بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
همانگونه که اشاره شد از روزهای نخست در کنار شیوه مرسوم ترتیبی شیوه دیگری در تفسیر ظهور یافت که فراشمولی نبود و تنها بخشهایی از آیات قرآنی را مورد نظر قرار می داد به عبارتی دیگر اینگونه تفسیر تنها به موضوعات مطرح شده در قرآن توجه نموده و به تفسیر و تبیین و دسته بندی و جمع آن پرداخته است ؛ و لذا ان را تفسیر موضوعی نام نهاده اند و جز به مسائل دینی- در دو بعد معارف و احکام- و مسائل اجتماعی ، سیاسی و اخلاقی (در دو بعد نظری و عملی ) به دیگر ابعاد که جنبه لفظی دارند نپرداخته است .در حقیقت تفسیر موضوعی تنها در رساندن پیا م های قرآن کوشیده و به جنبه های فنیآن چندان کاری نداشته است ، مگر تا اندازه ای که به موضوع بحث مربوط بوده است این روش بویژه امروزه یک ضرورتبه شمار می رودزیراجهان امروز در انتظار آن است که پیام های قرآن را دریافت کند و تشنه بدست آوردن مسائل مطرح شده در این کتاب آسمانی است ؛ تا ببیند چه گوهر های تابناکی را برای بشریت و برای ابدیت به ارمغان آورده و کدام دریچه های سعادت را برای همیشه به روی انسانها باز کرده است ؟
اسلاید 2 :
تفسیر موضوعی دو گونه می تواند باشد : یکی آنکه نخست یکایک مسائل مطرح شده در قرآن را بیرون آورند و سپس آیات مربوط به هر یک را جدا و در یکجا گرد آورده و با در نظر گرفتن مجموع آن آیات موضوع را بررسی کنند لذا مسائل بر گرفته از قرآن دسته بندی شده با نظمی طبیعی و به ترتیب مورد بحث قرار می گیرند .
در حقیقت این گونه تفسیر موضوعی پای سخن قرآن نشستن و گوش فرا دادن به آن است تا خود برای ما سخن گوید و پیام خود را برساند ؛ و نقش ما تنها ثبت و ضبط پیامهای دریافتی از قرآن است .
اسلاید 3 :
روش دیگر آنکه مسایل را از متن واقعیت دریافت می کنیم و نیازهای واقع در متن حیات را بررسی و گرد آوری می کنیم ؛ سپس پاسخ آنها را از قرآن جستجو می کنیم
اسلاید 4 :
این شیوه درست همان است که مولا امیر مومنان (ع) دستور فرموده اند : « ذلک القرآن فاستنطقوه و لن ینطق ؛ ولکن اُخبرکم عنه ، الآ انَّ فیه علم ما یأتی و الحدیث عن الماضی و دواء دائکم و نظم ما بینکم » این قرآن است که در اختیار شماست ؛ او را به سخن آورید ؛ او خود سخن نمی گوید . همانا به شما خبر می دهم که در قرآن ، دانستنی ها برای آینده فراوان است و از گذشته نیز تجربه ها می آموزد ؛ درمان دردهای شما همواره در آن موجود و راه به هم پیوستن گسسته ها در آن مشهود است کنایه از اینکه پاسخگوی تمامی نیازها و برای همیشه است .
نهج البلاغه ،خطبه ی 158
اسلاید 5 :
"ویزگی های تفسیر موضوعی"
اسلاید 6 :
"والایی در هدف"
هدف در تفسیر ترتیبی فهم معانی قرآن است ، در این تفسیر ، مفسر ، در برابر
هر آیه نشسته می کوشد تا به مدلول آن پی ببرد ، با قطع نظر از آنکه آن مفهوم مور
د نیاز مخاطب یا پاسخگوی نیاز روز باشدیا نباشد .برخلاف تفسیر موضوعی که سعی دارد
به دیدگاههای قرآن در مسائل مورد نیاز دست یابد و به عنوان نظریات وحیانی
به مخاطبان عرضه دارد . بدیهی استکه این هدف از ارزش والایی برخوردار است .
