مقاله تاثیر هشت هفته تمرین تناوبی هوازی بر ترکیب بدن و حداکثر اکسیژن مصرفی زنان چاق مبتلا به دیابت نوع دو

بخشی از مقاله

مطالعات ن شان داده اند که چاقی و عدم تحرک با افزایش خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع دو ارتباط دارد. هدف تحقیق حا ضر برر سی تاثیر هشت هفته تمرین تناوبی هوازی بر ترکیب بدن و حداکثر اکسیژن مصرفی زنان چاق مبتلا به دیابت نوع دو بود. برای این منظور 24 بیمار زن داوطلب با دامنه سنی 40 تا 55 سال که حداقل دو سال سابقه ابتلا به دیابت را داشتند، به روش نمونهگیری در دسترس برگزیده و به طور تصادفی به دو گروه تجربی 13 - نفر - و کنترل 11 - نفر - تقسیم شدند. گروه تجربی هشت هفته تمرین تناوبی هوازی را با تواتر سه جل سه در هفته و با شدت 40-75 در صد ضربان قلب بی شینه انجام دادند. اندازه های ترکیب بدن و حداکثر اک سیژن مصرفی آزمودنی قبل و بعد از مداخله اندازه گیری شدند. جهت آنالیز داده ها از تی مستقل و وابسته به ترتیب برای تغییرات بین گروهی و درون گروهی ا ستفاده شد. نتایج ن شان داد ه شت هفته تمرین تناوبی هوازی باعث کاهش معنی دار وزن، نمایه توده بدن و درصد چربی بدن گردید؛ که این تغییرات بین دو گروه نیز به لحاظ آماری معنی دار بود. همچنین هشت هفته تمرین تناوبی هوازی باعث افزایش حداکثر اک سیژن م صرفی آزمودنی ها شد، با این حال تغییرات این شاخص بین دو گروه معنی دار نبود. بنابراین برنامه تمرین تناوبی هوازی برای توسعه آمادگی هوازی و همچنین بهبود ترکیب بدن در بیماران دیابت نوع دو مناسب است.

شیوه زندگی جدید که با کاهش فعالیت بدنی، تغذیه نامنا سب و ا سترس مداوم توام شده، از مهمترین علل افزایش شیوه دیابت نوع ا ست. دیابت نوع دو یک اختلال متابولیک و درون ریز پیچیده ا ست که تداخل بین چندین عامل محیطی و ژنتیک باعث بروز درجات متغیری از مقاومت به انسولین و اختلال کارکرد سلول های بتای پانکراس و در نهایت بیماری دیابت می شود . - 1 - مطالعات نشان داده اند که چاقی و عدم تحرک با افزایش خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع دو ارتباط دارد . - 2 - چاقی به عنوان یک مشکل عمده بهداشتی در همه گروههای سنی شناخته شده است . - 3 - اگر چه شیوع چاقی کم و بیش در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه یکسان است - 4 - ، اما سببشناسی آن هنوز مورد بحث میباشداخیراً. مطالعات همهگیرشناسی کاهش بیماریهای مسری و افزایش بیماریهای غیرواگیر را نشان دادهاند. بر طبق نتایج تحقیقات، چاقی با بیماری های مزمن بسیاری مانند بیماری قلبی عروقی، دیابت نوع دو، بسیاری از انواع سرطان ها و بسیاری از مشکلات عضلانی اسکلتی ارتباط دارد . - 5 - میزان شیوع پذیری دیابت نوع دو روز به روز در حال گ سترش ا ست، به گونه ای که تا سال 2013 حدود 347 میلیون نفر به دیابت نوع دو بودند و انتظار می رود این تعداد تا سال 2035 به 592 میلیون نفر برسد . - 6 - در ایران نیز 5 درصد کل کشور دیابت دارند که رش د دیابت 4 برابر رشد جمعیت است . - 7 - اف رادی مبتلا به دیابت نوع دو در صورت عدم کنت رل، ممک ن است گرفتگ ی عروق ی شدید، مشکلات بنیادی کلیوی و عصبی پیدا کنند . - 8 -

