دانلود مقاله آسیب شناسی فناوریهای نوین

بخشی از مقاله

آسیب شناسی فناوریهای نوین

شناخت واقعی و عملی نیازهای نسل جوان امروز مستلزم بررسی ابعاد مختلف عوامل تاثیر گذار و اثر پذیری از فناور ی نوین ارتباطی است متاسفانه بخش عمده ای از مدیران و مسوولان و برنامه ریزان و تصمیم سازان ما یا نمی خواهند و یا نمی توانند به شناخت این فناوری بپردازند اینترنت ورایانه نه تنها میزان و سطح اطلاعات نسل جوان را افزایش داده بلکه بر تمایلات و گرایشات او نیز تاثیر گذاشته اند

مهمترین خصوصیت اینترنت آزادی انتشار اطلاعات است و این در تناقض با سیاست محدود سازی قرار دارد. اینترنت ضد سانسور است ، مروج دمکراسی است ،و با خود الگوی نوین زندگی مدرن را به ارمغان می آورد کاربر اینترنت هم دارای سطح تحصیلی بالاتری نسبت به سایر همسالان خود است وهم بر اثر استفاده از این رسانه به سطح بالاتری از دانش و اطلاعات ارتقا می یابد

اینترنت حتی منجر به ایجاد یک طبقه نخبه در جامعه شده که با جهان خارج به خوبی آشنایی دارد نه می شود به او دروغ گفت نه میشود به او عقیده ای را تحمیل کرد عملکرد برخی رسانه های داخلی نظیر مطبوعات ، رادیو و تلویزیون و حتی خبرگزاریها در مقابل کارکرد اینترنت رنگ می بازد
جوان امروز تنها بافشار دادن چند دکمه و کلید می تواند مستقیما با وقایع آنسوی مرزهای جغرافیایی اش تماس بگیرد ، نظر بدهد ،مشارکت کند ،اعتراض کند ، رشد نماید ، پیام بدهد، پیام بگیرد، نگاه او به رسانه ها ، به والدین ، به مدرسه و دانشگاه ،به گروه دوستان ، به مسوولان ، به سیاست ، به ایدئولوزی ،و به رفتارهای اجتماعی تفوتهای آشکاری پیدا ک

رده است ورود اینترنت و رایانه به زندگی نسل امروز حتی بر ساختارهای سیاسی و اجتماعی کشور نیز تاثیر گذاشته است و برخی از این ساختارهاسعی کرده اند خود رابا شرایط جدید تطبیقدهند ، این نسل ، نسلی است که رای می دهد ؛یا حتی اگر لازم بداند رای نمی دهد و با این رفتار خود سرنوشت سیاستمداران و احزاب و نهادهای سیاسی را تعیین می کند پس باید به خواسته ها و آرمانها و تمایلات او توجه کرد
چرا اینترنت رشد می کند ؟

اک کردن صورت مساله به راحتی برخورد کنند که البته همان زمان هم این برخوردها تاثیر گذارو موفق نبود تجربه ویدئو مثال بارز این موضوع است در مورد ماهواره نیز وضع به همین صورت است اما امروز اتفاق دیگری رخ داده است . اینترنت هر روز فراگیرتر می شود تنها در ظرف یک سال یعنی از سال 1380 تا سال 1381 تعداد کاربران اینترنت از 8/1 به 2/3 می

لیون نفر رسیده است با اینترنت نمی توان مانند ویدئو یا ماهواره برخورد کرد یعنی شیوه حذفی جوابگو نیست مگر اینکه بخواهیم همه کامپیوترها را در کشور جمع کنیم و مانند

طالبان آنها را بر سر درختان به صورت منهدم شده آویزان کنیم! اینترنت بر کامپیوترو تلفن استوار است تجربه ممنوعیت ویدئو و ماهواه اکنون پیش روی ماست ویدئو آزاد شد و مجلس اصلاحات تحت فشارهمین نسل جوان مجبور به اصلاح قانون ماهواره شد .
در مورد اینترنت اگر چه مسئولان اصلاح طلب با غفلت خود از این حوزه و رها کرده آن هیچ گونه قانونگذاری مشخصی نکردند اما در اولین برخورد مسئولان عالیرتبه کشور با این پدیده خوشبختانه با نگاه حذفی به آن نگریسته نشد اولین مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بر ضرورت بهره گیری از پتانسیل و توسعه شبکه های رایانه ای و اطلاع رسانی در کشور تاکید کرده است در ماههای اخیر که سیاست فیلتر کردنFiltering برخی از سایتها اجرا شده است نیز بیشتر منع استفاده از سایتهای غیر اخلاقی برای جوانان و نوجوانان مد نظر بوده است
البته یکی از نگرانیهای مشترک والدین در همه جوامع نحوه استفاده کودکان از اینترنت است به همین منظور حتیيک گروه ديده بان اينترنتی در انگلستان، به عنوان بخشی از تلاش های جاری برای مصون نگاه داشتن کودکان در شبکه جهانی کامپيو

ترها، سيستم جديدی را راه اندازی کرده استاين سيستم به گونه ای طراحی شده است که به والدين امکان می دهد با مسدود کردن سايت ها و "گپ خانه" های (chatroom) خاصی که تصور می شود مورد استفاده افرادی است که از کودکان سوء استفاده جنسی می کنند، محتويات اينترنت را کنترل کنند.

از اين فيلترها می توان برای منع دسترسی به سايت های سکسی، خشونت بار، نمايش دهنده مواد مخدر و تبليغ کننده مشروبات الکلی استفاده کرد والدين می توانند اين نرم افزار را به طور رايگان از سايت "آی سی آر ای" پياده کرده و به دلخواه خود، دسترسی کودکان به سايت ها را کنترل کنند.

البته مسدود کردن سایتهای سیاسی در ایران به گفته برخی از مسئولان یک اشتباه بوده و در حال اصلاح آن هستند با این وجود باید اذعان داشت که سیاست مسدود سازی اگر چه در بسیاری از کشورها اعمال می شود اما یک امر مبنایی نیست و با استفاده از نرم افزارهای ضد فیلترینگAnti Filtering امکان دور زدن این سیاست وجود دارد . اینترنت محدود و سانسور نمی شود چون تکنیکهای خنثی سازی محدودیتها را نیز در خود دارد اینترنت موجی است که آغاز شده و تنها می توان بر آن سوار شد و موج سواری

کرد ایستادن در مقابل این موج سهمگین مساوی تحمل هزینه های فراوان است اینترنت برای نسل جوان کشورهایی مثل ایران وسیله ای برای انتقال دانش فنی و فناوری نیز هست با بهره گیری از امکانات اینترنت می توان فاصله و شکاف علمی و اقتصادی ایران و کشورهای توسعه یافته را تا حد زیادی پر کرد باید به جای فکر کردن به محدود سازی که بازی موش و گربه را به یاد می آورد به فکر برنامه ریزی و تولید "دادهو محتوی "contentدر این شبکه جهانی بود
چرا از اینترنت برای انتشار ذخایر غنی فرهنگی و ادبی ایران استفاده نمی کنیم؟ چرا از آن برای آموزش و پرورش ، تجارت ، بانکداری ، سرگرمی ، خدمت رسانی به مردم (دولت الکترونیکی) تبلیغات،حتی مسایل و آموزه های مذهبی و دینی ،روزنامه نگاری ،صنعت ، فناوری نوین در کشاورزی ، اقتصاد ، و دهها زمینه مثبت دیگر استفاده نمی کنیم ؟
به قول دکتر حسام الدین آشنا استاد دانشگاه در ايران بيشترين فعاليت را در حوزه اطلاع‌رسانی الكترونيك نه دانشگاه‌ها دارند و نه نشريات. بلكه بيشترين فعاليت را اتفاقا حوزه‌های علميه داشته اند. بزرگ‌ترين سايت‌های ايران نه وابسته به دانشگاه‌ها است نه وابسته به موسسات دولتی و يا مطبوعاتی و هنری. بلكه وابسته به حوزه‌های علميه است. اگر حجم اطلاعات و CDها و اطلاعات را با حجم توليدات مقايسه كنيد تفاوت عظيم آنرا خواهي

د ديد. چون در حوزه‌ها ميراث بزرگی وجود دارد كه فقط احتياج داشته تایپ شود و فرمت ساده‌ای به آن داده شود و در محيط اينترنت قرار بگيرد. اما در حوزه ‌دانش‌های تجربی، ما بخاطر عقب ماندگی‌های علمی بزرگی كه داريم وقتی به حوزه اينترنت هم رسيده‌ايم دچار لكنت زبان جدی شده‌ايم.
اینترنت یک رسانه دو طرفه است یعنی تولید کننده محتوی فقط گوینده صرف نیست شنونده هم هست کاربر یا مخاطب محتوی در اینترنت نیز فقط شنونده صرف نیست او نیز قدرت انتشار مطلب در زمینه همان موضوع و حتی در ذیل همان مطلب را دارد اینترنت متعلق به دنیای دیالوگ است نه دنیای مونولوگ و کسانی که سخن گفتن در دنیای دیالوگ را فرا

