بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای امروز رابطهای مستقیم بین توسعه تکنولوژی و پیشرفت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک کشور برقرار است، همچنین دولتها بهدلیل کمبود منابع مالی، ضعف تکنولوژی، مدیریت ناکارآمد بخش دولتی و سایر عوامل نیاز دارند تا از مشارکت بخش خصوصی در پروژههای عمرانی و زیربنایی بگونهای کارا استفاده نمایند. رویکرد این مقاله بررسی انواع طرحهای مشارکت عمومی خصوصی در دنیا و ایران، استخراج شاخصهای تأثیرگذار بر انتخاب انواع مختلف این قراردادها در حوزههای زیربنایی (با اولویت بخش آب و برق) و همچنین بررسی چگونگی انتقال تکنولوژی در این قراردادها و درنهایت انتخاب بهترین روشهای مشارکت عمومی خصوصی در صنعت آب و برق با تأکید بر انتقال تکنولوژی میباشد. برای نیل بدین هدف، ابتدا شاخصهای انتخاب و اولویتبندی انواع قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی در حوزههای زیربنایی شناسایی شده و سپس با توجه به نظرات کارشناسان و مطالعه متون، روشهای انتقال تکنولوژی مشاهده شده در مشارکتهای عمومی خصوصی استخراج و درنهایت با توجه به معیارهایی نظیر افزایش توان ساخت داخل، توسعه اقتصاد ملی، انتقال تکنولوژی و ... روشهای انتقال تکنولوژی در بخشهای زیربنایی اولویتبندی شدند. در نتایج این تحقیق مشخص گردید روش سرمایهگذاری خارجی بهترین روش برای جذب سرمایه و مهمترین روش برای انتقال تکنولوژی میباشد.
کلمات کلیدی: مشارکت عمومی– خصوصی، تکنولوژی، انتقال تکنولوژی
1 shayegan61@gmail.com
اثر نوسانهای نرخ ارز بر رشد اقتصادی با توجه به سطح توسعه... 863
-1مقدمه
امروزه صنعتی شدن بهطور عمیقی به انتقال تکنولوژی وابسته است. در دنیای امروز رابطهای
مستقیم بین توسعه تکنولوژی و پیشرفت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک کشور برقرار
است .[2]
بر این اساس، از یک طرف با تغییر نگرش کشورهای درحال توسعه قراردادهای تجاری سنتی
مانند خرید کالا و تجهیزات صنعتی، فروش مواد اولیه، اعطای امتیاز بهرهبرداری از معادن بهخصوص در بخش نفت و گاز، اخذ وام جهت ساخت پروژههای عمرانی و امثال آن دیگر وافی به مقصود
نبود و بنابراین شیوهها و مکانیزمهای جدیدی در جهت تأمین نیازهای کشورهای درحال توسعه میبایست اتخاذ گردد. از طرف دیگر بسیاری از فعالیتهای اقتصادی بهخصوص در بخشهای عمرانی و زیربنایی در انحصار بخش دولتی قرار داشت که لازم بود به این انحصارات پایان داده شده و موجبات حضور بخش خصوصی در این فعالیتها فراهم گردد .[9] بنابراین برای نیل به
رشد و توسعه اقتصادی سه تلاش باید به موازات یکدیگر انجام میپذیرفت: آزادسازی اقتصادی جهت مشارکت بخش خصوصی در فعالیتهای کلان اقتصادی؛ تشویق سرمایهگذاری خارجی جهت جلب سرمایه، مدیریت و فناوری خارجی؛ و ابداع شیوههای نوین در تجارت بینالملل جهت تنوع
بخشیدن به مکانیزمهای اجرایی مشارکت بخش خصوصی داخلی و خارجی در فعالیتهای اقتصادی .[26] قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی 1(PPP) یکی از روشهایی است که در سالهای اخیر
در جهت آزادسازی اقتصادی، جلب سرمایههای خارجی و دسترسی به تکنولوژی پیشرفته مورد توجه کشورهای درحال توسعه قرار گرفته است. مشارکتهای عمومی خصوصی بر این مبنا
استواراند که بخش دولتی قادر نیست یا تمایل ندارد منابع مالی لازم جهت اجرای یک طرح اقتصادی
یا یک پروژه زیربنایی را تأمین نموده، آن را توسط بخش دولتی اجرا و مورد بهرهبرداری قرار دهد.
