بخشی از مقاله
چکیده:
توسعه یافتن فناوری اطلاعات و ارتباطات وانواع شبکههای ارتباطات الکترونیکی در سطح جهان و به تبع آن در ایران ، برنفوذ یا انتشار فرهنگی، برخورد زبانی - - Linguistic contact ، وام گیری واژگانی و مانند آن افزوده است. گرچه در گذشته نیز چنین واقعیتهای زبانی، با توجه به ویژگی اجتماعی بودن زبان وجود داشته، اکنون به دلیل حجم زیاد واهمیت آنها افزایش یافته است.هدف این مقاله بررسی ابعاد گوناگون تاثیر فناوریهای نوین ارتباطی بر زبان فارسی، باتمرکز برتاثیر واژگانی آن می باشد که این فناوری چه فرصتهایی را برای تقویت و پیشرفت زبان فارسی و فارسی زبانان فراهم کرده است و در عین حال زبان فارسی چه قابلیتها و ظرفیتهایی برای تعامل با این فناوریها به صورت بالقوه و بالفعل دارد که باید بیش از گذشته از آنها سود برد، و چنانچه تهدیدهایی از این رهگذر متوجه زبان فارسی شده، چه بوده و چگونه می توان آنها را تبدیل به فرصت کرد یا دست کم از دایره گسترش و نفوذشان کاست.
مقدمه
زبان فارسی در نزد ایرانیان مقامی بس ارجمند و مقدس دارد، از آن روی که آنان را با گذشته تاریخی و ملی شان پیوند می دهد و حلقه واسطی است که پیوستگی آنها را با دلبستگی ها و علاقه های دینی و مذهبی تضمین می کند. ضمن آنکه بازتاب دهنده ذوق سرشار ایرانی در خلق آثار ادبی و هنری تاریخ کهن این قوم است و آنان را سرمست از زیبایی های آن می سازد و سرانجام اینکه یکی از مهمترین رشته پیوستگی و عامل همبستگی ایرانیان است.
اصل وجود فناوریهای نوین ارتباطی، به خودی خود زمینه ساز تقویت و گسترش مطالعات زبانی و گسترش حوزه نفوذ زبان است، البته به شرط فراهم آمدن تمهیدات لازم، با استفاده از این فناوریها می توان اقداماتی در خصوص حوزه نفوذ زبان و نیز تقویت پژوهش زبانی انجام داد که تا پیش از این امکان عملی کمتری داشت، بسیار زمان بر و نیازمند صرف هزینههای فراوان بود، در حالی که اکنون با وجود رایانه، انواع شبکههای الکترونیکی، اینترنت، ماهواره و مانند آن، به آسانی و کمترین هزینه و حداقل امکانات مادی و معنوی، امکان عملی یافته و انجام دادن آنها بیش از گذشته مقرون به صرفه شده است .
پیشینه تحقیق
پدیدههای قرضی در زبان فارسی عنوان مقاله ای است از محمد رضا باطنی در کتابی با نام زبان وتفکر به چاپ رسیده است. وی در ابتدا ضمن اشاره به اینکه زبان پدیده ای اجتماعی است آن را متشکل از سه دستگاه دانست، شامل دستگاه صوتی یا فونولوژی ، دستگاه دستوری یا گرامر و دستگاه واژگان. علی محمد حق شناس در مقاله » بلوای واژه سازی« به هجوم مفاهیم نو به جامعه ایران در چند دهه اخیر و کمبود واژه های فارسی در برابر آنها اشاره میکند.
واژه های قرضی - - loan words در زبان فارسی ، عنوان بخشی از کتاب گفتارهایی در زبان شناسی، تالیف کوروش صفوی است . این بخش از کتاب با بحث درمورد ویژگی اجتماعی زبان وبرخورد زبانی آغاز می شود و سپس به موضوع قرض گیری در موقعیت های مختلف برخورد زبانی می پردازد. ابوالحسن نجفی درمقاله » آیا زبان فارسی در خطر است؟« نخست به هشدار ادیبان وگویندگان » دربرابر هجوم روز افزون واژه های بیگانه به زبان فارسی« و لزوم چاره اندیشی برای آن ، اشاره می کند و سپس به داد و ستد زبان ها با یکدیگر می پردازد.
