بخشی از مقاله
تدوین استراتژي تکنولوژي مطالعه مورد ي تدوین استراتژي تکنولوژی تکنولوژي مخازن هوشمند
چکیده :
این مقاله ضمن تبیین نقش عمده تکنولوژی در توسعه و رقابت، به بیان اهمیت ارزیابي سطح تکنولوژي ميپردازد ، با ارزیابي سطح تکنولوژي مي توان نقاط ضعف و قوت هر سازمان و یا صنعت را تعیین نمود و بر اساس آن نسبت به سرمایه گذاري در تکنولوژیهاي مناسب در چارچوب یک برنامه توسعه اقدام نمود. از جمله مهمترین موارد توسعه هر صنعت، تدوین استراتژي توسعه تکنولوژي در آن صنعت مي باشد . بدون در اختیار داشتن استراتژي توسعه تکنولوژي، امکان برنامه ریزي و اجراي مناسب و بهینه برنامه هاي توسعه در هر صنعت منتفي میگردد. نقش تکنولوژي در توسعه ، نقشي اساسي و محوري است . بدون توسعه مناسب تکنولوژي و حضور در بازار رقابت ، آینده روشي را نمي توان براي هیچ کشور و یا موسسه اي پیش بیي نمود . لازمه توسعه مناسب تکنولوژي، تدوین استراتژي تکنولوژي و برنامه ریز ي براي رسیدن به آن است. هدف از تدوین استراتژي تکنولوژي دستیابي به مزیت و برتري تکنولوژیکي است که بتوان بر اساس آن در بازار رقابت جایگاه مناسب و ویژه اي را کسب نمود . داشتن استراتژي تکنولوژي به منزله بکارگیري ، توسعه و نگه د ا ري د انشا و تو انا ئي است که در عرصه ملي ، سازمان و فرد ي معي پیدا میکند . هدف نگارندگان این مقاله ، پاسخ به این سؤال است که اگر پژوهشگاه صنعت نفت بخواهد در افق نه چند ان دور در زمینه تکنولوژي مخازن هوشمند ، صاحب فناوري شود چه مسیری را براي اکتساب این تکنولوژي در پیش بگیرد ؟ پاسخ این سوال با تدوین استراتژي تکنولوژي مخازن هوشمند، میسر مي شود . در این مقاله تلاش در جهت ارائه تجربیات گروه مدیریت و سیاستگذاري رصد در مرکز ایده پرد از ان جوان پژوهشگاه صنعت نفت بود ه که با استفاده مؤثر از مدلهاي تدوین استراتژي تکنولوژي و مصاحبه با کارشناسان پژوهشگاه و تحلیل نتایج آن، توانست تصمیم گیران را در حل مسئله مورد نظر یاري نماید.
و اژگان کليدي استراتژي تکنولوژي ، مخازن هوشمند ، تکنولوژي هاي نوظهور ، ارزیابي جذابیت تکنولوژي ، تو انمـــندي سازمان .
ابزار هاي حسگر ۱ و شیر کنترل هاي باز ه اي درون چاهی ۲ مجهز شد ه است بطوریکه می تواند میز ان جریان سیال استخراجي از قسمتهاي مختلف مخزن را که به وسیله پکر ۳ ا ز هم جد ا شد ه اند کنترل و تنظیم نماید [ ۲ ] . چگونگي بهره برداري از چاه هاي هوشمند با چاه هاي معمولي تفاوت دارد . در چاه هاي هوشمند با توجه به اطلاعات حاصل از حسگرهاي نصب شد ه در درون چاه ، نظارت و تفسیر شرایط عملیاتی نظیر دما ، فشار و میزان جریان به طور مد اوم صورت مي پذیرد . بدین ترتیب تو انایی پایش شرایط چاه توسط اپراتور وجود د ا رد . همچنین در این تکنولوژي بر اساس اطلاعات جمع آ وري شده ، امکان اعمال تصمیمات بهنگام ، به و اسطه نصب سیستم کنترلي و شیرهاي کنترل بازه اي موسوم به ICV : جهت بهینه کردن فرایند تولید یا تزریق وجود د ارد . در این صورت دستیابی به شرایط عملیاتی بهینه در هنگام تولید از ایل چاه بدون نیاز به عملیات مد اخله در تولید ۵ امکان پذیر است . هدف از کنترل ناحیه اي جریان در یلک چاه ، با استفاده از شیر هاي ICV به حد اکثر رساندن تولید نفت و یا به حد اقل رساندن تولید سیالات ناخواسته نظیر گاز و آب یا لحاظ نمودن تو امان هر دو مورد به صورت همزمان است [ ۳] . به طور کلی ارزش افزود ه در چاه هاي هوشمند غالباً از طریق کاهش هزینه هاي مداخله در تولید، کم کردن یا به تأخیر انداختن تولید سیالات نا خواسته ، شتاب د ادن به تولید سیالات د لحق و اه و همچنین قابلیت انعطاف - پذیري براي مواجهه با مشکلات عملیاتی حاصل مي شود .
