بخشی از مقاله
چکیده:
حمایت از بخش کشاورزی با توجه به نقش حیاتی آن در تأمین غذایی کشور همواره در کانون توجه سیاستگذاران در کلیه کشورها اعم از توسعهیافته و درحالتوسعه قرار داشته است. سیاست های حمایتی در کشور ما عموماً پراکنده و غیرهدفمند بوده است .در میان این سیاستها ، سیاست خرید تضمینی با مشکلات اساسی بسیار زیادی مواجه است واین ابزار حمایتی به گونه ای متفاوت از تعریف اقتصادی آن در سایر کشورها به کار گرفته شده است. در میان محصولات کشاورزی گندم ،سیب زمینی ، برنج و پیاز با توجه به اینکه بیشترین مصرف را دارا هستند، از اهمیت بسزایی در بین خانوارها برخوردارند.با توجه به کاستیهای سیاست خرید تضمینی در مورد این محصولات و اهمیت اثرات سیاست خرید تضمینی لذا در این مطالعه به تحلیل پویای اثرات سیاست خرید تضمینی برقیمت این محصولات کشاورزی با روش BVAR پرداخته ایم. دراین مطالعه باتوجه به آمار مربوط به سی سال کشور دررابطه باشاخصهای میزان تولید، سطح زیرکشت، قیمت تضمینی، هزینه تولید مربوط به چهار محصول استراتژیک پیاز، سیبزمینی، گندم و برنج و نرخ تورم به بررسی مکانیزم اثرگذاری سیاست خرید تضمینی برقیمت محصولات کشاورزی مذکور و به شناسایی اثرات کوتاه مدت و بلندمدت سیاست خرید تضمینی بر قیمت محصولات کشاورزی مورد مطالعه پرداخته ایم. نتایج نشان می دهد .سیاست خرید تضمینی در کوتاه مدت و بلند مدت برقیمت محصولات مورد مطالعه تاثیر خواهد داشت.
کلمات کلیدی: سیاست خرید تضمینی ، روش بیزین وار ، تاثیر کوتاه مدت و بلندمدت ، قیمت محصولات کشاورزی
-1 مقدمه :
حمایت از بخش کشاورزی مقوله ای است که به به دلایل متعددی همچون ماهیت بخش کشاورزی، برخورداری از پتانسیل صادرات محصولات ، نقش حیاتی در تأمین غذایی با اتکاء به منابع داخلی ،ریسک بالاتر نسبت به سایر بخشهای اقتصادی همواره در کانون توجه و نگاه حمایتی سیاستگذاران در کلیه کشورها اعم از توسعهیافته و درحالتوسعه قرار داشته است.[8]این سیاست های حمایتی در ایران اغلب به صورت پراکنده و غیرهدفمند بوده است و قانون قیمت تضمینی در ایران با مشکلات اساسی بسیار زیادی مواجه است که از جمله آن می توان به گستردگی دامنه شمول محصولات شامل این سیاست ،اجرای ناکارای این سیاست به دلیل عدم امکانات مناسب،عدم تعیین قیمت تضمینی بر اساس معیارهای مناسب ،هدفمند و حمایت گرا اشاره کرد.
به طور کلی می توان گفت در کشور ایران ابزار حمایتی به گونه ای متفاوت از تعریف اقتصادی آن در سایر کشورها به کار گرفته شده است.[6]طبق تعریف قیمت تضمینی ،قیمت کف بازار است که اندکی بالاتر از هزینه تولید کشاورز در نظر گرفته می شود و چنانچه قیمت محصول از آن حد کمتر شود دولت به منظور حمایت از کشاورز نسبت به خرید اقدام می کند.متاسفانه در طی سالهای اجرای این قانون به دلیل ناکافی بودن اعتبارات تخصیص یافته و سایر مسائل کلان اقتصادی کشور،دولت همواره قیمت های پیشنهادی از سوی وزارت کشاورزی را تعدیل کرده که نتیجه این کار طی سالهای متمادی، تغییر رابطه مبادله به زیان محصولاتی بوده است که به نرخ تضمینی خریداری می شده اند.به عبارتی نه تنها حمایت قیمتی موثر و کارا نبوده است بلکه مالیات ضمنی نیز از کشاورزان گرفته شده است.در این باره باید گفت که خرید تضمینی محصولات کشاورزی دخالتی از سوی سیاستگذار در طرف تقاضای بازار محصولات تلقی می شود،در حالی که ایجاد تعادل در بازار نیازمند دخالت در دو طرف عرضه و تقاضاست.[5]
