بخشی از پاورپوینت
--- پاورپوینت شامل تصاویر میباشد ----
اسلاید 1 :
سلولها در دو گروه طبقهبندی میشوند: پروکاریوتها و یوکاریوتها. به دلیل تفاوتهای ساختاری در سلولهای این دو گروه، طریقه تقسیم آنها نیز با هم تفاوت دارند.
البته در یوکاریوتها تقسیم سلولهای سوماتیک (غیرجنسی) با سلولهای جنسی (گامتها) (اسپرم در مرد و تخمک در زن) تفاوت دارد.
تقسیم پروکاریوت ها
تقسیم دوتایی
این روش تقسیم در باکتریها دیده میشود و باکتریها از طریق همین تقسیم تولید مثل میکنند. تقسیم دوتایی نوعی تولید مثل غیرجنسی است که به تولید زادههایی یکسان منجر میشود. هنگام تکثیر سلول دو سلول دختر حاصل میشود و سلول مادر، هرچند که از بین نمیرود، اما به صورت قبلی نیز وجود نخواهد داشت. به عبارت بهتر، دو سلول دختر در مجموع زمانی سلول مادر بودهاند که اجزای سلولی مادر بین آنها تقسیم شدهاست.
اسلاید 2 :
تقسیم یوکاریوتهابه دلیل وجود هسته و DNA در شکل کروموزومی، در سلولهای یوکاریوت، امکان تقسیم دوتایی وجود ندارد. به همین دلیل یوکاریوتها برای تقسیم از نوعی تقسیم هستهٔ سلول استفاده میکنند و سپس سیتوپلاسم خود را تقسیم میکنند که در مجموع میتوز نام دارد. اگر سلولهای یوکاریوتی بخواهند گامت تولید کنند باید از تقسیم میوز استفاده کنند.تقسیم سلولهای یوکاریوتی به مراتب از تقسیم سلولهای پروکاریوتی(تقسیم دوتایی) پیچیدهتر است، زیرا در این تقسیم سیتوپلاسم و هسته هر دو نقسیم میشوند و قبل از تقسیم سیتوپلاسم، لازم است اندامکهای مختلف به درستی در فضای سلول بازآرایی شوند تا بتوانند به گونهای مناسب، بین دو سلول دختر توزیع شوند و سلولهایی کارآمد را پدید آورند.مراحل زندگی یک سلول یوکاریوتی را به صورت یک چرخه است که از انتهای یک تقسیم تا پایان تقسیم بعدی ادامه مییابد.
اسلاید 3 :
.Aمیتوزمیتوز روشی برای تقسیم هسته سلول است که شامل متراکم شدن کروموزومهای دو کروماتیدی ، تفکیک کروماتیدهای خواهر هر کروموزوم ، تقسیم کروموزومهای هر سلول به دو دسته یکسان ، انتقال هر دسته کروموزوم به یک قطب سلول و در نهایت تشکیل دو هسته هم ارزش با یکدیگر و مشابه با هسته یاخته مادری است.نگاه اجمالی میتوز از پدیدههای جالب و قابل مشاهده به کمک میکروسکوپهای نوری در سلولهای زنده است. میتوز پدیدهای ممتد است ولی به دلیل سهولت در مطالعه آن را در چند مرحله بررسی میکنند.توانایی تکثیر از ویژگیهای اصلی سلولهای زنده است. با در نظر گرفتن این که پیکر یک انسان بالغ از حدود1014 سلول تشکیل شده که همه از تقسیمات یک سلول تخم اولیه ایجاد شدهاند، اهمیت تکثیر یاختهای و فراوانی آن مشخص میشود. در یک انسان بالغ نیز که رشد پایان یافته است، تکثیر سلولی که لازمه آن تقسیم سلولی است، برای ترمیم سلولهای تحلیل رفته لازم است. به عنوان مثال عمر گلبولهای قرمز خون 120 روز میباشد که باید پس از این مدت با گلبولهای قرمز جدید جایگزین شوند.
اسلاید 4 :
تعاریف لازم برای درک بهتر تقسیم سلولیچرخه سلولی زمان و مجموعه تغییرات و تحولاتی را که از آغاز یک تقسیم سلولی تا رسیدن به شروع تقسیم متوالی بعدی در سلول اتفاق میافتد، چرخه یاختهای یا چرخه سلولی مینامند. زمان این چرخه در سلولهای مختلف و نسبت به سن و شرایط مختلف ، متفاوت است؛ به عنوان مثال ، در شرایط بهینه زیست در باکتری هر 20 دقیقه یکبار تقسیم صورت میگیرد و در شرایط معمولی این زمان به 1 ساعت میرسد. در اغلب سلولهای بدن انسان زمان متوسط چرخه سلولی حدود 16 تا 24 تقسیم سلولی 1 تا 2 ساعت است. این چرخه سلولی شامل دو مرحله اصلی: 1ـ تقسیم (M) و 2ـ اینترفاز (مرحله استراحت) است. کروموزومکروموزوم در سلولهای یوکاریوتی از ترکیب کروماتین و پروتئینهای هیستونی و غیر هیستونی تشکیل شده است. و در سلولهای پروکاریوتی از ترکیب کروماتین و پروتئینهای غیر هیستونی ساخته شده است.
