بخشی از پاورپوینت
--- پاورپوینت شامل تصاویر میباشد ----
اسلاید 1 :
مقدمه:
جغرافیا دانش گرانمایه ای است که ریشه در اولین هسته های کانون بشری دارد و از ظهور علمی آن بیش از هزاران سال می گذرد . تشکیل علمی این رشته به جهد دانشمندان اسلامی بسی مدیون است .
بزرگان علوم هیات ، ریاضیات و هندسه اسلامی در زمره اولین کسانی هستند که علاقه بارز علمی خود را به کشف حقایق مربوط به کره زمین اندازه ، شکل ، حرکات ، روابط آن به منظومه شمسی و اکتشاف نواحی ابراز داشته اند و بحق از پیشگامان تکامل این علم بوده اند که ازآن جمله میتوان به مفاخری همانند ابن خلدون و ابن حوقل و مسعودی و... اشاره کرد.
با انقلاب صنعتی غرب ، کانون علم جغرافیا از ممالک اسلامی به دول اروپایی تغییر جهت داد و علم جغرافیا و کاربرد آن همزمان با شروع بهره کشیهای استعماری بیشتر مورد توجه دانشمندان غربی قرار گرفت و استفاده از کاربردهای جغرافیایی را به دولتها و سازمانهای بزرگ اقتصادی توصیه کرد تا از آن در توسعه اقتصادی – سیاسی کشورها و اداره امپراطوریها بهره گیری شود. تا کنون تعاریف ارائه شده از علم جغرافیا – فلسفه و اندیشه جغرافیا و کاربرد آن نیز از سوی جغرافیدا نان غربی بوده و عمدتا مبتنی بر یک سلسله مبانی و تفکرات غیر دینی و حتی استعماری بوده است و آنچه در مجامع علمی و دانشگاهی داخلی نیز آموخته می شود بر اساس همین تئوریها و تفکرات می باشد چنانچه بزرگانی همانند استاد ارجمند مرحوم دکتر عباس سعیدی رضوانی ویا دکتر حسین شکوهی به برخی مباحث اسلامی و عناصر دینی پرداخته اند ولی بر پایه مبانی دینی نبوده است .
متاسفانه علم جغرافیا در عرصه بازنگری و اسلامی شدن علوم کمترین بهره را برده و تاکنون کسی جغرافیا را بر پایه مبانی اصول فلسفی اسلامی بنا ننهاده است .
نگارنده متعقد است در نظام جمهوری اسلامی که پایه های آن بر مبنای ارزشهای دینی و معارف قرانی است ضرورت دارد در این زمینه علم جغرافیا نیز همانند سایر علوم در حوزه معرفتی بازنگری و بازخوانی شده و تعاریف جدید مبتنی بر اصول اسلامی و معارف غنی توحیدی که ریشه در فرهنگ کهن و تاریخ دیرینه ایران اسلامی دارد ، ارائه شود
لذا اینجانب ضرورت طرح « مکتب جغرافیای اسلامی» را مطرح می کنم.
اسلاید 2 :
بدیهی است این مساله به معنای نفی تمام یافته ها و تئوریهای علمی آنان نیست بلکه اصطلاح و بازتعریف آن جایگاه به علم جغرافیا از زاویه دریچه مبانی غنی اسلامی و برآمده از متن اصیل قران کریم ضروری می نماید.
از جمله متمایززات کلیدی این دو مکتب را می توان دو نگرش آنان به انسان مطرح کرد اگرچه در تعریف علم جغرافیا رابطه انسان در محیط است ولی فلسفه غرب در ساختار معرفتی انسان به خطا رفته و انسان را موجودی تک بعدی فرض می کند و از جنبه های روحی می توان نیاز او قابلیتهای روحانی آن غافل شده است و اثر معنویت اخلاق و مذهب را بر محیط از حوزه قلمرو مطالعاتی خویش خارج ساخته و در رابطه با علم جغرافیا و جغرافیای علمی این نکته را مورد توجه قرار نداده است.