جهت کاهش چربی اضافه بدن و پیشگیری از توسعه عارضه های متابولیکی، در سال های اخیر تغییرات در شیوه زندگی مثل افزایش فعالیت بدنی و استفاده از رژیم غذایی کم کالری به عنوان اولین مداخلات توصیه شده است. تغییرات در میزان برخی عوامل از جمل ه وزن ب دن، پروفایل چربی،شاخص مقاومت به انسولین و حداکثر اکسیژن مص رفی ب ر اث ر فعالی ت ورزش ی، احتمالاً سر نخ خوبی برای پی بردن ب ه ت أثیرات س ودمند فعالی ت ورزش ی اس ت. نتایج پژوهشی نشان میدهد فعالیت ورزشی هوازی منجر به کاهش معنیدار مقاومت به ان سولین، گلوکز نا شتا، ان سولین نا شتا، وزن، BMI و WHR می شود . - 9 - انجمن دیابت آمریکا برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو پیشنهاد می کند که تمرینات هوازی را حداقل 150 دقیقه با شدت متوسط یا حداقل 90 دقیقه تمرینات هوازی با شدت بالا در هفته انجام دهند، بی شتر افراد هنوز معتقدند که برای بالا بردن سلامتی قلبی عروقی و برای کاهش وزن بهترین حالت تمرین و ورزش همان تمرینات تداومی با شدت متو سط ا ست که نیازمند صرف زمان زیادی ه ستند . - 10 - با این حال، اثرات مثبت تمرینات تداومی با شدت پایین تا متوسط در پژوهشها انکارناپذیر است - 11-13 - ، اکنون با توجه به نتایج تحقیقات جدید روشن شده ا ست هنگامی که سلامت کلی فرد، فواید عملکردی و کمبود زمان برای افراد در نظر گرفته می شود، تمرینات تناوبی هوازی ن سبت به تمرینات تداومی با شدت متوسط برتری پیدا میکند، به طوری که این تمرینات معمولاً نتایج مطلوبتری را در زمان کوتاهتری حاصل میکنند. بنابراین میتوان بیان کرد افرادی که قصد شرکت در فعالیتهای ورزشی را دارند، نمیتوانند کمبود زمان برای پرداختن به فعالیت ورز شی را در اینگونه تمرینات بهانه کنند . - 14 - تمرین تناوبی هوازی شامل تناوب هایی برای کاهش شدت تمرین و یک دوره بازیافت طراحی شده است. به تازگی، نشان داده شده است تمرینات تناوبی موجب افزایش بیوژنز میتوکندری و فعالیت آنزیم اکسایشی page5 - 15 - و افزایش بیان GLUT-4 و حساسیت انسولینی - 16 - ، افزایش اکسیداسیون چربی در طول فعالیت در زنان - 17 - و افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی و کاهش BMI در افراد مبتلا به دیابت نوع دو - 18 - می شود.

علی رغم حجم زیاد تحقیقات، بیش از 80 درصد بیماران دیابتی نوع دو فعالیت های بدنی کافی و مناسب برای کسب اثرات مفید بهداشتی ندارند. بنابراین بیماران دیابتی در مقایسه با کل جامعه تمایل زیادی به بازگشت رفتار بی تحرک دارند . - 19 - بر اساس پیشینه تحقیق، بیشتر تحقیقات در این زمینه اثر تمرینات هوازی تداومی را روی بیماران دیابت نوع دو بررسی کرده اند و اثر تمرینات هوازی تناوبی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. از سوی دیگر، با توجه به عوارض و مشکلات ناشی از چاقی و روند رو به افزایش آن در جامعه و همچنین شیوع بیماری های نا شی از کم تحرکی و چاقی محققان بر آن شدند تا اثر ه شت هفته تمرین تناوبی هوازی بر ترکیب بدن و حداکثر اکسیژن مصرفی زنان چاق مبتلا به دیابت نوع دو را بررسی کنند.

.2 روش بررسی
روش اجرای این تحقیق از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون روی دو گروه - تجربی و کنترل - بود. جامعه آماری این تحقیق را تمامی بیماران زن چاق مبتلا به دیابت نوع دو تشکیل می دادند که تحت نظارت مراکز درمانی شهرستان مشهد قرار داشتند. پس از فراخوان و دعوت به مشارکت با تایید پزشکان متخصص، 24 بیمار زن داوطلب با دامنه سنی 40 تا 55 سال که حداقل دو سال سابقه ابتلا به دیابت را داشتند، به روش نمونهگیری در دسترس برگزیده و بر اساس برون داد فرم تکمیلشده آمادگی شرکت در فعالیتهای ورز شی - 20 - - PARQ - 1 به طور ت صادفی به دو گروه تجربی 13 - نفر - و کنترل 11 - نفر - تق سیم شدند. معیارهای خروج از تحقیق شامل؛ فشار خون بالا، بیماری های قلبی عروقی، نفروپاتی، رتینوپاتی، بیماری تیروئیدی، ارتوپدیک، استفاده از انسولین و عادت به مصرف مواد دخان و غیبت بیش از سه جلسه تمرین مستمر بود.

