بخشی از مقاله
آرام سازی ترافیک
تعاریف کوتاه و مختصری از آرام سازی ترافیک
از آرام سازی ترافیک(Traffic Calming) تعاریف متفاوتی ارائه شده است. مساله مهم این است که جدا از تعاریف متفاوت, هدف این امر کم کردن سرعت حرکت وسایل نقلیه موتوری است. البته اهداف دیگری هم از پیاده کردن استراتژیهای آرام سازی مد نظر هستند. از این جمله میتوان به تامین ایمنی و نیز بالا بردن کیفیت زندگی در مناطقی که وسایل نقلیه در آنها عبور و مرور میکند نام برد. در آرام سازی ترافیک سه اصل "تحقیقات ترافیکی", "اجرای قوانین ترافیکی" و "مهندسی ترافیک" دخیل هستند که در تعاریف اکثرا به "مهندسی و ابزار ترافیک" و به عنوان مهم ترین اصل در تغییر دادن رفتار رانندگی رانندگان اشاره میشود. در ادامه تعاریف کوتاهی از "آرام سازی ترافیک" که از جانب سازمانهای فعال در این زمینه ارائه شده آورده میشود:
(ITE) مجمع مهندسین حمل و نقل:
آرام سازی ترافیک شامل تغییر در شکل ظاهری خیابانها و یا نصب موانع گوناگون فیزیکی برای کم کردن حجم و سرعت عبور و مرور بویژه در مناطق مسکونی است, تا بتوان از این راه به ایمنی خیابانها و دیگر اهداف عمومی دست یافت.
(TAC) انجمن حمل و نقل کانادا:
آرام سازی ترافیک مجموعه تدابیری است که اندیشیده و در سطح خیابان یا شبکه ای از خیابانها پیاده سازی میشود تا توسط آنها رفتار رانندگان وسایل نقلیه تعدیل شود و از سرعت نابجای آنها جلوگیری شود. مدیریت ترافیک که شامل ایجاد تغییر در مسیرها و جریانهای حرکتی در یک منطقه میشود نیز بخش دیگر تشکیل دهنده آرام سازی ترافیک است.
سازمان حمل و نقل منتگومری:
اجرای قوانین توسط پلیس, تابلوهای نمایشگر سرعت و برنامه های کنترل سرعت در همکاری با یکدیگر منجر به آرام سازی ترافیک میشوند. از برنامه های کنترل سرعت میتوان به ابزارهای فیزیکی مثل سرعتکاه و سرعتگیر, مسدودکننده ها, میدانهایی که به منظور کاهش سرعت نصب میشوند و... اشاره کرد.
تاریخچه آرام سازی ترافیک:
گسترش وسایل نقلیه و تمایل شدید انسانها به استفاده از این وسایل رفاهی متعاقبا باعث گسترش رفت وآمدهای خودرویی و بالا رفتن حجم ترافیک شد. در چنین شرایطی تامین امنیت انسانهای پیاده ، دوچرخه سوار یا سواره به مهمترین مساله تبدیل میشود. به خصوص در شرایطی که رانندگان بی توجه زیادی وجود دارند که میتوانند با همین وسایل رفاهی موجبات جرح یا حتی فوت انسانهای دیگر به خصوص کودکان را فراهم کنند. به همین دلیل استراتژیهای گوناگونی برای آرام سازی ترافیک تدوین گردید که در همین سایت به برخی از آنها پرداخته شده است. در ادامه تاریخچه مختصری از "آرام سازی ترافیک" ارائه میشود:
این مبحث در اروپا از اواخر دهه 60 میلادی با حرکتی بسیار آهسته آغاز شد. شهروندان ناراضی در هلند برخی خیابانهای مسکونی را در مقابل رفت و آمد خودروها مسدود کردند. این حرکت به طراحی خیابانهایی با عنوان "خیابانهای آهسته در اروپا " در اواخر دهه 70 انجامید. حداکثر سرعت در این گونه خیابانها بین 20 تا 30 مایل بر ساعت بود. برنامه آرام سازی ترافیک با وضع قوانینی برای اتوبانهای داخل شهری در برخی شهرهای آلمان و دانمارک در دهه 80 میلادی ادامه پیدا کرد. در همین دوران طرحهایی برای اصلاح راههای شریانی داخل شهری در آلمان و فرانسه اجرا شدند.
