مقاله مقایسه بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت با استفاده از روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا و روش سنتی - مطالعه موردی ; مرکز دیابت نادر کاظمی شیراز -

بخشی از مقاله

*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***

مقایسه بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت با استفاده از روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا و روش سنتی -مطالعه موردی; مرکز دیابت نادر کاظمی شیراز

چکیده

یکی از روش های مدرنی که امروزه در بسیاری از شرکت ها برای محاسبه بهای تمام شده استفاده می شود، روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا است. هدف از این پژوهش، مقایسه بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت با استفاده از روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا و روش سنتی در مرکز دیابت نادر کاظمی شیراز بود. مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی بود که به روش مقطعی-توصیفی- تحلیلی- انجام شد. در این پژوهش از اسناد و مدارک و صورت های مالی 6 ماهه مرکز بهداشتی درمانی نادر کاظمی شیراز استفاده شد . برای تخمین زمان مورد نیاز برای انجام هر یک از فعالیت ها با حضور در مرکز دیابت، زمان انجام هر فعالیت برای هر بیمار دیانتی مراجعه کننده یه این مرکز محاسبه و ثبت شد. تفاوت میانگین بهای تمام شده دو روش با استفاده از آزمون Paired sample t- test مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران دیابتی به روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا بیشتر از روش سنتی بود. این تفاوت از نظر آماری معنی دار بود-.- P =0/000 در بخش هزینه های مستقیم حقوق پزشکان متخصص و مواد مصرفی غیر پزشکی بیشترین تأثیر را در بهای تمام شده به روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا داشتند. در بخش هزینه های غیر مستقیم بیشترین تأثیر را استهالک اداری پشتیبانی داشت که عمده آن مربوط به حقوق پرسنل اداری بود. کمترین تأثیر را استهالک تجهیزات پزشکی بر روی بهای تمام شده خدمات بیماران دیابتی داشت. بنابر این مدیران باید در زمینه حقوق پزشکان متخصص و پرسنل اداری و همچنین مواد مصرفی غیر پزشکی توجه بیشتری نمایند و در جهت کنترل این هزینه ها اقدام نمایند.
کلید واژه ها: بهای تمام شده، روش سنتی، روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا، دیابت

1

مقدمه

حسابداری بهای تمام شده خدمات، مجموعه ای از رویه های قانونمند برای گزارشگری جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات ارائه شده به صورت تجمیع شده و تفصیلی است. این رویه ها شامل مراحل شناسایی، طبقه بندی، تخصیص، تجمیع و گزارشگری هزینه های ارائه خدمات و مقایسه آنها با هزینه های استاندارد می باشد- رهنمای رود پشتی، .-7831 استفاده از اطالعات قیمت تمام شده برای دستیابی به 8 هدف عمده کنترل و نظارت، ارزیابی و برنامه ریزی آینده نگر می باشد. حسابداری بهای تمام شده عالوه بر کارخانجات و صنایع تولیدی در سایر مؤسسات از جمله دانشگاه ها و بیمارستان ها نیز به منظور قیمت گذاری خدمات کاربرد دارد -رهنمای رود پشتی، .-7831

بیمارستان ها و مراکز درمانی از بخش های مهم و مؤثر بر سالمت جامعه هستند و این مراکز از جمله مؤسسات خدماتی به حساب می آیند که وظیفه آنها ارائه خدمات تشخیصی درمانی برای بیماران بستری و سرپایی است. این خدمات هر یک دارای پیچیدگی های خاص می باشند و نحوه مدیریت منابع و کنترل هزینه از عوامل مهم و تداوم خدمات رسانی در این مراکز است. از این رو قیمت تمام شده خدماتی که در این مراکز ارائه می شود با یکدیگر متفاوت است-رجبی، .-7831

