند و پس از عمل اكستروژن تهيه فيلامنت حلال را تبخير مي كنند و فيلامنت جامد باقي مي ماند پلي اكريلونيتريل را ممكن است به روش ترهم ريسندگي كرد براي منعقد كردن الياف از حمام گليسرول استفاده مي شود . در پايان فيلامنت تحت كشش قرار داده مي شود تا آرايش مولكولي لازم را به دست آورد .
ابتدا حمامي كه حاوي 40 قسمت ( تمام قسمتهاي وزني ) است و پر از سولفات آمونيوم به عنوان كاتاليزور ، 80 قسمت بي سولفيت سديم به عنوان ماده فعال كننده و 90 قسمت آب مقطر است ، در 40 درحه سانتي گراد آماده مي شود در فاصله دو ساعت، پليمر را با مخلوطي از 90 قسمت اكريلونيتريل و 10 قسمت از يك منومر اتيلن ديگر ، بتدريج به حمام مي افزايند و مخلوط را به آرامي تحت همزن قرار مي دهند .
در اين عمل پليمر كه پلي اكريلونيتريل تغيير يافته است در محلول رسوب مي كند و در اين هنگام وزن مولكولي آن 60000 است پليمر رسوب كرده را با صافي از محلول جدا مي كنند شستشو مي دهند و خشك مي كنند سپس پليمر را در حلال آلي مناسب كه معمولاً دي متيل فرم آميد است به غلظت 10 تا 20 درصد حل مي كنند .تا محلول ريسندگي تهيه شود بقيه مرحله ريسندگي شامل عمل اكستروژن و توليد فيلامنت است كه در محيط مسدود انجام مي گيرد و با وزش هواي گرم يا بخار ،حلال موجود در فيلامنت را زدوده و فيلامنت جامد باقي مي ماند در پايان ، مرحلة كشش است كه ممكن است در هوا يا آب داغ انجام شود كه طي آن فيلامنت چندين برابر طول اوليه اش كشيده مي شود [2]
2-6- انواع الياف آكريليك و مد اكريليك
هم اكنون تعداد زيادي ليف هاي اكريليك در دسترس قرار دارد كه مي توان از مهمترين آنها به اورلن ، اكريلان ، كورتل كرسلان اشاره كرد ولي تنها چهار نوع ليف مد اكريليك وجود داشته كه به ترتيب عبارتند از :
ورل – داينل – كانه كالون و تكلان [4]
2-7- الياف ارلون
ارلون جزء اولين الياف اكريليك است كه در سال 1948 به وسيلة‌كمپاني «دوپونت » آمريكا تهيه شد . اين الياف كه هموپليمر بودند ؛ تحت نامهاي ارلون 81 فيلامنت و ارلون 41 الياف كوتاه (استايپل ) به بازار عرضه شدند نظر به اشكالاتي كه از نظر ريسندگي و همچنين رنگرزي اين الياف وجود داشت ، سعي شد كه الياف اكريليك به وسيله كوپليمريزاسيون اكريلونيتريل با مواد ديگري تهيه شود .اصلاح ساختمان شيميايي اين الياف باعث شد كه ضمن حفظ خصوصيات فيزيكي خود ؛ خواص جالب ديگري را نيز به دست آورد .
2-7-1- انواع ارلون
اولين نوع ارلونها كه شامل ارلون 41-81 بود ، احتمالاً ساختمان پليمري مستقيم اكريلونيتريل داشتند تحقيقات و توسعه هاي بعدي سبب شد كه انواع ديگري از ارلون ساخته شود كه هريك از خواص ويژه‌اي دارند در سال 1953 نوع ارلون 42 (الياف كوتاه ) تهيه شد كه برتريهايي نسبت به نوع 41 دارا بود و در همين ايام تهيه نوع 81 متوقف شد.
ارلون نوع 42 كه متداولترين نوع ارلن است يك كوپليمراكريلونيتريل است كه حدود 10 درصد آنرا پليمر ديگري تشكيل مي دهد اين نوع پليمر به روش ريسندگي خشك تهيه مي شود ارلون 42 به حالتهاي شفاف و نيمه شفاف و سياه و در اندازه هاي مختلف از الياف كوتاه ، از 25/1 تا 5/4 اينچ و 1 تا 6 دنير تهيه مي شود براي رنگرزي اين نوع الياف رنگهاي بازيك و ديسپرس به كار مي روند .
بايد اشاره كرد كه انواع بيشمار ارلونهاي نوع 39.38.37.36.33.29.28.24.21،A39، B 372.44.39 نيمه شفاف ، 72 شفاف ، 75 و 82 و غيره تاكنون ساخته شده اند تفاوت عمده اين نوع الياف در اندازه ، شفافيت نوع مصرف ، نوع كوپوليمر و روشهاي توليد آنهاست و هريك براي مصرف معيني نسبت به ديگران مزايايي دارد روشهاي ساخت انواع مختلف ارلون با تفاوتهاي جزيي تقريباً شبيه يكديگر هستند .
2-7-2- خصوصيات الياف ارلون
الياف ارلون مانند اكثر الياف سنتتيك ميله اي شكل است ، ولي در بسياري از موارد ، براي بالابردن كيفيت و استحكام نخ مقطع آن را دمبلي شكل تهيه مي كنند استحكام كشش ( قوام ) ارلون در حالت خشك 2/2 تا 6/2 و در حالت تر 7/1 تا 1/2 گرم بردنيرست . تطويل آن در حالت خشك 20 تا 28 و در حالت تر 26 تا 34 درصد است . مدول الاستيسيته 35 چگالي آن 18/1 است رطوبت بازيافتي ارلون 7/1 درصد و كمتر از نايلون است مقاومت ارلون در برابر حرارت زياد است و اگر به مدت يك ماده در 120 درجه سانتيگراد قرار گيرد از استحكام آن كاسته نمي شود در حرارت بالاتر از 150درجه رنگ آن تغيير مي كند و بدين جهت در اطوكاري آن بايد حرارت از اين حد تجاوز نكند ارلون با اشكال مي سوزد و در حرارت 255 درجه سانتگراد چسبنده مي شود گذشت زمان اثري روي ارلون ندارد مقاومت آن در برابر تابش آفتاب ، بالاست و پس از تابش مستقيم نور خورشيد به مدت 2 سال تقريباً قدرتش را حفظ مي كند .