در آمریکا مطالعاتی در این زمینه در دهه 60 و 70 در مناطقی مثل Berkeley, CA, Seattle, WA و Eugene صورت گرفت. اولین تحقیقات ملی و رسمی بر روی آرام سازی در حدود دهه 80 تکمیل شد. این تحقیق نتیجه مطالعه و پرس و جو در مورد نیازهای مردم در مناطق مسکونی در ارتباط با رفت و آمد وسایل نقلیه بود. همچنین تحقیقاتی در ارتباط با سرعتکاهها و نتایج استفاده از آنها و موارد قانونی مرتبط صورت گرفت.
تقریبا 20 سال بعد با در دست بودن نتایج اعمال برخی قوانین، اداره کل بزرگراههای آمریکا, , تحقیقات دیگری را در سال 1998 آغاز کرد که به گزارشی از مجمع مهندسین ترافیک به نام “Traffic Calming: State of the Practice” توسط Reid Ewing منتهی شد. در مقایسه با تحقیقات دهه 80 این تحقیق به آرام سازی در اندازه ای بزرگتر از مناطق مسکونی, ابزار آرام سازی پیشرفته تر در مقایسه با سرعتکاهها و نیز مسائل قانونی و سیاسی گسترده تر نسبت به آن زمان میپردازد.
سرعت گیر (Bump) و سرعت کاه (Hump) :
مقدمه:
در این مقاله به بررسی یکی از ابزار کنترل سرعت که در نقاط مختلف دنیا از آن استفاده میشود پرداخته میشود. سرعتگیر و سرعتکاه در کشور ما نیز به طور گسترده مورد استفاده هستند, اما در نصب بسیاری از آنها استانداردهای جهانی در مورد مکان و نحوه مناسب نصب رعایت نشده که همین امر باعث کم اثر بودن این ابزار در کنترل سرعت وسایل نقلیه شده است. در این مقاله به بررسی تاریخچه, تفاوتها و شباهتهای این دو ابزار, وسعت استفاده, مزایا و معایب و نیز قواعد و استانداردهایی که باید برای نصب سرعتکاه ها در نظر گرفته شود پرداخته میشود. همچنین راه حلهایی برای رفع مشکلات این ابزار کنترل سرعت در کشور ارائه میدهد:
تاریخچه
گزارشات متعددی در مورد اولین سرعتگیر وجود دارد که قدیمی ترین این گزارشات توسط New York Times و در تاریخ 7 ژوئن سال 1906 منتشر شده است. طبق این گزارش اولین سرعتگیر دنیا در Chatham واقع در New Jersey نصب شده است. این سرعتگیر در نزدیکی محل عبور عابرین پیاده نصب شد و در حدود 5 اینچ(12 تا 13 سانتیمتر) ارتفاع داشت. البته در آن زمان میانگین حداکثر سرعت اتومبیل ها 30 mph(50kmph) بود. طبق گزارش انجمن مهندسین حمل ونقل(ITE), اولین سرعتگیر در اروپا در سال 1970و در شهر Delft هلند ساخته شد.
تعاریف, تفاوتها و شباهتها
در واقع تفاوتهای اساسی و برخی تشابهات میان Bump و Hump وجود دارد که ارائه تعریف برای هر یک از این دو وسیله به آشکار شدن این تفاوتها و تشابهات کمک میکند.
سرعت گیر(Bump):
ابزاری برای کنترل سرعت وسایل نقلیه است. طبق استانداردهای موجود ارتفاع بلند ترین نقطه یک سرعت گیر باید 3 تا 4 اینچ(7تا 10cm), حداکثر طول آن 1 فوت(30cm) وعرض آن به اندازه عرض محل نصب باشد.
استفاده از Bump در اماکنی توصیه میشود که حداکثر سرعت وسایل نقلیه از 5تا 10 مایل(15km) تجاوز نمیکند. پارکینگها یا مراکز خرید به عنوان بهترین اماکن برای نصب این وسیله میباشد. نصب این وسیله در اماکن و معابری که محل رفت و آمد عمومی هستند مناسب نیست و معمولا باعث ایجاد مشکل برای وسایل نقلیه میشود.
نمونه عکسهایی از Speed Bump :
سرعت کاه (Hump):
از این ابزار با نام سرعتگیر ملایم(Gentle Bump) نیز یاد میکنند. ارتفاع سرعت کاه به 3تا 4 اینچ(7تا 10cm) میرسد, عرض آن به اندازه عرض خیابان محل نصب است و طولی ما بین 12تا 14 فوت(3.5تا 4.2 متر) دارد. طول سرعت کاه ممکن است به 22 فوت(6.7 متر) نیز برسد, در چنین مواقعی به آن Speed Table نیز میگویند.
