مقاله ساماندهی و آرام سازی ترافیک شهری نمونه موردی شهر یاسوج

بخشی از مقاله

ساماندهی و آرام سازي ترافیک شهري نمونه موردي شهر یاسوج)

چکیده

بطورکلی با پیشرفت صنعت و افزایش جمعیت و گوناگونی وسایل نقلیه مشکلات ترافیکی بدلیل نیاز به حمل و نقل در بخش خدمات و حمل بار و نیاز به جابجایی هاي متعدد بیشتر و پیچیده تر شده است. از دید مردم ترافیک معضلی است که تمامی فعالیت ها را در ارتباط با زمان تحت شعاع قرار میدهند. در همین راستا آرا م سازي ترافیک مجموع هاي از استراتژ یهایی است که توسط برنامه ریزان شهري مهندسان ترافیک به منظور کاهش سرعت ترافیک با استفاده می شو د. آرام سازي ترافیک براي ایمنی وحفظ سلامت افراد بسیار حائز اهمیت می باشد بطوري که حدودا چهل درصد تصادفات در اثر سرعت بوده است. بنابراین مقاله حاضر به منظور شناسایی راهکار هاي مدیریتی حل معضلات ترافیکی و آرام سازي ترافیک شهر یاسوج انجام شده است تا با بررسی کلی معظلات ترافیک به ارائه راه حل هاي پیشگیري از آن بپردازد. که نتیجه مستقیم این امر افزایش ایمنی ترافیک به ویژه براي افراد پیاده و دوچرخه سواران است. در این مقاله روش هاي تحلیلی توصیفی مورد استفاده قرار گرفته شده است.

واژههاي کلیدي: آرام سازي ترافیک ، ترافیک ، راهکار هاي ترافیک، شهر یاسوج، ایمنی .

-1 مقدمه

در تاریخ بشر حمل و نقل نقشی اساسی را در شکل دهی جوامع انسانی و توسعه اقتصادي ایفا نموده است و در حال حاضر پایه هاي اقتصادي را تشکیل می دهند. در سیستم حمل و نقل شهري با هدف دسترسی بین کاربري هاي مختلف در محدوده یک شهر وظیفه عبور و مرور و جابجایی انسان و کالا را بر عهده دارد. از سال 1855 میلادي با اختراع موتور درون سوز بنزینی، حمل و نقل به عرصه جدیدي پاي نهاد و با رشد جمعیت و افزایش تراکم ترافیک بوجود آمد. ترافیک بر سه جزء می باشد: انسان، راه و وسیله نقلیه. مدیریت ترافیک در دهه 1930 در ایالت متحده شروع و در دهه هاي 1960 و 1950 به دیگر کشورها گسترش یافت. سیاست هاي مدیریت ترافیک محیط گراست و سهم آلایندگی هر وسیله نقلیه را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

سیستم حمل نقل بطور خیلی برجسته در زندگی روزمره تاثیر شایانی گذاشت و از ابتدا بر روي فرم ساختمان و ارگانیزاسیون شهري سنگینی می کرد. در بسیاري از کشورهاي جهان فعالیت هاي زیادي براي کنترل حجم و سرعت وسایل نقلیه در حال انجام است. آرام سازي ترافیک براي ایمنی وحفظ سلامت افراد بسیار حائز اهمیت می باشد بطوري که حدودا چهل درصد تصادفات در اثر سرعت بوده است. بنابراین لازم به توجه می باشد که مسئله آرام سازي ترافیک مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهاي موثر در این امر نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. تراکم ترافیک موجود در معابر شهري و برون شهري، موجب اتلاف وقت و صرف هزینه هاي زیاد و به هدر رفتن سرمایه هاي عظیم اجتماعی، اقتصادي و انسانی می شود. در کشورهاي صنعتی از سال ها پیش مشکلات مورد بررسی قرار گرفتند و برنامه ریزي هایی در این جهت صورت گرفته است اما در کشورهاي در حال توسعه بدلیل رشد سریع و ناگهانی شهرنشینی و عدم کنترل آن، برنامه ریزي هایی براي ریشه شکنی این مشکلات صورت نگرفته است.