با اجرای سیستم حسابداری قیمت تمام شده، با شناسایی دقیق و شفاف فرآیندهای مالی خدماتی و اعمال کنترل های مدیریتی می توان اقدامات مؤثرتری جهت افزایش کارآیی و بهبود فعالیت های مراکز درمانی انجام داد . این مراکز دارای بخشهای مختلف فعالیتی، پرسنل متنوع و هزینه های غیرمستقیم باال می باشند که شرایطی را فراهم میکنند تا سیستم بهایابی مبتنی بر حجم نتواند برای محاسبه بهای تمام شده کلیه خدمات از کارائی الزم برخوردار باشد-امیدوار، .-7837

روش های سنتی بهایابی نمیتوانند به درستی بهای تمام شده را در مراکز درمانی محاسبه کنند از این رو روش بهای تمام شده بر مبنای فعالیت زمان گرا -TDABC7- استفاده می شود - .-Schuatzer et al, 2014 روش های سنتی بر اساس یک سری تعرفه های ثابت وضع شده اند که بدون توجه به شرایط هر بیمارستان، بهای تمام شده خدمات ارائه شده را محاسبه می کنند -رجبی، .-7831

یکی از روش های مدرنی که امروزه در بسیاری از شرکت ها برای محاسبه بهای تمام شده استفاده می شود هزینه یابی بر مبنای فعالیت می باشد که البته این روش نیز به دلیل وجود کاستی های آن مورد انتقاد بسیاری از محققین قرار گرفته و برای غلبه بر مشکالت موجود در سیستم بهایابی بر مبنای فعالیت نیز، کاپالن و اندرسون یک روش جدید را به نام بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا ارائه داده اند .-Kaplan & Anderson, 2007-

روش مبتنی بر فعالیت زمان گرا بهتر از روش ABC می تواند از طریق محرکه مختلف زمان، پیچیدگی های سازمان ها را بگیرد. و زمان های مختلف انجام یک کار را به وسیله هر فرآیند به عنوان یک فعالیت اختصاصی محاسبه کند .- Everaert et al, 2008- از این رو به نظر می رسد که روش TDABC موقعیت های مناسبی برای طرح مدل های بهای تمام شده در سازمانهایی با فعالیت های پیچیده از جمله سازمان های بهداشت و درمان و به طور کلی مؤسسات خدماتی فراهم می سازد. مدیران بیمارستان ها و مراکز درمانی با استفاده از روش TDABC قادر خواهند بود به آسانی هزینه دقیق فعالیت های درمانی را محاسبه و برنامه ریزی مناسبی ارائه نمایند .

این روش هزینه ها را به شکل بهتری به فعالیت، مشتری، منطقه و یا محصول اختصاص میدهد. در تخصیص منابع به فعالیت، محرکهای هزینه به صورت معادله زمان بوده و بیانگر زمان مورد نیاز برای انجام فعالیت به عنوان تابع محرک های زمان میباشد. به دلیل در نظرگرفتن فرض زمان فعالیت، این مشخصه ها" محرک زمان " نامیده میشوند .-Dejenga, 2011-

مراکز بهداشتی درمانی از مهم ترین بخش های ارائه خدمات است و مدیران این سیستم همیشه تمایل به بهترین ارائه خدمات به بیماران با کمترین هزینه دارند. برای مقابله با این فشار هزینه، این مدیران نیاز به بهبود درک محرک ها و موجدین هزینه دارند - .-Demeere et al , 2009

طبق تحقیقات به عمل آمده شیوع دیابت در ایران %1/1 در سن 52-66 سال گزارش شده که حددود 6 میلیدون نفدر را شدامل می شود-.-Esteghamati and Khalizadeh, 2009 دیابت یک مسئله مهم در حیطه سالمت بده شدمار مدی رود و ایدن

2

ناشی از اهمیت اقتصادی و ماهیت مزمن بیماری می باشد -عزیزی و جانقربانی، .-7836 دیابت موجب هزینه های مسدتقیم بده میددزان 5 تددا 72 درصددد کددل بودجدده ی بهداشددتی و هزیندده هددای غیددر مسددتقیم تددا نددد برابددر بددیش از ایددن مددی شددود - قوامی و همکاران،. - 7836 دیابت باعث بروز عوارضی مانندد بیمداری هدای قلبدی، فشدار خدون بداال، رتینوپداتی، نوروپداتی و کاتاراکت بوده و مسئول %3 کل مرگ ها در جهان می باشد 2007-، .- Ahmann با توجه به اهمیت این بیمداری در جامعده در مطالعه حاضر بهای تمام شده خدمات ارائه شده به این بیماران محاسبه شد.