اسلاید 5 :
نگاه کلی به کروموزومواژه کروموزم به مفهوم جسم رنگی ، که در سال 1888 بوسیله والدیر بکار گرفته شد. هم اکنون این واژه برای نامیدن رشتههای رنگپذیر و قابل مشاهده با میکروسکوپهای نوری بکار میرود که از همانندسازی و نیز بهم پیچیدگی و تابیدگی هر رشته کروماتین اینترفازی در سلولهای یوکاریوتی تا رسیدن به ضخامت 1000 تا 1400 نانومتر ایجاد میشود. در پروکاریوتها نیز ماده ژنتیکی اغلب به حالت یک کروموزوم متراکم میشود. در برخی باکتریها علاوه بر کروموزوم اصلی که اغلب ژنها را شامل میشود کروموزوم کوچک دیگری که بطور معمول آن را پلاسمید مینامند، قابل تشخیص است گر چه تعداد کمی از ژنها بر روی پلاسمید قرار دارند.اما از آنجا که در بیشتر موارد ژنهای مقاومت به آنتی بیوتیکها بر روی آن جایگزین شدهاند، از نظر پایداری و بقای نسل باکتری اهمیت زیادی دارد. کروماتین در ساختمان کروموزوم به شکل لوپ دیده میشود. لوپها توسط پروتئینهای اتصالی به DNA که مناطق خاصی از DNA را تشخیص میدهند پابرجا میماند. سپس مراحل پیچ خوردگی نهایتا نوارهایی را که در کروموزومهای متافازی دیده میشود ایجاد میکند. هر تیپ کروموزومی یک نوع نواربندی اختصاصی را در ارتباط با نوع رنگ آمیزی نشان میدهد. این رنگ آمیزیها منجر به مشخص شدن تعداد و خصوصیات کروموزومهای هر گونه از موجودات زنده میگردد. که این خصوصیات تعدادی و مورفولوژیک کروموزومها را کاریوتیپ مینامند.
اسلاید 6 :
برای تبدیل یک رشته کروماتینی 10 تا 30 نانومتری به یک کروموزوم ، علاوه بر لزوم همانندسازی رشته کروماتین سطوح سازمان یافتگیای را در نظر میگیرند که ضمن آن با دخالت H3 ، H1 و پروتئینهای غیر هیستونی پیچیدگیها و تابیدگیهای رشته کروماتین افزایش مییابد، طول آن کم ، ضخامت و تراکمش زیاد میشود و به کروموزوم تبدیل میگردد. این سطوح سازمان یافتگی و اغلب به صورت رسیدن از رشته 10 تا 30 نانومتری به رشته 90 تا 100 نانومتری تشکیل رشته 30 تا 400 نانومتری و در مراحل بعد با افزایش پیچیدگیها و تابیدگیها ، ایجاد رشته 700 نانومتری و بالاخره تشکیل کروموزوم دارای دو کروماتید و با ضخامت تا 1400 نانومتر در نظر میگیرند.اولین مرحله پیچیدگی و تراکم رشته کروماتین برای تبدیل به کروموزوم با فسفریلاسیون شدید هیستونهای H3 ، H1 همراه است. پس از رها شدن DNA از اکتامر هیستونی ، با دخالت آنزیمهای مسئول همانندسازی ، پیوندهای هیدروژنی بین دو زنجیره گسسته میشود، هر زنجیره مکممل خود را میسازد و به تدریج با ادامه همانندسازی ، دو مولکول DNA بوجود میآید که در هر مولکول یک زنجیره قدیمی و زنجیره دیگر نوساخت است. بخشهای مختلف این دو مولکول DNA که نظیر همدیگر هستند به تدریج که همانندسازیشان پایان میپذیرد، با اکتامرهای هیستونی که نیمی از آنها اکتامرهای والدی و نیمی جدید هستند ترکیب میشوند.
