بخشی از مقاله
تاثير روشها و منابع تامين نيتروژن و عناصر کم مصرف بر برخي خصوصيات
زراعي و عملکرد دانه آفتابگردان روغني
چکيده
به منظور بررسي اثرات مصرف اوره، کود زيستي نيتروکسين و عناصر کم مصرف آهن ، روي و بور بر خصوصيات زراعي ، اجزاي عملکرد و عملکرد آفتابگردان روغني لاين NSH٤٥، آزمايشي طي سـال ١٣٨٩ در مزرعـه اي واقـع در روستاي گوهران شهرستان خوي، در فاصله ٦ کيلومتري اين شهر اجرا گرديد. آزمايش به صورت طرح بلوکهاي کامـل تصادفي با ١٢ تيمار و سه تکرار اجرا شد. در اين تحقيق تيمارها شامل : مصرف ١٠٠ درصد نيتروژن معدني ، مصرف ٥٠ درصد نيتروژن معدني + مصرف ٥٠ درصد نيتروژن بيولوژيک، مصرف ٢٥ درصد نيتروژن معـدني + مـصرف ٧٥ درصـد نيتروژن بيولوژيک، مصرف ١٠٠ درصد نيتروژن بيولوژيک ، مصرف ١٠٠ درصد نيتروژن معدني + مصرف خاکي عناصـر ريزمغذي، مصرف ٥٠ درصد نيتروژن معدني + مصرف ٥٠ درصد نيتروژن بيولوژيک + مصرف خاکي عناصـر ريزمغـذي، مصرف ٢٥ درصد نيتروژن معدني + مصرف ٧٥ درصد نيتروژن بيولوژيک + مصرف خاکي عناصر ريزمغذي، مصرف ١٠٠ درصد نيتروژن بيولوژيک + مصرف خاکي عناصر ريزمغذي، مصرف ١٠٠ درصد نيتروژن معدني + محلولپاشـي عناصـر ريزمغذي، مصرف ٥٠ درصد نيتروژن معدني + مصرف ٥٠ درصد نيتروژن بيولوژيک + محلولپاشـي عناصـر ريزمغـذي، مصرف ٢٥ درصد نيتروژن معدني + مصرف ٧٥ درصد نيتروژن بيولوژيک + محلولپاشي عناصر ريزمغذي و مصرف ١٠٠ درصد نيتروژن بيولوژيک + محلولپاشي عناصر ريزمغذي بود. ميزان نيتروژن معـدني و بيولوژيـک مـصرفي در حالـت خالص ٢٠٠ کيلوگرم و ١ ليتر در هکتار بود. نتايج نشان دادند که کود بر صفات قطر ساقه ، قطر طبق ، پـوکي دانـه ، وزن هزار دانه و عملکرد دانه داراي اثر معني دار بود و بر صفات ارتفاع ساقه و تعداد دانه پر در طبق اثر معني داري نداشـت . بيشترين و کمترين عملکرد دانه به ترتيب با ميانگين ٣٤٥٣ و ٢٥٣٥ کيلوگرم در هکتار در تيمارهاي مصرف ١٠٠ درصـد نيتروژن معدني + محلولپاشي عناصر ريزمغذي و تيمار استفاده ١٠٠ درصد از نيتروژن بيولوژيک به دست آمد.
کلمات کليدي: آفتابگردان، عناصر کم مصرف، کود بيولوژيک و نيتروژن معدني .