مشارکت با بخش خصوصی به دولت امکان میدهد که بتواند منابع مالی، مدیریت و تواناییهای فنی و تکنولوژیک بخش خصوصی داخلی و خارجی را به سمت پروژههای زبربنایی سوق دهد
.[17] مدلهای مشارکت عمومی خصوصی باعث جذب سرمایههای بخش خصوصی داخلی،
1 .Public Private Partnership
خارجی و انتقال تکنولوژی میشوند. ولی با توجه به این که در انواع مختلف مدلهای این نوع از
قراردادها هدف ابتدایی جذب سرمایه بخش خصوصی میباشد، به امر انتقال تکنولوژی در حین
اجرای قرارداد و پس از پایان آن توجه چندانی نمیشود .[18] در کشور ما نیز به این مدلهاصرفاً بهعنوان روشهایی برای تأمین مالی پروژهها نگریسته میشود و به جذب دانش فنی پیشرفته که
یکی از اهداف و انگیزههای مهم این قراردادها است توجه چندانی نمیشود، بنابراین کاملاً به جا
است تا با توجه به جدید بودن موضوع، انواع مشارکتهای عمومی– خصوصی و همچنین نحوه
انتقال تکنولوژی در آنها بررسی شود. در نتایج این تحقیق مشخص گردید روش سرمایهگذاری خارجی بهترین روش برای جذب سرمایه و مهمترین روش برای انتقال تکنولوژی میباشد همچنین انتقال تکنولوژی در قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی در ایران را میتوان از دو جنبه وضعیت موجود و وضعیت مطلوب مورد بحث و بررسی قرار داد. وضعیت موجود انتقال تکنولوژی در
قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی به این گونه است که شرکت مجری پروژه و هریک از شرکتهای بهره بردار و مجری پروژه با توجه به نیاز خود اقدام به انتقال تکنولوژی نموده و یا از
طریق جذب سرمایه خارجی، همکاری مشترک با سایر شرکتها امر انتقال تکنولوژی انجام شود و ممکن است این تکنولوژیها هماهنگی لازم را با یکدیگر نداشته باشند بنابراین در این رویکرد به انتقال تکنولوژی بهعنوان یکی از اهداف مشارکتهای عمومی خصوصی نگریسته نمیشود. نگرش مطلوب انتقال تکنولوژی به این صورت است که انتقال تکنولوژی بهعنوان یکی از اهداف مشارکتهای عمومی خصوصی بوده و شرکت مجری پروژه باید امر هماهنگی در انتقال تکنولوژی
را با سایر اعضاء درگیر مانند شرکتهای طراح و بهره بردار و... بر عهده گرفته تا فرایند انتقال
تکنولوژی به گونهای موفقیتآمیز انجام شود .[8]
-2 مشارکتهای عمومی– خصوصی
مشارکت عمومی– خصوصی قراردادی بین بخش عمومی و خصوصی میباشد که به موجب
آن بخش خصوصی تعهد مینماید خدماتی را که در حالت عادی توسط مؤسسات عمومی و عمومی
ارائه میشود را انجام داده یا سرمایهگذاریهای صورت گرفته به وسیله بخش عمومی را خود بر عهده گیرد که درنتیجه این امر منافعی برای هر دو بخش حاصل میگردد. تفاوت مشارکت عمومی خصوصی و خصوصیسازی نیز به این صورت است که در حالیکه PPP درگیر کردن مدیریت
اثر نوسانهای نرخ ارز بر رشد اقتصادی با توجه به سطح توسعه... 865
بخش خصوصی در خدمات عمومی توسط قراردادهای بلندمدت بین این دو بخش است،
خصوصیسازی فروش یکباره داراییها و واگذاری خدمات عمومی به بخش خصوصی است .[22]
مزایای مرتبط با اجرای صحیح و مناسب مشارکت عمومی- خصوصی (PPP) به شرح زیر میباشد: [27]
- کاهش هزینهها و تخصیص بهتر ریسکها
- استفاده از سرمایههای بخش خصوصی بهدنبال خود خلاقیت و ارائه تکنولوژیهای جدید