نگرفته اند قدرت وارد شدن در این دنیای جدید را ندارند کاربر اینترنت طیف نخبه کشور است چون داشتن لوازم اولیه برایمتصل شده به اینترنت و داشتن سطحی از سواد دیجیتالی و رایانه ای و از جمله تسلط نسبی به یک زبان خارجی او را فراتر از مخاطبان ماهواره و ویدئو قرار می دهد اینترنت تمام رسانه ها و مدیومهای قبلی را در دل خود دارد
هویت شبکه ای
دکتر محمد عطاران استاد دانشگاه معتقد است: با امكانات و

گزينه هاي فراواني كه رسانه هاي عمومي ازجمله اينترنت درا ختيار جوانان مي گذارند آنان دائما با محرك هاي جديد و انواع مختلف رفتار آشنا مي شوند. اين فضا هويت نامشخص و دائما متحولي را مي افريند. خصوصا براي نسلي كه درمقايسه با نسل قبل با محرك هاي فراواني مواجه است. همچنين از طريق رسانه هاي جمعي، افراد خط مفروض ميان فضاي عمومي و خصوصي را تجديد سازمان مي كنند و اين امكاني است كه جوانان فعالانه از آن استفاده مي كنند
هويت واجد سه عنصر است. هويت شخصي، فرهنگي و اجتماعي كه هر يك درتكوين هويت فرد نقش مهمي را ايفا مي كنند. در مقايسه ها، هويت شخصي كه ويژگي بي همتاي فرد را تشكيل ميدهد، هويت اجتماعي (نقش هاي احتماعي دروني شده و متنوع) و هويت فردي (درك و كاربرد نمادهاي فرهنگي) در پيوند با گروه ها و اجتماعات مختلف قرار مي گيرند. اينترنت صحنه فرهنگي و اجتماعي است كه فرد خود را درموقعيت هاي متنوع نقش ها و سبك هاي زندگي قرار مي دهد. در اين فضاي عمومي ، مهارت فرهنگي جديدي لازم است تا با تنظيمات نمادين بتوان بازي كرد. سايت شخصي نمونه اي روشن است كه چگونه كاربر اينترنت خود را براي مخاطبين جهاني معرفي مي كند. براي بيان افكار، احساسات، علائق و آراء از متن مناسب، گرافيك ، صدا و فيلم استفاده مي شود. ميلر اهميت و پيوندهاي سايت شخصي را ذكر مي كند و مي گويد كه به من بگو لينك هايت چيستند تا بگويم كه چه شخصي هستي
يكي از جنبه هاي اينترنت ، ورود بي هويت در آن است نوجوانان در صحنه اينترنت براي ايفاي هر نقشي، فرصت پيدا مي كنند. البته خصيصه مثبتي در اين كار هست، مجالي كه براي بروز و ظهور نوجوانان پيدا مي شود. اينترنت فضاي آزاد گلخانه اي را ايجاد مي كنند كه معلمان و مراجع قدرت به ان دسترسي ندارند و بر آن تاثير نمي گذارند . امكان خصوصي ب

ودن امور نكته اي است كه كاربران جوان اينترنت بر آن تاكيد دارند و از سوال بزرگسالان درمورد نحوه استفاده از اينترنت آشفته مي شوند. اينترنت به نظر اين جوانان، جانشين فضاي عمومي مي شود. در اين شكل جوانان تجربه هاي بيشتر مي يابند. و درباره كنترل و كاربرد اين رسانه جديد داراي اطلاعات مي شوند. اين فضاي جديد كه عمدتا توسط كاربران ساخته مي شود احساس مشاركت بيشتري به نوجانان مي دهد. تنها مشكلي كه وجود دارد آن ا

ست كه رابطه بين نسل جوان و بزرگسال در فضاي شبكه اي محو شود
اريكسون معتقد است كه نوجوانان در دوره بلوغ هويت شخصي خود را از طريق كشف و جستجو بنا مي كنند. بلوغ مرحله اي بحراني است كه نوجوانان بدنبال كشف ارزش ها و دروني كردن آن مي باشدو اينترنت با حجم نامحدود اطلاعات و ابزارهاي سريع ارتباطي، نوجوانان را با ابزارهاي ديگر ايجادهويت از طريق جست و جو روبرو مي كند. مع الوصف بايد بدانيم كه بسياري ازتعاملات موجود در اينترنت مستلزم ارتباط انساني نيست. پي آمدهاي اين تعاملات و حدود جايگزيني اين تعاملات به جاي تعاملات انساني هنوز نامعين است
ضريب نفوذ پيام های اينترنتی در ايران
بر اساس گزارش بی بی سی ايران اگرچه هنوز جامعه ای سنتی است، اما با توجه به جوانی جمعيت و تعداد زياد جوانان تحصيلکرده که با اينترنت آشنايی دارند، به نظر می رسد اينترنت می تواند رسانه ای تاثيرگذار در اين جامعه تلقی شود. با توجه به اينکه کاربران اينترنت را در ايران عمدتا افراد تحصيلکرده تشکيل می دهند و اين افراد در ميان خانواده ها و گروه ها از تاثير گذاری زيادی برخوردارند، می توان گفت که ضريب نفوذ اطلاع رسانی اينترنتی

درايران بسيار بالاست و به سرعت نيز در حال افزايش است. بسياری از خانواده ها فراگيری زبان انگليسی را که کليد راه يابی جامع تر به اينترنت است، برای فرزندان خود به عنوان يک اصل گريزناپذير درنظر می گيرند. هم اکنون مجامعی که ايرانيان در اينترنت به وجود آورده اند از صدها مورد نيز فراتر رفته و برخی از اين گروه ها حتی با استفاده از امکانات فنی که اينترنت در اختيار آنها می گذارد (مانند گفتگو و انتقال صدا از طريق شبکه) اقدام به راه اندازی شبکه های شبه راديو در درون اينترنت کرده اند. اين شبه راديو ها را معمولا يک نفر

اداره می کند و تقريبا اکثر برنامه هايی که از طريق راديو قابل پخش است از طريق آنها به شنوندگان ارائه می شود. در برخی از اين شبه راديوها بيش از ده ها نفر جمع می شوند و در مورد مسايل مورد علاقه خود بحث می کنند و ميهمان دعوت می کنند و به صحبت های او گوش می دهند. اين شبه راديوها يک ويژگی منحصر به فرد دارند و آن اينکه ارتباط در آنها کاملا زنده و متقابل است

استفاده از اينترنت، افسردگی و انزوای اجتماعی نوجوانان
استفاده از اینترنت حتی می تواند آثار و پیامدهای منفی بر رفتارهای جوانان و نوجوانان داشته باشد اما این تاثیرها نیز به درستی و با روشهای علمی در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است به عنوان مثال بر اساس يك پژوهش با عنوان "نقش استفاده از اينترنت در اف

سردگی و انزوای اجتماعی نوجوانان"که توسط كريستوفر ساندرزانجام شده و نتایج آن در مجله Adolesenceمنتشر شده پرسشنامه‌ای در اختيار 89 دانش‌آموز سال آخر دبيرستان قرار گرفته و درباره موارد زير تحقيق شده است :
1- ميزان استفاده از اينترنت: كم (كمتر از يك ساعت در روز)، متوسط (بين يك تا دو ساعت در روز)، زياد (بيش از دو ساعت در روز)

2- ارتباط با مادر، پدر و همسالان
3- افسردگي
با توجه به نتايج حاصله، كسانی كه نسبت به ديگران كمتر از اينترنت استفاده مي‌كردند، ارتباط بيشتری با مادر و دوستان خود داشتند. در اين تحقيق تنها گروه‌های كاربران زياد و كم اينترنت مورد مقايسه قرار گرفتند. تحليل مجذور خی نشان مي‌دهد كه اين گروه از نظر برخی عوامل دموگرافيك مانند جنس، نژاد و جايگاه اقتصادی - اجتماعی با يكديگر تفاوتی ندارند. هر يك از دو گروه كاربران زياد و كم اينترنت با استفاده از آزمون‌های مستقل t از نظر درجات ارتباط و افسردگی مقايسه شدند. كابران كم‌مصرف اينترنت در مقايسه با كاربران زياد آن به طور چشمگيری رابطه‌ای بهتر با مادران و دوستانشان داشتند، اما هيچ تفاوت قابل ملاحظه‌ای بين كاربران كم و كاربران زياد اينترنت از نظر ارتباط با پدر ميزان افسردگی وجود نداشت. نتايج نشان مي‌دهد كه استفاده زياد از اينترنت با پيوند ضعيف اجتماعی مرتبط است. بر عكس كاربرانی كه از اينترنت كمتر استفاده مي‌كنند، به طور قابل ملاحظه‌ای با مادر و دوستانشان ارتباط بيشتری دارند. اين نتايج جهت‌گيری خاصی را نشان نمي‌دهند. مثلاً نمي‌توان گفت كه آيا نوجوانان دارای ارتباطات ضعيف اجتماعی به طرف فعاليت‌ اينترنتی ارتباطات اجتماعی را كاهش مي‌دهد
ضرورت بهره گیری از اینترنت برا ی پرورش نسل جوان
فناوری اطلاعات و انقلاب اینترنتی و رایانه ای در چند سال اخیر تغییرات وسیع وسریع در جنبه های مختلف زندگی پدید آورده است شاید اختراعات و ابداعات 5 سال اخیر در زمینه فناوری اطلاعات از همه اختراعات و ابداعات 100 سال گذشته بیشتر باشداین فناوری همچنین به عنوان ابزار توانمند سازی موجب شده است که یک فرصت استثنایی تاریخی برای جبران عقب ماندگیهای عصر صنعت و یک جهش در ورود به عصر فراصنعتی برای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران فراهم شود استفاده از این فرصت برای شکوفایی استعدادهای نسل جوان نیاز فوری به عزم ملی و تنظیم برنامه جامع دارد به منظور استفاده از این فرصت تاریخی لازم است