ارلون مقاومت نسبتاً‌خوبي در برابر تركيبات شيميايي دارد در مقابل قلياييهاي ضعيف مقاوم است در برابر اسيدهاي معدني نيز مقاومت مي كند در اكثر حلالهاي آلي حل نمي شود .
حشرات و موجودات ميكروسكوپي اثري روي ارلون ندارند بعلت دارا بودن زير دست نرم و گرم ، يكي از مصارف عمدة‌ارلون در تريكوبافي بويژه تهيه بلوز و اجناس مشابه تريكوست . اين الياف عمل استرچ را بخوبي قبول مي كنند و بدين جهت تهيه نخهاي پفكي از ارلون بسيار رايج شده است و مصرف ارلون در تهيه البسه ورزش بسيار متداول گشته است .
ارلون در مخلوط با پشم بسيار به كار مي رود و پارچه هاي مخلوط پشم و ارلون معمولاً‌به نسبت 45 و 55 ارلون تهيه مي شود و به مصرف پارچه هاي لباسي مردانه و زنانه مي رسد.
2-8- الياف اكريلان
اكريلان ابتدا به وسيلة‌كمپاني شركت كميستراند در آمريكا عرضه شد 85-90 درصد مادة متشكل اين الياف را اكريلو نيتريل و بقية آن را ماده‌اي با خصوصيات ضعيف بازيك تشكيل مي دهد و جود اين مقدار ماده بازيك سبب مي شود كه اين الياف قابليت رنگرزي با رنگهاي اسيدي را داشته باشد .
اينكه 10-15 درصد بقيه مواد متشكله اين الياف را چه نوع پليمري تشكيل مي دهد دقيقاً مشخص نيست زيرا هريك از كمپانيهاي توليد كننده از مواد خاصي استفاده مي كنند به نظر مي رسد كه مادة بازيك كه در اكريلان به كار مي رود وينيل پيريدين باشد ولي اين مربوط به اولين اكريلانهاست و امروزه از مواد مشابه ديگر نيز استفاده مي شود .
بديهي است كه تغيير نوع اين مواد در تركيب تشكيل دهنده الياف ، خواص جديدتر و متنوع تري را در پليمر به وجود مي آورد و به عنوان مثال مي توانيم مقايسه بين دو نوع اكريلان را ذكر كنيم .
الف ) نوع اكريلاني است كه شامل 8 قسمت از يك كوپليمر(متشكل از 95 قسمت اكريلونيتريل ، 5 قسمت وينيل استات ) و 2 قسمت از يك پلي استر (كندانسه اسيد آزيك و متيل دي اتانول آمين ) است پلي استر مذكور يك گرافيت پليمر از اكريلونيتريتل – وينيل استات است كه افينيته ليف را نسبت به رنگ افزايش مي دهد
ب) كوپوليمر تهيه شده از 95 قسمت اكريلونيتريل و 5 قسمت وينيل استات رنگرزي كنيم آزمايش نشان مي دهد كه نوع الف 99 درصد ونوع ب 10 درصد از رنگ مورد آزمايش را جذب مي كند اين مثال نمونة‌روشني از تغيير صفات و خواص الياف سنتتيك است كه متشكل از مواد مختلف هستند .
2-8-1- خواص الياف اكريلان
مقطع ميكروسكوپي الياف اكريليك عموماً‌دايره نامنظم چروك خورده است و در مورد آن دسته الياف اكريليك كه به روش ريسندگي خشك شده باشند مقطع الياف عموماً دمبل شكل است .
چگالي آكريلان 17/1 است استحكام كشش در حالت خشك 5/2 گرم بردنيرو تطويل در نقطه پارگي 35 درصد است در حالت خيس 2 گرم بردنير و 44 درصد كشش در حد پارگي است .
در اثر حرارت و قبل از ذوب شدن تجزيه مي شود در تحت فشار و در 245 درجه سانتيگراد چسبيده مي شود چنانچه به مدت 20 ساعت تحت حرارت c °150 قرار گيرد پس از سرد شدن وا ندازه گيري استحكام كشش آن 5 درصد كاهش مي يابد .
رطوبت بازيافتي اكريلان در شرايط استاندارد 24/1 است حلالهاي آلي متعارفي اثري روي اكريلان ندارند مقاومت اين ليف در برابر اسيدهاي معدني و قلياييهاي ضعيف خوب است .
مقاومت اكريلان در شرايط جوي همچنين موجودات ميكروسكوپي زياد است . اكريلان آمادگي دارد كه با رنگهاي مختلف نظير بازيك ، اسيدي ، ديسپرس ، كروم و بازيك رنگرزي شود و هريك از اين طبقه رنگها با ساختمان شيميايي ويژه‌اي از اكريلان سازگاري و مناسب بهتري مي توانند داشته باشند بديهي است كه ساختمان شيميايي اكريلان ، نقش زيادي در نوع رنگي كه براي رنگرزي آن انتخاب مي شود ، دارد .
اكريلان مي تواند در مخلوط با پشم ، ويسكوزيون ، يا نايلون در انواع پارچه هاي كه با اين نوع مخلوطها مناسب داشته باشد به كار رود .
نخهاي پفكي از اكريلان تهيه مي شود كه عموماً در تريكوبافي مصرف مي شوند .