1-1 فلسفه و اهداف پژوهش

شناسایی راهکارهاي اجتماعی، فرهنگی و اقتصادي حل معضل ترافیک شهري شناسایی عوامل ترافیک زا در حمل و نقل شهري شناسایی راهکارهاي مدیریتی رفع معضل ترافیک شناسایی عوارض زیست محیطی ترافیک شهري شناسایی عوارض اقتصادي ترافیک شهري شناسایی عوارض اجتماعی ترافیک شهري

2-1 فرضیه هاي پژوهش

مسئله ترافیک شهر یاسوج ناشی از عدم مدیریت صحیح شهري است. مسئله ترافیک شهر یاسوج با مسائل فرهنگی ارتباط معنا داري دارد.

مسئله ترافیک شهر یاسوج با مسائل اجتماعی و جمعیتی ارتباط معنا داري دارد. مسئله ترافیک شهر یاسوج با مسائل اقتصادي ارتباط معنا داري دارد.

.مسئله ترافیک شهر یاسوج با عوارض زیست محیط ارتباط معنا داري دارد

-2 مبانی نظري

آرام ساز ي ترافیک گرچه ممکن است تفکري جدیدي نباشد اما در سال هاي اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و داراي اقدامات کاربردي تر شده است و با وضع قوانینی که باعث محدودیت سرعت می شود آرام سازي ترافیک صورت گرفته است و بطور کلی آرام سازي ترافیک به حجم ترافیک و سرعت وسایل نقلیه بستگی دارد.

(مقدسی ، (1387 در پژوهش خود پیرامون،کاربرد پلاك هاي الکترونیکی در مدیریت حمل و نقل ترافیک به پیدایش سیستم هاي شناسایی الکترونیکی و معرفی پلاك هاي الکترونیکی به عنوان نمونه اي از این فناوري ها می پردازد.

(ملک، (1386 در مطالعه خود پیرامون، یک سیستم مدیریت ترافیک توزیع یافته در بستر شبکه همراه، بیان داشت، مفهوم مدیریت هوشمند ترافیک بر استفاده بهینه از ظرفیت ساختار موجود شبکه حمل و نقل دلالت دارد. پس نیاز اصلی مدیریت هوشمند ترافیک، جمع آوري داده هایی با دقت کیفیت مناسب و در شرایط ترافیکی گوناگون، براي تولید اطلاعات ترافیکی آنی است.

(ابوالحسن پور ، (1386 در مطالعه خود در پیرامون، بررسی تاثیر بکارگیري سیستم هاي حمل و نقل هوشمند در روان سازي ترافیک شهر اصفهان بیان می دارد، امروزه با افزایش جمعیت, رشد اقتصادي جامعه و افزایش سفرهاي شهري و همچنین افزایش مالکیت خودرو، مشکلات ترافیکی بیش تري به ویژه در شهر هاي بزرگ کشور رو به رو هستیم.
(معتمدنیا، (1385 در مطالعه خود پیرامون، کاربرد سیستم هاي جی آي اس و جی پی اس در کنترل هوشمند ترافیک، به معرفی سیستم هاي جی اي اس و جی پی اس می پردازد.

(گوهی(2008:176، در مطالعه خود پیرامون، سیستم حمل و نقل هوشمند یکی از بهترین روش هاي کنترل ترافیک ، بیان می دارد. (ونسل و کروز، (2008 در مطالعه خود پیرامون (هزینه یابی تراکم ترافیک)، به مقدار زمان تلف شده افراد در ترافیک اشاره کرده و بیان می دارد مدل حمل و نقل را علیرغم ماهیت دینامیکی آن، قابل پیش بینی می دانند.