بیشتر مطالعاتی که قبالً انجام گردیده، از روش هزینه های مستقیم و غیر مستقیم یا از روش بهایابی بر مبنای فعالیت--ABC و روش سنتی استفاده شده است و تعداد کمی به روش بهای تمام شده بر مبنای فعالیت زمان گرا--TDABC استفاده شده است. در اهواز و شیراز بهای تمام شده خدمات رادیولوژی در بیمارستان های گلستان و حافظ به روش ABC محاسبه شد - ترابی و همکاران،-7830 و -جوان بخت و همکاران، .-7835 در یزد نیز بهای تمام شده بخش دیالیز در بیمارستان شهید صدوقی یزد به روش ABC محاسبه شده است - محمدی و همکاران، .-7837 در مطالعه شکراله زاده در سال 7838 بهای تمام شده به روش TDABC با تعرفه های 61 عمل جراحی گلوبال بیمارستان شهید فقیهی شیراز مقایسه شد و تفاوت معنی داری بین میانگین بهای تمام شده به روش TDABC و تعرفه اعمال جراحی مشاهده گردید-شکراله زاده بردجی، . -7838 در مطالعه ای در قم بهای تمام شده خدمات بهداشتی درمانی ارائه شده به بیماران مبتال به لیشمانوز جلدی-سالک- با استفاده از هزینه های مستقیم و سربار محاسبه گردیده است- ثقفی پور و همکاران، .-7835

در مطالعه ای توسط عباسی قیمت تمام شده هزینه دانشجویان با دو روش بهایابی سنتی و بهایابی بر مبنای فعالیت محاسبه شد و نتایج نشان داد که تفاوت میانگین هزینه ها از نظر آماری بین دو روش معنی دار بوده و خالص منافع حاصل از روش بهایابی بر مبنای فعالیت بیشتر از سنتی بود- عباسی و صابری، .- 7833 بهای تمام شده خدمات آزمایشگاهی بالینی بیمارستان ولی عصر تهران با روش بهایابی مبتنی بر فعالیت تعیین شد و سپس با تعرفه های مصوب مقایسه گردید-نصیری پور و همکاران، .-7833

هزینه تمام شده دو نوع روش رادیوتراپی جهت درمان بیماران مبتال به سرطان پستان به روش TDABC در مطالعه انجام شده توسط شواتزر محاسبه گردید و مشخص شد هزینه رادیوتراپی به روش 67 Balloon- Based درصد بیشتر از ردایوتراپی به روش 5WBRT است .-Schuatzer et al , 2014 - مطالعه ای توسط شاندر در بخش انتقال خون 6 بیمارستان آمریکا و اروپا انجام و بهای تمام شده انتقال خون بیماران در این بیمارستانها به روش ABC تعیین و با تعرفه های واقعی مقایسه شد- 2010 ، .- Shander et al در مطالعه ای در بلژیک بهای تمام شده خدمات سرپایی مربوط به 2 بخش مختلف با استفاده از روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا محاسبه شد. در این مطالعه به مدت یک هفته زمان صرف شده برای هر فعالیت در بخش های مختلف ثبت شد و هزینه های سربار نیز برآورد گردیده است. در این مطالعه نتیجه گیری شد که استفاده از روش TDABC برای خدمات پیچیده مفید تر، دقیق تر و سریع تر انجام می شود-.-Demeere et al, 2009 در بین مطالعات ذکر شده ی فوق در تعدادی از مطالعات که در خارج از کشور انجام شده است، در سیستم های خدمات بهداشتی درمانی، بهایابی با استفاده از روش مبتنی بر فعالیت زمان گرا- -TDABC محاسبه شده است. در مطالعات داخل کشور در مراکز بهداشتی درمانی بیشتر به بررسی روشهای سنتی و روش بهایابی بر مبنای فعالیت ABC پرداخته شده است. با توجه به محدودیت هایی که در روش های سنتی و ABC وجود دارد و پر هزینه بودن و پیچیدگی آن ها در مطالعه حاضر از روش بهایابی TDABC استفاده و در نهایت با سیستم بهایابی سنتی مقایسه شد. این روش قابل استفاده در مراکز درمانی بستری و سرپایی است.