مقدمه و بررسي منابع علمي
آفتابگردان زراعي بـا نـام علمـي هليـانتوس آنوس ١ گياهي ديپلوئيد (٣٤ = 2n)، يـکسـاله و از تيـره کاسـني مـي باشـد (٢٠٠٥ ,Khaje poor). از ديدگاه تغذيه ، روغـن آفتـابگردان بـه دليـل داشـتن مقادير فراواني از اسيدهاي چرب اشباع نشده نظيـر اسيدهاي چـرب لينولئيـک و اولئيـک مـورد توجـه مي باشد. دانه آفتابگردان بسته به رقـم داراي ٢٦ تـا ٥٠ درصد روغن مي باشد (٢٠٠٧ ,Seiler). کودهاي شي يمايي يکي از عوامل اصلي حفظ حاصل خيزي خـاک مـي باشـند ( ,.Abn Jalal et al ٢٠٠٥)، ولي استفاده بيش از اندازه از آنها به ويـژه هنگـامي کـه بـا عمليـات مـديريتي نامناسـب مثـل سوزاندن بقاياي يگاهي همراه شود، ميزان ماده آلـي خاک را به شدت کاهش مي دهد. اين موضوع روي ويژگي هاي فيزيکي ، شـي يمايي و بيولـوژيکي خـاک تاثيرگذاشته و امکان فرسـايش را در ايـن خـاکهـا افـزايش مـي دهـد (٢٠٠٤ ,.Davarinejad et al). امـروزه بـه دليـل افـزايش اهميـت مـسائل زيـست محيطي توجه بيـشتري بـه کودهـاي بيولوژيـک يـا زيستي براي جايگزيني کودهاي شي يمايي شده است (٢٠٠٢ ,.Kader et al). کـشاورزي ارگانيـک يـک سيستم توليـدي اسـت کـه در آن کـاربرد کودهـاي شيميايي ، حـشرهکـش هـا، علـف کـش هـا و تنظـيم کنندههـاي رشـد کـه بـه صـورت مـصنوعي تهيـه مي شوند مجاز نيـست و کـاربرد مناسـب کودهـاي زيستي ، بقاياي گياهي ، کودهـاي دامـي ، بقـولات و کود سبز توصـيه مـي شـود (٢٠٠٦ ,.Orhan et al).
کودهاي زيستي مواد حاصل خيز کنندهاي هستند که حاوي تعداد کافي از يک يا چند گونه موجود مفيد خاکزي مي باشند که روي مواد نگهدارنده مناسـبي عرضه مي شوند (١٩٩٢ ,Elliott and Wildung). از جمله کودهاي زيستي که حاوي ريزانـدامگانهـاي متعــددي هــستند مــي تــوان بــه نيتروژنوبــاکتر، نيتروکسين ، تيوباسيلوس، بيوسولفور، اگروهيوميـک و ميکوريز اشاره کرد (٢٠٠٣ ,Blak). وو و همکاران (٢٠٠٥ ,.Wu et al) گـزارش کردند که مصرف کودهاي بيولوژيک در گيـاه ذرت علاوه بر بهبود وضعيت غـذايي گيـاه باعـث بهبـود خصوصيات خـاک هـم شـد. بـه عقيــده ملکـوتي (٢٠٠٠ ,Malakouti) فراوانــي نيتــروژن در خــاک موجب توسعه شـبکه ريـشه اي و افـزايش ظرفيـت تبادلي آن مي شود. مصرف کودهاي محتوي عناصـر کم مـصرف (Zn, Mn) موجـب افـزايش عملکـرد کمي و کيفي گلرنـگ گرديـد (٢٠٠٦ ,.Yari et al).
شريفي و حق نيا (٢٠٠٨ ,Sharifi and Hag Niya) بيان کردند که کود بيولوژيک نيتروکسين بر عملکرد و اجزاء عملکرد گندم رقم سبلان مـوثر اسـت ، بـه طوري که اين کود بر عملکرد دانـه و کـاه، ارتفـاع بوته ، طول سنبله ، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در مترمربع اثـر مثبـت داشـت . نتـايج آزمايـشي در زراعت آفتـابگردان نـشان داد کـه مـصرف عناصـر ريزمغذي بر ارتفاع ساقه ، قطر طبق ، تعـداد دانـه در طبق ، وزن دانه ، درصد روغن دانه ، تعداد برگ و در مجله پژوهش در علوم زراعي - سال پنجم ، شماره ١٧، پاييز ٩١ نهايــت عملکــرد دانــه تــاثير قابــل تــوجهي دارد .