آزمودنیها فرم رضایتنامه، پرسشنامه سابقه پزشکی، پرسشنامه آمادگی برای شروع فعالیت بدنی را به منظور بررسی سابقه بیماری و آمادگی افراد برای شرکت در برنامه تمرین پر کردند که به منظور رعایت منشور اخلاقی تمامی آزمودنی ها پیش از نمونهگیری به صورت شفاهی با ماهیت و نحوه انجام کار و خطرهای احتمالی آن آ شنا شدند، و به آنها نکاتی عمده و ضروری درباره تغذیه، فعالیت بدنی، بیماری، م صرف دارو و مواد دخانی، یادآوری شد تا ن سبت به رعایت آن دقت لازم به عمل آورند. به داوطلبان اطمینان داده شد که اطلاعات دریافتی ازیشان کاملاً محرمانه خواهد ماند. قابل ذکر است که کلیه آزمودنی ها مختار بودند در هر زمانی و بدون هیچ قید و شرطی از ادامه کار تحقیقی انصراف دهند. قبل از آغاز اجرای برنامه تمرینی شاخص های آنتروپومتریک و VO2max آزمودنی ها اندازه گیری شد. اندازه گیری شاخص های آنتروپومتریک که شامل وزن، قد، BMI ، نسبت دور کمر به دور باسن - WHR - و درصد چربی بدن بود، با حداقل لباس و بدون کفش انجام شد. اندازه گیری قد و وزن افراد به صورت ایستاده به ترتیب با استفاده از قدسنج دیواری - با دقت 0/5 سانتی متر - و ترازوی دیجیتالی - با دقت - 0/1 صورت گرفت. BMI از تقسیم وزن بدن - کیلوگرم - بر مجذور قد - متر مربع - محاسبه گردید. WHR به وسیله متر نواری غیرقابل ارتجاع و بدون تحمل هرگونه فشاری بر بدن فرد و با دقت 1 سانتی متر با اندازه گیری محیط کمر در باریک ترین

ناحیه بین دنده ای تا تاج خاصره و تقسیم آن به اندازه محیط لگن در بزرگترین قسمت برآمدگی سرینی حاصل شد. سپس به وسیله کالیپر با برچسب یاگامی ساخت کشور ژاپن سه بار متوالی ضخامت چربی زیر پوستی هر کدام از نواحی سه سر بازو، فوق خاصره ای و رانی به میلی متر اندازه گیری شد و میانگین اندازه ها به عنوان عدد مرجع در نظر گرفته شد. برای محاسبه چگالی بدن آزمودنی ها جمع سه عدد در معادله جکسون و پولاک - 1980 - 1 قرار داده شد و سپس با قرار دادن چگالی به دست آمده در فرمول سیری - 1961 - 2 درصدچربی بدن محاسبه شد . - 22 ,21 - - سن - - d - = 0/0994921 - 0/0009929 - SSF* - + 0/0000023 - SSF - 2 - 0/0001392چگالی بدن -450 - چگالی= - 495 / درصدچربی بدن - فرمول سیری - =SSF* حاصل جمع چینهای پوستی سهسر بازویی، فوق خاصره و ران همچنین VO2max آزمودنی ها از طریق آزمون میدانی یک مایل راه رفتن - تست راکپورت - و با استفاده از فرمول زیر اندازه گیری شد . - 23 -

- ضربان قلب - -0/1565 - زمان - -3/2649 - جنس - +6/315 - سن - -0/3877 - وزن بدن - VO2max - ml/kg/min - = 132/853 -0/0769 تمام شاخص های مذکور پس از هشت هفته تمرین تناوبی هوازی مشابه مرحله پیش آزمون اندازه گیری شدند. مداخله تمرینی سه جلسه در هفته و به مدت هشت هفته 24 - جلسه در دره تمرینی - اجرا شد. برنامه تمرین ورزشی با استفاده از دوچرخه و بین ساعت 9 صبح تا 12 - دو ساعت پس از خوردن صبحانه - اجرا می شد. برنامه تمرین ورزشی تناوبی هوازی شامل 10 دقیقه گرم کردن با شدت 40 درصد ضربان قلب بیشینه و 40 دقیقه دوچرخه سواری شامل هشت تناوب که هر تناوب 3 دقیقه با شدت 75 درصد ضربان قلب بیشینه - تناوب شدت بالا - و 2 دقیقه با شدت 50 درصد ضربان قلب بیشنه - تناوب شدت پایین - و 10 دقیقه سرد کردن با شدت 40 درصد ضربان قلب بیشینه اجرا شد. برای آنالیز داده ها از نرم افزار SPSS نسخه 23 استفاده شد. ابتدا جهت بررسی نرمال بودن توزیع داده ها از آزمون شاپیرو ویلک و جهت بررسی همگن بودن واریانس گروه ها از تست لون؛ همچنین، جهت بررسی تغییرات درون گروهی و بین گروهی به ترتیب از آزمون های t مستقل و t وابسته استفاده شد.

.3 یافته ها
آزمودنی های تحقیق حاضر دارای میانگین سنی 48/75 6/28 سال و نمایه توده بدنی 32/1 49/88 - BMI - کیلوگرم بر مترمربع بودند. توزیع طبیعی داده ها و همچنین همگن بودن واریانس گروه ها به ترتیب به وسیله آزمون های شاپیرو ویلک و لون ثابت شد.