تحقیق در مورد دیابت
دیابت
بیماری دیابت از نارسایی‌های مهم غدد داخلی است که حدود ۱۰۰ میلیون نفر از مردم دنیا مبتلا به آن می‌باشند. سازمان جهانی بهداشت در آینده‌ای نه چندان دور تعداد بیماران دیابتی را چندین برابر پیش‌بینی می‌کند که در این‌صورت یکی از مهمترین عوامل مرگ و میر مردم در نیا محسوب می‌گردد.با توجه به نقش گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها، این مطالعه با هدف مروری بر اثر هیپوگلیسمی گیاهان صورت گرفت. از گذشته بسیار دور تا بحال در طب سنتی
استان گلستان، مردم بومی منطقه از ترکیبات طبیعی و موثر گیاهان دارویی و بومی استان، جهت پیشگیری و کنترل این بیماری استفاده می‌کنند. از این‌رو در این مقاله، فقط گیاهانی را که در منطقه از آن جهت پیشگیری و درمان بیماری دیابت، توسط مردمی بومی منطقه مورد استفاده قرار میگیرند، را مورد بررسی قرار داده است، مانند: سیر (llium Sativa)، پیاز (A.cepa)، (A.paradoxum) الزویا پیاز کوهی برگهای تازه‌ی (Ocimumbasilicum)، ریشه گیاه پنجول (Potentilla
fulgns) برگهای زیتون (Oleaeuropea)، پودر برگ و دانه شنبلیله (TrigonellaFoenum – graecum)، گشنیز (Corianderum sativa) ، یونجه (Medicago satvas )، گزنه (Urtica dioica)، برگهای داراواش (Viscum Album) گل‌های آقطی (Sambucus nigra) و گل‌های انار (punica granatum). نتایج تحقیقات آزمایشگاهی و کلینکال، روش عصاره‌گیری، زمان برداشت گیاه، اندام مورد استفاده، نحوه‌ی مصرف آن در غذا و دارو و به کارگیری آنها به عنوان چاشنی در برنامه‌ی غذایی بیماران دیابتی که اثرات مفیدی را در کاهش قند خون دارد و جزئیات مکانیسم اثر بقخشی مواد موثره‌ی هر یک از آنها مورد بحث قرار خواهد گرفت.
کلمات کلیدی (Key words): گیاهان دارویی استان گلستان – مصرف سنتی، دیابت، قند خون.
مقدمه:
دیابت یا بیماری قند یک بیماری غیر واگیردار است که تعداد قابل توجهی از افراد جامعه به آن مبتلا هستند. در این بیماری قند خون به صورت مزمن افزایش می‌یابد که علت آن کمبود یا نبود انسولین و یا اشکال در آن میباشد، دیابت انواع مختلفی دارد: در نوع اول آن (دیابت نوع ۱) که در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و اغلب برای درمان آن نیاز به تزریق انسولین می باشد و در نوع دو ( دیابت ۲) که شایعترین نوع دیابت است و معمولاٌ در افراد بالای ۳۰ سال دیده
می‌شود (دیابت بالغین)، این بیماران معمولاٌ چاق هستند. دیابت بارداری بیشتر ممکن است از ماه پنجم حاملگی ایجاد شود و بعد از زایمان بهبود می‌یابد. این افراد احتمال ابتلا به دیابت بیشتر است. افراد چاق، کم تحرک، کسانی که سابقه دیابت را در یکی از افراد خانواده درجه یک (پدر، مادر، خواهر و برادر) دارند،
کسانی که تغذیه نادرست دارند و بیش از حد از غذاهای شیرین و چرب استفاده می کنند، زنان حامله و افرادی که دچار فشار خون بالا هستند احتمال ابتلا به دیابت بالغین در آنها بیشتر است .همه ساله تعداد زیادی از بیماران دیابتی بر اثر عوارض بیماری جان خود را از دست می دهند یا دچار از کار افتادگی می‌شوند. این بیماری می‌تواند موجب سکته‌های قلبی و مغزی، نارسایی کلیه، کوری، قطع پا و … شود. با توجه به نقش گیاهان در درمان بیماری‌ها، این مطالعه با هدف مروری بر اثر هیپوگلیسمی گیاهان دارویی در در درمان دیابت نوع ۱ و نوع ۲ صورت گرفته است. مطالعات انجام شده در دنیا نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ گونه
گیاهی مختلف اثرات کاهنده قند خون دارند. تعدادی از گیاهان بومی ایران بوده و تعداد دیگر در ایران یافت نمی شود. در این مقاله فقط گیاهانی که در استان گلستان به وفور رشد می‌کند و در طب سنتی مردم بومی استان مصارف دارویی فراوانی دارد را مورد بررسی قرار داده‌ایم، از جمله: تخم شنبلیله، پیاز، سیر، پیاز وحشی، پلم، گزنه، انار، برگ زیتون، ریحان، پنچول، یونجه، دارواش و گشنیز.