از ویژگی های روش :TDABC

-7 به سرعت اجرا و محاسبه می شود.
-5 هزینه های منابع و تغییرات در جریان کار به روز می شوند.

3

-8 داده ها از سیستم مدیریت ارتباط با مشتری - -CRM8 و برنامه ریزی جدید مؤسسه گرفته می شود. -6 این روش به دلیل مشاهده مستقیم تخمین زمان بخش ها، دارای اعتبار است.

-2 می تواند معامالت متعددی که از نظر زمانی فرآیند سریعی دارند را بررسی کرده و زمان واقعی را گزارش کند. -6 به صراحت ظرفیت منابع را ثبت و ظرفیت منابع بال استفاده را تعیین می کند.

-1 بدون پیچیدگی معادله زمان را برای سفارشات و مشتری بکار میگیرد.
به دلیل ویژگی های ذکر شده و همچنین به دلیل این که تا کنون در شیراز بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران دیابتی به روشTDABC محاسبه نشده است، از این روش برای بهایابی خدمات بهداشتی درمانی ارائه شده به بیماران مراجعه کننده به مرکز دیابت شیراز استفاده شد. با توجه به افزایش شیوع دیابت در جامعه و اهمیت اطالع از نحوه هزینه کردن منابع مالی موجود و مناسب بودن روش نوین TDABCجهت بهایابی در مراکز درمانی، استفاده از این روش منجر به حذف فعالیت های غیر ضروری و تدوین بودجه برنامه ای در مرکز دیابت دانشگاه علوم پزشکی شیراز می گردد.

هدف اصلی از این پژوهش، مقایسه بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت با استفاده از روش بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا -TDABC- و روش سنتی به منظور ارائه یک مدل کارآمد جهت محاسبه بهای تمام شده واقعی در مرکز دیابت شیراز بود.

اهداف فرعی این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر بهای تمام شده واقعی خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت، ارزیابی میزان تأثیر هر یک از عوامل مؤثر بر بهای تمام شده واقعی این خدمات و ارائه پیشنهاد به مدیر مرکز درمانی در به کار گیری روش های کاربردی برای کنترل هزینه های خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت بود.

نتایج این تحقیق می تواند به مسئولین حسابداری در تعیین هزینه ها و عوامل مؤثر بر افزایش هزینه های درمانی کمک نماید. همچنین مدیران و مسئولین بهداشتی درمانی می توانند برای کاهش این هزینه ها از جمله تهیه دارو و تخت های بیمارستانی جهت بیماران دیابتی سیاست مالی مناسبی اتخاذ نمایند و با استفاده ار نتایج این تحقیق برنامه ریزی مدونی ارائه نمایند.

فرضیه های تحقیق
- بین مبالغ واقعی بهای تمام شده درمان و مشاوره بیماران مبتال به دیابت به روش TDABC و روش سنتی تفاوت وجود دارد.
- با استفاده از سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمان گرا -TDABC- می توان عوامل مؤثر بر بهای تمام شده
واقعی خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت را تعیین کرد.
- با استفاده از سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمان گرا -TDABC- می توان میزان تأثیر هر یک از عوامل مؤثر بر بهای تمام شده واقعی خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت را ارزیابی نمود.
- با استفاده از سیستم هزینه یابی بر مبنای فعایت زمان گرا--TDABC هزینه های خدمات ارائه شده به بیماران
مبتال به دیابت را می توان کنترل نمود.