(Sepehr et al., 2004)عرشي (١٩٩٤ ,Arshi) اعـلام نمـود کـه بـا افزايش ميزان مصرف کـود نيتـروژن، ارتفـاع بوتـه ، قطر ساقه ، قطر طبق ، وزن هزار دانه و تعداد دانه در طبق آفتـابگردان افـزايش يافـت . بـه عقيـده راي و گائور (١٩٩٨ ,Rai and Gaur)، اثر آزوسپيريلوم ١ و اثر مخلوط اين باکتري و نيتروژنوباکتر بـر افـزايش عملکرد گندم معني دار بوده است . ملکوتي و سـپهر (٢٠٠٤ ,Malakouti and Sepehr) تــاثير تــامين متعادل عناصر غذايي به ويژه نيتروژن را بر عملکرد و کيفيت محصول آفتابگردان مثبت ارزيابي کردند و نتيجه گرفتند افزايش بيش از حد نيتـروژن مـصرفي سبب تاثير منفـي بـر کيفيـت محـصول مـي گـردد. استفاده از کودهاي بيولوژيک حاوي نيتروژنوبـاکتر، سبب افزايش توسعه ريشه و جذب بهتر آب و مواد غذايي مي شود که به دنبال آن رشد رويشي گيـاه و ارتفاع بوته هاي آفتابگردان افزايش مي يابد ( Skiner ١٩٨٧ ,.et al). زهيـر و همکـاران ( ,.Zahir et al ١٩٩٨) افزايش ١٩.٨ درصدي عملکـرد دانـه را بـر اثــر تلقــيح بــذر بــا بــاکتريهــاي ازوتوبــاکتر و آزوسپريلوم گزارش کردند. اين نتايج با يافتـه هـاي ساير محققان در زمينه کاربرد کود زيستي باکتريايي مطابقـت دارد (٢٠٠٤ ,.Dey et al؛ Shehata and
٢٠٠٣ ,EL-Khawas). شـهاتا و ال خـواز (٢٠٠٣ ,Shehata and EL-Khawas) تأثير کود زيـستي را بر پارامترهـاي رشـد، عملکـرد و اجـزاي عملکـرد آفتابگردان مورد بررسي قرار دادنـد و دريافتنـد کـه کاربرد کود زيستي شامل باکتريهاي افزاينده رشد، عملکرد آفتابگردان و صفات کيفي را در مقايسه بـا تيمـار کنتـرل (عـدم تلقـيح ) بهبـود بخـشيدند، بـه طوريکه سبب افزايش عملکرد دانه ، ميزان روغن و پروتئين دانه شدند. گلچين (٢٠٠١ ,Golchin) طي آزمايـشي در ارقام آفتابگردان روغني گزارش کرد که بـا افـزايش مصرف کود نيتروژن، عملکرد دانه و تعداد دانـه در طبق افزايش يافت . کاهش درصد روغن بـا کـاربرد زياد کودهـاي شـيميايي نيتروژنـه توسـط محققـان گزارش شده است (٢٠٠٤ ,Khaliq). هم چنين استر و سـيلر (١٩٩٠ ,Steer and Seiler) دريافتنـد کـه رابطه منفي بين ميزان دسترسي به نيتروژن و درصد آفتابگردان روغـن وجـود دارد. کـاظم و ال ميـسلي (١٩٩٢ ,Kasem and EL-Mesilhy) گزارش کردند که با افزايش دسترسي به نيتروژن درصد روغن دانه آفتابگردان کاهش مي يابد. گانگاردهـارا و همکـاران (١٩٩٠ ,.Gangarrdhara et al) گزارش نمودند کـه با کاربرد کودهاي ريزمغذي در زراعـت آفتـابگردان عملکرد دانه ، قطر طبق و عملکـرد روغـن افـزايش مي يابد. نتايج به دست آمده از آزمايش هـايميرزاپور و همکاران (٢٠٠٦ ,.Mirza Poor et al) نيز حـاکي