را در جهت کاهش هزینههای اجرایی پروژهها بهدنبال دارد
- انتقال تکنولوژی از شرکت مجری پروژه به نیروهای داخلی
- انجام سریعتر خدمات و فعالیتها در بخشهای عمومی
دولت: در این جا دولت (بخش عمومی) میتواند یک سازمان اجرایی، یک وزارتخانه، شهرداری یا دولتهای محلی باشد. دولت نیاز دارد نقشی اساسی را در پروژههای PPP ایفا نماید تا اطمینان یابد که منافع عمومی جامعه و شهروندانش به بهترین شکل تأمین میشوند. بخش خصوصی نیز میتواند یک کمپانی یا شرکت یا مجموعهای از شرکتهای بخش خصوصی باشد .[8]
-1-2 انواع قراردادهای مشارکت عمومی– خصوصی
-1-1-2 قراردادهای برونسپاری سنتی (قرارداد خدمت، مدیریت و عملیات و اجاره):
قرارداد خدمت برای اجرا یا تکمیل یک فعالیت و وظیفه مشخص در یک پروژه، بین دولت و
بخش خصوصی بسته میشود. این قراردادها برای تأمین ماشینآلات، کار کردن با آنها یا تعمیرات
æ نگهداری یا سایر موارد مرتبط مورد استفاده قرار میگیرد. در قرارداد مدیریت مسئولیت عملیات
æ مدیریت از بخش عمومی به بخش خصوصی منتقل میشود. در اجاره بخش خصوصی با پرداخت
اجارهبهایی ثابت برای مدتی معلوم مسئولیت مدیریت و بهره برداری از پروژه را بر عهده دارد.
-2-1-2 قراردادهای :BOT1 در این قراردادها تمام وظایف طراحی، ساخت، بهرهبرداری و نگهداری از پروژه بر عهده بخش خصوصی میباشد.
-3-1-2 قراردادهای DBFO2 و :BOO3 این قراردادهاکاملاً مشابه قراردادهای BOT میباشند با این تفاوت که تأمین مالی کل طرح با بخش خصوصی بوده و پروژه پس از پایان مدت قرارداد به
بخش عمومی منتقل نمیشود.
-2-1-4 قراردادهای خصوصیسازی کامل:4 در این قراردادها داراییهای عمومی از طریق فروش
به بخش خصوصی واگذار میگردد .[25]
-2-2 روند جلب مشارکت بخش خصوصی در صنعت برق
در طول سالهای 1990 تا پایان سال 2010، 1322 پروژه مشارکتی در بخش تولید، انتقال و توزیع برق تعریف شده است که این تعداد 31% از کل طرحهای مشارکت بخش خصوصی در امور زیربنایی را تشکیل میدهد. به همین ترتیب 662 طرح تعریف شده در بخش آب نیز 16% از کل
طرحها 4251) طرح) را تشکیل میدهد. میزان اقبال به مشارکت بخش خصوصی در صنعت برق
طی دو دهه اخیر، شاهد افت و خیزهای زیادی بوده است. در سال 1993 با محبوبیت طرحهای مشارکت (بیشتر از طریق فروش و واگذاری تأسیسات و شرکتها) مواجه هستیم که این افزایش
بهدلیل عملکرد خصوصیسازی صنعت برق روسیه در آن سال میباشد و پس از یک افت موقت
در سال 1994، دوباره در سال 1997 با اوج تعداد طرحهای مشارکت (اینبار با دو روش فروش و
(BOT مواجه میشویم. از آن پس تا سال 2004 روند نزولی حاکم بوده و در سالهای 2005 تا
2007 سیر افزایشی طی میشود. در ادامه و با وقوع رکود اقتصادی در سال 2008، تعداد طرحهای
مشارکت بخش خصوصی کاهش مییابد. بدینترتیب، به جای یک روند ثابت و قابل پیشبینی، در
1 .Build – Operate - Transfer 2 .Design – Build – Finance - Operate 3 .Build – Own - Operate 4 .Divestitures×
اثر نوسانهای نرخ ارز بر رشد اقتصادی با توجه به سطح توسعه 867