از نتایج این تحقیق جهت تعیین میزان هزینه های افراد دیابتی در جامعه و بار تحمیلی اقتصادی آن استفاده شد که بر این اساس می توان راهکارهایی به منظور کاهش هزینه ها و تعیین استراتژی غربالگری و سالمت در شهر شیراز ارائه داد. لذا معاونت بهداشتی، پشتیبانی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی شیراز و وزارت بهداشت و معاونت سالمت از نتایج این تحقیق ذی نفع خواهند بود. با توجه به ضرورت ارتقای بهره وری از ظرفیت ها و امکانات بخش درمان، الزم است که مدیریت های مالی و درمان، راهکار مناسبی جهت بررسی و پیش بینی هزینه ی درمان و همچنین طول مدت بستری اتخاذ کنند.

4

روش پژوهش

مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی است که به روش مقطعی-توصیفی- تحلیلی- انجام شد. که در آن بهای تمام شده خدمات رایج بیماران مبتال به دیابت با استفاده از روش هزینه یابی TDABC در مرکز دیابت وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز محاسبه و با روش سنتی مقایسه گردید. در این پژوهش از اسناد و مدارک و صورت های مالی 6 ماهه مرکز بهداشتی درمانی نادر کاظمی شیراز استفاده شد. این مطالعه محدود به یک مرکز درمانی بود بنابر این یک مطالعه موردی است.

برای تهیه معادالت زمان جهت استفاده از مدل TDABC نیاز به تخمین زمان مورد نیاز برای انجام هر یک از فعالیت ها بود. به همین منظور به وسیله کرنومتر زمانهای صرف شده برای هر یک از فعالیت ها ثبت گردید. ثبت زمان ها در طی سه هفته برای بخش پذیرش، مشاوره، آزمایشگاه، پزشک عمومی، پزشکان متخصص، انجام شد. برای به دست آوردن نتایج ثابت و نامتناقض دو ماه بعد مجدداً نتایج جدید ثبت شد.

جامعه آماری
در این تحقیق مراقبت ها و درمان هایی که به بیماران مبتال به دیابت در مرکز دیابت ارائه می شد مورد بررسی قرار گرفت. خدمات ارائه شده به این بیماران شامل ویزیت پزشک، مشاوره، خدمات پاراکلینیکی -آزمایشگاه، نوار قلب، نوار عصب، رادیولوژی و سونوگرافی-، دارو، انسولین، سرنگ و.... می باشد. این بیماران به سه دسته تقسیم شدند:

-7 بیماران مبتال به دیابت بدون عوارض جانبی -5 بیماران مبتال به دیابت که دارای عوارض ماکرو واسکوالر بودند.

-8 بیمارانی که دارای عوارض میکرو واسکوالر بودند.

ارائه خدمات به این سه گروه تا حدودی متفاوت بود که در این مطالعه هزینه های صرف شده برای هر کدام جداگانه محاسبه و مورد مقایسه قرار گرفتند. به دلیل افزایش روز افزون بیماری دیابت و اهمیت این بیماری در جامعه و افزایش بار هزینه بر دوش جامعه و افراد بیمار این بخش از مرکز جهت بررسی انتخاب شد. به دست آوردن اطالعات از بهای تمام شده در این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این بخش مشاوره های پزشکی و خدمات درمانی به صورت سرپایی ارائه می شد. و مشاوره در فعالیت های درمانگاه های سرپایی به عنوان فعالیت کلیدی مورد توجه است. مشاوره های غیرفنی شامل پذیرش، مالقات با پزشک عمومی و مشاوره با پرستار مرکز، جهت توصیه های پزشکی مربوط به بیماری بعد از انجام آزمایشات مربوطه و پس از آن مشاوره فنی شامل درمان اختصاصی و مشکالت ایجاد شده در اثر بیماری و عوارض آن مثل درمان کاتاراکت -آب مروارید- و بیماری کلیوی و قلبی در بیماران دیابتی بود.