2-9-الياف كورتل
اين الياف به وسيله كمپاني :كورتولدز» انگلستان تهيه شده است . خصوصيات آن شباهت زيادي به اكريلان دارد تفاوت عمده در ساختمان شيميايي آنها در نوع كوپليمر كورتل است كه در آن از تركيباتي با خصوصيات اسيدي به كار رفته است واز اين روست كه كورتل آمادگي زياد براي جذب رنگهاي بازيك دارد .[2]
2-10-ريسندگي الياف اكريليك:
الياف اكريليك از يك محلول پليمري به داخل يك حلال (دي متيل فرم آميد ، تيوسيانات كلسيم ، كربنات اتيلن ، دي متيل استاميد ) كه به شدت قطبي است ريسيده مي شوند [3]
براي توليد اين الياف از ريسندگي مذاب استفاده نمي شود چون آنها قبل از ذوب شدن تجزيه مي شوند بنابراين الياف به صورت تر يا خشك ريسيده مي شود در ريسندگي تركه معمولاً براي توليد Staple به كار مي رود پليمر را در محلول DMF حل كرده و پس از پمپ كردن از داخل رشته ساز عبور داده وارد يك حمام كه حاوي محلولي كه حلال پليمر را در آب به صورت محلول ولي پليمر را به صورت غير محلول در مي آورد عبور مي دهند و بدين ترتيب الياف اكريليك ساخته مي شود دراين قسمت فيلامنتها بسيار ظريف به صورت Tow مي باشند كه اول آنها را شستشو داده و سپس خنك كرده و روغن مي زنند و به صورت تجعد در مي آورند .
در توليد خشك پليمر در حلال از اكسترودر به داخل رشته ساز انتقال داده شده و از يك چمبر كه حدود 400 درجه سانتيگراد حرارت دارد عبور مي دهند بدين صورت حلال تبخير مي شود و بالاخره پليمر مذاب به صورت جامد در مي آيد[5]
معمولاً‌الياف اكريليك كه به روش ريسندگي خشك تهيه مي شوند مقطع دمبلي دارند و اليافي كه به روش تر ريسيده مي شوند مقطع گرد يا بيضوي دارند [3]
معمولاً‌ريسندگي خشك باعث ايجاد مقدار و اندازه فضاهاي خالي كمتر مي شود نسبت به ريسندگي تر كه در رنگرزي تأثير دارد اگر ريسندگي در محلول خنثي صورت گيرد . از هر دو نوع ايجاد Viods مي كند درجه حرارت در زمان ريسندگي تر يا خشك تأثير بسزايي روي ساختار ريز الياف داشته بنابراين روي خواص رنگرزي تأثير دارد. [5]
2-11- خواص فيزيكي و شيميايي الياف آكريليك
الياف اكريليك اليافي هستند مقاوم در برابر محيط هاي اسيدي ولي در برابر محيط قليايي مقاومت چنداني ندارند ، مخصوصاً در درجه حرارت هاي بالا ، الياف اكريليك در برابر اكسيد كننده ها مقاوم هستند به همين جهت براي بهتر سفيد كردنشان مي توان از حمام كلريت سديم استفاده نمود الياف اكريليك مقاومتشان در برابر حرارت خوب است مثلاً‌اگر به مدت دو روز در معرض دماي 150 درجه سانتيگراد قرار بگيرند مقاومت اوليه شان كاهش پيدا نمي كند در دماي 200 درجه سانتيگراد رنگ آنها زرد شده و در دماي بيش از 200 درجه قهوه‌اي رنگ مي شوند بهترين معرف يا حلال آنها D.M.F (دي متيل فرم آميد ) مي باشد الياف اكريليك با معرف هايي نظير Shirlastain يا نئوكارمين Wبه صورت رنگ صورتي پريده و كدر در مي آيند .
مقطع عرضي الياف ارلون مانند اكثر الياف سنتتيك ميله‌اي شكل است ولي در بسياري موارد براي بالابردن كيفيت و استحكام نخ مقطع آن را دمبلي شكل تهيه مي‌كنند استحكام كشش ( قوام ) ارلون در حالت خشك 2/2 تا 6/2 و در حالت تر 7/1 تا 1/2 گرم بر دنير است .
تطويل آن در حالت خشك 20 تا 28 و در حالت تر 26 تا 34 درصد است رطوبت بازيافتي ارلون 7/1 درصد و كمتر از نايلون است ارلون مقاومت نسبتاً‌خوبي در برابر تركيبات شيميايي دارد در مقابل قليايي هاي ضعيف مقاوم است در برابر اسيدهاي معدني نيز مقاومت مي كند به علت دارا بودن زير دست نرم و گرم ، يكي از مصارف عمده ارلون در تريكوبافي به ويژه تهيه بلوز و اجناس مشابه تريكوست ، اين الياف عمل استرچ را به خوبي قبول مي كند و بدين جهت تهيه نخ هاي پفكي از ارلون بسيار رايج شده است مصرف ارلون در تهيه البسه ورزشي بسيار متداول شده است ارلون معمولاً به نسبت 45 و 55 تهيه مي شود و به مصرف پارچه هاي لباسي مردانه و زنانه مي رسد .
الياف آكريلان نيز در مقابل اغلب حلال هاي متداول مقاوم است به علاوه مقاومت اين الياف در مقابل اسيدهاي معدني و بازهاي ضعيف بسيار خوب مي باشد الياف اكريلان نسبت به تجزيه در مقابل نور، موجودات ذره بيني ؛ قارچ، كرم ، و سوسك كاملاً پايدار است .
استحكام كشش در حالت خشك الياف اكريلان 5/2 گرم بر دنير و تطويل در نقطه پارگي 35 درصد است در اثر حرارت و قبل از ذوب شدن تجزيه مي شود تحت فشار و در دماي 245 درجه سانتيگراد چسبناك مي شود رطوبت بازيافتي اكريلان ، درشرايط استاندارد 24/1 درصد است اكريلان مي تواند در مخلوط با پشم ، ويسكوز ريون ، يا نايلون ، در انواع پارچه هايي كه با اين مخلوط ها مناسبت داشته باشد به كار مي رود . نخ هاي پفكي از آكريلان تهيه مي شود و عموماً در تريكوبافي مصرف
مي شوند[3].