از اثر مثبت کودهاي ريزمغذي بر رشد آفتابگردان و عملکرد و اجزاي آن بـه خـصوص تعـداد دانـه در طبــق مــي باشــد. ديندوســت اســلام و همکــاران (٢٠٠٨ ,.Dendoost Aslam et al) طي يک بررسي گزارش نمودند محلولپاشي در مراحل مختلف بـر ٧٤ مرندي و همکاران. تاثير روشها و منابع تامين نيتروژن عملکرد بيولوژيک، عملکرد دانه ، شاخص برداشت ، وزن هزار دانه ، ارتفاع بوته و عملکرد روغـن تـاثير معني داري داشت . بيشترين عملکرد دانه و روغن در اين آزمايش مربـوط بـه تيمـار آبيـاري کامـل و دو مرحله محلولپاشي با عناصر ريزمغذي بود. ماسوني و همکاران (١٩٩٦ ,.Masoni et al) اثر کمبود آهن و منگنز را در آفتابگردان، ذرت و جو مورد بررسـي قرار دادنـد و مـشاهده کردنـد کمبـود ايـن عناصـر غلظت کلروفيل را در برگ کاهش داده و در نتيجـه عملکــــرد کــــاهش يافــــت . قاســــميان (٢٠٠١ ,Gasemiyan) در بررســي عناصــر آهــن ، روي و منگنــز در کميــت و کيفيــت ســويا نــشان داد کــه تيمارهاي کود ريزمغذي با تاثير بـر تعـداد دانـه در بوته ، تعداد غـلاف در بوتـه ، غـلاف در سـاقه هـاي فرعي و اصلي و تعداد دانه در هر غلاف ساقه هـاي فرعي و اصلي موجب افزايش عملکرد دانه گرديـد. خليلي محله و همکاران ( ,.Khalili Mahaleh et al
٢٠٠٤) طي آزمايشي نتيجـه گرفتنـد مـصرف تـوام کودهاي آهن ، روي و منگنز باعث توليـد بيـشترين تعداد دانه در رديـف ، تعـداد دانـه در بـلال، تعـداد رديف در بلال، ارتفاع بوته ، قطر بلال، ارتفاع بـلال از سطح زمين و طول بلال شـد. بـالاترين عملکـرد دانه به مقدار ١٠.٨١ تن در هکتار، وزن هـزار دانـه (٢١٩.٧ گرم) و وزن خشک چوب بلال نيز از تيمار فــوق بــه دســت آمــد. رامــش و همکــاران (٢٠٠١ ,Ramesh) در بررسي اثر فسفر و آهن بـر عملکـرد آفتابگردان گزارش کردند که عملکرد دانه و درصـد پروتئين با مصرف آهن به ميزان ٥ ميلي گرم در يک کيلوگرم خاک، براي هـر گيـاه افـزايش معنـي داري مي يابد. سينگ (٢٠٠٠ ,Sing) گزارش کرد که آهـن به ميزان ١٠ کيلوگرم در هکتار و روي ٤٠ کيلوگرم در هکتار اثر معنـي داري در افـزايش عملکـرد دانـه دارد. استفاده از کود آهن دار (سکسترون) بـه خـاک موجب افزايش معني دار عملکـرد دانـه آفتـابگردان رقم هايسان ٣٣ به ميزان ٤٣ درصـد شـد، ولـي بـر درصد روغن آن اثر معنـي داري نداشـت ( ,Saeidi ٢٠٠٨). تانـدون (١٩٩٥ ,Tandon) طـي آزمايــشي گـزارش نمـود کـه مـصرف روي در گنـدم باعـث افـزايش ٣٨٠ کيلـوگرم در هکتـار و در بــرنج ٥١٠ کيلوگرم در هکتار باعث افـزايش عملکـرد گرديـد. وانخـواده (١٩٩٩ ,Vankhadeh) طـي تحقيقـي بـر آفتابگردان دريافت که ميزان کلروفيل برگها و وزن خشک گياه در تيمارهاي حاوي عنصر روي افزايش معنــي داري پيــدا کــرده اســت . ســپهر و همکــاران (٢٠٠٤ ,.Sepehr et al) نيز نشان دادند که مـصرف کودهــاي