نمونه آماری تحقیق

نمونه آماری در این پژوهش بیماران مبتال به دیابت مراجعه کننده به مرکز دیابت شیراز بود. تعداد بیماران مراجعه کننده طی 6 ماه 7300 نفر بودند. با مراجعه حضوری به این مرکز و بررسی آمار بیماران و پرونده های آنان مشخص شد که از این تعداد 7660 بیمار فقط نیاز به خدمات عمومی داشتند و بیماری دیابت در آنان بدون عارضه جانبی بود، 68 نفر دارای عوارض ماکرو وسکوالر -عوارض قلبی عروقی- و 531 نفر دارای عوارض میکرووسکوالر -عوارض کلیوی، شمی و زخم های دیابتیک- بودند که این دو گروه اخیر نیاز به دریافت خدمات تخصصی تر داشتند. در این پژوهش وضعیت مالی 6 ماه این مرکز و زمان صرف شده برای هر یک از فعالیت های خدماتی انجام شده برای بیماران مبتال به دیابت، طی مدت سه هفته مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت بهای تمام شده خدمات ارائه شده به این سه گروه بر مبنای فعالیت زمان گرا و روش سنتی مقایسه شدند.

روش جمع آوری داده ها

در این مطالعه برای جمع آوری داده ها از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. جهت بررسی مطالعات پیشین و انجام مطالعه به روش اصولی و طبق ار وب مناسب، از کتب، مقاالت و پایان نامه های مرتبط و پایگاه های الکترونیکی استفاده

5

گردید. در روش میدانی، داده های مربوط به بهای تمام شده از طریق مصاحبه با مدیر، کارشناسان و حسابداران مرکز جمع آوری و محاسبه شد. برای این منظور هزینه های مرکز به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم طبقه بندی گردید.

- هزینه های مستقیم شامل هزینه های مربوط به بیماران مبتال به دیابت -ویزیت پزشک، تزریقات-، هزینه های پرسنلی، تأمین انسولین، دارو ، تأمین مواد و تجهیزات مصرفی -سرنگ و سرسوزن های با اندازه های مختلف، سرنگ انسولین، تیغ و دسته بیستوری، پنبه، الکل، مواد آزمایشگاهی، دفاتر و لوازم التحریر-، هزینه های تسهیالت شهری-آب، برق، گاز و تلفن - بود.

- هزینه های غیر مستقیم شامل هزینه های تعمیر و نگهداری ساختمان، کولر، و تجهیزات و هزینه های ترابری و نقلیه بود. برای به دست آوردن هزینه های مستقیم و غیر مستقیم به صورت حضوری به واحد حسابداری و واحد درآمد مرکز درمانی مراجعه و اقدام به جمع آوری اطالعات مورد لزوم شد. برای تخمین زمان مورد نیاز برای انجام هر یک از فعالیت ها با حضور در قسمت پذیرش، مشاوره، ویزیت پزشک و آزمایشگاه زمان انجام هر فعالیت برای یک بیمار تعیین و ثبت شد.

متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق

- سیستم بهایابی: تعیین اطالعات سودمند جهت محاسبه دقیق بهای محصول است. از آن جمله می توان به سیستم بهایابی ABC، سیستم حسابداری مصرف منابع--RCA6، سیستم بهایابی TDABC و سیستم بهایابی تعدیل شده برمبنای فعالیت - Light ABC - اشاره کرد -رهنمای رودپشتی و عرب احمدی،.-7835
مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمان گرا :-TDABC- بهایابی بر مبنای فعالیت زمان گرا مبتنی بر استفاده از محرک زمان بوده و منابع هزینه ها بر اساس معادله زمان تعیین و بطور مستقیم به فعالیت ها ارتباط داده می شود و در نهایت فعالیت ها به محصوال یا خدمات تخصیص می یابند -رهنمای رود پشتی، .-7831

- هزینه های مستقیم: هزینه ها یی که به طور مستقیم به یک کار یا بخشی از تجهیزات پروژه نسبت داده می شوند، هزینه های مستقیم نام دارند در این مطالعه هزینه های مستقیم هزینه هایی بود که به علت ویزیت پزشک، مشاوره، انجام آزمایشات و دارو مصرف می شد. حقوق و دستمزد کارشناسان، پزشکان و مواد مصرفی پزشکی و غیر پزشکی از جمله هزینه های مستقیم بودند.