عمل با تغییرات غیرقابل پیشبینی در میزان اقبال به خصوصیسازی صنعت برق مواجه هستیم. بهعبارت دیگر با وجود دو دهه تجربه، روند واگذاری یا مشارکت بخش خصوصی در صنعت برق، هنوز از یک منطق قابل اثبات و عمومی برخوردار نیست. در مورد شرکتهای توزیع، متداولترین روش مشارکت، استفاده از روش فروش و واگذاری و سپس استفاده از روشهای پیمان مدیریت یا
اجاره، مقبولتر است .[26] بهعنوان نمونهای از مشارکت بخش خصوصی در صنعت برق کشور، واحد ششم بخش گاز نیروگاه سیکل ترکیبی علیآباد سیزدهم آبانماه 1389 به شبکه سراسری برق
کشور متصل شد. نیروگاه سیکل ترکیبی علیآباد در فاز اول با 6 واحد گازی هریک به ظرفیت 162
مگاوات جمعاً به میزان 972 مگاوات با هدف تشویق، جذب و حمایت از سرمایهگذاری غیردولتی در بخش نیروگاهی و همچنین استفاده از حداکثر توان مهندسی داخل کشور و ارتقاء دانش فنی درساخت نیروگاهها به روش BOO در دستور کار سازمان توسعه برق ایران قرار گرفته است که توسط شرکت سرمایهگذار طرح، در زمینی به مساحت42 هکتار و سرمایهای بالغ بر3838 میلیارد ریال ساخته شده است .[8]
-3-2 روند جلب مشارکت بخش خصوصی در صنعت آب
آمارهای مشارکت بخش خصوصی در صنعت آب و فاضلاب نیز قابل بررسی است. بیشترین تعداد پروژه مشارکت بخش خصوصی صنعت آب در سال 2007 میلادی 81) مورد) تعریف شده است. به لحاظ تعدادی، روش مشارکت در طرحهای جدید BOT) و مشارکت خاص) و سپس اعطای امتیاز پرکاربردترین روشها و الگوی واگذاری و فروش کامل، کمکاربردترین روش مشارکت
بخش خصوصی در صنعت آب و فاضلاب بوده است .[26] میزان اقبال به مشارکت بخش خصوصی
در صنعت آب در کشورهای توسعهیافته متفاوت است. کشور انگلستان و ولز تنها موردی است که مالکیت و امتیاز ارائه خدمات آب و فاضلاب را بهطور کامل به بخش خصوصی واگذار کرده است.
در سایر بخشهای این کشور شامل اسکاتلند و ایرلند شمالی، از الگوی کاملاً دولتی استفاده میشود. کشور هلند مالکیت و بهرهبرداری در بخش آب را به هیچ وجه واگذار نکرده است و تنها برای ارائه
برخی از خدمات فنی و تخصصی (فرایندهای پشتیبان) از امکانات بخش خصوصی استفاده میشود. در بلژیک اغلب شرکتهای آب، دولتی بوده و تنها چند شرکت بخش خصوصی در برخی مناطق فعال هستند. در فرانسه ارائه خدمات آب و فاضلاب برای 98% جمعیت توسط شرکتهای بهرهبردار خصوصی انجام میشود. برای 2% دیگر نیز شهرداریهای محلی اقدام میکنند؛ با این وجود دولت،
مالک زیرساختها بوده و تنها از روش اعطای امتیاز برای جذب همکاری شرکتهای خصوصی استفاده میشود. در آلمان نیز 80% شرکتهای آب دولتی و 20% مشارکتی هستند. در آمریکا اغلب
شرکتهای بزرگ آب دولتی و حدود نیمی از شرکتهای کوچک متعلق به بخش خصوصی هستند.
در این میان کشور شیلی یک نمونه بسیار موفق است که توانسته در اغلب مناطق شهری شرکتهای آب را به فروش رسانده یا با حفظ مالکیت بر زیرساختها، از قراردادهای اعطای امتیاز بهره بگیرد. کشور چین نیز در سالهای اخیر گامهای بزرگی برای واگذاری مالکیت شرکتهای آب به بخش خصوصی یا شبه دولتی برداشته است. با اینحال در اغلب مناطق جهان همچنان ارائه خدمات آب و فاضلاب بر عهده شرکتهای دولتی یا شهرداریها است .[11] نمونههایی از مشارکت بخش خصوصی در صنعت آب، پروژههای فاضلاب شهری است که با مشارکت بانک جهانی در برخی از شهرهای شمالی کشور مانند رشت و بندر انزلی در حال اجرا میباشند.