امروزه استفاده از سرعت کاه(نه سرعت گیر) در مناطق و معابر مسکونی و همچنین مناطقی که مسیر اصلی اتوبوس, آمبولانس و اتومبیلهای اورژانسی دیگر نیستند متداول است که سرعت عبور از آنها نباید از 10 تا 20 مایل(15تا 30km) تجاوز کند. بر خلاف Bump, Humpها معمولا به صورت سری چند تایی با فاصله معین در طول یک مسیر نصب شوند تا سرعت وسایل نقلیه قبل و بعد از هر Hump کنترل شود.
وسعت کاربری
در مورد کاربرد این ابزار در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که نصب سرعتگیر(Bump) در کلیه معابر به غیر از پارکینگها مخالف قانون است ولی سرعتکاه(Hump) میتواند با رعایت شرایط و ضوابطی خاص نصب شود.
سرعتکاه در برخی شهرها مورد استفاده قرار میگیرد و در بعضی شهرهای دیگر نیز یا استفاده نمیشود(از دید شهرداری منع قانونی دارد) یا نصب آنها مستلزم رعایت قوانین و شرایطی است که محل نصب و خود سرعتکاه باید حائز این شرایط باشند. در همین مقاله شرایطی که محل نصب باید داشته باشد و همچنین مواردی که در ساخت و نصب خود سرعتکاه باید در نظر گرفته شوند آورده شده که مطالعه این موارد آشنایی کاملتری با استفاده اصولی از سرعتکاه ایجاد میکند.
این ابزار در برخی شهرهای آمریکا و انگلیس برای کنترل سرعت مورد استفاده قرار میگیرد اما مساله قابل توجه میزان استفاده از آنها در سطح شهر هاست. تحقیقات نشان میدهد سرعتکاه در مناطقی خاص مثل خیابانهایی که در آنها یک یا چند مدرسه وجود دارد, یا مناطق مسکونی که میزان جمعیت و میزان عبور و مرور وسایل نقلیه در حدی است که نیاز به وجود سرعتکاه را ایجاد میکند نصب میگردند. با مطالعه و بررسی موارد مربوط به شرایط محل نصب میتوان به این نتیجه رسید که حتی در شهرهایی که منع قانونی برای نصب سرعتکاه ندارند, فقط محلها و مناطق مخصوصی که طبیعتا تعدادشان هم زیاد نیست به این ابزار مجهز میشوند. سرعتکاه به صورت و حجمی که ما در کشور خود شاهد آن هستیم معمول و پر استفاده نیست.
مزایا و معایب
- تخقیقات نشان داده این روش یکی از آسان ترین راه ها برای کنترل سرعت وسایل نقلیه است.
- نصب سرعتکاه در مناطق مسکونی امنیتی نسبی برای ساکنین و به خصوص کودکان فراهم میکند..
- «صب آنها آسان و تقریبا ارزان است.
- طبق تحقیقات استفاده از سرعتکاه حجم ترافیک را به میزان18% و حجم تصادفات را به میزان 13% کاهش میدهد.
- از مکان نصب سرعتکاه میتوان به عنوان محلی مناسب و راحت برای عبور عابرین پیاده استفاده کرد.
- این ابزار در صورتی که طبق ظوابط ساخته شوند, باعث کاهش حجم ترافیک در معابر محلی و انتقال بخشی ازحجم آنها به معابر رده بالاتر یعنی معابر جمع و پخش کننده و شریانی میشوند.
معایب:
- سرعتکاه ها بدلیل مجبور کردن رانندگان به ترمزهای ناگهانی و امکان برخورد اتومبیل پشتی, در برخی مواقع معابر را برای اتومبیلها بیشتر خطرناک میکند تا امن.
- باعث ایجاد خسارت در وسایل نقلیه میشود.
- باعث تاخیر در سرویس دهی وسایل نقلیه اورژانسی مثل آمبولانس, آتش نشانی یا پلیس میشود. طبق تحقیقات این تاخیر 3 تا 5 ثانیه برای آتش نشانی و حدود 10 ثانیه برای آمبولانس به ازای هر سرعتکاه میباشد. این مورد مهمترین عیب این ابزار دانسته میشود.
- اگر سرعتکاه به صورت سری نصب نشود رانندگانی که تمایل به راندن با سرعت بالا دارند پس از عبور از آن دوباره سرعت خود را افزایش میدهند.