- هزینه های غیر مستقیم:هزینه هایی هستند که عموماً در روند اجرای یک فعالیت باید متحمل آن گردیم. در این مطالعه هزینه های غیر مستقیم شامل هزینه ناشی از تعمیر و نگهداری ساختمان، و تجهیزات و هزینه های ترابری و نقلیه بودند. این هزینه ها همان هزینه های سربار هستند.

- خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت: تعدادی از خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت شامل: ویزیت پزشک، مشاوره، دارو، آزمایش، رادیولوژی، سونوگرافی، نوار عصب، نوار قلب و ویزیت متخصصین بود. هزینه این خدمات طبق تعرفه ثابت از بیماران دریافت می شد.
- دیابت: بیماری دیابت یا قند خون شایع ترین بیماری ناشی از اختالالت متابولیسم است که از عوارض این بیماری در دراز

مدت، اختالالت شمی، پوستی، کلیوی و قلبی می باشد. کسانی در این مطالعه بیمار تلقی شدند که با آزمایش خون ناشتا--FBS2 بیماری آنان تشخیص داده شده و در زمان مطالعه تحت درمان بودند.

- عوارض ماکروواسکوالر: عوارض قلبی عروقی و مغزی و زخم پای دیابتی که در اثر بیماری دیابت ایجاد می شود.

- عوارض میکروواسکوالر: عوارض شمی، کلیوی و نوروپاتی و زخم پای دیابتی که در اثر بیماری دیابت ایجاد می شود.

6

ابزار جمع آوری اطالعات
با پیشرفت فن آوری اطالعات، روش های جمع آوری اطالعات نیز توسعه یافته است و استفاده از سیستم های اطالعات حسابداری به منظور برنامه ریزی، ارزیابی و کنترل عملیات به مدیران در تصمیم گیری کمک می کنند- میرزایی کالنی، .-7830

مراحل انجام کار در مطالعه از قرار زیر است:

-7 گروه های مختلف فعالیت در بخش دیابت تعیین گردید.

-5 نقشه فرآیند انجام هر فعالیت از زمان پذیرش ، مشاوره اولیه، ویزیت پزشک و پیگیری بیمار تهیه شد.
-8 تخمین زمان برای هر فعالیت با استفاده از معادله زمان با مراجعه حضوری محقق به هر واحد محاسبه شد. -6 اطالعات اولیه از طریق ترکیبی از مشاهده، مصاحبه با کارکنان و رئیس درمانگاه جمع آوری شد.
-2 اطالعات مربوط به هزینه ها از حسابداران مرکز درمانی دریافت شد.

-6 میزان هزینه های ظرفیت -Capacity Cost Rate- به عنوان هزینه در دقیقه برای کلیه پرسنلی که درگیر کار بودند و همچنین تجهیزات و فضای فیزیکی محاسبه شد.
-1 برای پرسنل، میانگین حقوق، هزینه های سرپرستی در زمان کار کلینیکی محاسبه شد.
-3 برای تجهیزات و فضا بر اساس هزینه های استهالک، تعمیر و نگهداری بر حسب زمان موجود محاسبه شد.

-3 برای محاسبه کل هزینه، کل زمان مورد نیاز برای هر فعالیت به وسیله CCR محاسبه و سپس با هزینه مواد مصرفی و سایر هزینه های بخش جمع شد.
-70 بهای تمام شده خدمات با روش سنتی مقایسه شد.

در پیاده سازی مدل TDABC دو عامل باید مورد توجه قرار گیرد:

-7 هزینه هر واحد ظرفیت تأمین شده برای ارائه خدمات درمانی هزینه هر واحد ظرفیت تأمین شده خدمات ارائه شده از تقسیم هزینه های کل هر دایره بر ظرفیت عملی آن به دست می آید.