-3 مروری بر ادبیات تکنولوژی و روشهای انتقال تکنولوژی
-1-3 تعاریف مختلف تکنولوژی
در متون علمی و مقالات دانشگاهی،تعاریف متعدد و گوناگون در خصوص تکنولوژی ارائه شده
است که هریک از این تعاریف سعی نمودهاند در حد توان به معرفی تکنولوژی بپردازند و لذا در
بین آنها تفاوتهایی مشاهده میگردد. در این بخش چند تعریف جامع و کاربردی از منابع معتبر علمی ارائه میگردد:
اثر نوسانهای نرخ ارز بر رشد اقتصادی با توجه به سطح توسعه... 869
1. تکنولوژی مجموعهای از دانش، ابزار و تکنیکهاست که از علم و تجربه عملی نشات گرفته
و در توسعه، طراحی، تولید و کاربردی نمودن کالاها، فرایندها، سیستمها و خدمات
بهکارگیری میشود .[7]
2. تکنولوژی چیزی فراتر از دانش تولید و فرایندهای آن به شمار میرود. تکنولوژی آمیختهای
از دانش، مهارت و تواناییهای فنی است که دارندهی خود را قادر میسازد تا جهان طبیعت
را تغییر دهد. تکنولوژی نوعی نگرش بر خواسته از توانایی و تجربه است که ابزار،
ماشینآلات و سختافزارهای تولیدی، وسیلهی نگرش فوق به شمار میروند .[12]
3. »تکنولوژی مجموعهای از سیستمها، فرایندها یا روشهاست که بهمنظور انجام دادن مجموعهای خاص از فعالیتها بهطور کارآمدتر و اثربخشتر، توسعه مییابد. با این تعریف تکنولوژی دارای سه جنبه اصلی میباشد. ابتدا اینکه تکنولوژی، مجموعهای از دانش است که بهطور
مداوم دچار رشد و تغییر میگردد. دوم اینکه تکنولوژی شیوهای است که بر فهم، توسعه، اجرا و استفاده از سیستمها بهمنظور حل مشکلات متمرکز شده است. درنهایت، تکنولوژی
سیستمی است که توسعهیافته تا به هدف ویژهای دست یابد.«
-2-3 مفهوم انتقال تکنولوژی
لزومی ندارد که کاربر یک تکنولوژی، خودش خالق یا مبدع آن باشد در حقیقت بیشتر ابداعات
در خارج از شرکتهایی که ازآنها منتفع میشوند خلق میشوند. انتقال تکنولوژی شاید از پر
مصرفترین واژههایی باشد که اینک در کشورهای جهان سوم از یکسو، و کشورهای پیشرفته از
سوی دیگر مطرح است. امروزه استفاده از تکنولوژی وارداتی بهعنوان یکی از وسائل لازم و نه کافی جهت نیل به اهداف بازسازی اقتصادی یا تحصیل توسعه اقتصادی مطلوب امری اجتنابناپذیر است.
از اینرو تکنولوژی وارداتی همواره یکی از مهمترین عوامل تولید کالا، خدمات و بهرهبرداری از
منابع طبیعی برای کشورهای درحال توسعه به شمار میرود .[5]
×
vvv;p’;
-3-3 تعریف انتقال تکنولوژی
بنابر تعریف سازمان ملل انتقال تکنولوژی عبارتست از وارد نمودن عوامل تکنولوژیک خاص از کشورهای توسعهیافته به کشورهای در حال توسعه تا این کشورها را قادر به تهیه و بهکارگیری ابزارهای تولیدی جدید و گسترش و توسعه ابزارهای موجود سازد. بهعبارتی انتقال تکنولوژی
فرایندی است که در آن گیرنده تکنولوژی به سطح مطلوبی از سختافزارها و نرمافزارها و فوت و فنهای نهفته در تکنولوژی مورد انتقال دست مییابد .[4]
-4-3 فرایندهای انتقال تکنولوژی
انتقال تکنولوژی فرآیند پیچیده و دشواری است که بدون مطالعه و بررسیهای لازم میتواند به
هدر رفتن سرمایه و زمان و تضعیف تکنولوژی منجر گردد. بررسی انتقال تکنولوژیهای انجام شده به کشورهای جهان سوم عموماً چشمانداز تیرهای را نشان میدهد و با مطالعه همکاریهای کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه ملاحظه میشود کهمعمولاً آنچه که هرگز به وقوع نمیپیوندد انتقال واقعی تکنولوژی میباشد. بررسیهای انجام شده شاهداین مدعاست که شرکتهای دارنده تکنولوژیهای پیشرفته در شرایط خاص مجبور به انتقال واقعی تکنولوژی هستند .[3]
-5-3 روشهای انتقال تکنولوژی
منظور ازروشهای انتقال تکنولوژی مجموعهای از فعالیتها تحت شرایط از پیش تعریف شده
میباشد که طی آن تکنولوژی مورد نیاز متقاضی در ازای جلب رضایت عرضهکننده در اختیار او
قرار میگیرد. روشهای انتقال تکنولوژی بسته به نوع تکنولوژی و شرایط انتقال، متفاوت و در برخی موارد بسیار متنوع است. از مهمترین این روشها عبارتند از:
استخدام و تبادل نیروی انسانی: قلب تکنولوژی، انسان است. انسانی که میتواند سختافزار و دانش فنی را به خوبی به کار گیرد و در یک روند تکاملی بخشی از نیازهای تکنولوژی را برآورده
نماید.