چگونگي شناسايي الياف اكريليك
ليف هاي اكريليك را مي توان به عنوان يك گروه وسهولت كافي توسط آزمايشات زير مورد شناسايي قرار داد.
2-12-1- ضمن سوختن ، مازادي به صورت دانه تسبيح ، مانند استات سولولز،بجاي نهاده ، ولي معمولا بوي اسيد اسيتيك ، همانند آنچه به هنگام سوختن استات سلولز استشمام مي گردد ايجاد نمي نمايند
2-12-2- در استن و كلرومتيلن محلول نبوده ولي در دي متيل فرمالدهيد و درجه حرارت اتاق حل مي شوند براي تخمين يك اكريليك دريك اختلاط با پنبه يا پشم بهترين كار حذف اكريليك با (DMF) داغ است
2-12-3- وزن مخصوص پايين 119/1-12/1
درعمل آزمايش شماره 2 از همه مفيد تر بوده درحال حاضر جداسازي ومشخص نمودن اكريليك ها از يكديگر كار ساده اي نيست[6] .
2-13- كاربرد نمونه هاي نويني ازآكريليك ها
نوشتاري كه در پي خواهد آمد درباره گونه هاي تازه اي از الياف آكريليكي است كه امروزه در بازار ژاپن جايگاهي استوار وبنيادين دارند.
از آغاز درست شدن وپديد آمدن الياف تركيبي از نهادن نام تازه بر آنها خودداري گرديد ولي الياف تازه به درستي در بر گيرنده ونمايانگر زنجيره اي ازتوانايي چين خوردگي ،ضدپرز شدن وديگر ..... مي باشد.
بايد دانست هدف ازگسترش انواع الياف تازه ، آكريليك آن است كه درآينده الياف كارآمد تري پديد آيد كه كاربرد هاي فراوانتري داشته باشد و بي گمان پديد آمدن چنين اليافي در فرآيندهاي گوناگون ومتفاوت توليد ، نقش بزرگ و بي چون وچرايي را بازي خواهد كرد.
كيفيت همگاني الياف عبارتند از:
- توانايي رنگ شدن و رنگ پذيري سريع
- توانايي ريسيده شدن به صورت نخ هاي پفكي ( حجيم )
- داراي زير دست نرم باشد
- در اثر شستشو چروك نشود
- سبك وگرم باشد
- پايداري آنها دربرابر چروك شدن خوب باشد
- عمل ضد بيد به آساني انجام يابد
- پايداري نوري آنها عالي باشد
- روش رنگرزي آنها آسان انجام بگيرد.
اين گونه الياف براي ريسندگي مخلوط كاربرد داشته ودر همگي فرآيند توليد وعمل آوردن به ويژه هنگامي كه توانايي ريسندگي وبافندگي ونگرش به ويژگيهايي فيزيكي برتر مد نظر باشد همچنين زماني كه افزايش طول الياف تشكيل دهنده يك نخ يكنواخت خواهد بود كاري حتمي مي باشد.
2-13-1- الياف با ويژگي انقباض زياد:
نخهاي پفكي ( حجيم ) معمولي 20 تا 25 درصد چين خوردگي مي يابد ولي با رساندن اين چين خوردگي به 40 درصد مي توانيم نخ فانتزي بدست آوريم. دو روش توليد الياف با ويژگي انقباض زياد وجود دارد:
يكي روش Cut Towو ديگري روش Break Tow براي اليافي كه كشش دمايي روي انها انجام شده ) درصد معمولي براي مخلوط كردن الياف تازه با ديگر الياف (طبيعي)بين 35 تا 40 درصد مي باشدنخ بدست آمده بسيازمرغوب خواهد بود زمينه شناخته شده در فرآيند توليد آن است كه اين دسته از الياف ازتوانايي چين خودگي بالايي برخوردارند ولي به دليل كوتاه بودن درازي الياف در فرآيند توليدنخهاي ريسيده شده از الياف مخلوط ونيز پس از مرحله رنگرزي ، دشواريها پديد مي آيد از همين رو بايستي درصد چين خوردگي درازي كلاف هماهنگي داده شود.اين الياف براي البسه ،كاموا ، فرش وديگر ... كاربرد دارند. البسه آكريليكي در اثر شستشوي زياد زيردست زبر وسفتي پيدا مي كنند. از برتري هاي الياف تازه آن است كه دگرگوني هايي پديد مي آيد كه حالت زير دست نرم البسه پس از شستشو هم پايدار مي ماند. اين الياف براي البسه ،زير پيراهني ، كاموا وديگر .... كاربرد خواهد داشت.
2-13-2- الياف با سطح برش تغيير شكل يافته
اين الياف براق بوده و زير دست انها به نسبت دگرگوني در سطح برش متفاوت است بدين سان كه الياف داراي سطح سه گوش ،زير دست خشك و حالت براق دارند واز همين رو ماده اوليه خوبي براي البسه تابستاني و بهاره به ويژه در زمان رطوبت زياد هوا مي باشند. الياف داراي سطح برش تغيير يافته هم به صورت 100 درصد وهم به صورت تركيب با ديگر الياف، ريون كاربرد دارند.
2-13-3- الياف براق:
چنين اليافي نرم و براق هستند بنابراين نخي كه از اين الياف توليد ودرست مي شود نخ بسيار لطيفي خواهد بود چنين الياف براي توليد البسه ، زير پيراهني ،نخ هاي كاردستي وديگر ..... كاربرد دارند.