۳- ارائه مدل تصمیم گیري استراتژیک بر اساس مورد خاص
تکنولوژي مخازن هوشمند در ایران ۱-۳ - استراتژي تکنولوژي مخازن هوشمند و استراتژي ملي و سازماني بر اساس برنامه چشم اند از ۲۰ ساله کشور، جایگاهی که براي صنعت نفت در افق ۴۰۴ ۱ ترسیم شد ه ، شامل جایگاه نخست لالالالالالا نفت و گاز در منطقه ، اولین تولید کنند ه محصولات پتروشیمی از نظر ارزش، دومین تولید کنند ه لالالا اوپک با ظرفیت ۷ درصد تقاضاي باز ار جهانی و سومین تولید کنند ه گاز در جهان با سهم ۸ تا ۱۰ درصد از تجارت جهانی گاز و فرآورده هاي گازي است. با توجه به موارد مندرج در این سند اکتساب تکنولوژي مخازن هوشمند با توجه به کاربرد آن در افزایش ضریب برداشت و بهینه نمودن تولید در راستاي تحقق سند چشم اند از ۲۰ ساله کشور در بخش صنعت نفت است. با انتخاب تکنولوژي مخزن هوشمند به عنوان یک الزام ، پژوهشگاه صنعت نفت در این زمینه در صعد د تيد وين استراتژي مي باشد 9 اہمیت موضوع را درلب کرد ه است . با توجه به چالش هاي زیادي که در بحث تامین انرژي در دنیا وجود د ارد از یک سو و نیز تفاوت قابل ملاحظه در میزان برداشت از مخازن با تکنولوژي هاي معمول و تکنولوژي هوشمند از سوي دیگر، حرکت شرکت هاي نفتی به سمهت این تکنولوژي اجتناب - ناپذیر است . از دیگر مزایا يي استفاده از این تکنولوژي، بهینه سازي تولید " است چرا که هدف نباید تنها حفظ سقف تولید باشد : اگر از نظر مسهندسي به بهینه سازي تولید بپرد از کم نه تنها سقف تولید حفظ می شود ، چه بسا مي تو ان میزان تولید را به بیش از سطح فعلی افزایش داد . این موضوع به طور مفصل در بخش مطالعات فخي این تکنولوژي د یده شد ه است و اهمیت این موضوع د ر چشم اند از شرکت هاي عمد ه نفتی به وضوح دید ه شد ه که در فصل رویکرد هاي تکنولوژي به این موضوع پرداخته شده است. با وجود مطرح شدن " الزام " براي کسب تکنولوژي مخازن هوشمند، به منظور ایجاد شناخت عمیق از این تکنولوژي و یافتن روشی مناسب براي ورود به آن، بررسي جذابیت تکنولوژي و توانمندي سازمان در تکنولوژي مخازن هوشمند بصورت مختصر انجام گرفت که می تواند در رویکرد به استراتژي اکتساب تکنولوژي تأثیرگذار باشد . با توجه به اینکه صنعت نفت، صنعتي ملی است در این مطا لعه از د و مبحث ملاحظات و سازمانی ، و جذ ابیت تکنولوژي در انتخاب روش اکتساب استفاده شد ه است . مدل زیربنایی در این مطالعه، مدل هاکس شکل (۱) است که با اعمال تغییراتی در آن ، بنا به شرایط این مطالعه ، مورد استفاده قرار گرفته است . تغییراتی که اعمال شدند به این ترتیب هستند که : استراتژي سازمانی و ملی همزمان مورد توجه قرار گرفتند ، و احد هاي استراتژیل تکنولوژي در مدل ویژه شده تعریف نشد ، در بررسي توانمندي تکنولوژیک، توانمندي در سطح سازمان و کشور مورد توجه قرار گرفت، و در نهایت با توجه به اینکه انتخاب این تکنولوژي از پیش صورت گرفته بود، تنها به تعیین روش اکتساب تکنولوژي از میان سه جز ۶ استراتژي تکنولوژي پرد اخته شد ه است .