اثر نوسانهای نرخ ارز بر رشد اقتصادی با توجه به سطح توسعه... 871
:License قرارداد لیسانس به قراردادهایی اطلاق میشود که بهوسیله عرضهکننده لیسانس برای مدت معین و در قبال مبلغ مشخص (کهمعمولاً به شکل Royalty میباشد) به دریافتکننده آن فروخته میشود.
:Joint Venture همکاری مشترک یا سرمایهگذاری مشترک از جمله روشهای متداول انتقال
تکنولوژی میباشد که بهصورت یک همکاری و قرارداد مشترک بین شرکت محلی در کشور میزبان و طرف خارجی آن منعقد میگردد.
سرمایهگذاری خارجی: سرمایهگذاری خارجی آن دسته از سرمایههایی هستند که در خارج از
کشور سرمایهگذار و در داخل شرکت صورت میگیرد. شامل تمام جریانات مستقیم یا غیرمستقیم
از سوی سرمایهگذار همچون داراییها، بستههایی مثل تولیدات میانی، سرمایه، تکنولوژی، مهارتهای مدیریتی، دسترسی به بازار و مالکیت است.
:Turnkey قراردادهای کلید در دست به قراردادهایی اطلاق میشود که عرضهکننده تکنولوژی
تعهد مینماید که کلیه عملیات مدیریتی، فنی و خدمات مهندسی مورد نیاز برای برنامهریزی، ساخت
و نصب پروژههای تکنیکی را در مقابل دریافت مبلغ مشخصی انجام دهد .[2]
-4 متدولوژی تحقیق
-1-4 طرح تحقیق
رویکرد این تحقیق بررسی انواع طرحهای مشارکت عمومی خصوصی در دنیا و ایران، استخراج
شاخصهای تأثیرگذار بر انتخاب انواع مختلف این قراردادها در حوزههای زیربنایی، اولویتبندی این قراردادها در بخش آب و برق و همچنین بررسی چگونگی انتقال تکنولوژی در این قراردادها
میباشد.
سؤالات تحقیق:
1. با توجه به شرایط موجود کشور از کدام یک از این قراردادها باید برای انتقال تکنولوژی
æ جذب سرمایه در بخش آب و برق کشور استفاده نمود؟
2. اولویتبندی نحوه انتقال تکنولوژی در قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی در صنعت
آب و برق چگونه میباشد؟
همچنین در این تحقیق، روش تحقیق به کار رفته توصیفی/ پیمایشی و از لحاظ هدف تحقیق در چارچوب تحقیقات کاربردی بوده و روش گردآوری دادههای این تحقیق روش کتابخانهای و روش پیمایش با پرسشنامه و جامعه و نمونه آماری، متخصصان و کارشناسان شرکتهای عمومی و خصوصی درگیر در پروژههای مشارکت عمومی خصوصی بخش آب و برق بوده و درنهایت برای
تجزیه و تحلیل دادهها از روش TOPSIS1 استفاده شده است.