برای دانش آموزان و جوانان کشور این امکان فراهم شود که در دوران تحصیل با این فناوری آشنا شوند درست هماتنگونه که زبان مادری را یاد می گیرند و با چهار

عمل اصلی آشنا می شوند باید با زبان قرن 21 که فناوری اطلاعات و اینترنت است آشنا شوند تا بتوانند از طریق کتابخانه های دیجیتال به همه مجموعه فرهنگ و علوم بشری مشتمل بر همه دانشها و هنرها در هر نقطه از جهان دست یابند و به کمک مجموعه های چند رسانه ایMulti media و واقعیتهای مجازیVertual Realities راههای جدید ارایه افکارو ایده ها را فرا گیرند و به شناخت سایر فرهنگها اقدام کنند.

تاثیر رایانه بر کیفیت یادگیری دانش آموزان
براساس نتایج تحقیقی که اخیرا از سوی کالج بوستون و دانشگاه ماسا چوست ترتیب داده شده بود، مشخص شد انجام کارهای عادی باعث تاثیر مثبت بر نحوه عملک

رد آنها در آزمون های مدرسه می شود.
در این تحقیق که در خصوص کارآیی افراد و کار با رایانه انجام شده بود، بیش از 986 مدرسه گوناگون مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد دانش آموزانی که معمولا از رایانه شخصی برای انجام کارهای عادی از جمله نوشتن مقالات مدرسه استفاده می کنند. در آزمونی یکسان نسبت به همکلاسان خود که کمتر از رایانه استفاده می کنند، نتیجه بهتری کسب می کنند.
آزمون مورد بررسی در این تحقیق رشته ای بود که نیاز به رایانه و یا پیش زمینه رایانه ای نداشت تا امکان نتیجه گیری دقیق وجود داشته باشد. بدین معنی که مهارت در کار با رایانه به عنوان پیش زمیه موثری در آزمون به حساب نمی آمد و بنابر این آنچه در نتیجه آزم

ون مشخص می شد، می توانست درباره تاثیر غیر مستقیم یا عدم تاثیر این توانایی بر نتیجه گیری دانش آموزان در آزمون ها اظهار نظر کند.
تا اینجا بخش خوب ماجرا بود، اما این آزمون علمی نتیجه گیری دیگری را نیز به دنبال داشت که شاید به مذاق بسیاری از کابران رایانه و بویژه دانش آموزانی که با رایانه های سر و کار دارند، خوش نیاید. نتیجه ثانویه این گروه تحقیقاتی از مطالعه، تاییدی بود بر

نظری که از مدتها پیش دانشمندان به طرق مختلف آن را بیان کرده و نسبت به آن هشدار داده بودند.
بدین ترتیب که تحلیل نتایج این آزمون مشخص کرد. در دانش آموزانی که از رایانه به منظور انجام بازی های رایانه ای، جستجوی سرگرم کننده و بدون هدف اینترنت و با چت با دوستان خود استفاده می کنند. نه تنها از آن اثر مثبتی که در گروه اول دیده شده بود خبری نیست. بلکه تاثیری معکوس و منفی نسبت به دانش آموزان عادی به چشم می خورد. به عبارت دیگر، این دسته از افراد نسبت به افراد عادی کمتری در پشت سر گذاشتن آزمون مورد نظر داشتند. البته فقط این دسته از دانش آموزان نبودند که کار با رایانه تاثیری منفی بر عملکرد آنها داشت. گروه دیگر که کار با رایانه تاثیری منفی بر عملکرد آنها داشت. دانش آموزانی بودند که بیش از حد معمول از اسلاید شوهای آموزشیpower point استفاده می کردند. 2 گروه اخیر بویژه توانایی بسیار پایین تری در استفاده از متن در آزمون های خود داشتند.
این تحقیق بخشی از تحقیق گسترده تری است که به بررسی تاثیرات فناوری های نوین بر نحوه زندگی افراد می پردازد.
رشد چشمگیر فناوری گوناگون در چند دهه اخیر و بویژه رشد انفجار گونه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی، باعث ایجاد موجی شده است که برای عقب نماندن از آن، انسان باید هر روز توانایی جدیدی بیاموزد و معمولا برای جا نماندن از سیل ایجاد شده فرصتی برای فکر کردن درباره تاثیرات این فناوری ها باقی نمی ماند.
به همین دلیل، چنین بررسی هایی از سوی دانشمندان و جامعه شناسان بنیادی و ضروری ارزیابی می شود، چرا که می تواند در تصمیم گیری های اساسی آموزشی و پرورشی افراد موثر باشد.
یکی از محققان همکار در این پروژه معتقد است زمانی که نمی توان از آثار برخورد فناوری های نو در امان بود، بهتر آن است دقیقا نتیجه مواجهه با آنها را بدانیم و بیاموزیم چگونه باید آنها را به خدمت خود درآوریم.

در شرایط فعلی، نه تنها دانش آموزان که مدارس و مراکز آموزشی نیز زیر فشار شدید افزایش امکانات فناوری خود هستند و در چنین شرایطی است که یافته هایی مانند این که استفاده زیاد از نرم افزارهایی چون power point موجب کاهش توانایی افراد در به کارگیری توانایی های خود در رقابت با دانش آموزان عادی می شود، می تواند باعث بررسی بیشتر و اصلاح نحوه رفتاری مراکز آموزشی شود.
البته تنها نکته مهم یافتن نقاط ضعف فناوری های نو نیست. بلکه یافتن نقاط قوت و موثر این فناوری ها و تاکید بر آنها نیز از دستاوردهای مهمن چنین تحقیقاتی است. بخش نخست این بررسی جدید که نشان از افزایش توانایی دانش آموزانی دارد که بیش از سایر همکلاسی هایشان از رایانه برای کاربردهای روزانه استفاده می کنند. ضرورت توجه ویژه به بحثهای مربوط به فناوری های نو را در آموزش یادآور می شود. رایانه ها می توانند به عنوان ابزاری برای بهبود شرایط آموزشی افراد به کار گرفته شوند، اما این فناوری نیز همانند بسیاری از فناوری های دیگر نیازمند انتخاب درست و عاقلانه است. هر فناوری نو همانند چاقویی دولبه عمل می کند. از یک سو می توان با آن دست به جنایت زد و از سوی دیگر، می توان همانند جراحی خیره به مداوای بیماران پرداخت.
این که کدام گزینه از سوی افراد انتخاب شود، بستگی تمام به آگاهی و میزان اعتماد مردم دارد.
سرپرست تیم پژوهشی فوق الذکر با تاکید بر موضوع فوق یادآور می شود. آنچه باعث آسیبهای بعدی می شود. نقصهایی است که ما در درک خود از تاثیر استفاده های گوناگون از فناوری داریم تا سالها بسیاری گمان می کردند هر نوع کاربردی از رایانه ها می تواند توانایی های ذهنی و مهارت های فکری افراد را باز کند و به همین دلیل، گروه زیادی از جوانها وقت خود را با بازی های رایانه ای سپری می کردند و حتی گروهی از پژوهشگران هراز چند گاهی با ارائه دلایلی نسبت به تاثیر مثبت ژانر خاصی از بازی ها (نظیر بازی های استراتژیک) موجب گرمی این بازار می شدند، اما اینک تاثیر منفی این نوع بازی ها نه تنها بر عملکرد ذهن که بر