2-13-4- نخ هايي كه چين خوردگيشان به آساني برداشته مي شود :
اين الياف كمترين چين خوردگي لازم را براي ريسندگي دارند ولي چين خوردگي خود را در رنگرزي وخارزني و ديگر مراحل از دست مي دهند وبه صورت كرك درمي آيند بنابر اين از اين الياف به صورت مواد اوليه براي تهيه نخ هايي كه داراي زيردست وظاهري شبيه موهر وديگر .... به كارمي روند. چنين الياف درتوليد البسه ، نخ هاي كاردستي و غيره كاربرد دارند.
2-13-5- الياف ضد پرز:
اين الياف در برابر پرز پايدار بوده و در صورت پرز دار شدن، بر طرف گرديدن پرز ها به آساني انجام مي گيرد از آنجا كه الياف آكريليك داراي ويژگي پفكي شدن (حجيم) به گونه اي روز افزون در فرآيند بافندگي كاربرد دارند زيرا نخ هايي كه از الياف آكريليك بدست مي آيند خيلي نرم بوده ونخها وبافتها ي آكريليكي خيلي زود پرز دار مي شوند وظاهري بد پيدا مي كنند. الياف تازه براي برطرف كردن چين دشواريهايي كاربرد دارند. از اين الياف كم وبيش در البسه كودكان ،خانمها وهمچنين لباسهاي ديگر به كار مي رود.
2-13-6- الياف ضدالكتريسيته ساكن :
اين الياف تازه(جديد) براي جلوگيري از پديد آمدن الكتريسيته ساكن يا جلوگيري از ايجاد صداي جرقه هنگام كندن لباسي از روي لباس ديگر در هواي مرطوب ويا جلوگيري از چسبيدن دامن به پاها ويا جذب گرد و غبار وديگر ... كاربرد دارد . از اين الياف براي البسه ،لباس زير ملافه سود جسته مي شود . رويهمرفته الياف تازه (جديد) توليد ملانژ(Melange) مي نمايد همچنين نخهاي ريسيده شده از صد درصد اين الياف وبا نخهايي كه مخلوطي از پشم و الياف تازه ( جديد) باشند مواد اوليه مناسبي براي چاپ بوده وچنين اليافي نيز براي توليد البسه وزير پيراهني وديگر.... به كار برده مي شوند.
2-13-7-الياف كشنده طوبت ( جاذبه الرطوبه )
مانند ديگر الياف ساختگي و الياف آكريليكي زود خشك شده ورطوبت خود را از دست مي دهند. الياف تازه همانگونه كه رطوبت را جذب مي كنند زود هم خشك مي شوند. در سطح برش اين الياف روزنه ها وسوراخهاي ويژه اي يافت مي شود واز همين رو توانايي حجيم (پفكي) شدنشان فراوان است اين الياف براي تهيه لباسهاي ورزشي ،بچه وسايل خواب و ديگر به كار مي روند.
2-13-8- الياف ضد شعله
اين الياف در برابر شعله (فايبر گلاس ) نيستند ولي در سنجش با الياف آكريليك مي توان گفت كه در برابر شعله مقاوم هستند اين الياف دركفپوشها ، فرشها كاربرد خوبي دارند.[1]
2-14-مطالبي كه قبل از رنگرزي الياف اكريليك بايد توجه شود:
درباره رنگرزي الياف آكريليك براي دستيابي به بيشترين رمق كشي درحالتي كه يكنواختي صد در صد بدست آوريم بايد به زمينه هاي زيرين نگرش داشت:
2-14-1- درجه هماهنگي رنگ
در اين زمنيه محدوده اي بين 1تا 5 دارد كه نشان دهنده رفتار رنگ كاتيونيك در تركيب رنگها مي باشد درحقيقت ارزش نمايش دهنده هماهنگي رنگ ها براي تركيب شدن با يكديگر مي باشد.
سرعت رنگرزي بالا ( جذب+ نفوذ با انتشار رنگ ) = 1
سرعت رنگرزي پايين ( جذب + نفوذ رنگ ) = 5
• ياد آوري: سرعت رنگرزي هرباره ،نشان دهنده سرعت رمق كشي نيست.
رنگهايي كه داراي هماهنگي همانند هستند سرعت جذب آنها نيز برابر خواهد بود . رنگهايي كه داراي هماهنگي گوناگون هستند در تركيب سه رنگ با هم بيش از 5/0 درجه و درتركيب دو رنگ با هم نبايد بيشتر از 5/1 درجه اختلاف داشته باشد.
2-14-2- سير شوندگي ليف (درجه اشباع)
چنين روندي نشان دهنده بيشينه اندازه رنگ جذب شده به وسيله ليف آكريليك مي باشد. اين روند به شمار گروه هاي جذب كننده رنگ در ليف بستگي دارد و آن را معمولا با sp نشان مي دهند. اين روند نشان دهنده درصد وزني ليف است كه بيشترين اندازه رنگ كاتيونيك را جذب نموده است
2-14-3- درجه سير0 اشباع) شوندگي رنگ
(2-1 ) = فاكتور رنگ = F [1]
2-15- كار هاي پيش از رنگرزي بر روي الياف آكريليك
2-15-1- شستشو
2-15-2- سفيد گري
2-15-3- آبرفتگي
2-15-1- شستشوي نخستين: پيش از رنگرزي اين الياف را مانند ديگر ساير الياف شستشو مي دهيم ازهمين رو از حمام زير بهره مي گيريم.
صابون ( نان آنيونيك) 1-2 گرم درليتر
كربنات سديم 5/0 گرم در ليتر
دما 60 درجه
زمان 30 دقيقه
2-15-2- سفيد گري:
با روش كلريت سديم كه حمام زير به كار برده مي شود .
كلريت سديم 2 گرم در ليتر
اسيد فرميك 3 = PH
نيتريت سديم 2 گرم در ليتر
دما 95-90 درجه
زمان يك ساعت
ويا سفيد گري با سفيد كننده هاي نوري
اين كار دريك محيط اسيدي همراه با ريتارد در دماي 1،2 درجه انجام مي شود و زمان يكساعت مي باشد.
