بخشی از مقاله
چکیده
یکی از گیاهانی که دارای اثرات دگرآسیبی قابل توجهی میباشد گردو است لذا در این تحقیق قصد داشتیم تا این اثر را بر تربچه مورد بررسی قرار دهیم. این پژوهش دو آزمایش جداگانه روی تربچه هر یک در قالب طرح کرتهای کاملا تصادفی با پنج تیمار - غلظت - و سه تکرار بود. در مورد بذر تربچه از بین غلظتهای مختلف عصاره برگ غلظت 25 درصد به طور معنیداری جوانهزنی بهتری نسبت به بقیه غلظتها داشت؛ این در حالیست که نسبت به شاهد جوانهزنی کمتری نشان داد.
بیشترین وزن تر و وزن خشک ریشهچه تربچه در بذور شاهد مشاهد شد و بعد از آن در عصاره 25 درصد برگ گردو بود که به طور معنیداری نسبت به سایر غلظتهای عصاره برگ برتری معنیداری نشان دادند. در دو صفت وزن تر ریشهچه و وزن خشک ریشهچه تربچه اختلاف معنیداری بین غلظت 25 درصد عصاره پوست گردو و شاهد مشاهده نشد ولی در بقیه صفات بررسی شده مانند درصد جوانهزنی، طول ریشهچه، طول ساقهچه، وزن تر ساقهچه و وزن خشک ساقهچه تمامی غلظتهای عصاره پوست گردو به طور معنیداری نسبت به شاهد کمتر بود.
-1 مقدمه
آللوپاتی به هرگونه اثر بازدارنده یا محرکی گفته میشود که یک گونه از گیاه از طریق تولید ترکیبات آللوشیمیایی و آزاد کردن آن به محیط رشد ریزوسفر بر گونهای دیگر میگذارد . - 3 - ترکیبات شیمیایی آللوپاتی فرایندهای فیزیولوژیک و بیوشیمیایی متعددی را از جمله رشد و جوانهزنی، تقسیم سلولی، تنفس و فتوسنتز، نفوذپذیری غشا، توسعه ریشه، فعالیتهای آنزیمی و سنتز پروتئین را تحت تأثیرقرار میدهند . - 4 - امروزه از آللوپاتی برای کنترل گیاهان ناخواسته استفاده میشود. آزمایشهای مختلف به این نتیجه رسیدهاند که مواد شیمیایی آزاد شده توسط گیاهان و یا حاصل آنها، توانایی کنترل بعضی دیگر از گیاهان را دارد لذا میتوان از آنها به عنوان علفکش یا آفتکش طبیعی استفاده نمود .
مشخص شده است که بسیاری از نفتوکینونها - naphthoquinones - از جمله ژوگلان موجود در بخشهای مختلف درخت گردو داری اثر سمیت بوده و بازدارندگی رشد، ممانعت از فتوسنتز و تنفس و همچنین کاهش انتقال آب را بوجود میآورند . - 7 - با این حال برخی گیاهان نظیر پیاز خوراکی، چغندر لبویی، جعفری، لوبیا سبز و کدو خورشتی تحت تاثیر ژوگلان گردو قرار نمیگیرند .
با توجه به اثر آللوپاتیک گردو بر بسیاری از گونههای گیاهی، در این تحقیق قصد داشتیم تا این اثر را بر بذر تربچه مورد بررسی قرار دهیم. اهمیت شناخت بهتر این روابط به ما کمک میکند تا با شناسایی سبزیهای مقاوم به ژوگلان از اثر آللوپاتیک این ماده به عنوان علفکش در تولید پایدار این سبزیها استفاده نمود.
-2 مواد و روشها
این آزمایش در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. جهت تهیه عصاره آبی گردو، ابتدا برگ و پوست سبز میوه گردو از درخت گردو ایرانی - Juglans regia - از منطقه چهاردانگه استان مازندران - روستای ازنی - تهیه شده و به مدت چهار روز هوا خشک گردید. سپس برگها و پوست سبز در آون و در دمای 70 درجه سانتیگراد به مدت 48 ساعت خشک و در نهایت آسیاب شدند. مقدار 60 گرم از پودر گیاهی به طور جداگانه به حجم 600 میلیلیتر آب مقطر رسانده و در ارلنی که با فویل بسته شده بود به مدت 24 ساعت روی شیکر قرار گرفت. در نهایت ترکیب بدست آمده از صافی عبور داده و عصاره 100 درصد بدست آمد . غلظتهای 25 ، 50 و 75 درصد نیز از عصاره گیاهی از طریق فرمول C1V1=C2V2 تهیه گردید. تعداد 20 بذر تربچه بطور جداگانه درون هر پتریدیش قرار گرفت و 5 میلیلیتر از عصارهها به پتریدیش اضافه شد.