عملکرد شرایط روحی انسان نیز کاملا مشخص شده است. آنچه امروز از سوی بسیاری از دانشمندان و از جمله گروه تحقیقاتی اخیر بارها بر آن تاکید شده است. استفاده صحیح از فناوری است.
نکته ظریف دیگری که در این باره وجود دارد، توجه به نقش ویژه ای است که اقلیم های فرهنگی گوناگون در ارتباط با تاثیر فناوری بازی می کنند، بدین معنی که امروزه تاثیر طرز فکر یک گروه فرهنگی بر نحوه عملکرد آنها کاملا ثابت شده است و بر مبنای آن نمی توان از نتایج تحقیقی خاص که روی افرادی در یک حوزه فرهنگی انجام شده، عینا گرته برداری کرد. ممکن است مواجهه ای یکسان با یکی از مظاهر فناوری در 2 اقلیم فرهنگی گوناگون نتیجه کاملا متفاوت داشته باشد.
در حالی که در حال افزایش میزان رشد فناوری در عرصه های آموزشی کشورمان هستیم. بد نیست حداقل در این حوزه بخصوص متخصصان آموزش علوم با طراحی، تعریف و اجرای چنین تحقیقاتی مسیر درستی را که نتیجه بهتری برای آینده مردم ما دارد. در مواجهه با فناوری های نو، انتخاب کنید.
تجهیز نوجوانان در برابر اینترنت
جهان، درهزاره سوم میلادی تحت تاثیر ارتباطات رایانه ای چهره جدیدی به خود گرفته است. جامعه شبکه ای باعث شده است تا جامعیت، پیچیدگی و شبکه سازی تکنولوژیکی به عرصه های زندگی آموزشی نفوذ کند؛ انقلاب تکنولوژیکی اطلاعات و ارتباطات، باعث شکوفایی جنبش های آموزشی، اقتصادی و فرهنگی شده و دنیایی نو را در برابر چشم ها به تصویر می کشد. در عصر حاضر ارتباطات و اطلاعات دو عنصر اساسی تلقی می شوند. بشر در این زمان بیش از گذشته خود را نیازمند به داشتن اطلاعات و برقراری ارتباط برای کسب اط

لاعات مورد نیاز می داند.
رشد و گسترش دانش بشری و فناوری های نوین، جهان امروز را متحول و پیچیده کرده است. یکی از پدیده هایی که در اواخر قرن بیستم زندگی بشر را دگرگون کرد و رشد فزاینده آن هنوز ادامه دارد، رایانه است. با ورود این فناوری به بازار، جهان به تعبیر مک لوهان به «دهکده جهانی» تبدیل شد و از آن مهم تر، این که پدیده مرتبط دیگری با نام «ای

نترنت» به جهان عرضه شد که اطلاعات را در سریع ترین زمان ممکن به دورترین نقاط جهان منتقل می کند و این انفجار اطلاعات شاید مهمترین پدیده قرن حاضر باشد که همه جهان را به نوعی به خود وابسته کرده است.
واژه اینترنت، به عنوان علامت اختصاری International Networking به معنی شبکه فوق ـ العاده گسترده جهانی متشکل از هزاران رایانه است که از طریق تلفن و کابل و یا ماهواره به یکدیگر ارتباط پیدا کرده اند ؛ این رایانه ها با زبانی یکسان و تحت پروتکل اینترنت با یکدیگر سخن می گویند (کتابدار، مجید رضا، 1381).
پایه اینترنت در سال 1968 میلادی در وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) ریخته شد. سال 1972 پست الکترونیکی مورد استفاده قرار گرفت تا نامه هایی را در طول یک شبکه گسترده ارسال نماید. در سال1973 تماس با آن سوی اقیانوس اطلس (نروژ و انگلیس) بر قرار شد. در سال 1982 اولین تعریف از «اینترنت» به عنوان مجموعه ای به هم پیوسته از شبکه ها مطرح شد. در سال 1984 هزار کاربر از اینترنت استفاده می کردند. اینترنت در سال 1989 ده هزار کاربر داشت. در سال 1991 دانشگاه مینوسوتا یک گوفر را گسترش داد. در سال 1992، Gern، وب را منتشر کرد و تعداد کاربران به یک میلیون نفر رسید (فیلک، 1996 به نقل از اسلامی، 1381).
اینترنت در طول 10 سال گذشته از ابزاری منحصر به افراد خاص، به یک شبکه ارتباطی در دسترسی همه افراد جهان و مملو از اطلاعات و قابلیت های ارتباطی که برای هر کس بدون توجه به حرفه، علاقه و تجربه قابل استفاده است تبدیل شده و استفاده از آن به طور فزاینده ای در دنیای امروز معمول شده است (اسلامی، 1381).
هر تکنولوژی به طور نیرومندی تغییرات بنیادی و همه جانبه د

ر جامعه ایجاد می کند. تلفن و تلویزیون دو مثال از اختراعات اخیر هستند که نقش غیر قابل انکاری را در زندگی افراد جامعه برعهده گرفته اند. حضور این اختراعات چنان همیشگی و معمولی تلقی شده اند که غالباً جزء عناصر طبیعی محیط شمرده می شوند. رایانه اختراع دیگری است که به ویژه به دلیل اهمیتش برای ادامه عملکرد موفقیت آمیز شبکه ارتباطات جهانی (اینترنت) قابلیت بیشتری دارد ؛ در واقع اینترنت می تواند فن آوری بعدی باشد که به صورت جزء لاینفک زندگی افراد در جامعه درمی آید.
رشد چشمگیر استفاده از اینترنت غیر قابل کتمان است. رشد گ

ع جالب توجه پژوهش های اخیر بوده است. امروزه پژوهشگران تعابیر مختلفی را ازجمله اعتیاد اینترنتی، وابستگی اینترنت، اعتیاد تکنولوژیکی، کاربرد مشکل ساز اینترنت، آسیب شناسی کاربرد اینترنت، اختلال اعتیاد اینترنت به کار می برند و مطالعات گسترده ای در این زمینه درحال انجام است (یانگ، 2004).
از طرفی علی رغم امتیازات مثبت اینترنت از قبیل جنبه های آموزشی، ارایه خدمات ارتباطی و... جنبه های منفی نیز وجود دارد. دانش آموزان ممکن است در معرض مطالب و تصاویر خشن و غیرمجاز موجود در پایگاه های اینترنتی قرار گیرند. دسترسی به چنین مطالبی ممکن است کاملاً تصادفی یا عمدی باشد. هر دو طریق دستیابی مورد توجه متخصصان بوده است و کارشناسان نسبت به صدمات جبران ناپذیری که از طریق این گونه برنامه ها به کودکان و نوجوانان می رسد به ویژه ایجاد مسایلی مانند انحراف جنسی، خشونت، اعتیاد، رفتارهای ضداجتماعی، سست شدن مبانی خانواده، اشاعه جرم وجنایت درطیف وسیع، مکررا هشدار داده اند (شاملو،1382). دانش آموزان بیش از دیگران در معرض آسیب های ناشی از کاربرد نادرست اینترنت قرار دارند.
مطابق دیدگاه کاندل (1998 به نقل از یانگ، 2004) عوامل مختلفی در گرایش دانش آموزان به استفاده مفرط از اینترنت تأثیر می گذارند از جمله: 1) دسترسی آسان و آزادانه به اینترنت 2) یک سائق نیرومند برای ایجاد حس پایداری از هویت 3) رشد و توسعه روابط صمیمی مطلوب 4) وجود تشویق ذهنی اما نه صریح برای کاربرد اینترنت (یانگ، 2004).
شاید مهمترین پژوهش در زمینه اثرات استفاده از اینترنت بررسی اولیه کرات و همکاران(1998) باشد که اثرات منفی استفاده از اینترنت را بر سازگاری افراد نشان داد؛ اما مطالعه بعدی که توسط همین پژوهشگران دراین زمینه انجام شد، براثرات مثبت استفاده از اینترنت درسازگاری کاربران تأٌکید کرد. سایر پژوهش های انجام شده درباره اثرات مثبت و یا منفی استفاده از اینترنت نیز به نتایج متناقضی دست یافته اند که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.
همان طور که پیش تر اشاره شد، یکی دیگر از ابعاد مهم روان شناختی استفاده از پدیده ها، میزان سازگاری افرادی است که از این پدیده های نوین استفاده م

ی کنند. سازگار شدن با خود ومحیط پیرامون، برای هر موجود زنده یک ضرورت حیاتی است. انسان در جهانی زندگی می کند که از تحولات و مشکلات ناشی از آن سرشاراست به طوری که این مشکلات او را از پیشرفت باز می دارند. اگر انسان بتواند بر این مشکلات غلبه کند و تعادل جسمی و روحی خود را به دست آورد، در واقع سازگاری کسب کرده است. سازگاری عبارت است از درک خودو دیگران، رفتارها، افکار و احساساتی که برای رشد مناسب لازم است و موجب می شود روش های سازگاری مورد نیاز برای تغییرات محیطی بروز کند (پمپ، 1990، به نقل از شهسواری، 1382).
از طرفی با توجه به این که دوره نوجوانی دوره ای خاص و بحرانی است، این سؤال پیش می آید که آیا استفاده از اینترنت و اطلاعات بسیار گسترده آن بر سازگاری دانش آموزان تأثیر می گذارد یا خیر؟
تأثیر کاربرد اینترنت بر سازگاری یک موضوع بحث انگیز است. مطالعه طولی شبکه خانگی نشان داد که کاربرد اینترنت با افزایش افسردگی و تنهایی (انزو

ا) مرتبط بود و نوجوانان در حمایت اجتماعی کاهش زیادتری نشان دادند (کرات و دیگران، 1998 به نقل از لندیر،2004).
در حالی که مطالعه کرات (2002) با نمونه جدیدی نشان داد که کاربرد اینترنت با نتایج مثبت روان شناختی از جمله بهزیستی و درگیری اجتماعی مرتبط بود.
مورگان و کاتن (2002 به نقل از روهال 2002) دریافتند که کاربرد اینترنت برای اهداف ارتباطی3 با کاهش نشانه های افسردگی همراه بوده است. در حالی که کاربرد غیر ارتباطی با افزایش نشانه های افسردگی در بین دانش آموزان کالج مرتبط بوده است.
ایربرینگ و نی (2000 به نقل از مدییل، 2004) در مط

