تحقیق در مورد مطالعه تأثیر سیاست قیمت تضمینی در تولید دانه های روغنی

بخشی از مقاله

مطالعه تأثير سياست قيمت تضميني در توليد دانه¬هاي روغني

چکيده
اصولاً توسعه يک کشور عقب مانده, ايجاب مي کند که مجموعه تحولاتي در تارو پود اقتصاد آن ايجاد شود به گونه اي که مجموعه مناسبات اقتصادي, اجتماعي, فرهنگي و سياسي ميان مردم دگرگون گردد و علاوه بر رفاه اقتصادي و بازدهي توليد, ديگر جنبه هاي زندگي نيز ارتقاء يابد. باتوجه به اين هدف کلي فرآيند توسعه آغاز مي شود که طي آن دگرگوني هاي اساسي در بخش هاي اقتصادي صورت مي گيرد و در اين رهگذر هر بخش نقش خاصي را به طور معمول عهده دار مي شود .

درسطح بين المللي در بين متخصصان اقتصاد کشاورزي , دانه هاي روغني به ويژه انواع يکساله آن به cash crops اشتهار دارند . معني نزديک آن : محصولي است که همواره قابل تبديل فوري به پول است و هيچگاه بي مشتري نمي ماند . به زبان ساده تر , محصولي (( دست به نقد )) است ولي در ايران در چند سال اخير , دانه هاي روغني به متناوب , دچار عدم استقبال صنايع تبديلي مربوط شده و کشاورزان توليد کننده را دچار مشکلات عظيمي ساخته است , بطوريکه (( محصول دست به نقد )) به محصولي مزاحم و متاعي بي ارزش تبديل گرديده است .

دراين تحقيق عوامل موثر بر عرضه دانه¬هاي روغني (سويا و آفتابگردان ) با استفاده از اطلاعات سري زماني دوره 1382 -1360درقالب الگوي نرلاو بررسي شده است .
توابع عرضه آفتابگردان و سويا به منظور بررسي اثرقيمت تضميني بر عرضه اين محصولات تخمين زده شدند. محاسبه کشش¬هاي مربوطه نشان دادکه سياست قيمت¬گذاري تضميني در مورد آفتابگردان باعث افزايش توليد شده ولي در مورد سويا اثري نداشته است.

فصل اول

 عنوان
 مقدمه
 ضرورت تحقيق
 اهداف
 فرضيه تحقيق
 روش تحقيق

1-1- عنوان:

مطالعه تأثير سياست قيمت تضميني در توليد دانه¬هاي روغني
1-2- مقدمه
اصولاً توسعه يک کشور عقب مانده, ايجاب مي کند که مجموعه تحولاتي در تارو پود اقتصاد آن ايجاد شود به گونه اي که مجموعه مناسبات اقتصادي, اجتماعي, فرهنگي و سياسي ميان مردم دگرگون گردد و علاوه بر رفاه اقتصادي و بازدهي توليد, ديگر جنبه هاي زندگي نيز ارتقاء يابد. باتوجه به اين هدف کلي فرآيند توسعه آغاز مي شود که طي آن دگرگونيهاي اساسي در بخشهاي اقتصادي صورت مي گيرد و در اين رهگذر هر بخش نقش خاصي را به طور معمول عهده دار می¬شود .

بخش کشاورزي در آغاز راه توسعه بيشترين سهم از کل اشتغال و غيره را برعهده دارد , نقش عرضه کننده نيروي کار ارزان و فراوان و تأمين مواد غذايي و مواد اوليه , و در راستاي اين تغييرات بخش خدمات نيز رشد مي يابد و پيوسته نيروي انساني بيشتري را به خود اختصاص مي دهد . [11]
حمايت از بخش کشاورزي به دلايل مختلف از قبيل برقراري امنيت غذايي و يا ارتقاء درآمد کشاورزان از مسائل مهم اقتصادي حتي در کشورهاي پيشرفته صنعتي است و اين امر در کشورهاي در حال توسعه اي که بخش کشاورزي در توسعه اقتصادي و اجتماعي آنها نقش کليدي داشته , حائز اهميت بيشتري است .