اسلاید 7 :
بعد از تشکیل ساختمان نوکلئوزومی ، دو رشته کروماتین 10 نانومتری و سپس رشتههای 30 نانومتری ایجاد میشوند. هر رشته کروماتین 30 نانومتر سطوح سازمان یافتگی را میگذارند، با مجموعهای از پروتئینهای غیر هیستونی زمینهای یا اسکلتی آمیخته میشود و به یک کروماتید تبدیل میشود. مجموعه دو کروماتید نظیر هم که از محل سانترومر بهم متصلاند کروموزوم متافازی را ایجاد میکنند. - اجزای ساختمانی کروموزوم در متافاز که کروموزومها سازمان یافتگی بیشتری دارند، برای هر کروموزوم بخشهای زیر در نظر گرفته میشود. کروماتید کروماتید بخشی از کروموزوم متافازی است که نیمی از سراسر طول کروموزوم را میسازد. دو کروماتید هر کروموزوم از ناحیه سانترومر بهم متصلاند. هر کروماتید از ابر پیچیدگیهای رشته کروماتین و آمیختگی آن با پروتئینهای غیر هیستونی اسکلتی یا زمینهای بوجود آمده است. دو کروماتید هر کروموزوم متافازی را که در حکم تصویر آینهای یکدیگر هستند، کروماتیدهای خواهر یا کروماتیدهای نظیر مینامند.
اسلاید 8 :
در پروفاز و گاهی در اینترفاز ، کروموزوم به صورت رشتههای بسیار نازکی است که آنها را کرومونما مینامند این رشتهها مراحل مقدماتی تراکم کروماتید را نشان میدهند. کروماتید و کرومونما ، نامی برای مشخص کردن دو ساختمان یکسان اما با دو درجه سازمان یافتگی است. کرومومر نیز از تجمع ماده کروماتینی به صورت دانههای کروی ایجاد میشود.
اسلاید 9 :
سانترومر محل اتصال دو کروماتید خواهر هر کروموزوم متافازی را سانترومر نامند. سانترومر بخش نازکی از کروموزوم که جایگاه آنرا فرورفتگی اولیه نیز مینامند. ناحیه سانترومر ناحیه بسیار هتروکروماتینی است و بویژه در بخشهای کناری خود دارای ژنها یا ترتیبهای نوکلوتیدی تکراری است. این بخشهای هتروکروماتین با رنگهای بازی شدت رنگ میگیرند. هر کروموزوم علاوه بر سانترومر اصلی ممکن است دارای سانترومر یا سانترومرهای فرعی در محل فشردگیهای ثانویه باشد. فشردگیهای ثانویه با داشتن پیچیدگیهای کمتر از فشردگی اولیه قابل تشخیصاند. کینه توکور طرفین سانترمر هر کروموزوم را دو بخش پروتئینی پیاله مانند و متراکم به اسم کینه توکور میپوشاند. هر کینه توکور دارای سه بخش بیرونی و میانی و درونی است. در ساختمان هر بخش پروتئینهای رشتهای با تراکم متفاوتی قابل تشخیص هستند بخش بیرونی متراکم و بخش میانی کم تراکم است. بخش درونی بطور فشردهای با سانترومر اتصال دارد. کینه توکورها از مراکز سازماندهی میکروتوبولها و رشتههای دوک میتوزی هستند. تلومر این اصطلاح برای بخشهای انتهایی کروماتید بکار گرفته میشود. تلومرها دارای ویژگیهای سلول شناسی خاصی هستند. در مگس سرکه ترتیبهای DNAای تلومری که در انتهای همه کروموزومها وجود دارد جدا سازی و بررسی شده است. تلومرها انتهاهای مولکولهای طویل و خطی DNAای هستند که در هر کروماتید وجود دارد.
اسلاید 10 :
از سوی دیگر وقتی کروموزومها بوسیله عواملی مثل پرتوهای X یا اثر آلکالوئیدها شکسته شوند، انتهاهای آزاد بدون تلومر آنها چسبنده میشود و با سایر کروموزومها ادغام میشود. علاوه بر نقشی که تلومرها در پایداری کروموزومها دارند، در برخی گونهها به حالت مهیا و بعضی بین دو کروموزوم عمل کرده و نوک به نوک اتصال موقتی پیدا میکنند. فرورفتگی ثانویه یکی دیگر از ویژگیهای ریخت شناسی کروموزومها هستند که از نظر موقعیت و فواصلشان بر حسب گونهها جای ثابتی دارند. وجود آنها از نظر تشخیص کروموزومها بویژه در یک مجموعه کروموزومی مفید است فرورفتگیهای ثانویه به دلیل عدم ایجاد انحرافهای زاویهدار در قطعات کروموزومی از فرورفتگیهای اولیه شناخته میشوند. سازمان دهندگان هستکی این نواحی فرورفتگیهای ثانویهای هستند که دارای ژنهای رمزدار کننده RNAهای ریبوزومی جز rRNA5S میباشند و در تشکیل هستک دخالت دارند. پدیدار شدن فرورفتگی ثانویه به دلیل رونویسی بسیار فعال ژنهای r RNAای است که آنها را از فرورفتگیهای اولیه مشخص میسازد. در انسان سازمان دهندگان هستکی در فرورفتگیهای ثانویه کروموزومهای 13 و 14 و 15 و 21 و22 قرار دارند که همه از کروموزمهای آکروسانتریک و دارای ماهواره هستند.