فرمول-1 تعیین هزینه هر واحد ظرفیت تأمین شده

-5 زمان صرف شده هر فعالیت برای ارائه خدمات درمانی
برای محاسبه زمان مورد نیاز یک رویداد خاص از معادلهی 7 استفاده می شود .- Szychta, 2010-

= Tj, k زمان صرف شده برای رویدادk مربوط به خدمت j
=ß0 ضریب ثابت زمانی برای خدمت j و مستقل از ویژگیهای رویداد K = ß1 زمان صرف شده توسط یک واحد از محرک زمانی شماره .7

= ßp زمان صرف شده توسط یک واحد از محرک زمانی شماره .P =1 محرک زمانی شماره .7
=p محرک زمانی شماره .P
= P اعداد محرک های زمانی تعیین کننده زمان مورد نیاز برای انجام خدمت j می باشد.

7

این برآورد با مشاهده مستقیم فعالیت انجام شد. سپس هزینه های مختلف در هر دقیقه ارائه شد. هزینه کل رویدادهای مربوط به همه خدمات، از جمع هزینه هر خدمت محاسبه شد و هزینه کل یک واحد از معادله 5 بدست آمد:

معادله -2 هزینه کل رویدادهای مربوط به خدمات

پس از محاسبه زمان مصرفی از معادله 5 هزینه را از طریق ضرب کردن زمان مصرفی -Tj,k- در هزینه واحد -که بر حسب ریال بر زمان است- به خدمات و مشتریان تخصیص داده شد. هزینه هر واحد -Ci- از فرمول 5 بهدست میآید:
فرمول -2 تعیین هزینه هر واحد

=Ci هزینه هر واحد زمان مربوط به مخزن منابع i

=Tj, k زمان مصرف شده توسط رویداد Kمربوط به خدمت j =TCi تعداد منابع

=PCai ظرفیت عملی منبع =nهزینه کل منبع

=m تعداد خدمات

=I تعداد دفعاتی که خدمات j انجام می شود یا تعداد رویدادهای مربوط به خدمت j می باشد

- بهایابی به روش سنتی

در روش سنتی برای تعیین سربار فقط از یک مبنا برای جذب سربار استفاده می شود. از آنجایی که هدف محاسبه قیمت تمام شده خدمات ارائه شده هر بیمار بود، از این رو مبنای جذب سربار در این پژوهش تعداد بیماران در نظر گرفته شد. بنابر این برای محاسبه نرخ سربار از فرمول 8 استفاده شد.

فرمول -3 نرخ جذب سربار

نرخ جذب سربار در تعداد بیماران هر گروه -بدون عوارض، با عوارض ماکرووسکوالر، با عوارض میکرو وسکوالر- ضرب شده و سربار غیر مستقیم هر گروه به دست آمد. سپس با جمع هزینه های مستقیم و غیر مستقیم قیمت تمام شده خدمات برای هر گروه از بیماران دیابتی به روش سنتی محاسبه شد. برای محاسبه بهای تمام شده ی خدمات هر بیمار کافی است قیمت تمام شده هر گروه بیمار را به تعداد بیماران آن گروه تقسیم کرد.

روش تجزیه و تحلیل اطالعات

بعد از جمع آوری اطالعات، داده ها در برنامه SPSSنسخه 71 وارد رایانه شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور آزمون فرضیه اصلی ابتدا آمار توصیفی دو گروه مقایسه و ارائه شدند. این اطالعات شامل تفاضل میانگین، تعداد نمونه، انحراف معیار، خطای استاندارد بود. آمار تحلیلی که مقایسه بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران مبتال به دیابت بر مبنای فعالیت زمان گرا و روش سنتی بود با استفاده از آزمون آماری Paired Sample t- test انجام شد و معنی داری اختالف بهای تمام شده ی دو روش مبتنی بر فعالیت زمان گرا و سنتی با این آمون تعیین شد..

8