۳- ۲- ارزیابي جذابیت تکنولوژي
یکی از تحولاتی که در صنعت نفت دنیا اتفاق افتاد ه ، سمت ابزار هاي دقیق و جهتدهی تحقیقات به سمت C-field است. از آنجائی که با استفاده از تکنولوژي مخازن هوشمند، امکان گرفتن اطلاعات از چاه به صورت بهنگام و همزمان از مخزن وجود د ارد ، این تکنولوژي مي تواند ارزش افزوده زیادي ایجاد کند. تأثیرات این تکنولوژي در صنعت به شرح زیر هستند :
- کاهش زمان
- افزایش کیفیت اطلاعات
- کاهش هزینه ها
– صرفه جويي د ر نيروي انساني که منجر به افزایش ضریب بازیافت ، تولید صیا نقي ، تولید و نهایتاً مدیریت بهتر مخزن میگردد . یکی دیگر از جذابیت هاي تکنولوژي مخازن هوشمند، امکان استفاده و پیاده سازي üT در تمام مراحل عمر مخزن است . همچنین این تکنولوژي مي تواند به تولید صیانتی در مخازن و چاه هاي کشور منجر شود . به این معنا که کمک میکند تا برخلاف روش کنوني تولید : سیاست بر مبناي صیانت از مخازن باشد، نه نگه - د اشتن سقف تولید . از سوي دیگر، به دلیل آنکه اقتصاد ایران اقتصاد يا تک محصول است و کشور به طور کامل به نفت وابسته است و از آنجائیکه حرکت به بهینه سازي اکثر مخازن بزرگ کشور ضریب برد اشت پاییخي دارند، بهره گیري از این تکنولوژي فرصت هاي زیادي را براي توسعه اقتصاد کشور ایجاد خو اهد کرد . د ر نهایت برد اشت بهینه از مخزن ، مستلزم بهینه سازي مد اوم تولید است .
۳-۳- ارزیابي توانمندي و ملاحظات ملي و سازماني
در تکنولوژي مخازن هوشمند کشور ایران در روي آوردن و بهره گیري از تکنولوژي مخازن هوشمند از توانمندي ها و کمبود هایی برخورد ار است که در این بخش به اختصار به آنها پرد اخته مي شود . تو انمندي ها نیروي انسانی : پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه تأمین امکانات طراحی و برنامه نویسی نرم افزاري و همچنین در بخش شبیه سازي از توانایی مناسبي برخورد ار است . بنا بر این قادر خواهد بود که به را احتي به بحث نرم افزار و ارد شود . البته نرم افزار ها ي د نیا مطابق با شرایط مخازن ایران نوشته نشد ه اند ، امسا با توجه به نیروي جوان وخلاقی در کشور ، ورود به چنین عرصه اي امکان پذیر است . به طور کلی کشور ایران به لحا ظ برخورد اري از نیروي انسانی متخصصی از پتانسیل با لایی برخورد ار است . در کسب این تکنولوژي به خاظ نیروي انسانی ، تخصص هایی نظیر مهندسی نفت، علوم زمین، الکترونیک، مهندسي مکانیک، مهندسی شیمی و IT مورد نیاز است. به طور کلي تکنولوژي مخازن هوشمند، مباحثی بین رشته اي است و رشته مهندسی نفت به تنهایی از عهده انجام این کار برنمی آید، بنابر این با ایجاد یل فضاي همکاري سازنده میان متخصصین علوم مختلف و ایجاد ارتباط مستمر و بهنگام میان آنها میتوان بهترین بهره گیري را از این توانایی ها حاصل نمود . - بنا بر این تربیت نیر و هاي متخصص در ایران به منظور ایجاد و توسعه تکنولوژي مخازن هوشمند به راحتی امکان پذیر است. نقاط ضعف - سخت افزار : چالش اصلی پژ و هشگاه و کشور در