- خطر جدی برای راکبین موتورسیکلت و دوچرخه به حساب می آید.
- از آنجایی که رانندگان تمایلی به عبور از سرعتکاه ندارند, بنابر این ممکن است حجم ترافیک به خیابانهای مسکونی مجاور که فاقد این ابزار هستند منتقل شود.
- کم کردن سرعت وسیله نقلیه و شتابگیری مجدد آن علاوه بر بالا بردن مصرف سوخت, آلودگی صوتی نیز ایجاد میکند.
- از دیگر معایب این ابزار افزایش میزان "ذرات آزبست" ناشی از ترمزهای وسایل نقلیه در محدوده پیرامون محل نصب آنها می باشد.
- این ابزار نمیتواند در کم کردن سرعت SUV ها اثر زیادی داشته باشد.
- نصب سرعتکاه بخش جدیدی را به وظایف شهرداری اضافه میکند که نگهداری و تعمیر این ابزار(به خصوص در مواقع بارش برف) است.
ضوابط(بایدها و نبایدهای نصب)
قبل از هر چیز ذکر این نکته ضروری است که اصولا نصب سرعت گیر و سرعت کاه به عنوان بخشی از طرح های موسوم به "آرام سازی ترافیک"(Traffic Calming) استفاده می شود که در کشور های توسعه یافته از این روش فقط در معابر محلی و یا در مقابل مدارس و مراکز آموزشی یا مراکز خاص مشابه استفاده می شود.
در ادامه به قوانین و مواردی که باید در هنگام نصب سرعتکاه در نظر گرفته شوند پرداخته میشود. بسیاری از این موارد در شهرهای پیشرفته دنیا به شرایط قانونی تبدیل شده که نصب سرعتکاه مستلزم احراز این شرایط است:
- فقط خیابانها و مناطق مسکونی محلی مناسب برای نصب این ابزار هستند.
- سرعتکاه تنها زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که ناکارآمدی و عملی نبودن ابزار دیگر کنترل سرعت(مثل تابلوها و علائم) مسجل شده باشد.
- نصب این ابزار تنها در خیابانهای مسکونی که روزانه کمتر از 2500 و بیشتر از 1000 وسیله نقلیه از آنها عبور میکنند مجاز است.
- نصب سرعتکاه در خیابانهایی که دارای یک Lane در هر جهت حرکت هستند و تابلوی محدودیت سرعت 25mph(40km) دارند ممکن است. البته نوع تخت سرعتکاه که دارای طول بیشتر است میتواند در خیابانهایی با حداکثر سرعت مجاز 32mph.(50km) نیز نصب شود.
- سرعت گیر و سرعت کاه نباید در معابر دارای شیب بیش از 8% در صد نصب شود.
- سرعتکاه در خیابانی که به عنوان مسیر عبور کامیون/ کامیونت یا مسیر حمل ونقل عمومی شناخته میشود نصب نمیگردد.
- نصب سرعتکاه در خیابانهایی که مسیر اولیه و اصلی رفت وآمد وسایل نقلیه اورژانسی هستند و بنابر تشخیص متخصصین باعث تاخیر غیر قابل قبول در سرویس دهی این وسایل میشوند ممنوع است.
- نصب سرعتکاه در خیابانهایی که محل استقرار نیروهای پلیس, امداد, آتش نشانی و موارد اورژانسی دیگر هستند ممنوع است.
- بدلیل تامین امنیت, این ابزار در خیابانهایی که طبق تایید متخصصین از طول و عرض مناسب و دید کافی از فاصله دور برخوردار نباشد و همچنین دارای پیچ و خم زیاد و شیب نامناسب باشند نصب نمیشود.
- سرعتکاه ها برای نصب نیاز به موافقت کتبی 100% صاحبین املاک(1 رای به ازای هر مالک) و 67% ساکنین(1رای به ازای هر واحد مسکونی) خیابان محل نصب دارند.
- علائم هشدار دهنده که به راننده وجود سرعتکاه و همچنین سرعت عبور از آنها را اعلام کند باید در فاصله مناسب قبل از شروع یک سری سرعتکاه نصب شوند.
- سرعتکاه نباید در خیابانهای بن بست با طول کمتر از 800فوت(25متر) نصب شود.
- طول خیابان محل نصب باید حداقل 1.4مایل(2.25 کیلومتر) باشد.
در مواقعی که استفاده از سرعتکاه لازم است اما مشکلاتی نظیر اصلی بودن خیابان یا عبور و مرور مرتب وسایل نقلیه اورژانسی وجود داشته باشد, از ایزاری به نام Speed Cushion و در برخی مواقع از Speed Table استفاده میشود.