-2-4 نمونهگیری و جمعآوری دادهها
در این تحقیق جامعه آماری شامل متخصصان شرکتها و مؤسسات عمومی و خصوصی که بهعنوان بخش عمومی (کارفرما) یا بخش خصوصی (کارگزار) در پروژههای مشارکت عمومی-
خصوصی در بخش آب و برق شرکت داشتهاند خواهد بود. جامعه آماری از هفت سازمان عمومی و شرکت خصوصی زیر تشکیل شده است:
سازمان توسعه برق ایران بهعنوان نهاد عمومی مسئول در اجرای پروژههای مشارکت عمومی– خصوصی در حوزه برق، شرکت مپنا که طرف خصوصی در اجرای پروژهها بوده و تاکنون پروژههایی
را به روش BOT و BOO اجرا نموده است، شرکت آریان ماهتاب گستر مجری ساخت به روش
BOO، دفتر خصوصیسازی وزارت نیرو، شرکت مهندسی آب و فاضلاب، دفتر خصوصی سازی
شرکت آب و فاضلاب، سازمان سرمایهگذاری و کمکهای فنی و اقتصادی ایران میباشند. روش
1 .Technical for Order-Preference by Similarity to Ideal Solution×
اثر نوسانهای نرخ ارز بر رشد اقتصادی با توجه به سطح توسعه... 873
نمونهگیری نیز بدینترتیب بود که ابتدا با جلب همکاری اعضای کلیدی شرکتهای انتخاب شده ازطریق مکاتبات و توضیح اهداف و منافع پروژه، به این مراکز مراجعه و ضمن بازبینی اسناد، مدارک و مصاحبه با افراد دخیل و مرتبط با موضوع پروژه فرمها و پرسشنامههای مربوطه پر شده و وضعیت موجود تکنولوژیک و نحوه انتقال تکنولوژی در قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی در این
مراکز مورد بررسی قرار گرفت و به این ترتیب دادههای مورد نظرجمعآوری شد. در مرحله بعد اطلاعات خام به دست آمده در کنار یکدیگر در قالب طراحی شده، ریخته شده و آزمونهای آماری
بر روی آنها انجام گرفته و در مرحله آخر، نتیجهگیری صورت گرفته و براساس آن پیشنهادات لازم
ارائه شدند. با توجه به جدید بودن این موضوع و نبود آشنایی در سازمانهای عمومی با انواع قراردادهای مشارکت عمومی- خصوصی حجم جامعه آماری کوچک میباشد و کلیه سازمانهایی که در این نوع قراردادها در بخش آب و برق دخیل بودهاند مورد بررسی قرار گرفتند.
-3-4 پرسشنامهها، مشخصات گزینهها و شاخصهای تصمیمگیری
در این تحقیق از هر دو ابزار مصاحبه و پرسشنامه بهطور همزمان استفاده شده است، به این
صورت که پیمایش با مراجعه حضوری به پاسخدهنگان و بهصورت مصاحبهای و ارائه توضیحات و تکمیل غیرحضوری پرسشنامه انجام شده است. با توجه به اینکه در جامعه آماری مورد مطالعه محقق که شامل تعدادی از مؤسسات عمومی و سازمانهای خصوصی درگیر در پروژههای مشارکت عمومی خصوصی بوده و برای پرهیز از هرگونه ابهام در پاسخ به پرسشنامهها، در هنگام مراجعه به مؤسسات برای مصاحبه، یک نفر از افراد آگاه و درگیر در پروژهها انتخاب شده و بهعنوان رابط بین
پاسخدهندگان و محقق عمل مینمود. به این صورت که که محقق با توضیح کامل پرسشنامه و
اهداف آن برای این فرد او را برای پاسخ به ابهامات سایر همکارانش در هنگام پاسخ به پرسشنامه آماده نمود. در صورت نیاز و عدم توانایی در رفع ابهام، رابط با محقق تماس میگرفت. در پرسشنامه
شماره یک سؤالاتی درباره چگونگی مشارکت بخش خصوصی در زیرساختها برای اولویتبندی
نسبت به دو پرسشنامه دیگر عمومیتر بوده و افراد بیشتری به آن پاسخ دادهاند. هدف پرسشنامه دوم اولویتبندی مشارکتهای عمومی خصوصی با توجه به روشهای انتقال تکنولوژی مشاهده شده در آنها و پرسشنامه شماره سه نیز بهدنبال انتخاب روشهای انتقال تکنولوژی است که به بهترین نحو موجب انتقال تکنولوژی در این مشارکتها شدهاند.