العه ای بر روی چهارهزار نفر، دریافته اند که کاربران به طور منظم به قطع تماس با محیط اجتماعی خود، تمایل دارند ؛ این کاربران با محدود ساختن تماس و تعامل با اعضای خانواده و دوستان، زمان بیشتری را به استفاده از اینترنت اختصاص دادند.
در ارتباط با این یافته ها، مفسران بحث کرده اند که این نباید شگفت انگیز باشد که بدون برقراری روابط اجتماعی صمیمانه، مشکلات بی اعتمادی، تنهایی و افسردگی حاصل شود (مدییل، 2003). مطالعات زیادی نشان دادند که پتانسیل هایی برای افزایش تماس در اینترنت وجود دارد ؛ تعداد زیادی از افراد گزارش کردند که اینترنت به آن ها اجازه داده است که با افراد شبیه خودشان در تماس باشند واین مزیت شخصی ـ اجتماعی است که انگیزه اصلی تشکیل شبکه های اینترنتی است (مرکز GVU، 1998، کاتز و اسپند، 1997، به نقل از مدییل، 2003).
نی و ایربرینگ (2000) معتقدند به جای این که فقط بر کاربرد خود تکنولوژی تمرکز شود باید به کاربران بر حسب توانایی آن ها برای تعامل با دیگر انسان ها توجه شود. کاربرانی که سطوح بالاتر فعالیت اجتماعی را گزارش می کنند، می توانند سازگار باشند (به نقل از اینگلبرگ، 2004).
در پژوهشی که اینگلبرگ و همکاران (2004) انجام داده اند، تفاوت بسیار زیادی بین کاربرد کم و زیاد اینترنت و تنهایی یافته اند. استفاده زیاد از اینترنت با تنهایی مرتبط بود که این موضوع با پژوهش قبلی مطابق است. اما مطالعه آن ها نشان داد کسانی که از اینترنت بسیار زیاد استفاده می کنند، از نظر ارزشی دچار انحراف هستند. همچنین استفاده از

اینترنت تا اندازه ای سرعت شکل گیری مهارت های اجتماعی و عاطفی (هوش هیجانی) را کاهش می دهد.
برخی از پژوهشگران نتیجه گرفتند که 8 تا 13 درصد دانش آموزانی که از اینترنت استفاده می کنند می توانند به عنوان سوء استفاده کنندگان از اینترنت یا وابسته روانشناختی به اینترنت مورد توجه قرار گیرند که دارای طیفی از مشکلات از خستگی و کمبود خواب گرفته تا عملکرد تحصیلی ضعیف و کاهش تعاملات اجتماعی رودررو (چهره به چهره) می باش

ند (مارتین، 2003 ؛ شییر، 1994، به نقل از گراس، 2004).
کاندل (1998 به نقل از لندیر، 2004) ادعا کرد که فرادرگیری با اینترنت می تواند از رشد مهارت های مورد نیاز برای ایجاد حس صمیمیت جلوگیری کند.
جالب توجه این که، مطالعات زیادی نیز به فواید مثبت اینترنت به عنوان یک میدان برای مواجهه با موضوعات عمومی رشدی و اجتماعی در بین دانش آموزان کالج، توجه کرده اند. در یک مطالعه که توسطPIAIP،(2001) انجام شد، نشان داده شد، از هر 10 نفر جوان، 6 نفر آن ها به طور مکرر از اینترنت استفاده کنندبه نظر این جوانان ارتباطات اینترنتی، روابط آن ها با دوستانشان را بهبود بخشیده است و برخی نیز گزارش کردند که احساس می کنند آزاد ترند که خودهای واقعی در اینترنت باشند (لندیر، 2004). مارتین (2001، به نقل از لندیر، 2004) نتیجه گرفت که برای اکثر دانش آموزان کاربرد اینترنت برای برآورده کردن انتظارات شخصی خود مشکل ساز نیست و اتصال به اینترنت سودمند بوده است و دنیای انسان ها را به روش های مثبتی گسترش داده است.
ظاهراً شواهد پیش بینی می کنند دانش آموزانی که

به طور وسیعی از اینترنت استفاده می کنند، در خطر شکست و ترک تحصیل قرار دارند (کینان، 1996 به نقل از لندیر، 2004). اکثر شواهد منفی برای کاربرد اینترنت بر اعتیاد اینترنتی بیشتر از کاربرد سطح معتدل اینترنت تمرکز کرده اند.
مک کنا (1999 به نقل از لندیر، 2004) دریافت افرادی که اضطراب اجتماعی بالا یی دارندمی توانند از اینترنت برای شکل دادن به روابط صمیمانه موفقیت آمیز استفاده کنند و این روابط اینترنتی کیفیتی پایین تر از روابط شکل گرفته به روش های سنتی ندارد. آن ها بیان کردند که اینترنت یک تأثیر عمده ساده بر اشخاص ندارد. این که چگونه یک شخ

ص تأثیر می پذیرد به دلایلش برای استفاده از اینترنت و همچنین به متغیرهای شخصی وابسته است. مطالعات اولیه بر روی کاربران اینترنت به این نتیجه رسیده است که کاربرد اینترنت با تماس های اجتماعی رابطه معکوس دارد. برخی از پژوهشگران بیان می کنند که افزایش کاربرد اینترنت حداقل در بین کاربران جدید با افزایش انزوای اجتماعی و افسردگی مرتبط بوده است (کرات، کیزلر و بونوا، 2002؛ به نقل از روهال، 2003).
گراس و همکاران (2000 ؛ به نقل از سیپرساد، 2004) دریافتند نوجوانانی که در ارتباط برقرار کردن درمدرسه اضطراب اجتماعی دارند و تنهاتر هستند، در اینترنت بیشتر با افرادی که نمی شناسند، رابطه برقرار می کنند.
لیانگ (2000 ؛ به نقل از سیپرساد، 2004)، دریافت دا

نش آموزانی که تنهاتر بودند، به خودافشایی که نادرست، منفی و کمتر آشکار کننده بود، تمایل داشتند. بنابراین یک نوجوان که در برقراری ارتباط در مدرسه شایستگی ندارد، در کاربرد اینترنت به عنوان یک ابزار ارتباطی ناتوان است.
نتایج پژوهش سیپرساد (2004)، نشان داد که رفتارهای مقابله ای در محیط اینترنتی و غیر اینترنتی به هم مربوط هستند به ویژه اگر این راهبردها، اجتنابی باشد.
شاو و گانت (2003) ، در یافتند که کاربرد اینترنت با کاهش سطوح تنهایی و افسردگی و افزایش سطوح حمایت اجتماعی و عزت نفس مرتبط بوده ا

ست ( به نقل از ویتی و همکاران، 2005). اخیراً الد فیلد و هویت (2004) به این نتیجه رسیده اند که کسانی که زمان بیشتری از پست الکترونیکی استفاده می کنند، احتمالا کمتر به تنهایی دچار خواهند شد ؛ آن ها بیان می کنند، چون پست الکترونیکی، توسط افراد برای نگهداری و حمایت روابط دوستانه به کار می رود، در مقایسه با روش های دیگر، برای برقراری روابط دوستانه در زندگی مناسب تر است (ویتی و همکاران، 2005).
تارو (1999 ؛ به نقل از گراس، 2004) طی بررسی هزار نفر از والدین در ایالات متحده، درباره نگرانی های عمومی نسبت به تأثیر کاربرد اینترنت بر سازگاری اجتماعی نوجوانان دریافت که تقریباً دو/ سوم از پاسخ دهندگان استفاده بسیار از اینترنت را باعث منزوی شدن فرزندان خود می دانند.
مطالعه ای که روهال و همکاران (2002) برای بررسی تأثیر فعالیت های اینترنتی بر عزت نفس دانشجویان جدیدالورود کالج انجام داده اند نشان داد که کاربرد غیر ارتباطی اینترنت با عزت نفس پایین مرتبط بوده است. این در حالی است که تعداد کمی از بررسی ها درباره ی کاربرد اینترنت بوسیله دانش آموزان دبیرستانی نظرکاملاً مثبتی داشته اند. این نشان می دهد که در سطوح بسیار بالایی کاربرد اینترنت می تواند با عواقب منفی متنوعی مرتبط باشد. برای مثال مطالعه ای بر روی دانش آموزان سال آخر دبیرستان به این نتیجه رسید که کاربرد بالای اینترنت با پیوندهای اجتماعی ضعیف مرتبط بوده است (سندرز و دیگران، 2000؛ به نقل از روهال، 2002).
در حالی که برخی از پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که اینترنت انزوای اجتماعی را افزایش می دهد و کیفیت ارتباط با خانواده و دوستان را کاهش می دهد (نی، 2001؛ نی و ایربرنیگ، 2000 ؛ فیلد دیه گو و کاپلن، 2000 )؛ پژوهش هایی نیز نشان داده اند که افزایش کاربرد اینترنت باعث افسردگی و تنهایی می شود و کیفیت روابط خانواده