ريــزمغــذي اثــر معنــي داري بــر ارتفــاع آفتـابگردان نـدارد. طبـق آزمايـشي کـه رحيمـي و مظـاهري (٢٠٠٥ ,Rahimi and Mazaheri) انجـام دادند، عنصر روي باعـث افـزايش وزن هـزار دانـه آفتابگردان شـد. بيـشترين عملکـرد دانـه و درصـد روغن هم در تيمار محلـولپاشـي آهـن و روي بـه دست آمد که به دليل اثر روي در پر شدن دانه ها در اثر متقابل با آهن ، که کاتيون بسيار مهم در کلروفيل برگ است مي باشد. چون عملکرد روغن وابسته بـه عملکرد دانـه مـي باشـد بـا افـزايش عملکـرد دانـه عملکرد روغن نيز افزايش مـي يابـد. ميرزاشـاهي و مجله پژوهش در علوم زراعي - سال پنجم ، شماره ١٧، پاييز ٩١ همکاران (٢٠٠٦ ,.Mirzashhi et al) طي آزمايـشي اعلام کردند که محلولپاشي بور و روي، مـوثرتر از مصرف خاکي آن دانستند. در آزمايش رحيمـي زاده و همکـــاران (٢٠١٠ ,.Rahimi Zadeh et al) بيـشترين درصـد روغـن دانـه در مـصرف عناصـر ريزمغذي مربوط به تيمـار مـصرف عنـصر بـور بـه همراه ساير عناصر به دست آمد. اين طرح بـه منظـور بررسـي اثـرات منـابع و روشهــاي مختلــف مــصرف کودهــاي نيتروژنــه بيولوژيک و عناصر ريزمغذي در زراعت آفتابگردان و ترويج بين کشاورزان انجام گرديد تا با توجـه بـه نتايج آن منبع و روش مناسـب مـصرف نيتـروژن و عناصر ريزمغذي براي اين زراعت مشخص گردد. بر اساس آزمون خاک به علـت کـافي بـودن مقدار فسفر در خاک از مصرف اين کود صرف نظر گرديـد. پتاسـيم از منبـع سـولفات پتاسـيم ، مطـابق آزمـون خـاک بـه ميـزان ١٠٠ کيلـوگرم در هکتـار مصرف شد و نيتروژن بـه ميـزان ٢٠٠ کيلـوگرم در هکتــار از منبــع اوره، مطــابق تيمــارهــاي آزمــايش مصرف گرديد. مصرف نيتـروژن در دو مرحلـه بـه ترتيب در مرحله ١٠ برگي و ستارهاي شدن صورت گرفت . بدين ترتيب در تيماري که N100 بود يعنـي صد درصد نياز نيتروژني گياه از منبع اوره تامين شد
مواد و روشها
تحقيق حاضر در بهار سال زراعـي ١٣٨٩ در مزرعه اي واقع در گوهران از توابع شهرستان خوي، در فاصله ٦ کيلومتري اين شهر با عرض جغرافيايي ٣٨ درجه و ٣٤ دقيقه شمالي و طول جغرافيـايي ٤٥ درجه و صفر دقيقه شرقي و با ارتفاع ١١٣٩ متـر از سطح دريا اجرا گرديد. متوسط بارنـدگي در پنجـاه سال اخير ٢٨٣.٨ ميلي متر در سال، متوسـط درجـه حرارت منطقـه ١٢.٤ درجـه سلـسيوس مـي باشـد. مشخصات فيزيکي و شيميايي خاک محـل اجـراي آزمايش در جدول ١ آمده است .
و در بقيه تيمارها درصدي از نيتـروژن بـه صـورت کود اوره مصرف شد. کود زيستي نيتـروژن از منبـع نيتروکسين بـه ميـزان يـک ليتـر در هکتـار مطـابق دستورالعمل آن به صورت بذر مال مـصرف شـد و مصرف خاکي عناصر کم مصرف از منابع سـولفات آهن ، سولفات روي و اسيدبوريک بـه ترتيـب ١٠٠ کيلــوگرم، ٦٠ کيلــوگرم، ٤٠ کيلــوگرم در هکتــار مصرف شد. هم چنين از ايـن منـابع کـودي جهـت محلولپاشي عناصر کم مصرف نيز استفاده گرديـد. جهت محلولپاشي آهـن و روي از غلظـت ٠.