گزنه (Urtica dioica): گیاهی علفی و چندساله که عصاره‌ی آن حاوی انواع مواد معدنی (کلسیم، پتاسیم، آهن و منیزیم)، انواع ویتامین‌ها، سیلیکن، کوئرستین، سروتونین، کولین، سیستسترول، استیگمااسترول، لیگنین، آلکالوئید، استراگالین، هیستامین، اسید سلیسیک، اسید فرمیک و ترکیبات سولفوری است که مردم منطقه علاوه بر مصرف خوراکی، مصارف دارویی فراوانی از جمله به عنوان مقوی، محرک و در درمان کم‌خونی، بواسیر، نقرص، درمان کچلی و ریزش موی سر، سیاتیک، دردهای عصبی، روماتیسم، اگزما، التهاب روده‌ای، خون‌ریزی از بینی (به علت وجود سیلیکن و همراه با گیاه دم اسب)، تحریک
سیستم ادراری و در درمان هایپرتروفی پروستات و همچنین دیابت از این گیاه داشتند. نتایج تحقیقات مشخص کرده که عصاره‌ی آبی گزنه دارای فعالیت ضددیابتی است و تا حدود زیادی مانع از جذب گلوکز در روده کوچک می‌شود و با تحریک ترشح انسولین در پانکراس باعث تنظیم قند خون می‌گردد. به همین دلیل از آن به عنوان یک گیاه با اثر هیپوگلیسمی استفاده می‌کنند{۲۳}
انار (Punica granatum): گیاهی است درختی، درختچه‌ای و خزان‌کننده، بومی ایران و افغانستان بوده و به وفور در مناطق شمالی ایران، از جمله استان گلستان رویش دارد و علاوه بر مصرف خوراکی در طب سنتی، مردم منطقه از گل‌ها، میوه‌ها و برگهای آن در درمان بیماری‌های گوارشی، برونشیت، اسهال، اسهال خونی، دفع کرم انگل، جزام و به عنوان قابض و تهوع‌آور و همچنین در درمان بیماری دیابت استفاده می‌کردند. عصاره‌ی اندام‌های مختلف این گیاه حاوی
مواد معدنی (آهن، پتاسیم، کلسیم)، پروتئین، ایزوپلترین (IsoPelletierin)، اسید سیتریک، ریبوفلاوین، اسید اسکوربیک، نیاسین، تیامین و برگ‌ها حاوی ۱۱% و میوه‌ها ۲۶% تانن و آلکالوئید میباشد. در مطالعات اخیر مشخص شده است که عصاره‌ی آن در نابودی سلول‌های سرطانی سینه موثر است و باعث کاهش اکسیداسیون LDL و عدم تشکیل پلاک‌های خونی در عروق می‌گردد. این گیاه همچنین از گذشته در درمان دیابت مورد استفاده بوده و نتایج تحقیقات نشان
می‌دهد که عصاره‌ی آبی ـ اتانولی (به نسبت ۵۰/۵۰-V/V در دوز ۴۰۰mg/kg) تا حدی زیادی گلوکز خون را در موش‌های نرمال و مبتلا به دیابت کاهش می‌دهد. همچنین مطالعات دیگری که بر روی ریشه انار صورت گرفته، مشخص می‌کند که عصاره‌ی ریشه قند خون را در جانوران آزمایشگاهی کاهش می‌دهد. عصاره‌ی گل‌های انار دارای اثر ضد دیابتی بوده و استفاده از آن هم در موش‌های دیابتی و هم موش‌های نرمال منجر به کاهش قند خون می‌گردد. این اثر شاید ناشی از افزایش مصرف گلوکز پیرامونی باشد. همچنین این عصاره توانایی ممانعت از مکانیسم بازجذب گلوکز را در کلیه دارد و جذب روده‌ای گلوکز را کاهش داده و از این طریق سبب کاهش قند خون می‌گردد{۱۹,۲۰}.