نکته اساسی دیگر در تفاوت بنیادین میان مکتب جغرافیای اسلامی با سایر مکاتب جغرافیایی در هدف آن است در مکتب جغرافیای اسلامی دانش جغرافیا را خدمت به خلق خدا و ایجاد جامعه توحیدی و در جهت خلق البلد الطیب میداند و حال آنکه در غرب علم جغرافیا سالیان سال است که در خدمت استعمار و بهره کشی های اقتصادی – تبعیضات نژادی - برتری جویی – منفعت طلبی یک فرد یا یک گروه خاص بوده و در این مسیر چه زیانهای جبران ناپذیری که به منابع طبیعی و سرمایه های خدادادی و تخریب اراضی و مآلا آسیب هایی که به بشریت وارد آورده است.
اسلاید 3 :
در فرهنگ اسلامی خداوند متعال حق اختیار واجازه تصرف در طبیعت را به انسان داده است و قائل به جبر جغرافیایی نیست و در آیات متعدد چنین بیان می کند ”و سخر لکم ما فی السموات و ما فی الارض جمیعا منه“ «ما آنچه در آسمانها و زمینها ست در تسخیر و خدمت شما (انسانها) قراردادیم » ولی در قبال این اختیار دخل و تصرف مسئولیت و هدف آنرا نیز بیان می فرماید و عنوان می کند این نعمت ها در جهت بندگی – عبودیت –وحدانیت و سپاسگزاری با رعایت عدالت ، انصاف و پرهیز از اسراف و برتری جویی بهره گیری شود.
و درقبال افرادیکه پس از بهره گیری از این نعمت های بی شمار در جهت ستم و کفران نعمت عمل می کنند بشدت مذمت و تقبیح می کند این چنین مدلی از توسعه و تعریفی از علم جغرافیاست که سعادت بشری و نجات ابدی و احترام به حقوق افراد را تضمین می کند اگرچه معتقدم دامنه این بحث بسیار عمیق گسترده است و بضاعت مزجاه حقیر نیز یارای ایفای حق مطلب را ندارد و لی رجاء واثق دارم طرح این موضوع گشایش بابی خواهد بود در جهت ارائه الگوی جدید و عرضه «مکتب جغرافیای اسلامی» به جهان علمی و جهانی تشنه معارف الهی – اسلامی .
اسلاید 4 :
جغرافیا را در یک نگاه کلی می توان به دو بخش تقسیم کرد جغرافیای عملی و علمی یا جغرافیای نظریه ای و کاربردی
اصولا جغرافیایی میتواند متضمن سعادت و خوشبختی متناسب با مقام انسانی باشد که مبتنی بر یکسری اصول فلسفی جهان شمول و جامع تعریف شده باشد والا چه بسا بشریت را به گمراهی و انحطاط و سقوط رهنمون کند
دیوید هاروی جغرافیدان نامور انگلیسی به حق می گوید :
« ما جغرافیدانان نمی توانیم بدون یک پایگاه معین فلسفی به پیش برویم »
اسلاید 5 :
هر نوع جغرافیای کاربردی نمی تواند بدون جغرافیای فلسفی و تفکرات فلسفی کارساز باشد
ولی متاسفانه آنچه که ملاحظه می کنیم این است که هر مقدار که علم از جهت فنی و علمی اش پیشرفت کرده است از ارزش نظری آن کاسته شده است
فلسفه تلاش دارد تا به بینش فوق العاده جامع از موضوعات دست یابد
علم جغرافیا در عرصه بازنگری و اسلامی شدن علوم کمترین بهره را برده و تا کنون کسی جغرافیا را بر پایه مبانی اصول فلسفی اسلامی بنا نهاده است.
بر دانشمندان بنام ایرانی اسلامی است که در این رابطه اقدام جدی و تحول اساسی ایجاد نمایند
اسلاید 6 :
توسعه همزاد خلقت بشریت
قران کریم فرهنگ عمران و آبادانی و توسعه زندگی اجتماعی را همزاد خلقت بشریت می داند و آنرا امری تصادفی و اتفاقی نمی داند بلکه رسالتی برای پیامبران الهی معرفی می کند که باید بشریت را بسوی آن رهنمون کنند و در این خصوص چنین می فرماید:
هو الذی انشاءکم من الارض و استعمرکم فیها (سوره هود 61)
اوست خدایی که شما را از زمین (خاک) خلق کرد و عمران و آبادانی در زمین را به انسان سفارش کرد
در همین رابطه حضرت علی (ع) نیز در نهج البلاغه به همین مضمون اشاره می فرماید:
فاهبطه بعد التوبه لیعمر ارضه بنسله و لیقیم الحجه به علی عباده
پس از توبه حضرت آدم (ع) او را از بهشت بسوی زمین فرستاده تا با نسل خود زمین را آباد کند و بدین وسیله حجت را بر بندگان تمام کرد.