2-15-3- آبرفتگي ( Shrinkage)
الياف آكريليك در دماي 85 درجه سانتي گراد به بالا، ترمو پلاست مي شوند و چون در تهيه اين الياف عمل پليمر يزاسيون تحت كشش مي باشد طبيعي است كه در دماي85 درجه سانتي گراد زنجيره ها دوباره به حالت نخستين بازنگردد . بنابراين پيش از رنگرزي بايد آبرفتگي روي الياف انجام گيرد.[1]
2-16- اصول رنگرزي الياف آكريليك
2-16-1- موارد رنگرزي ديسپرس :
رنگرزي الياف اكريليك با مواد ديسپرس تا آنجا كه به مكانيزم رنگرزي مربوط مي شود مشابه رنگرزي الياف پلي استر با مواد رنگرزي ديسپرس است اگرچه درمقايسه با الياف پلي استر به علت اينكه ضريب توزيع تعادل ( (cquilibrium partition coefficient) در الياف آكريليك بسيار پايين تر و سرعت رنگرزي الياف آكريليك به علت بالاتر بودن سرعت نفوذ ماده رنگرزي به داخل الياف آكريليك بيشتر مي باشد عمق رنگ قابل حصول در الياف آكريليك محدود است درنتيجه خواص يكنواخت شدن مواد رنگرزي ديسپرس روي الياف آكريليك خوب است.
2-16-2- مواد رنگرزي كاتيوني :
رنگرزي با مواد رنگرزي كاتيوني طي مكانيزمي انجام مي گيرد كه مي تواند به صورت يك جابجايي يون و يا به حالت ساده تر توزيع يون بيان شود .
يك مدل رضايت بخش كه بتواند تمام آثار عملي را بيان نمايد شامل سه مرحله است .
كاتيونهاي ماده رنگرزي
2-16-2-1- به سطح الياف جذب مي شوند .
2-16-2-2- به داخل الياف نفوذ مي كنند.
2-16-2-3- محل نشستن مولكولهاي ماده رنگرزي داخل الياف را اشغال مي كنند.
درمرحله اول سرعت رنگرزي راتعيين مي كند،ومرحله آخر روي تعادل رنگرزي اثر مي گذارد.
جذب مواد رنگرزي كاتيوني روي سطح الياف آكريليك مي تواند توسط يك ايزوترم لانگ ميور كه طبق آن ، الياف در غلظت كم ماده رنگرزي در حمام اشباع مي شوند بيان گردد اين بدين معني است كه بين تمام غلظت ها كه در عمل به كار مي رود سطح الياف ازماده رنگرزي اشباع مي شود و ايجاد حالت سطح اشباع شده به سرعت رخ مي دهد لذا به استثناي رنگرزي هاي كم رنگ ( يعني هنگامي كه كل مقدار ماده رنگرزي موجود در حمام براي اشباع كردن سطح ليف به حد لازم نمي رسد) فرآيند رنگرزي از يك لايه ماده رنگرزي با غلظت ثابت درسطح الياف به داخل الياف در طول زمان رنگرزي پيشرفت مي كند تا هنگامي كه به نزديكي حالت تعادل برسد. بنابراين سرعت رنگرزي همواره مستقل از L/R است.
براي تعيين ميزان نفوذ ماده رنگرزي با غلظت « ثابت» از يك لايه در سطح الياف به داخل الياف در شرايط عملي رنگرزي ، قوانين نفوذ تقريبي مي توانند به كار روند بنابر اين غلظت ماده رنگرزي در داخل ليف CF(t) در لحظه t، متناسب با افزايش غلظت ماده رنگرزي در سطح ليف Cs و متناسب با ريشه دوم ضريب نفوذ ظاهري Dapp ماده رنگرزي درليف افزايش پيدا مي كنند.
دردرجه حرارت ثابت (يعني Dapp ثابت) خواهيم داشت:
-2-2
كه درآن CF(t) با ريشه دوم زمان افزايش مي يابد.
به علت اينكه غلظت ماده رنگرزي در سطح ليف ثابت است و ضريب نفوذ ظاهري در زير نقطه اشباع زياد تغيير نمي كند. زمان tx لازم براي رمق كشي درصد ماده رنگرزي با مجذور تعداد كاتيونهاي حاضر درماده رنگرزي ( يا مقدار ماده رنگرزي برحسب واحد مولاريته ) افزايش مي يابد.
tx~N2-2-3
در درجه حرارت ثابت و براي يك ماده رنگرزي سرعت رمق كشي Vrcl با آن تعداد نسبت معكوس دارد.
Vrcl ~1/N2-2-4
بنابر اين رمق كشي دررنگرزي هاي كم رنگ با سرعت بيشتر رخ مي دهد مقدار Dapp در زير دماي انتقال شيشه اي كه براي آكريلونيتريل 60-80 درجه سانتي گراد مي باشد خيلي كوچك است و در فوق دماي انتقال شيشه اي مقدار Dapp با دما،طبق قانون آرنيوي ( Arrhenius law) افزايش مي يابد واين با انرژي اكتيواسيون 50-75 كيلو كالري بر مول كه تا درجه حرارت به آهستگي كاهش مي يابد بستگي دارد.
در موارد عملي رنگرزي اين مقدار ميتواند ثابت فرض شود ( اين افزايش درجه حرارت براي ليف پلي استر رنگرزي شده با ماده رنگرزي ديسپرس ونايلون رنگرزي شده باماده رنگرزي اسيدي به ترتيب 5 و10 درجه سانتي گراد است) اين بستگي شديد به دما عاملي است كه اهميت كنترل دما را درحين رنگرزي الياف آكريليك نمايان مي سازد هنگامي كه سرعت افزايش دما در رنگرزي يكنواخت باشد رمق كشي فقط در دامنه اي از دما كه بين 12 تا15 درجه سانتي گراد است انجام مي گيرد.