پلم (Sambucus Nigra): گیاهی علفی و دارویی است که در طب سنتی مردم منطقه از عصاره‌ی میوه و گل‌های آن به عنوان مدر , ملین , معرق , تهوع‌آور و خلط‌آور و همچنین در درمان آرتروز، ورم کلیه، سرمازدگی ,تب، دردهای قفسه سینه، سوختگی، عفونت، برفک دهان بچه، اسهال و همچنین دیابت مورد استفاده قرار می‌گرفت. عصاره‌ی میوه و گل‌ها حاوی ترکیبات معدنی، انواع فلاونوئیدها، استراگالین، هایپروزیدایزوکوئرستین، روتین، کوئرستن، موسیلاژ،
کامفرول، تری ترپن، نمک‌های معدنی، و ویتامین‌های A,C، آنتوسیانین، سامبونیگرین (Sambunigrin)و سامبوسین (Sambucine) است. در مورد فعالیت ضد دیابتی و هیپوگلیسمی گیاه تحقیقات فراوانی صورت گرفته که نتایج این تحققات حاکی از آن است که استفاده از عصاره‌ی آبی گل‌های پلم تا حدود زیادی مقدار گلیکونئوژنز، اکسیداسیون گلوکز و انتقال ۲-deoxy-glucose را در موش‌ها افزایش می‌دهد. همچنین در مطالعات دیگری که به عمل آمده، مشخص شده که عصاره‌ی آبی این گیاه، میزان ترشح انسولین را افزایش می‌دهد. عصاره‌ی آبی پلم (در دوز ۱g/l) تا حدود ۷۰% جذب گلوکز، ۵۰% اکسیداسیون و ۷۰% گلیکونئوژ را افزایش داده و به طور مستقیم متابولیسم گلوکز و ترشح انسولین را از سلول‌های B پانکراس تحریک می‌کند{۲۵,۲۴}.
دارواش (Viscum Album): گیاهی بوته‌ای، همیشه سبز و نیمه انگل است که سالیان درازی است که توسط مردم استان گلستان مورد استفاده قرار می گرفته و در گذشته به خدای صلح و آرامش معروف بوده است. از برگ‌ها، سرشاخه‌های گدار و میوه‌ی آن در درمان صرع، پریشانی، سرگیجه، التهاب بافت‌ها، ناراحتی‌های تنفسی، سرماخوردگی، سکسکه، سرگیجه، سیاتیک، روماتیسم، آرتریت، ضد باکتری، ضد قارچ، ضد ویروس و پیشگیری از رشد تومور به ویژه
تومورهای خونی و به عنوان محرک، مدر مسکن، ضد تومور و همچنین رفع دیابت استفاده می‌کردند.خواص دارویی این گیاه به علت وجود مواد موثره‌ی ویسکوتوکسین ((Viscotoxinساپونین، آلکالوئید، هیستامین، مشتقات کولین، کتین، پلی‌ساکارید و پروتئین‌هایی که اثر ضد توموری دارند، میباشد. نتایج
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که عصاره‌ی میوه، علاوه بر افزایش انسولین در سلول‌های پانکراس، علائم بیماری دیابت را در موش‌های مبتلا، کاهش می‌دهد. نتایج مطالعاتی که بر روی موش‌های مبتلا به دیابت که توسط Alloxan (Alloxan سلول‌های بتا پانکراس را تخریب می‌کند) دچار بیماری شده‌اند، انجام گرفته حاکی از آن است که مصرف عصاره‌ی آبی میوه داراوش، میزان گلوکز خون را کاهش می‌دهد و شاید این اثر را از طریق افزایش نفوذپذیری غشا پلاسمایی سلول‌ها نسبت به گلوکز و با ممانعت از اختلالات پیش رونده و تغییرات متابولیکی که در نهایت منجر به دیابت می‌شوند، اعمال کند]۲۲[.