اسلاید 7 :
آثار توسعه فضایی
عليك في عماره بلادك، وتزيين ولايتك، مع استجلابك حسن ثنائهم، و تبجحك باستفاضه العدل فيهم، معتمدا فضل قوتهم،
در آباداني شهرهاي تو، و آراستن ولايتهاي تو نقش دارد، و رعيت تو را ميستايند، و تو از گسترش عدالت ميان مردم خشنود خواهي شد، و به افزايش قوت آنان تکيه خواهي کرد،
فان العمران محتمل ما حملته
زيرا عمران و آبادي قدرت تحمل مردم را زياد ميکند.
اسلاید 8 :
تعقل گرایی و خردورزی در حکومت
واكثر مدارسه العلماء، ومناقشه الحكماء، في تثبيت ما صلح عليه امر بلادك، واقامه ما استقام به الناس قبلك.
ن53
با دانشمندان، فراوان گفتگو كن، و با حكيمان فراوان بحث كن، كه مايه اباداني و اصلاح شهرها، و برقراري نظم و قانوني است كه در گذشته نيز وجود داشت.
عدالت و مهرورزی علت مبقیه حکومت
فان عطفك عليهم يعطف قلوبهم عليك. وان افضل قره عين الولاه استقامه العدل في البلاد، وظهور موده الرعيه. وانه لا تظهر مودتهم الا بسلامه صدورهم، ولا تصح نصيحتهم الا بحيطتهم علي ولاه الامور، وقله استثقال دولهم، وترك استبطاء انقطاع مدتهم. ن53
همانا مهرباني تو نسبت به سربازان، دلهايشان را به تو ميکشاند، و همانا، روشني چشم زمامداران، برقراري عدل در شهرها و آشکار شدن محبت مردم نسبت به والي است، که محبت دلهاي رعيت جز با پاکي قلبها پديد نميآيد، و خيرخواهي آنان زماني است که با رغبت و شوق پيرامون والي را گرفته، و حکومت بار سنگيني را بر دوش رعيت نگذاشته باشد، و طولاني شدن مدت زمامداري بر ملت ناگوار نباشد.
میانه روی و آینده نگری در حکومت
فدع الإسراف مقتصداً، واذکر في اليوم غداً، وأمسک من المال بقدر ضرورتک، وقدم الفضل ليوم حاجتک.
اي زياد، از اسراف بپرهيز، و ميانهروي را برگزين، از امروز به فکر فردا باش، و از اموال دنيا به اندازه کفاف خويش نگهدار، و زيادي را براي روز نيازمنديت در آخرت پيش فرست
اسلاید 9 :
ومن طلب الخراج بغير عماره اخرب البلاد، واهلك العباد، ولم يستقم امره الا قليلا
خ53
آن کس که بخواهد خراج را بدون آباداني مزارع به دست آورد، شهرها را خراب، و بندگان خدا را نابود، و حکومتش جز اندک مدتي دوام نياورد.
علت محرومیت در عدم توسعه
وانما يوتي خراب الارض من اعواز اهلها، انما يعوز اهلها لاشراف انفس الولاه علي الجمع، وسوء ظنهم بالبقاء، وقله انتفاعهم بالعبر.
همانا ويراني زمين به جهت تنگدستي کشاورزان است که به آينده حکومتشان اعتماد ندارند، و از تاريخ گذشتگان عبرت نميگيرند.
اسلاید 10 :
تخریب اراضی ، جرم و خیانت است
بغلنی انک جردت الارض فاخذت ما تحت قدمیک (نامه 40)
به من خبر رسیده که تو زمینهای آباد را برهنه و ویران کرده ای و آنچه توانسته ای تصاحب نموده ای
محرومیت و عدم توسعه شهرها بدلیل سوء عملکرد حاکمان است
انما یوتی خراب الارض من اعواز اهلها و انما یعوز اهلها لا شراف انفس الواه علی الجمع و سوء ظنهم بالبقا (نامه 53)