حال با توجه به موارد فوق و از آنجائی که تعدیل کامل قیمت های کشاورزی نسبت به تغییرات برنامه های حمایتی دولت به کندی رخ می دهد لذا تجزیه و تحلیل و بازنگری آثار برنامه های حمایتی قیمت محصولات کشاورزی که از نظر تحقیقاتی در ایران بسیار کم به آن پرداخته شده و غالباً به طور دقیق و مبسوط نبوده است و ارائه الگوی مناسب جهت حمایت موثر و پیش بینی دقیق قیمت محصولات کشاورزی به صورت کاملاً مکمل با سیاست خرید تضمینی ضرورت انجام این تحقیق می باشد.[25]شناسائی ابزار سیاست گذاری ، ناکارائی قیمت ها ، برنامه های مربوط به تخصیص زمین و سیاست خرید تضمینی به درک علل نوسانات قیمت و ایجاد شکاف میان عرضه و تقاضا کمک مؤثری خواهد کرد که همهی این موارد میتواند به افزایش درآمد کشاورزان و ایجاد انگیزه لازم در آنها و صحت پیش بینی قیمت محصولات کشاورزی کمک کرده و حرکت به سمت توسعهیافتگی را نوید دهد .[25]
- 1-1 هدف
مهمترین اهداف این مطالعه عبارتند از :
بررسی مکانیزم اثرگذاری سیاست خرید تضمینی بر قیمت محصولات کشاورزی مورد مطالعه شناسایی اثرات کوتاه مدت و بلندمدت سیاست خرید تضمینی بر قیمت محصولات کشاورزی مورد مطالعه . با توجه به اینکه در ایران در مورد اثرات سیاست خرید تضمینی مطالعاتی که به بررسی مکانیزم این سیاست بپردازد صورت نگرفته است ؛لذا نتایج این تحقیق میتواند در سطح ملی و منطقه ای مورد استفاده قرار گیرد و با بررسی اثرات سیاستها به بهبود روند سیاست گزاری در زمینه خرید تضمینی سودمند واقع شود.
-2 تئوری و پیشینه تحقیق
عسگری - 1390 - ، در مطالعه ای مصرف انرژی در بخش صنعت را مورد توجه قرار داده است .با استفاده از روش - BVAR - 1 مصرف انرژی بخش صنعت تا سال 1390 پیش بینی شده است.میزان مصرف اجزای انرژی مطرح گردیده است .این اجزا عبارتند از گاز طبیعی فرآورده های نفتی،زغال سنگ وقیمتهای آنها ساختار متغیرهای به کار گرفته شده در معادلات به طور مجزا مورد بررسی قرار می گیرند. بین ارزش افزوده بخش صنعت و قیمت و مصرف انرژیهای به کاررفته ارتباطی ضعیف وجوددارد.اگرمصرف اندکی تنزل پیدا کند، لطمه ای به تولید کشور وارد نخواهد شد.قیمت نازل انرژی در ایران نیز از دلایل اتلاف انرژی است.کششهای قیمتی محاسبه شده نشان می دهدکه ارتباط قیمت انرژی و ارزش افزوده بخش صنعت می تواند در سطحی معنی دار بالای مثبت باشد.
سالاسی - 2006 - 2 ، در مطالعه ای با عنوان ، تجزیه وتحلیل دینامیک و پیش بینی قیمت شلتوک برنج در ایالت های امریکا ،به بررسی اختلاف بین قیمت های پیش بینی شده برنج و قیمت های حمایتی دولت امریکا طی سال های 1941 تا 2004 پرداخته است و با توجه به روش تحلیلی مدل ساختاری VAR ، بر اساس داده های سری زمانی سعی در حفظ رابطه تعادلی میان تابع عرضه و تقاضا وکاهش ضرائب خطا داشته است . نتیجه تحقیقات وی نشان داده است که خرید تضمینی محصولات کشاورزی اثرات طولانی روی قیمت های محصولات کشاورزی و اتمام ذخایر مربوطه خواهد گذاشت و همچنین اثرات متقابل قیمت های کشاورزی و قیمت های تضمینی تا شش سال بر روی چرخه مالی مزارع تاثیر داشته است و اتمام تدریجی ذخایر مالی در این مدت قیمت های محصولات کشاورزی را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
کاسویا و تنومورا2000 - 3 - ، درمطالعه ای تحت عنوان ایجاد مدل بهینه خود رگرسیون برداری B VAR در اقتصاد کلان ژاپن به بررسی و تجزیه و تحلیل مدلB VAR پرداخته است. او پس از بررسی و بیان مزیت های الگوهای خودتوضیح برداری به بررسی کاربردی بودن آنها پرداخته است و مدل B VAR را مدلی بسیار مناسب در مقایسه با سایر مدل ها در بررسی های سری زمانی دانسته است.
-3مواد و روش ها
معمولاًبرای بررسی رفتار متقابل چند متغیر سری زمانی از سیستم معادلات همزمان استفادهمی شود.در این چارچوب یک الگوی ساختاری وجود دارد که هر یک از معادلات آن عملاً برمبنای تئوریک اقتصادی تعیین می گردد.در واقع در چنین سیستمهایی در مورد اینکه هر یک از متغیرهای درونزا بر اساس مبانی تئوریک تابعی از چه