(لانگولد و همکاران، (2007، در مطالعه خود پیرامون نقش جاده هاي کوچک و مرگ و میر ترافیکی تاثیر زیست محیطی و حجم ترافیک را به تغییر اکوسیستمی، اجتناب ناپذیر می دانند. چن (2006) در مطالعه خود پیرامون، تعیین سیستم تصمیم گیري مدیریت ترافیک براي یک بزرگراه، هدف اصلی این تحقیق، ایجاد یک سیستم ارزیابی براي حمایت از فرایند طراحی بزرگراه و انتخاب استراتژي هاي کنترل ترافیک براي افزایش سلامت و بهینه سازي عملیات ترافیکی براي طراحان بود. (فرگوسن، (2004 در مطالعه خود پیرامون ارزیابی مجدد روي سازمان مدیریت حمل و نقل، نتایج تحقیقاتی که بر روي 8 سازمان مدیریت حمل و نقل ملی بین سال هاي 1989-2003 انجام شده بود را با استفاده از تکنیک هاي فرا تحلیلی مورد بررسی قرار داد. (حسین، (2003 در مطالعه خود در دانشگاه بنگلادش پیرامون (شکل گیري سیستم حمل و نقل شهري از یک کلان شهر در حال توسعه در غیاب طرح هاي مدیریتی مناسب )، به معرفی شهر داکا می پردازد و می گوید که مردم از مشکلات ترافیکی رنج می برند. (مفاضی ، (1986 در پایان نامه خود در مورد مدیریت ترافیک درون شهري بحث می کند و بیان میدارد که ترافیک شهري ، توصیف رشد یافته مناطق شهري در جهان است.

1-2 تاریخچه آرام سازي ترافیک

نیاز به حمل و نقل، به تاریخ تمدن بر می گردد .ابتدایی ترین تسهیلات حمل و نقل، گذرگاههایی بودند که از طریق باز کردن مسیر، در جنگل ها ساخته شدند، و نیزبراي عبور حیوانات اهلی راه ها عریض تر و بهتر گردیدند. با اختراع چرخ و استفاده از آن راه سازي پیشرفت کرد. اکثر راه هاي اولیه به واسطه رومیها ساخته شد .اولین اصول راه سازي مدرن بوسیله Telford Macadam و Tri saguet توسعه یافت. این افراد روشهاي سنتی راه را بهبود بخشیدند. با رشد سریع شهرها و ترافیک در جاده ها و همچنین افزایش سرعت، مسئله تراکم و تصادفات مطرح گردید. بدین ترتیب مسائل ترافیک و جاده ها، با همه پیچیدگی هاي آن مورد توجه واقع شدند. این مسائل شامل ارتباط داخلی طبیعت شهر و قوانین فیزیکی زمان، فاصله و حرکت می گردیدند. بدین ترتیب در دهه هاي اخیر، مهندسی ترافیک و بخصوص مهندسی ترافیک شهري، اهمیت ویژه اي یافت. 107 سال پیش اولین اتومبیل وارد ایران شد. در همان سال هاي اوایل بود که براي کاهش عوارض و مضرات آن ماشین ها، قوانین و مقررات مختلفی وضع شد به طوري که 87 سال پیش یعنی در آبان ماه سال 1298 به دنبال وقوع دو حادثه تصادف درتهران کمیسیونی در وزارت کشور اولین نظامنامه یا آئین نامه رانندگی را تدوین کرد. این کمیسیون دستور به کارگیري ماموران راهنمایی ورانندگی در تهران و شمیران را صادر کرد وهمچنین دستور داد که تنها پس از معاینه اتومبیل به صاحبان آن گواهینامه داده شود. دکتر محمود حسابی دانشمند فقیه ایرانی درسال 1348 توصیه هایی براي عبور و مرور خودروها ارائه کرده بود.وي در مقاله خود تحت عنوان"مشکلی به نام مشکل رانندگی درتهران " به عدم رعایت قوانین آئین نامه توسط رانندگان اشاره کرد.