به همين سبب عليرغم مذاکرات و مباحث بسياري که در مورد حذف يا کاهش ميزان حمايت از توليدات کشاورزي در نشست هاي سازمان تجارت جهاني صورت گرفته , همچنان پرداخت يارانه به اشکال گوناگون و با استفاده از ابزارهاي حمايتي متفاوت ادامه دارد . [14]
بطور کلي اهم سياست هاي حمايتي مورد عمل در بخش کشاورزي طي سالهاي گذشته به اشکال زير بوده است :
1- توزيع نهاده هاي مورد نيازکشاورزان با اعطاي يارانه نظير کود , سم و ماشين آلات
2- اعطاي اعتبارات و تسهيلات با نرخ بهره پايين و بازپرداخت در مدت زمان طولاني
3- توسعه بيمه محصولاتي کشاورزي و پرداخت غرامت و خسارت به کشاورزان
4- قيمت گذاري محصولات کشاورزي [14]

تأثير قيمت محصولات کشاورزي بر تخصيص منابع , توليد و ترکيب کشت , توزيع درآمد , ترغيب توليد کنندگان به سرمايه گذاري و تشکيل سرمايه هاي ثابت در بخش کشاورزي , از دير باز مورد توجه نظريه پردازان علم اقتصاد بوده است ؛ اگر چه ميزان اثر بخشي سياست هاي حمايت قيمتي در جهت دهي توليد کنندگان به سمت توليدات خاص و افزايش توليد همواره مورد اختلاف نظر بوده است . اختلاف نظر در عملکرد اين سياست ها نيز از آنجا ناشي مي شود که نتايج تجربي آن در کشوهاي مختلف , متفاوت است .

در ايران نيز مسئولان و برنامه ريزان کشور از گذشته دور سعي داشته اند تا با مداخله در بازار برخي از محصولات راهبردي مثل گندم , جو , برنج و چغندرقند , بيشتر از طريق اجراي سياست هاي حمايت قيمتي زمينه افزايش توليد اين محصولات را در داخل کشور فراهم آورند. [5]

1-3- ضرورت تحقيق :
درسطح بين المللي در بين متخصصان اقتصاد کشاورزي , دانه هاي روغني به ويژه انواع يکساله آن به cash crops اشتهار دارند . معني نزديک آن : محصولي است که همواره قابل تبديل فوري به پول است و هيچگاه بي مشتري نمي ماند . به زبان ساده تر , محصولي (( دست به نقد )) است ولي در ايران در چند سال اخير , دانه هاي روغني به متناوب , دچار عدم استقبال صنايع تبديلي مربوط شده و کشاورزان توليد کننده را دچار مشکلات عظيمي ساخته است , بطوريکه (( محصول دست به نقد )) به محصولي مزاحم و متاعي بي ارزش تبديل گرديده است .

از سال 1346 توليد دانه هاي روغني در ايران , منحصراً از يک مزيت اختصاصي بهره مي گرفته است , به اين صورت که در مقابل قرار داد منعقده , کل محصولات بدست آمده به سهل ترين شرايط خريداري مي شده است . هر چند ثبات قيمت و تضمين جذب ( خريد ) محصول به مفهوم جهاني امتياز بزرگي به شمار مي رود

اما در کشور ما به دليل اعتقاد مردم به اتفاقات پيش بيني نشده از جمله افزايش قيمت هاي ناگهاني، و اميد به تکرار آن در شرايط موجود , آن هم با توجه به روحيه آرمان گرايانه جامعه , مزيت برجسته اي به حساب نمي آيد . تاکنون استقبال کشاورزان گوياي اعتماد آنها به عهد و ميثاق ها و قرار دادها بوده است , در طرف مقابل , مجموعه صنايع تبديلي نيز در طول اين دوره 38 ساله واکنش هاي متفاوت و گاهي متضاد داشته است :
الف_ تقريباً تا سال 1360 طرفدار جدي توليد داخلي و حمايت از آن بودند .

ب_ تا سال 1369 به علت دولتي شدن اقتصاد , حالتي کم و بيش بي تفاوت داشته اند .
ج_ در سالهاي 69تا 76 با شوق و رغبت فراوان , حامي پرشور توليد داخلي و حتي درگير در رقابت براي خريد محصول بودند .
د_ در سالهاي اخير , توجه شديد به محصولات وارداتي , بي تفاوتي نسبت به خريد توليد داخلي و اظهار بي پرده عدم امکان جذب محصول توليدي کشور , وجه غالب سياست هاي آنان را تشکيل داده است .

بحران هنگامي جدي تر نمايان مي شود که مي دانيم خود مصرفي و حضور ساير عاملان جذب دانه هاي روغني اثر بسيار محدودي دارد و محقراً توليد دانه هاي توليد دانه هاي روغني در کشور وابسته انحصار صنايع روغنکشي و تصفيه روغن شده است . [4]

باآغاز کشت آفتابگردان روغني در 38 سال قبل , دامنه کاشت اين محصول اکثر نقاط کشور را فراگرفت و کشاورزان به دليل امکانات بالقوه گياه , فعاليت هاي ترويجي براي معرفي آن, بذل کمک هاي فني و ابزاري نظير مساعدت هاي مالي و ايجاد زمينه مناسب براي خريد و جذب محصول , به کشت اين محصول علاقه مند شده وزراعت آفتابگردان در ديم کاريها و اراضي آبي به صورت کشت اول و دوم نهادينه شد .