در بسياري از حالات دما براي انجام رمق كشي الياف آكريليك بين 85 تا10 درجه سانتي گراد است.
سرعت رنگرزي تحت شرايط استاندارد براي مواد رنگرزي مختلف كاتيونيك و الياف آكريليك متغير است براي جلوگيري از اين تغييرات در رنگرزي عملي ،با كنترل كردن دما وافزودن مواد تعاوني ،خواص سرعت رنگرزي مواد رنگزا و الياف را به وسيله ثابت هايي نظير «ضرايب نفوذ » و يا زمانهاي رنگرزي استاندارد « stand» براي مواد رنگرزي و ثابت هاي سرعت رنگرزي v براي الياف رامشخص نمود. اين ثابت ها به عنوان يك مقياس نسبي از سرعت رنگرزي يك ليف درمراحل اوليه رنگرزي هنگامي كه تحت شرايط استاندارد رنگرزي انجام شده است پيشنهاد شده اند.[3]
2-17- نحوه رنگرزي و اشكالات موجود در رنگرزي اكريليك
آكريليك ها به هنگام رنگرزي اشكالات عديده اي را كه كاملا با موارد مرتبط با نايلون و پلي استر تفاوت داشته ارائه مي نمايند. نخستين اكريليك ، اورلن تيپ 81 يك هموپليمر اكريلونيتريل بوده و هميشه به دليل فقدان مكان هاي فعالي كه ملكول هاي رنگ بتوانند به آنان چسبيده ، رنگرزي اش مشكل بوده هم اكنون اين نوع فرآورده از خط توليد ،خارج ،و جاي خود را به اورلن تيپ 42 وديگر محصولات مشابه قابل رنگرزي داده است البته، فرآورده هاي كنوني تماما كوپلي مرها اكر يلونيترل با ديگر تركيبات داراي مكانهاي چسبيدن ملكولهاي رنگ مي باشند .
با توجه به توضيحات داده شده درمورد اورلن تيپ 42 در فصول گذشته ، اين كالا بصورت پارچه و به نحو رضايت بخشي در C°107 رنگ مي گردد ولي رنگرزي انواع اكريليك بايستي به صورت كلاف صورت پذيرفته كه بدليل تعداد فرآيندهاي پيچيدن ، سرعت هاي كم و بالا بودن هزينه هاي مربوطه چنگي بدل نزده واز جذابيت لازم برخوردار نيست اين روزها هركسي كه به دنبال يك واحد كلاف بازكني باشد ميتواند عمق مشكلات عديده آن پي برد و زماني هم كه يك چنين واحدهايي را بطور اتفاقي پيدا كرد مشخصاً كارش را تنها بانوان مسن تحمل كرده وآنرا براي خود دلپذير مي سازند. البته اگر بتوانيد محصولات خود رابصورت كلاف در نياوريد كاري بس خوشايند بانجام رسيده كه آن هم بنوبه خود دلپذير باين سادگي ها امكان پذير نمي باشد.
هم اكنون محدوده جذاب و قابل قبول سرمايه گذاري برماشين هاي بافت تاري نخ پيوسته ونخ هاي پيوسته قالي تمركز يافته واقداماتي صورت پذيرفته كه مي توان اين گونه نخ هاي پيوسته توليد شده را بصورت بسته رنگ نمود. البته ناگفته نماند كه با انجام يك چنين فرآيند رنگرزي آن ويژگي خاص دوست داشتني پفكي و حجيم بودن نخ هاي پيوسته اكريليك مي تواند بنحوي صدمه ديده و جذابيت خود را از دست بدهد. هم اكنون سيستم هاي جديدي ارائه شده كه ميتوانند ليف اكريليك را پيش – تثبيت نموده سپس با تراكم بسيار كمي بصورت بسته هاي مورد نظر پيچيده و بدين ترتيب تداوم جريان يافتن ليكور رنگ را از درون بسته نخ تسريع كرده واز واردشدن فشار زياد به آن نيز ممانعت نمايد براي اين كار از نخ پيچ هاي مخصوص نخ هاي پيوسته كلفت با بهره گيري از اصول تغذيه زيادتر از مقدار متعارف استفاده كرده و بسته نخ هاي بسيار كم تراكم تهيه مي گردد.
دو اصل اساسي متعلق به فرآيند هاي جديد معرفي شده براي رنگ كردن نخهاي پيوسته حجيم اكريليك بصورت بسته عبارتند از :
2-17-1- يك بسته نخ كم تراكم مي تواند به هنگام رنگرزي تا حدودي آب رفته وبدين ترتيب از درمعرض قرار گرفتن نخ حجيم شده با تنش در طول خودش يا فشردگي دربسته نخ، كه ايجاد هريك از آنان ، باعث صدمه خوردن به ماهيت حجيم شدن محصول گرديده ممانعت بعمل آيد. براي اين كار از ماشين هاي تابندگي خاصي استفاده مي شود.
2-17-2- كوتاهترين مسير ممكنه براي مصرف بسته نخ پيوسته اكريليك حجيم خريداري شده از ريسنده عبارت است از خريد بسته نخ مربوطه رنگرزي و دوباره پيچي بر روي دوكهاي بافندگي تاري. مسير مزبور، كوتاه ترين مقطع زماني را در اختيار دارد: بسته نخ هاي ريسندگان – رنگ كردن نخ پيوسته پيچيده شده – پيچيدن بر روي دوكهاي بافنده تاري كه ازآنان بعنوان ماده اوليه كار خودش استفاده مي كند.