گی را کاهش می دهد و انزوای اجتماعی را بالا می برد (ساندرز و همکاران، 2000 ؛ نی، 2001 ؛ کرات و همکاران، 1998 ؛ به نقل از ایزین، 2004). پژوهش های اخیر تأکید کرده اند که اینترنت به عنوان یک راه ممکن برای کسب حمایت اجتماعی است (لیبرمن و همکاران، 2003، به نقل از ایزین، 2004).
در یک مقیاس ملی (بنیاد پژوهشی پیو5، 2002) اکثر کاربران اینترنتی که از e-mail استفاده می کنند روابط خانوادگی و روابط آن ها با دوستان بهبود یافته است. مطالعات یافته اند که گفتگوی اینترنتی(چت) سکویی ایجاد می کند که از طری

ق آن کاربران اینترنتی می توانند شبکه های حمایت اجتماعی خود را برای تماس های جدید و یا برای تقویت تماس های قبلی، گسترش دهند (به نقل از ایزین، 2004). مورگان و کاتن (2003، به نقل از ایزین، 2004) یافته اند که کاربردe-mail

و اتاق چت / پیغام کوتاه، نشانه های افسردگی را کاهش می دهد.
گرین فیلد6 (2004) ادعا می کند که بزرگسا

لان از نوع دنیای اجتماعی و فرهنگی افراد نوجوان که در حال کار با اینترنت هستند، آگاهی چندانی ندارند و کودکان و نوجوانان هنگام استفاده از اینترنت و بویژه شرکت در جلسات چت، فرهنگ رایانه ای خاص خود را دارند.
مک کنا و بارفی، (2000) ؛ (به نقل ازسیپرساد، 2004) یافتند که اینترنت می تواند- از طریق ایجاد یک تعامل غنی که به روابط مثبت، همراه با گمنامی و از نظر موضوعی مناسب، اجازه ی ظهور می دهد تنهایی را کاهش می دهد.
به اعتقاد مک کنا و همکاران (2000) به سبب نبودن تعامل رودررو، اینترنت می تواند به افراد اجازه بیان خودهای درونی واقعی خود را بدهدکه این امر باعث ایجاد روابط عمیق تر و پایدارتر می شود.
بنابراین اینترنت به دو روش متفاوت دیده شده است، هم به عنوان وسیله ای که انزوای اجتماعی را افزایش می دهد و هم وسیله ای که خودافشاسازی را ممکن می سازد.
کرات و همکاران (2000 ؛ به نقل از سیپرساد، 2004) در یک مطالعه طولی متفاوت دریافته اند که به نظر می رسد که اینترنت بر افراد برونگرا در مقایسه با افراد درونگرا تأثیرات مثبت بیشتری (مانند افزایش ارتباطات، درگیری اجتماعی و بهزیستی) دار

د. آن ها مدل « غنی، غنی تر می شود» را پیشنهاد کردند، اینترنت برای کسانی که قبلاً از سازگاری خوبی برخوردار بوده اند، مفیدتر است.
لیوینگ استون (2002)، پس از بررسی مطالعاتی که در زمینه اثرات اینترنت بر کودکان انجام شده است، نتیجه می گیرد، قبل از پذیرفتن تاثیرات اینترنت باید به کاربرد بافتی اینترنت، توجه کرد.
شاید مشهورترین مطالعه در زمینه اثرات استفاده از ا

ینترنت، مطالعه کرات و همکاران (1998) باشد. این مطالعه نیز نتایج دو گانه ای را ارایه داده است. در حالی که نتایج اولیه این مطالعه، تاثیرات منفی ناشی از کاربرد اینترنت را نشان داده است، پیگیری نتایج این مطالعه توسط همان پژوهشگران، اثرات مثبت استفاده از اینترنت را نشان داده است. بعد از مطالعه کرات و همکاران (2002)، مطالعات بعدی که در این زمینه انجام شده است نیز نتایج متناقضی را به دست آورده اند.
عبدالعظیم کریمی در پیشگفتار کتاب کلیدهای همراهی و مراقبت از نوجوانان در اینترنت ( شرودر، 1383) این سوال را مطرح می کند که در این فضای پیچیده و نوسان خیز و شتابناک که هجوم خواسته و ناخواسته ی امواج فرهنگی و اطلاعاتی ذهن و رفتار نسل جدید را تحت تاثیر خود قرار داده است و می رود که نهاد رسمی و دیرینه ی خانواده و مدرسه را تحت شعاع خود قرار دهد، وظایف اولیا و مربیان در پیشگیری از آثار سوء این پدیده چیست؟
برای پاسخ به این سؤال اساسی دو دیدگاه وجود دارد. اول دیدگاه محدود سازی است که با منع و سرکوب همراه است و دیگری دیدگاه «مصونیت بخشی» است که با هدایت و مدیریت همراه است. دیدگاه اول مربوط به خانواده هایی است که از برخورد واقع بینانه با پدیده اینترنت سرباز می زنند و با سخت گیری و سرکوب خواهان پیشگیری از ورود این پدیده به خانه های خود هستند اما این روش دیری نمی پاید که کارکرد خود را از دست خواهد داد و فرزندان را نسبت به این پدیده حریص تر خواهد کرد زیرا توسعه ی رایانه و اینترنت در مراکز آموزشی و فرهنگی پرتوان تر از آن است که بازدارنده های فیزیکی و محدودیت های مکانیکی بتوانند در برابر این جریان شتابنده و فزاینده ایستادگی کنند.
دیدگاه دوم راهبرد «کنار آمدن»، «سازگار شدن»، «برخورد واقع بینانه» و «عاقلانه» با این پدیده در قالب آموزش روش ها و مهارت های لازم در استفاده از ا

ینترنت و ایجاد آمادگی و ارتقای ظرفیت شناختی در افراد است. هر چند راهبرد محدودیت نیز برای پاره ای از کودکان و نوجوانان که فاقد خودرهبری و خودگر

مه باید کودکان و نوجوانان را به مکانیزم های «کنترل درونی» برای پیشگیری از آثار سوء استفاده از اینترنت مجهز کرد

آسیب های ناشی از اینترنت و راه کارهای پیشگیری از آن
اینترنت ، از تازه نرین دستاورد های بشر و آخرین عضو خانواده تکنولوژی است که حدود چهل سال است قدم به زندگی انسان گذاشته ، و در عرصه های مختلف نقش آفرینی می کند. دنیای اینترنت ، دنیایی مجازی است که با دنیای واقعی پیرامون ما تفاوت های دارد . در جهان مجازی ، انسان با سرزمینی بدون مرز متوجه می گردد که فرهنگ های مختلف تشکیل شده است .
انسان با بهره جستن از اینترنت از فراسوی مرزها با فرهنگ های گوناگون آشنا می شود .
با توجه به این که اینترنت ابزاری وارداتی است ، به رغم چنبه های سود مند فراوان ، می تواند بسیار آسیب زا نیز باشد . این آسیب زایی گروه های سنی خاصی را تهدید می کند که از اینترنت بیشتر استفاده می کنند . بنابراین ، قشر نوجوان در معرض تهدیدات جدی قرار دارد ، زیرا کودکان تا قبل از بلوغ از انگیزه های قوی جنسی بر خوردار نیستند و

در جوانی هم ، رشد عقلانی بهتر می تواند بر غرایز مهار بزند ، حال آن که در دوره نوجوانی ، هم انگیزه های جنسی قوی ترند و هم غلبه هیجانات و احساسات به گونه ای است که گاه عقل را تحا مهمیز خود قرار می دهد . از این رو مشاهده فیلم های تحریک کننده ، انگیزه های جنسی نوجوانان را قوتی بیش تر می بخشد و تماشای فیلم های جنایی و خشونت بار ، هیجانات و احساسات نوجوانان را تشدید می کند .
بدین ترتیب ، یکی از وسائلی که امروزه در فضای خانه

مشکل آفرینی و حتی روابط والدین و فرزند نوجوان را تحت الشعاع خود قرار می دهد ، بهره گیری نامناسب از فناوری اطلاعات در خانواده است که علاوه بر همه موارد گفته شده ، گاه زمینه ضعف تحصیلی یا افت تحصیلی را فراهم می نماید و در مواقعی نیز موجی اصطکاک بین والدین و فرزندان می شود . لذا در این مقاله ، ابتدا به بحث درباره آ؛سیب هایی می پردازیم که نوجوانان استفاده کننده از اینترنت را تهدید می کند و سپس به راه کارهای پیشگیری از آن اشاره می کنیم.