هرچند بخش عمده اي از محصول توليدي آفتابگردان روغني به مصارف آجيلي , تنقلات , خود مصرفي و حتي صادرات در بازارچه هاي مرزي مي رسد ولي اين محصول بادارا بودن 47 - 45 درصد روغن, بهترين دانه روغني ايران به شمار مي رود

.
با کاهش حمايت هاي دولت, اين محصول که سطح کشت آن در برخي از سالها به 200000 هکتار
مي رسيد امروز به 40 -30 هزار هکتار کاهش يافته است . کشاورزاني که کشت آفتابگردان روغني را از کارشناسان آموخته بودند امروز توليد کنندگان آفتابگردان آجيلي شده اند و به اين ترتيب کشت آفتابگردان آجيلي در تمام کشور رواج يافته است . تداوم اين امر به دلايل فني مشکلات زيادي ايجاد کرده و خواهد کرد . [3]

آمارهاي موجود در زمينه توليد آفتابگردان و سويا , بعنوان مهمترين محصول دانه هاي روغني , نشان مي دهد که مقدار توليد آنها بسنده نياز مصرف داخلي نيست , بنابراين دولت جمهوري اسلامي ايران براي رفع اين نياز هر ساله مقادير فراواني از محصولات دانه هاي روغني را وارد کشور مي کند اين مسئله بدين معني است که هر ساله بايد بخشي از منابع محدود ارزي کشور به واردات دانه هاي روغني اختصاص يابد از اين رو توجه بيشتر به افزايش عملکرد و در نتيجه , توليد اين محصولات , مي تواند در صرفه جويي ارزي براي کشور نقش شاياني داشته باشد.[15]

بکارگيري ابزار حمايتي و از جمله آن سياست حمايت قيمتي و تضمين خريد محصولات منجر به تشويق کشاورزان به افزايش توليد مي شود و از آنجا که دانه هاي روغني جزء محصولات زراعي اساسي مي باشند , لازم است‎که سياست هاي حمايتي ( قيمت تضميني _ پرداخت يارانه به کشاورزان براي خريد نهاده ها و ... ) در مورد آنها بکار گرفته شود .
1-4- اهداف :
اهداف کلي سياست قيمت کشاورزي در ايران عبارتنداز :
1- افزايش توليدات کشاورزي براي رسيدن به خودکفايي در محصولات اصلي کشاورزي .
2- رسيدن به يک سطح درآمد معقول براي کشاورزان.
3- کمک به برقراري شرايط مؤثر و منصفانه تجارت بين بخش کشاورزي و ديگر بخش هاي اقتصاد .
4- ايجاد يک طرح زراعي مناسب براي کمک به افزايش ارزش افزوده توليد در بخش کشاورزي.
5- تأمين يک استفاده معقول از زمين و ديگر منابع توليد .
6- تثبيت قيمت هاي بازار و عرضه هاي کالا براي حمايت از حقوق توليد کننده ها و مصرف کننده ها .
7- جلوگيري از افزايش در سطح قيمت عمومي براي کنترل تورم.
8- افزايش امنيت غذايي در کشور [2]
واهداف اين تحقيق عبارتند از :
1- بررسي روند قيمت تضميني محصولات سويا و آفتابگردان
2- بررسي تأثير قيمت تضميني بر توليد دانه هاي روغني ( سويا و آفتابگردان )

1-5- فرضيه تحقيق:
1- سياست قيمت تضميني سطح توليد دانه هاي روغني ( سويا و آفتابگردان ) را افزايش داده است .
2- سياست قيمت تضميني نوسانات توليد دانه هاي روغني ( سويا و آفتابگردان )را کاهش داده است .

-6- روش تحقيق :
اطلاعات مورد نياز از طريق مطالعات کتابخانه اي و همچنين استفاده از آمارنامه هاي موجود در وزارت جهاد کشاورزي , بازرگاني , شرکت توسعه کشت دانه هاي روغني و سايت هاي مرکز آمار ايران _ اقتصاد کشاورزي _ رزنت و . . . بدست آمده است .

براي رسيدن به هدفهاي مورد نظر از داده هاي سري زماني توليد , عملکرد , سطح زير کشت و مقادیر نهاده ها و قيمت نهاده ها , قيمت تضميني سويا و آفتابگردان و اطلاعات مربوط به محصولات رقيب آنها براي تخمين توابع عرضه محصولات سويا و آفتابگردان استفاده خواهد شد .