شهروندان ناراضی در هلند برخی خیابانهاي مسکونی را در مقابل رفت و آمد خودروها مسدود کردند. این حرکت به طراحی خیابانهایی با عنوان "خیابانهاي آهسته در اروپا " در اواخر دهه 70 انجامید. حداکثر سرعت در این گونه خیابانها بین 20 تا 30 مایل بر ساعت بود. برنامه آرام سازي ترافیک با وضع قوانینی براي اتوبانهاي داخل شهري در برخی شهرهاي آلمان و دانمارك در دهه 80 میلادي ادامه پیدا کرد. در همین دوران طرحهایی براي اصلاح راههاي شریانی داخل شهري در آلمان و فرانسه اجرا شدند. در آمریکا مطالعاتی در این زمینه در دهه 60 و 70 در مناطقی مثل CA, Seattle, WA ,Berkeley و Eugene صورت گرفت. اولین تحقیقات ملی و رسمی بر روي آرام سازي در حدود دهه 80 تکمیل شد. تقریبا 20 سال بعد با در دست بودن نتایج اعمال برخی قوانین، اداره کل بزرگراههاي آمریکا, تحقیقات دیگري را در سال 1998 آغاز کرد که به گزارشی از مجمع مهندسین ترافیک به نام ”Practice Traffic Calming: State of the“ توسط Reid Ewing منتهی شد.

2-2علت ایجاد ترافیک

ترافیک هم مانند عوارض یک معادله تک مجهولی نیست که با برخوردي یک بعدي بتوان آن را حل کرد. در یک دسته بندي کلی علل ایجاد ترافیک را در5 بند می توان مورد بررسی قرار داد.

-1 ارزان بودن بنزین که با افزایش نرخ آن از بسیاري از عبور و مرورها کاسته شد -2 کمبود شبکه هاي بزرگراهی درون شهري -3 کمبود شبکه حمل و نقل ریلی (مترو) -4 هوشمند نبودن ترافیک

-5 عدم وجود تسهیلات در نقاط گوناگون شهر .

یا از سوي دیگر کمبود بزرگراهها نیز مشکل ساز می شود.

بحث شبکه حمل و نقل ریلی نیز در به وجود آمدن ترافیک اهمیت فوق العاده اي دارد. در مورد شبکه حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس نیز نقص هایی وجود دارد که به شدت گرفتن بحران ترافیک کمک می کند. این نکته را نیز نباید از یاد برد که لجام گسیختگی ترافیک و عدم هدایت صحیح آن در تشدید این معضل کنونی کلان شهرهاي کشور بسیار موثر است. هوشمند بودن به این مفهوم است که به کمک اطلاعات ترافیکی رانندگان خودروهاي شخصی را مطلع کرد که از کدام معابر براي تردد استفاده کنند. هوشمند کردن چراغ هاي راهنمایی نیز در بحث هوشمند کردن ترافیک باید مورد توجه خاص قرار گیرد. دادن موج سبز که در دنیا نیز مرسوم است به خوبی این شرایط را به وجود می آورد که حرکت اتومبیل ها در بین چهارراهها منطقی شود زیرا هنگامی که یک خودرو از یک چراغ سبز عبور می کند در مواجه با چهار راه بعدي باچراغ قرمز روبرو می شود. به این شکل در وقت او صرفه جویی می شود.

نابسامانی در توزیع امکانات در نقاط گوناگون شهر هم علت دیگر ایجاد ترافیک به شمار می آید. در کشورهاي توسعه یافته تمام نیازهاي شهروندان در نقاط گوناگون شهر ایجاد شده است. این امکانات شامل فروشگاهها، مراکز اداري، مراکز درمانی و مراکز آموزشی می شود. به این طریق در دسترس بودن امکانات اولیه مورد نیاز شهروندان میزان سفرهاي درون شهري آنان را کاهش می دهد و به تبع آن از بار ترافیکی شهر کم می کند. براي نمونه در شهر تهران تعداد مدارس به شکل صحیحی تقسیم نشده است. در یاسوج40 درصد سفرهاي درون شهري به موضوع آموزش مربوط می شود. براي حل مشکل ترافیک نیز باید این 5 عامل حل شود. در شهرهاي پیشرفته دنیا قدرت تصمیم گیري زیادي به شهرداري ها واگذار شده این در حالی است که در ایران حتی شهرداري منابع درآمدي کافی نیز ندارد. اما تفکر مرکز گرایی یا سانترالیسم موجب در ایران که میان گردانندگان نظام به وجود آمده موجب شده تا این اختیارات به شهرداري واگذار نشود.