علل گرایش نوجوانان به اینترنت
علل جذب و گرایش نوجوانان به اینترنت را می توان به شرح زیر بیان کرد:
1- قابليت هاي جذاب اینترنت : ویژگی های جذاب اینترنت برای نوجوانان عبارتند از :
الف ) وب سایت ها : که مجموعه ای از اطلاعات ، سرگرمی و تعامل در یک مکان منحصر به فرد را در اختیار کاربران قرار می دهد .
ب ) موتور های جست و جو : موتور های جست و جو از منابع وب اند که می توانم از آن ها برای جست و جو درباره تمامی مسائل و موضوعات مورد نظر استفاده کرد .
ج ) گپ خانه ها : سایت های خاصی اند که اجازه می دهند نوجوانان و جوانان مکالمه های آنی داشته باشند . اتاق های گفت و گو ، معمولا بر حسب موضوع یا هدف گفت و گو کننده تقسیم شده اند .
د ) ارسال پیام های آنی : نرم افزار هایی که به طور عمده نوجوانان را آن برای ارسال پیام های آنی به کسانی که دارای همان نرم افزارند ، استفاده می کنند .
ه ) صفحه های اطلاعات : نرم افزاری است که اجازه می دهد نوجوانان سوال ها و اطلاعات خود را با موضوع های خاص ارسال کنند .

و ) پست الکترونیکی : نرم افزاری است که توسط آن می توان پیغام های خود را به نشانی های مشخص فرستاد و یا دریافت کرد .
ز ) وب لاگ ها : وب سایت خاصی است که فرد می تواند افکار ، احساسات و کارهای خود را در آن به رشته تحریر درآورد و از آن نگه داری کند.
2- پر کردن اوقات فراغت : یکی از علل مصرف بالای اینترنت در میان نوجوانان و جوانان ، پر کردن اوقات فراغت است ؛ زیرا امکانات ورزشی یا تفریحی به اندازه کافی در اختیار آنان قرار ندارد . اکثر خانواده ها نیز از این امر استقبال می کنند که نوجوانان در خانه و در کنار آن ها با یک کامپیوتر و اشغال خط تلفن سرگرم باشند ، غافل از این که در صورت استفاده نامناسب از اینترنت ، آثار منفی و مخرب آن به مراتب بیش تر از بسیاری از سرگرمی های دیگر است . .
3- فرار از خود و ناکامی های زندگی : اینترنت برای بسیاری از نوجوانان و جوانان پناه گاهی است که از مشکلات ، دردها و رنج های خود به آن روی می آورند و به عنوان یک مامن و ابزار سرگرم کننده به آن نگاه می کنند.

4-عدم شکل گیری هویت مطلوب در نوجوانان ، وجود شکاف های اجتماعی ، شکاف بین نسل ها و نیز از هم پاشیدگی تعاملات بین والدین و فرزندان ، از دیگر علل گرایش نوجوانان به استفاده از اینترنت می تواند باشد.

آسيب های ناشی از اینترنت
نوجوانان با توجه به بی تجربگی و کم تجربگی ، که پیاژه به آن اشاره می کند ، و نیز ویژگی های خاص دوره نوجوانی ، به شدت در معرض آثار منفی و مخرب اینترنت قرار دارند . این آثار سلامت جسمی و روانی آنان را مورد تهدید قرار می دهد . در این قسمت به بررسی برخی از آسیب های ناشی از اینترنت می پردازيم.
1- افترا و آزار و اذیت :
در این حالت ، رمز پست الکترونیکی برخی از افراد فاش می شود و با استفاده از پست الکترونیکی آنان موجود است فرستاده می شود که گاه محتوای آن ها توهین آمیز بوده ، به تیرگی روابط فرد مورد نظر با دیگران منجر می شود . در این خصوص ، بحث تلفیق تصویر برخی از افراد با تصویر های مستهجن و فرستادن آن ها برای دوستان و آشنایان نیز مطرح می شود . در این جا ، افراد ممکن است مورد تهدید یا توهین توسط اشخاص ناشناس هم قرار گیرند . از این نکته نباید غفلت کرد که چه بسا آزار و تهدید کامپیوتری ، مثل مزاحمت جسمی ، ممکن است مقدمه رفتار جدی تری باشد که خود می تواند زمینه بروز خشونت های فیزیکی تلقی شود.

2- کلاه برداری :
یکی از جرم های سنتی که از طریق سیستم ها و شبکه های رایانه ای و اینترنت به طور مکرر به وقوع می پیوندد ، کلاه برداری است . از مصادیق بارز آ

ن که در چند سال گذشته در ایران بسیار مشاهده شده است ، موسسه هایی از قبیل گلدکوئست و شرکت های هرمی است که بخش اعظم فعالیت هایشان از طریق اینترنت صورت می گیرد . این گونه موسسات در واقع پول مردم را جمع کرده ، به خارج از کشور می فرستند که نظام قضایی و پلیس با آن ها برخورد می کنند . البته گه گاه مبالغی به برخی از اعضا پرداخت می شود تا آن ها بتوانند مبلغ فعالیت هایی باشند که دیگران در برون از مرز ها از آن منتفع می شود.
3- انتشار تصاویر مستهجن و صحنه های فجیح :
یکی از آسیب های روانی – اجتماعی اینترنت ، نمایش تصاویر غیر اخلاقی است که از این طریق در معرض دید نوجوانان ما قرار می گیرد و نتیجه ای جز افسردگی و فشار های روحی و روانی برای افراد ندارد . علاوه بر تصاویر مبتذل و مستهجن ، باید به تصاویری که از حوادث ناگوار یا صحنه های فجیح در معرض مشاهده کاربران اینترنت واقع می شود نیز اشاره کرد . تماشای این تصاویر خشونت بار تهدیدی بزرگ برای سلامت روانی نوجوانان و جوانان ماست و موجبات بروز رفتار های خشونت گرایانه را در آن ها پدید می آورد . در کنار این تصاویر ، باید به مطالب و نوشته هایی درباره مسائل جنسی اشاره کرد که بعضا نادرست و غیر عملی بوده ، اطلاعاتی اختیار نوجوانان قرار می دهد که منجر به آسیب های جسمی و روانی و انحرافات جنسی و اخلاقی می شود.
4- پخش ویروس :
ویروس های موجود در اینترنت که توسط افراد مجرم ساخته می شود ، می توانند میلیون ها کامپیوتر را از کار بیندازند و میلیون ها تومان ضرر برسانند . یکی از مشهور ترین ویروس ها ( LOVE BUG بوده است که توانست میلیون ها کامپیوتر را در سراسر جهان از کار بیندازد . خسارت این ویروس حدود 10 میلیار د دلار تخمین زده شد.
5- اعتیاد اینترنت :
عادت به کاربری مفرط اینترنت یا اعتیاد اینترنتی ، از جمله مواردی است که بسیاری از کاربران را اسیر خود می سازد جذابیت های خاص اینترنت باعث می شود که نوجوانان و جوانان مجذوب آن شده ، ساعت ها وقت خود را در مقابل کامپیتر سپری کنند . این مسئله باعث می شود که نوجوانان از سایر فعالیت های اجتماعی باز بمانند . یافته هی آنان به اعتیاد اینترنتی بیشتر است . از معمول ترین نشانه های تشخیص اعتیاد به اینترنت می توان به افت تحصیلی شدید ، کاهش وزن به علت از بین رفتن نظام تغذیه ای بدن ، بالا رفتن دامنه تنش های عصبی ، کاهش فعالیت های اجتماعی ، کم شدن میزان معاشرت با اشخاص و گروه های بزرگ تر ، قانون گریزی ، پرخاشگری ، ابتلا به سردرد های عصبی و نظایر این ها اشاره کرد . به طور کلی می توان گفت که استفاده مفرط از اینترنت ، گاه نشانه اختلال شخصیت است.
6- ایجاد روابط ناسالم :
اتاق های گفت و گو (Chat Rooms)
در اینترنت ، توسط نوجوانان مورد استفاده فراوان قرار می گیرد . این اتاق ها می توانند محل هایی مناسب برای ملاقات یا گفت و گو با دیگر کودکان و نوجوانان ، معلمین و سایر افراد مطلع در سراسر جهان باشند . اما سوء استفاده های بسیار توسط افراد شیاد از این اتاق ها صورت می گیرد که از جمله آن ها می توان به استفاده از اطلاعات دیگران ، به دام انداختن نوجوانان و سوء استفاده از آن ها از طریق برقراری ارتباط با آنان و گذاشتن قرار ملاقات و نظایر این ها اشاره کرد . از موارد دیگر ، دوست یابی های کاذب میان دختران و پسران نوجوان است . این روابط در ابتدا در فضای جزئی و سطحی بوده ، از عمق برخوردار نیست . این نوع ارتباطات در آغاز فاقد مشخصه هایی مانند مجاور مادی ، تماس منظم ، اثر گذاری عمیق و تبادل اطلاعات درباره بافت اجتماعی است ، اما می تواند به تدریج عمق بیشتری یافته ، به طور موثر نقش آفرین باشد و به زمینه سازی ملاقات ها و مجاورت های مادی منتهی شود و موجبات لغزش ها و انحرافات جدی ت

ر را فراهم کند . این امر گاه در میان برخی افراد متاهل نیز دیده می شود ، به نحوی که به دوام خانواده و ادامه حیات آن نیز لطمه های جدی می زند و گاه خانواده را تا مرز طلاق بیش می برد.
7- توهین و ترویج عقاید نادرست و غیر اخلاقی :
همان گونه که ممکن است مطالب بسیار مفیدی از اینترنت دریافت کنیم ، محتمل است بسیاری از مطالب غیر اخلاقی و توهین آمیز نسبت به مقدسات و عقاید دینی و فرهنگی را نیز در اینترنت مشاهده نماییم . در این صورت اگر کاربر از استحکام عقی

دتی برخوردار نباشد ممکن است دچار شبهات شده ، دستخوش تزلزل در باور های دینی گردد . در برخی موارد ، خطر ناشی از پذیرش اطلاعات نادرستو غ

یر اخلاقی موجود در اینترنت ، ممکن است بسیار زیان بار تر از تصاویر مستهجن باشد . نوجوانان و جوانان باید فرا بگیرند که چگونه پیام ها را شناسایی کنند تا از اطلاعات گمراه کننده یا تصاویر زیان آور مصون بمانند .
آثار مخرب و منفی اینترنت در موارد مذکور ، بسیار واضح و روشن است . در ادامه مقاله به طور مختصر به برخی از آثار مخرب اینترنت می پردازیم که به طور غیر مستقیم به افراد تاثیر می گذارد.