واحد هاي معروف توليدي كه در اين مسير فعال بوده و محصولاتشان را سالهاي سال باين طريق تهيه و در اختيار مصرف كنندگان قرار داده عبارتند از هاكوبا Hacoba ( ووپرتال ) و سوپر باSuperba هاكوبا، ماشين بسيار جالبي داشته كه ليف هاي
پلي اكريلونيترل و پلي استر را با آب رفتن نخ پيوسته درحال كار، حجيم مي نمايد. مثلاً اين كار را ميتوان در هنگام پيچيدن ويا رنگ كردن بسته نخ يا بر روي دوك بافنده تاري بانجام رسانيد.[6]
2-18- مواد كمكي در رنگرزي الياف اكريلك
1- مواد كمكي در رنگرزي اكريليك عبارتنداز :
2-18-1- مواد نگهدارنده تعليق
2-18-2- ريتارد
اين مواد از سرعت جذب رنگينه توسط الياف كاسته وبه اين ترتيب به يكنواخت تر شدن رنگرزي كمك مي كند.
2-18-3- يكنواخت كننده
اين مواد قدرت جابجايي رنگينه رابالا برده وبه يكنواخت تر شدن رنگرزي كمك ميكند.
2-18-4- مواد بالا برنده حلاليت رنگينه
اين مواد جهت افزايش حلاليت رنگينه هاي كاتيوني ، ثبات محلول و همچنين كمك به تثبيت رنگينه به حمام اضافه مي شود.
2-18-5-مواد نرم كننده [4]
2-19-رنگرزي الياف آكريليك
به علت وجود تعدادي گروههاي اسيدي، ارلون به طور رضايت بخشي مي تواند بامواد رنگرزي كاتيونيك رنگرزي گردد و به علاوه زمينه رنگي مورد نظر زودتر از پشم حاصل مي گردد الياف آكريلان به علت داشتن تعدادي گروه هاي بازيك مي توانندبا مواد رنگرزي اسيدي رنگرزي گردد به اين ترتيب درحالي كه مواد رنگررزي كاتيونيك تقريبا مصرف جامع روي ارلون دارند الياف آكريلن مي توانند با تعداد وسيعي ازمواد رنگرزي نظير ديسپرس اسيدي خنثي ، پريمتاليزه ،كرومي ،گوگردي ،خمي ( با روش مخصوص )آزوئيك و همچنين خمي محلول رنگرزي گردند. جهت رنگرزي الياف ارلون ، مواد رنگرزي اسيدي( با روش ويژه cuprous ion method و ديسپرس و خمي نيز به كار مي روند.
در مورد رنگرزي الياف آكريليك بامواد رنگرزي كاتيونيك يك نكته حايز اهميت است
و آن اينكه در درجات حرارتي پايين فواصل زنجير مولكولي نسبت به يكديگر نزديك هستند ودر نتيجه مولكول هاي ماده رنگرزي به آساني به داخل الياف نفوذ نمي كنند هرچه درجه حرارت افزايش يابد فواصل بين زنجيرها افزايش پيدامي كند بنابه مثال مقدار جذب ماده رنگرزي كه در دماي 82 درجه سانتي گراد حاصل مي شود درمقايسه با مقدار جذبي كه در 92 درجه سانتي گراد حاصل مي شود درحدود 50 الي 60 درصد كمتر است بنابراين اجراي عمل رنگرزي يكنواخت در شرايط عادي مخصوصاً به هنگام عبور از درجات فوق الذكر جهت حصول رنگرزي يكنواخت خالي از اشكال نيست.
به خصوص براي آن دسته از مواد رنگرزي كه قدرت مهاجرت سريع دارند معمولا جذب سطحي ليف مي شوند افزايش دماي حمام رنگرزي وعبور از درجه حرارت انتقال شيشه اي گرچه سبب مي شود عمل انتشار افزايش يابد ليكن به دليل برقراري اتصال بين مولكول هاي ماده رنگرزي گروه هاي منفي ليف در ابتداي عمل رنگرزي مخصوصا درمواردي كه غلظت محلول ماده رنگرزي در حمام پايين باشد تعداد مثبت آنچناني در حمام موجود نخواهد بود كه به كليه گروههاي منفي ليف برسد نتيجتاً حصول رنگرزي يكنواخت با استفاده از چنين مواد رنگرزيي در شرايط معمول امكان پذير نخواهد بود.
همانطوري كه مطلعيم در مورد كليه رننگرزي ها دردرجه اول حصول رنگرزي يكنواخت حائز اهميت است درمورد رنگرزي الياف آكريليك چنين حالتي مستثني نيست
جهت حصول رنگرزي يكنواخت بررسي هايي انجام شده كه نتايج زيرحاصل گرديده است:
1- اجراي عمل رنگرزي درشرايطي كه انتشار ماده رنگرزي درمحلول وافزايش دماي حمام رنگرزي در شرايطي كاملا منظم وحساب شده افزايش يابد اين امر در مورد دستگاههاي رنگرزي كه كالا ثابت و محلول رنگرزي درگردش باشد صادق است مانند اجراي عمل رنگرزي درماشينهاي اتوكلاو خواه طاقه رنگ كني خواه بوبين رنگ كني خواه كلاف رنگ كني. درمورد دستگاههاي رنگرزي كه درآن محلول رنگرزي ثابت و كالا درحال گردش باشد . مانند ماشين رنگرزي ونچ يا ژيگر الزامي است كه علاوه بر كنترل دماي حمام كالاي مورد رنگرزي نيز درشرايطي منظم وحساب شده چرخش كند برخي از سازندگان مواد رنگرزي درسطح بين المللي جهت حصول رنگرزي يكنواخت در مورد الياف اكريليكي اجراي عمل رنگرزي را در دماي ثابت پيشنهاد مي نمايند بنا به مثال BASF آلمان روشي به نام دفي ترم Defetherm را پيشنهاد ميكند در اين روش رنگرزي دردماي درجه سانتي گراد پيشنهاد مي گردد يعني درجه اي بالاتر از دماي انتقال شيشه اي الياف.