برای نمونههای شاهد تنها از آب مقطر استفاده شد . پتریدیشها در ژرمیناتور با دمای 25 درجه سانتیگراد قرار گرفتند و بسته به نیاز در طول دوره آزمایش به میزان یکسان به تمامی پتریدیشها عصاره اضافه شد. در انتهای آزمایش درصد جوانهزنی، طول ریشهچه، طول ساقهچه، وزن تر ریشهچه، وزن خشک ریشهچه، وزن تر ساقهچه و وزن خشک ساقهچه اندازهگیری شد. این پژوهش دو آزمایش جداگانه روی تربچه هر یک در قالب طرح کرتهای کاملا تصادفی با پنج تیمار و سه تکرار بود. آنالیز دادهها با استفاده از نرمافزار SAS نسخه 9/1 و مقایسه میانگینها از طریق آزمون دانکن در سطح احتمال یک و پنج درصد انجام گرفت.
-3 نتایج
نتایج حاصل از تیمار عصاره برگ گردو بر بذر تربچه نشان داد که درصد جوانهزنی بذر، طول ریشهچه، وزن تر ریشهچه و وزن خشک ریشهچه به طور معنیداری تحت تاثیر قرار گرفتند - جدول . - 1 درصد جوانهزنی بذور شاهد تربچه به طور معنیداری بیشتر از تیمارهای عصاره برگ بود و از بین غلظتهای مختلف عصاره برگ غلظت 25 درصد به طور معنیداری جوانهزنی بهتری نسبت به بقیه غلظتها داشت؛ این در حالیست که نسبت به شاهد جوانهزنی کمتری نشان داد.
از نظر طول ریشهچه اختلاف معنیداری بین شاهد و عصاره 25 درصد برگ گردو دیده نشد ولی این دو تیمار، نسبت به سایر تیمارهای عصاره برگ دارای برتری معنیداری بودند. بیشترین وزن تر و وزن خشک ریشهچه تربچه نیز در بذور شاهد مشاهد شد و بعد از آن در عصاره 25 درصد برگ گردو بود که به طور معنیداری نسبت به سایر غلظتهای عصاره برگ برتری معنیداری نشان دادند.
جدول -1 اثر عصاره برگ گردو بر جوانهزنی و رشد گیاهچه تربچه
تیمار عصاره پوست گردو بر بذر تربچه در تمامی صفات تاثیر معنیداری در سطح یک درصد گذاشت - جدول . - 2 در دو صفت وزن تر ریشهچه و وزن خشک ریشهچه اختلاف معنیداری بین غلظت 25 درصد عصاره پوست گردو و شاهد مشاهده نشد ولی در بقیه صفات بررسی شده مانند درصد جوانهزنی، طول ریشهچه، طول ساقهچه، وزن تر ساقهچه و وزن خشک ساقهچه تمامی غلظتهای عصاره پوست گردو به طور معنیداری نسبت به شاهد کمتر بود که بیانگر قویتر بودن عصاره پوست گردو نسبت به برگ آن میباشد زیرا صفات بیشتری تحت تاثر خاصیت آللوپاتیک آن قرار گرفتند. از دیگر سو حساسیت زیاد تربچه به عصاره پوست سبز گردو تایید میشود.
تاکنون اثر تخریبی درختان گردو - و متابولیتهای ثانویه آن - برای خاک گزارش نشده است بلکه برعکس این مواد برخی فرآیندهای خاکی مانند نیتریفیکاسیون را تحت تاثیر مثبت قرار میدهند . - 5 - از دیگر سو از آنجاییکه ژوگلان برای بسیاری از علفهای هرز مضر است ولی اثر منفی روی همه محصولات کشاورزی ندارد لذا دارای پتانسیل خوبی برای استفاده به عنوان علفکش قبل و یا پس از کاشت میباشد
جدول -2 اثر عصاره پوست سبز میوه گردو بر جوانهزنی و رشد گیاهچه تربچه
نکته قابل توجه دیگر آنکه ژوگلان در آب حلپذیری کمی دارد لذا برای عصارهگیری آن باید از حلالهای آلی مانند پترلیوم اتر و هگزان استفاده کرد با این حال در پژوهشهای متعددی تاثیر آللوپاتیک عصاره آبی بخشهای مختلف گردو به اثبات رسیده است .
این مسئله میتواند به دو علت باشد؛ اول آنکه اثر آللوپاتیک عصاره آبی ناشی از همان مقدار کمی از ژوگلان میباشد که در آب وارد میشود و دوم، سایر مواد آللوپاتیک غیر از ژوگلان که قابلیت حلپذیری در آب را دارند این اثرات منفی را بر جای میگذارند.
در همین راستا روحی و همکاران - 1388 - اعلام کردند که اثر عصاره آبی برگ گردو بر درصد جوانهزنی سه گیاه گندم، پیاز و کاهو معنیدار بوده و بیشترین اثر بازدارندگی بر درصد جوانهزنی دیده شد. تمامی این یافته ها در تایید نتایج تحقیق ما می باشد. به طور کلی نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر تاثیر آللوپاتیک بیشتر پوست سبز میوه نسبت به برگ گردو میباشد.