3-2 علت افزایش ترافیک

تولید بیش ازحد اتومبیل، از رده خارج نکردن ماشین هاي فرسوده، تردد بیش از اندازه خودروهاي تک سرنشین و رعایت نکردن قوانین توسط همشهریان باعث افزایش ترافیک شهري میشود. بیشترین مشکل مربوط به محل پارك خودرو است. هر روز تعداد زیادي اتومبیل تولید می شود و در این باره هیچگونه فرهنگ سازي صورت نمی گیرد. تعداد ماموران راهنمایی و رانندگی نیز براي کنترل بهتر خیابانها کم است. نامناسب بودن برخی معابر و رعایت نکردن قوانیین توسط رانندگان مخصوصا موتور سواران می داند. نحوه نادرست استفاده افراد از خودرو از جمله دلایلی است که ترافیک را افزایش می دهد. وضعیت بد حمل و نقل عمومی و همچنین افزایش اتلاف وقت با سفر با وسایل عمومی. همچنین در مورد میزان ظرفیت خیابان هاي یاسوج: هر خودرو نیاز به 60 تا 50 متر مربع فضا دارد که باتوجه به این موضوع هم اکنون با افزایش تعداد خودرو ها در برخی خیابان ها جاي پارك گیر نمیاید.

4-2 اهداف آرام سازي ترافیک

به طور کلی هدف مدیریت ترافیک، استفاده بهینه از شبکه هاي راه هاي ارتباطی موجود و افزایش ایمنی راه ها ست. این هدف باید تا حد ممکن بدون لطمه زدن به محیط زیست تحقق یابد و در کل آرام سازي ترافیک باعث کاهش آلودگی محیط زیست می گردد. به عبارت دیگر مدیریت ترافیک، استفاده از امکانات موجود، افزایش بهره وري آنها و حفظ منافع عمومی مربوط به شبکه راههاي ارتباطی است. سایر اهداف آرام سازي ترافیک که عموما مرتبط با ایمنی است، شامل موارد زیر می باشد:

-ایجاد شرایط آرامش روحی براي رانندگان و تاثیر بر رفتار آنان- ایجاد آرامش براي ساکنان اطراف -کاهش سرعت وسایل نقلیه - کاهش آثار زیست محیطی مانند سر و صدا و لرزش ناشی از عبور پر سرعت وسایل نقلیه سنگین

-کاهش تداخل ترافیک و برخورد میان استفاده کنندگان

- کاهش تقاضا

- کاهش تاثیرات منفی ترافیک بر خدمات امدادي و حمل و نقل عمومی -کاهش میزان تخلفات --اعمال محدودیت هاي ترافیکی -کاهش تعداد و شدت تصادفات

-افزایش ایمنی عابران و دوچرخه سواران -کاهش حجم ترافیک

5-2 اقدامات مدیریت ترافیک

در شهر هاي ایران از دیر و باز نیاز به کاهش سرعت احساس شده و معمولا بصورت غیر استاندارد به اجرا در آمده اند و از این نظر خود خطري براي ایمنی محسوب می شوند. به طور خلاصه، مهمترین اقدامات مدیریت ترافیک به شرح زیر است:

-1 اجراي سریع و کم خرج طرح -2 بهبود بهره وري تسهیلات و امکانات موجود با در نظر گرفتن نیاز هاي مختلف استفاده کنندگان از جاده ها .

-3 افزایش ایمنی راه ها و یا حد اقل جلوگیري از کاهش ایمنی آنها. -4 حفاظت از آلودگی محیط شهري تا حد ممکن .

روش هاي مختلفی براي طراحی و اعمال مدیریت ترافیک در شهرها وجود دارد. متداول ترین این روشها که در یک طرح جامع مدیریت ترافیکی شهري استفاده می شود، شامل موارد زیر است:

-1 حفظ امنیت عبور عابران پیاده "گذرگاهی ایجاد نرده هاي محافظ جزایر ترافیکی" -2 کنترل پارك هاي خیابانی و طرح استفاده بهینه از پارکینگ ها -3 اقدامات مربوط به ساخت پیاده روها -4 اقدامات مربوط به حق تقدم عبور اتوبوس ها -5 وضع قوانین مربوط به دوچرخه سواري

-6 وضع قوانین مربوط به کامیون ها " راه هاي کامیون رو و پارکینگ هاي آن" -7 طرح آرام سازي ترافیک