پیامد های ناشی از آسیب های اینترنتی

1-از بین رفتن قبح روایط غیر اخلاقی در بین نوجوانان و جوانان . زیرا وقتی آن ها در اینترنت شاهد روابط صریح جنسی باشند و قبح چنین روابطی از بین برود ، سطوح نازل تر این روابط را مهم تلقی نمی کنند و نسبت به آن ها بی تفاوت می شوند یا این که ممکن است اعمال غیر اخلاقی و انحرافات جنسی را به راحتی انجام دهند و در اثر تکرار ، دیگر آن ها قبیح و زشت ندانند.
2-به وجود آمدن روحیه خشونت گرایی در اثر تماشای فیلم های خشن و تقلید از هنر پیشه های این قبیل فیلم ها .
3-ترویج فرهنگ غربی و عناصر فرهنگی نادرست در جامعه . از طریق اینترنت ، ارزش یا ارزش هایی از فرهنگ های دیگر وارد فرهنگ جامعه ما می شود که با سایر عناصر فرهنگی ما سنخیتی ندارد و نوعی جا به جایی فرهنگی صورت می گیرد .
4-تغیر و دگرگونی ارزش ها و هنجار های جامعه .
5-جایگزینی تفکرات مادی و دنیا گرایی به جای معنویات و اخلاق .
6-بروز عوارض روحی و روانی ناشی از تماشای عکس های مبتذل و مستهجن ، مانند احساس گناه ، اضطراب ، رفتار های وسواسی و . . .
7-افزایش کجروی ها و انحرافات اجتماعی

راه کارهای پیشگیری از آسیب های اینترنتی
اگر چه امروزه بهترین امکانات ارتباط رسانه ای دنیا در قالب اینترنت تجلی یافته ، اینترنت هم چون یک قایق دریانوردی ما را به سواحل زیبای جهان می برد ، اما واقعیت این است که در این سواحل کوسه های خطرناکی نیز وجود دارد که نوجوانان و جوانان ما را تهدید می کنند .
با توجه به مشکلات تکنولوژیکی و نبود موانع قانونی کافی برای جلوگیری از این آسیب ها ، بهترین کار ، رعایت مسصائل ایمنی توسط والدین و خود کاربران است که البته این امر می تواند از طریق خانواده ، مدرسه و هم سالان نیز صورت بگیرد .
اگر چه راه کار های قانونی و فیلترینگ برخی سایت ها توسط دولت ، در عمل تا حد بسیاری سودمند بوده است و شرط لازم محسوب می شود ، اما باید به دنبال راه کارهایی باشیم که بتوانیم این آثار منفی و مخرب را کاهش دهیم . این راه کار ها و تدابیر باید توسط والدین ، اولیای مدرسه و دوستان و هم سالان اندیشدده شود.

الف ) تدابیر پیشگیرنده توسط والدين:

1-والدین حتی الامکان باید با فعالیت های اینترنتی و آن چه فرزندانشان در این فضا می توانند انجام دهند ، آشنا شوند و راه های مقابله با آن را فرا بگیرند .
2-والدین باید کامپیوتر ها را در منزل در جایی قرار دهند که امکان استفاده خصوصی از آن وجود نداشته باشد و بتوانند به راحتی فعالیت های فرزندان را تحت نظر داشته باشند .
3-والدین و فرزندانشان می توانند درباره قواعد ومقررات استفاده از اینترنت در منزل بحث و تبادل نظر کنند و در نهایت والدین مقررات خاصی را در این زمینه به فرزندان خود ابلاغ ن

مایند و موضوعات و موارد مربوط را به آن ها تذکر دهند . به عنوان مثال :
الف ) زمان و شرایط لازم برای استفاده از اینترنت .

ب ) مدت زمانی که فرزند می تواند از اینترنت استفاده کند .

ج ) انواع وب سایت ها و فعالیت های قابل قبول و غیر قابل قبول .
د ) اطلاعاتی که می تواند در ضمن استفاده از اینترنت افشا کرد .
ه ) چگونگی مواجهه با مشکل در هنگام استفغاده از اینترنت و کمک گرفتن از والدين.
4-والدین باید دیدگاه خود را در خصوص موضوعات صریح جنسی و رفتار های ناشایست تشریح کنند و درباره غیر مجاز و مخرب بودن برخی از سایت ها برای فرزندانشان توضیح دهند ، زیرا در غیر این صورت ، آن ها واکنش های منفی نشان خواهند داد و به بیراهه خواهند رفت .
5-والدین باید این واقعیت را بپذیرند که فرزندانشان ، نسبت به آن ها ، بیشتر با فضای اینترنت خو گرفته اند ، لذا اگر می خاهند در این مورد اقدامات موثری انجام دهند باید وقت بیشتری صرف کرده ، این خلاء را پر کنند .
6-والدین باید به تفاوت میزان اعتماد به نفس فرزندان خود رد فعالیت های آن لاین و فعالیت در فضای خارج پی ببرند و به آن توجه داشته باشند . جوانان ممکن است در فضای مجازی دست به کار هایی بزنند که در عالم فیزیکی جرئت ارتکابش را نداش

ته باشند . به همین دلیل والدین باید نسبت به فعالیت های آن ها مراقبت ویژه ای به عمل آورند .
7-والدین باید به فرزندانشان هشدار دهند که کلمات گذر خود را کاملا مخفی نگه دارند و حتی در اختیار نزدیک ترین دوستان خود نیز قرار ندهند تا با استفاده از نشانی پست الکترونیکی آن ها مطالب نامناسب برای دیگران ارسال نگردد .
8-باید به نوجوانان آموزش داد تا هیچ یک از اطلاعات و عکس های شخصی و خانوادگی خود را ، به ویژه در اتاق های گفت و گو ، در اختیار کسی قرار ندهند .
9-مجموعه اطلاعاتی که نوجوانان وارد کامپیوتر می کنن

د ، باید قابل ردیابی بوده ، از مخفی کردن و پاک کردن آن ها خودداری نمایند تا والدین در صورت ضرورت بتوانند آن ها بازبینی کنند و بر فعالیت های آن ها اشراف داشته باشند .
ب ) تدابیر پیشگیرنده توسط اولیای مدرسه :
یکی از محیط های مهم و تاثیر گذار بر نوجوانان ، مدرسه است . اقدامات مناسب اولیای مدرسه می تواند از بخشی از آسیب های اینترنتی پیشگیری کند .
یکی از اقدامات مناسب در محیط مدرسه این است که دبیران محترم استفاده صحیح از اینترنت را به نوجوانان بیاموزند و برای هر مبحث درسی فهرستی از سایت های مجاز و مناسب را تهیه کرده ، از دانش آموزان بخواهند در مهلت مقرر به همه آن ها مراجعه کرده ، مطالب مربوط را مطالعه و استخراج کنند . بدین ترتیب ، آن ها فرصت استفاده از سایت های غیر مجاز را از دانش آموزان خواهند گرفت .
معرفی سایت های مفید توسط مسئولین مدرسه و مربیان در زمینه های مختلف می تواند پاسخ گوی بسیاری از کنجکاوی های نوجوانان باشد .
نظارت و کنترل مسئولین مدرسه بر فعالیت های معرفی سایت های مفید توسط مسئولین مدرسه بر فعالیت های اینترنتی دانش آموزان در مدرسه می تواند یکی دیگر از راه های جلوگیری از آسیب های اینترنتی باشد .
شایان ذکر است نصب دستور العمل استفاده از کامپیوتر و اینترنت در سایت های مدارس امری لازم است . این نوع شیوه نامه ها باید توسط مسئولان ذی ر

بط در وزارت آموزش و پرورش تهیه شود . در صورت تخلف دانش آموزان از

این دستور العمل ، باید به آن ها تذکر داد و برابر مقررات با آن ها رفتار کرد .هر چند که معلم مربوط نیز باید در مرکز کامپیوتر مدرسه حضور داشته باشد تا آن دسته از دانش آموزانی که

قصد استفاده سوء از این امکانات را دارند ، فرصت کافی برای انجام آن پ

یدا نکنند .