٠٠٥ سولفات آهن و سـولفات روي و از غلظـت ٠.٠٠٣ اسيد بوريک استفاده شد. تحقيــق در قالــب طــرح بلــوکهــاي کامــل تصادفي با ١٢ تيمار و ٣ تکرار اجرا گرديد. تيمارها عبارتند از: مـصرف ١٠٠ درصـد نيتـروژن معـدني ، مصرف ٥٠ درصد نيتـروژن معـدني + مـصرف ٥٠ درصــد نيتــروژن بيولوژيــک، مــصرف ٢٥ درصــد نيتــروژن معــدني + مــصرف ٧٥ درصــد نيتــروژن بيولوژيک، مصرف ١٠٠ درصد نيتروژن بيولوژيـک ، مــصرف ١٠٠ درصــد نيتــروژن معــدني + مــصرف خــاکي عناصــر ريزمغــذي (آهــن + بــور + روي )، مصرف ٥٠ درصد نيتـروژن معـدني + مـصرف ٥٠ درصد نيتروژن بيولوژيک + مصرف خـاکي عناصـر ريزمغـذي، مـصرف ٢٥ درصـد نيتـروژن معـدني + مصرف ٧٥ درصـد نيتـروژن بيولوژيـک + مـصرف خــاکي عناصــر ريزمغــذي، مــصرف ١٠٠ درصــد نيتــروژن بيولوژيــک + مــصرف خــاکي عناصــر ريزمغذي، مصرف ١٠٠ درصـد نيتـروژن معـدني + محلولپاشي عناصر ريزمغذي، مـصرف ٥٠ درصـد نيتــروژن معــدني + مــصرف ٥٠ درصــد نيتــروژن بيولوژيک + محلولپاشي عناصر ريزمغذي، مصرف ٢٥ درصـد نيتـروژن معـدني + مـصرف ٧٥ درصـد نيتروژن بيولوژيک + محلولپاشي عناصر ريزمغذي و مــصرف ١٠٠ درصــد نيتــروژن بيولوژيــک + محلولپاشي عناصر ريزمغذي بيولوژيک. زمين مورد استفاده در پائيز سال ٨٨ با شـخم آماده گرديد. عمليـات تکميلـي تهيـه زمـين شـامل شخم بهاره، ديسک و فارو بود. سپس با توجـه بـه نقشه کشت ، کرتها بلـوکبنـدي گرديدنـد. طـرح آزمايشي شامل ٣٦ کرت و نوع کـشت بـه صـورت کشت کرتي ، فاصله بوته ها از هـم ٣٠ سـانتي متـر و فاصله رديف ها از هـم ٦٠ سـانتي متـر بـود کـه در نهايت تراکم ٥٥٥٥٦ بوته در هکتار به دسـت آمـد.
رقم مورد کشت آفتابگردان روغني لايـن NSH٤٥ بـود که در تاريخ اوايل خرداد ماه کشت گرديد. مصرف کود طبق جدول تجزيه خـاک مزرعـه بـود کـه بـه صورت نواري در ٥ سـانتي متـر پـايين تـر از بـذور کشت شده توزيـع گرديـد. بعـد از کـشت ، مزرعـه آبياري گرديد و سپس دور آبياري به فاصله هـر ١٢ روز يک بار تکرار گرديد. مبارزه با علف هاي هـرز به صورت دستي بـود. محلـولپاشـي در دو نوبـت اجرا گرديد کـه بـار اول در مرحلـه ١٤-١٢ برگـي (١٤-V١٢) و بار دوم در مرحله اواخر گـردهافـشاني (R٥) بود. عمليات برداشت بعد از مـشاهده علايـم رسيدگي فيزيولوژيک انجام گرفت . سپس صفاتي از قبيل ارتفاع بوته ها، قطر ساقه ، قطر طبق ، تعداد دانـه در طبق ، وزن هزار دانـه ، درصـد پـوکي و عملکـرد دانه با انتخاب ٥ بوته (تقريبا از يـک مترمربـع ) بـه طور تصادفي از رديف هـاي ميـاني انـدازهگيـري و ميانگين آنها براي صفات مذکور ثبت شد. تجزيه و تحليل ارقام و مقايسه ميانگين ها در سـطح احتمـال پنج درصد با استفاده از نرمافزار MSTAT-C انجام گرفت .