اسلاید 7 :
"ژرف نگری "
در تفسیر ترتیبی،با توجه به گسترة وسیع آیات و ابعاد مختلف آنها،مباحث متنوع و دامنه داری مطرح
می گردد که چون فراگیرند و بایستی سراسر قرآن را پوشش دهند،در حقیقت،در آنها بحر طویلی مطرح
است و نمی توان چندان درنگ و تعمّق نمود.بر خلاف تفسیر موضوعی که درباره یک یا چند موضوع
مرتبط با هم به بحث می نشیند و شتاب ندارد و نمی خواهد هر چه زودتر به انتهای قرآن برسد؛زیرا
چنین تعهّدی ندارد و تا هر جا که شرایط فراهم بود پیش می رود.بنابراین، در تفسیر ترتیبی گرچه
فراگیر است ، علوم و معارف قرآنی به طور اجمال و احیاناً سطحی مورد بحث قرار می گیرد ؛
اما در تفسیر موضوعی ، ژرف نگری و عمق اندیشه حکمفرماست . بنابر این موضوع تفسیر ،
به شیوه ترتیبی ، موضوعی وسیع ولی تا اندازه ای سطحی است و در تفسیر موضوعی محدود اما
عمیق است .
اسلاید 8 :
"نقش اثباتی "
؛ در تفسیر ترتیبی مفسر در نقش مخاطبی ساده که پیش روی استاد زانو زده است ،
تنها مستمع و شنونده است و بدون هیچ پیش فرضی آنچه را قرآن می گوید می شنود ؛
قرآن اعطا می کند و مفسر می پذیرد ؛ اما در تفسیر موضوعی مفسر تنها شنونده نیست ؛
بلکه در نقش یک همسخن و هم بحث با قرآن سخن می گوید و با آن محاوره می کند ؛
مفسر از قرآن می پرسد و قرآن پاسخ می دهد . موضوع فرضیه ها را بر قرآن عرضه می کند
و نظر قرآن را درباره آنها جویا می شود و پس از پاسخ اولیه ، دوباره آن را مطرح می کند
و پاسخ دیگر می طلبد و - به تعبیر دیگر – مفسر موضوعی ، قرآن را به استنطاق می کشد
تا موضوع کاملاً روشن شود (مفسر فعال است نه فقط منفعل ع غ )
اسلاید 9 :
"تذکر"
اساسی ترین شرط در تدوین تفسیر موضوعی ،
تنها به قرآن رجوع کردن و تدبر و از دیدگاههای آن با خبر شدن است .
اسلاید 10 :
"انواع تفسیر موضوعی"
تفسیسر موضوعی به صورتهای گوناگون همیشه مطرح بوده است و صاحبنظران
همواره در پی مطرح ساختن مواضع قرآنی بوده اند و کم و بیش بر حسب نیازهای
روز در این راه گام نهاده اند . فقها از پیشگامان انجام تفسیر موضوعی – البته یک بعدی –
هستند . که آیات مربوط به مسائل فقهی را مورد بحث قرار داده و آیات مربوط به هر یک از
ابواب فقه را از سراسر قرآن کنار هم گذارده ، مورد تأمل و دقت قرار داده اند ؛ و این شیوه ای
است که تنها ، آیات الاحکام نویسان امامیه انجام داده اند ولی فقهای عامه در اینجا نیز- چنانکه
اشاره شد - به شیوه سنتی ترتیبی رفتار کرده اند ؛ در طول تاریخ ، کسان فراوانی یافت شده اند
که تنها بخشهایی از قرآن را مد نظر قرار داده و درباره آنها بحث کرده اند ؛ مانند کتب تاریخ
انبیا و قصص قرآنی ، معارف قرآن، اخلاق در قرآن ، سنن الهی در قرآن ، آیات علمی قرآن ،
اهل بیت در قرآن ، توحید و شرک در قرآن ، یهود در قرآن ، زن از دیدگاه قرآن و از این گونه
مباحث تک بعدی از دیدگاه قرآن فراوان یافت می شود ؛ بویژه در دوران اخیر . تمامی اینها
خدماتی ارزنده است که صاحبنظران و اندیشه وران اسلامی ، همواره با انگیزه رهنمودهای لازم
به جوامع بشری تقدیم کرده اند .نیز کتابهایی که در رد مطاعن ( شبهات ) بر قرآن ، سوال و جواب
درباره قرآن ، تنزیه الانبیاء ، متشابهات قرآن ، ناسخ و منسوخ در قرآن ، امثال قرآن ، سوگندهای
قرآن ،اعراب قرآن ، حل مشکلات ادبی قرآن ، غریب القرآن (عبارات مشکل قرآن)و از این قبیل
مباحث مربوط به مسائل درون قرآن ، همگی جزو تفسیر موضوعی- از نوع تک بعدی –
محسوب می شوند .