نگار داوری اردکانی در مقاله » جایگاه واژه گزینی در نظریه برنامه ریزی« ، ضمن طرح مبانی نظری در خصوص برنامه ریزی زبان و سیاست زبان، اصطلاح زبان، مسائل زبان، درمان زبان، استاندارد سازی و زبان های استاندارد، نگرش ها و انگیزه ها، تکثر گرایی زبانی وناهمگونی زبانی، سره گرایی ، بین المللی کردن، بومی کردن، زبان وهویت ملی، ومقاصد و اهداف برنامه ریزی زبان در ژاپن و موفقیت های این کشور در این خصوص اشاره می کندو آنگاه به تجربه برنامه ریزی زبان در ایران می پردازد.
روش تحقیق
از آنجا که این تحقیق در پی شناسایی و توصیف روابط موجود بر زبان فارسی، به منزله متغیر وابسته، و مواجهه یاتعامل آن با فناوری های نوین ارتباطی، به منزله متغیر مستقل است ، با توجه به دو متغیر بالا و برخی مفاهیم کلیدی مثل ویژگی اجتماعی بودن زبان، رابطه تفکر و زبان، زبان واجتماع، وام گیری زبانی، واژه سازی، معادل گزینی، برخورد فرهنگی، فرهنگ پذیری و همچنین پرسش های زیر، به تشریح وضعیت موجود و ارائه چشم انداز آینده می پردازد:
زبان فارسی دارای چه امکانات و ظرفیت هایی برای مواجهه یا تعامل با فناوری های نوین ارتباطی و به تبع آن واژگان و مفاهیم جدید مرتبط با آنهاست؟
چه راهکارهایی برای مواجهه بهتر و تعامل سودمندتر زبان فارسی و فارسی زبانان با فناوری اطلاعات و ارتباطات و به تبع آن ورود پرشمار واژگان و مفاهیم جدید مرتبط با آن وجود دارد؟
این تحقیق را از نظر هدف بایداز نوع تحقیقات کاربردی دانست که یافته ها، نتایج و راهبرد های پیشنهادی آن به توسعه دانش کاربردی در زمینه مطالعات و پژوهش های زبانی، به ویژه مطالعه در سطح واژگانی زبان، می انجامد. نتایج و پیشنهادهای تحقیق حاضر را می توان در برنامه ریزی های راهبردی، برنامه های اجرایی و برنامه ریزی زبانی به کاربرد. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی - غیر آزمایشی - انجام شده که وضعیت موجود زبان فارسی را با تاکید بر مقولات عمده آن بررسی میکند.
تاثیر فناوری های نوین ارتباطی بر زبان فارسی
نظریه »اجتماعی بودن« زبان ، یکی از نظریه های مهم و مطرح در زبان شناسی است که بر پایه آن فراگیری زبان جز با برقراری ارتباط معنایی مستمر میان یک فرد و دیگر افراد اجتماع امکان پذیر نیست و زبان به منزله یک نهاد اجتماعی و نظام وابسته به فرهنگ جامعه، از دگرگونی اجتماعی تاثیر می پذیرد و در برابر عوامل اجتماعی برون زبانی نیز واکنش نشان می دهد. افزون بر این، زبان شناسان ، زبان را موجودی زنده تلقی و تاکید می کنند که ماندگاری و پویایی آن مستلزم ارتباط بادیگر واقعیتها و پدیده های اجتماعی و برقراری تعامل وارتباط با دیگر جوامع زبانی است.
بنابر آنچه گفته شد، یافته های تحقیق در مورد تاثیر فناوری های نوین ارتباطی بر زبان فارسی با توجه به هدف اصلی تحقیق، با تاکید بر تاثیر واژگانی آن وبر مبنای نظریه » اجتماعی بودن زبان « و قطعی بودن » برخورد زبانی« بررسی و تحلیل می شود. بر این اساس، طبقه بندی این یافته ها بر پایه الگوی بیان شده در زمینه واژه های قرضی ضروری - وام واژه ها - و واژه های غیر ضروری و انواع فرایندهای معادل یابی و معادل سازی در مواجهه با این پدیده مسلم زبانی است .