نتايج و بحث
قطر ساقه : قطـر سـاقه در سـطح احتمـال ٥ درصـد تحـت تـأثير تيمـار کـود معنـي دار گرديـد (جدول ٢). بيـشترين مقـدار ايـن صـفت در تيمـار استفاده ١٠٠ درصد از نيتـروژن معـدني بـه همـراه محلولپاشي عناصر ريزمغذي آهن ، روي و بـور بـا ٤.٧ سانتي متر بود. کمترين قطر ساقه هـم در تيمـار نيتـروژن بيولوژيــک بـا ميــانگين ٣.٩٢ سـانتي متــر حاصل شد (جدول ٣). با توجه به ميـانگين مقـادير اين صفت در تيمارهاي مختلف مـشاهده مـي شـود که ، با کـاهش درصـد نيتـروژن معـدني و افـزايش نسبت نيتروژن بيولوژيک، از قطر ساقه کاسته شـده است . بر اين اساس در اين آزمايش نيتروژن معدني نسبت به نيتروژن بيولوژيک بهتر جذب شـده و در افزايش قطر ساقه مؤثرتر است . هـم چنـين مـصرف کودهاي ريزمغذي آهـن ، روي و بـور بـه صـورت محلولپاشي ، در مقايسه بـا روش خـاکي ، بـر قطـر ساقه بيشتر موثر بوده است . اين امر مي تواند به دليل جذب سـريع و آسـان عناصـر ريزمغـذي در روش محلولپاشي و هم چنين امکان تثبيـت زيـاد عناصـر ريزمغذي در خاک در روش مصرف خـاکي باشـد نتايج مـشابهي را (٢٠٠٥) Rahimi and Mazaheri نيز گزارش نمودهاند. ارتفاع ساقه : اين صـفت در بررسـي حاضـر
تحت تأثير تيمارهاي کودي قـرار نگرفـت (جـدول ٢). اثر کـود نيتـروژندار بـر افـزايش ارتفـاع سـاقه توســط محققـــين مختلفـــي هـــم چـــون (١٩٩٩) ,.Halvorson et al و (٢٠٠٢) ,.Scheiner et al، بـراي آفتـابگردان و (٢٠٠٣) ,.Nawaz et al بـراي گلرنگ گـزارش شـده اسـت ، امـا نـوع منبـع کـود نيتروژن دار (معدني يا بيولوژيک)، تأثيري بر ارتفـاع ساقه نداشت . عدم تأثير کودهاي ريزمغذي بر ارتفاع بوتــه توســط (٢٠١٠) ,.Rahimi Zadeh et al و (٢٠٠٨) Saeidi نيز گزارش شده است . قطر طبق : ايـن صـفت در سـطح احتمـال ٥ درصد تحت تأثير تيمارکود قرار گرفت (جدول ٢). بيـشترين قطـر طبـق در تيمـار مـصرف ٥٠ درصـد نيتــروژن معــدني همــراه بــا ٥٠ درصــد نيتــروژن بيولوژيک بـا محلـولپاشـي سـه عنـصر ريزمغـذي مشاهده گرديد (با ميانگين ٢٩.٧ سانتي متر) کـه بـه همـراه تيمـار اسـتفاده کامـل از نيتـروژن معـدني و محلولپاشـي عناصـر ريزمغـذي در گـروه a قـرار گرفت (جـدول ٣). بـا توجـه بـه ميـانگين دادههـا مشاهده مي گردد که بيشترين مقـادير قطـر طبـق در تيمارهاي حاوي محلـولپاشـي عناصـر ريزمغـذي مــشاهده مــي گــردد و تيمارهــاي بــدون عناصــر ريزمغذي يا استفاده از آنها به روش خـاکي داراي قطر طبق کمتري مي باشند. ايـن امـر نـشان دهنـده مناسب بودن روش محلولپاشي نسبت بـه مـصرف خاکي عناصر ريزمغذي مي باشد. هم چنين نوع منبع نيتروژن تأثيري بر اين صفت نداشت . کـاهش قطـر طبق آفتابگردان با کاهش مصرف عناصر ريزمغـذي و نيتـــروژن و ســـاير عناصـــر مـــاکرو توســـط (2005)Rahimi and Mazaheri ،2008( )Saeidi ، (١٩٩٩) Vankhadeh و (٢٠٠٠) Sing نيز گـزارش شده است . درصد پـوکي : پـوکي دانـه از علـل اصـلي کاهش عملکرد دانـه آفتـابگردان مـي باشـد. تجزيـه واريـانس (جــدول ٢) نــشان مـي دهــد، تيمارهــاي کــودي اثر بسيار معني داري بر درصد پوکي دانه ها داشتند. بيشترين درصد دانه هاي پوک (٩.١ درصد) در تيمار مصرف کود نيتروژن با منبـع بيولوژيـک و عــدم مــصرف کودهــاي