استانداردهای ساخت(بایدها و نبایدهای ساخت)
برای ساخت سرعتکاه استانداردهایی تعیین و ندوین شده تا کارایی این ابزار را به حداکثر و مشکلات حاصل از آن را به به حداقل برساند. در ادامه به بخشی از این استانداردها اشاره میشود:
- طبق استاندارد حداکثر ارتفاع هر سرعتکاه 3تا 4اینج(7تا 10سانتیمتر) و حاکثر طول آن12تا 14 فوت(3.5تا 4.2 متر) میباشد.
- سرعتکاه باید به صورت یک سری چند تایی با فاصله معین در طول یک مسیر نصب شود. فاصله بین هر سرعتگاه بسته به طول خیابان محل نصب میتواند بین 200 تا 600 فوت(6تا 18 متر) باشد.
- در ساخت آنها باید از آسفالت, سیمان یا مواد پلاستیکی استفاده شود. استفاده از پلاستیک به دلایل زیر متداول تر است:
1. قبل از نهایی شدن محل نصب, نوع پلاستیکی را میتوان براحتی جا بجا کرد تا بهترین محل برای نصب پیدا شود.
2. بر خلاف آسفالت و سیمان کمتر به تعویض و تعمیر نیاز پیدا میکند, در نتیجه کم هزینه تر است.
3. در فصل بارش برف که سرعتکاه ها یکی از مشکلات برای عبور برفروب هستند, پروسه نصب آسان نوع پلاستیکی این امکان را فراهم می آورد که برداشته شوند و بعدا دوباره سر جای خود قرار بگیرند.
- بر روی هر سرعتکاه باید خطوط مخروطی شکل و با رنگی مشخس کشیده شود تا رویت آنها را از فاصله دور و در شب تسهیل بخشد.
نتیجه گیری
با مطالعه موارد بالا براحتی میتوان نتیجه گرفت که در کشور ما نصب سرعتگیرها و سرعتکاه ها طبق استانداردهای جهانی صورت نمیگیرد. نصب این ابزار نه تنها در بسیاری اماکن و معابر ضرورتی ندارد بلکه گاها باعث ایجاد مشکل یرای شهروندان, ساکنین, شهرداری و همچنین سایر ارگانهای خدمت رسان میگردد. این در حالی است که حتی در شهرهای پیشرفته دنیا که این استاندردها رعایت میشوند, باز هم مخالفین زیادی در مقابل سرعتکیر و سرعتکاه وجود دارند.
نتیجه دیگر اینکه, غیر از محل و شرایط نصب, در کشور ما خود سرعتگیرها و سرعتکاه ها هم از لحاظ مواد تشکیل دهنده, ابعاد و... نیز به صورت استاندارد ساخته نمیشوند که این مساله در بسیاری موارد خود به تنهایی این ابزار را به ابزاری نا مفید تبدیل میکند.
بنظر میرسد مطالعات و بررسی های کارشناسی میتواند راه جدیدی را برای حل معظل سرعتگیر و سرعتکاه در کشورمان باز کند.
سرعت گیر و سرعت کاه :
یک از روش های کاهش سرعت در معابر ، استفاده از سرعت گیر و سرعت کاه می باشد. البته برای اینکار باید استانداردهای مربوطه حتما رعایت گردد. یکی از جدی ترین ایراداتی که به موانع فیزیکی کاهش سرعت وارد می کنند ، اثر منفی آنها روی سرعت خودروهای آتش نشانی است. در این تصاویر ملاحظه می فرمایید که فکری هم برای حل این مشکل کرده اند
توضيحاتي بيشتر در مورد سرعتکاه بالشتکی
همانطور که در مقاله مربوط به سرعتگیر و سرعتکاه ذکر شد, بزرگترین ایرادی که به این دو ابزار وارد است, ایجاد تاخیر در عملیات کمک رسانی وسایل نقلیه اورژانسی مثل آمبولانس یا اتومبیلهای آتش نشانی است. همین امر باعث شد سرعتکاه بالشتکی(Speed Cushion) به عنوان نوعی از سرعتکاه که این مشکل را تا حدودی حل کرده, معرفی گردد. در ادامه به بررسی این ابزار و همچنین اینکه سرعتکاه بالشتکی چگونه برخی مشکلات سرعتکاه معمولی را حل میکند پرداخته میشود.