بخش سخت افزار تکنولوژي ا ست . D زیرساخت ها : زیرساخت ها يکي 3 مشکلات موجود بر لاسلر - بکار گیري تکنولوژي هاي هوشمند در میادین نفتی ایران است. فاصله تکنولوژیکی ایران با سایر کشورهاي دنیا به دلیل کمبود در بخش زیرساخت هاست، نه به علت کمبود علمي . - عدم وجود شناخت دقیق از مخازن : در ایران تقریباً هیچ مخزني وجود ند ارد که شناخت کاملی از ان موجود باشد . – مقا ومست در مــقــا بل ورو د تکنولوژي جلد يند : ورو د هر تکنولوژي جدید به صنعت نفت با مقاومت روبرو خواهد شد ، این مقاومت گاهی به خاطر عدم شناخت از تکنولوژي مورد نظر است، بنا بر این لازم است که به موقع اطلاع رسانی شد ه و این تکنولوژي معرفی شود تا بتوان این باور را بوجود آورد که تکنولوژي هوشمند قادر به ایجاد ارزش افزود ه قابل ملاحظه است. و گاهی اوقات مقاومت به خاطر عدم آگاهی نیست و اصولا در مقابل ورود تکنولوژي جدید مقاومت می شود که احتمالا در مورد تکنولوژي مخازن هوشمند هر دو مورد وجود خو ا هد د ا شـت
• - روابط استراتژیک : در بحث تکنولوژي برتر، ارتباطات و ساز و کار ها باید بر اساس روابط استراتژیک پيری زي شود ، که البته در ایران به دلیل عدم برخورد اري از تجربه انجام کار استراتژیک، کمبود هایی در این زمینه وجود دارد .
- به علت عدم برخورد اري از مدیریت یکپارچه مخازن و نیز فقد ان یلف استراتژيي مدون شیوه هاي برخورد با مباحث مدیریتی با چالش مو اجه شد ه است . همچنین ایل پایگاه د اد ه که اطلاعات را به صورت بروز و مد ون در خود د اشته باشد ، نیز در د سارسل نیست و دستیابی سریع به اطلاعات ضروري نیز تبدیل به یکی از موانع مدیریت مناسب مخزن شده است .
– عدم برخورد اري از تجربه کار گروهي : يکي از توانمندي هاي شرکت هاي بزرگ در جهان ، برخورد اري از توان انجام کار بصورت گروهی است، این در حالي است که کشور ایران در این زمینه دچار ضعف شدید يي است . محیط یکنواخت کاري ، نمایل به انجام فعالیت هاي ثابت و بصورت انفراد يي از مشخصه هاي نیر و ي انسانی ایرانی است که روند توسعه تکنولوژي هاي جدید را در کشور با کند ي مواجه مي سازد در حالي که این تکنولوژي ماهیتاً بین رشته اي است و حتماً باید در قالب کار گروهي و تیمی انجام شود . - فرایند ها : یکی دیگر از نقاط ضعف در توسعه تکنولوژي مخازن هوشمند این است که ساز و کارهاي سازمانی کشور، حمایت کنــند ه توليد د اخلي نيستند . کشور ايران بر ا ي ورو د به عرصه تکنولوژي هاي جدید با خلاً سازمان یافته مواجه است. از سوي دیگر ساختار اد اري و فرهنگي کشور ، موجب بروز مشکلات فرایندي در اجراي تکنولوژي هاي تثبیت شد ه مي گردد . این امر سبب مي شود که زمان انجام یک پروژه در ایران با استاند ارد هاي جهانی قابل مقایسه نباشد . با وجود تمام کاستی هایی که در مبحث توانمند ي سازمانی و ملی و جود دارد ، از آنجا که حرکت به سمت این تکنولوژي به عنوان یک الزام برشمرده شده ، لذ ا تکنولوژي مخازن هوشمند از مرحله انتخاب گذ شبسته است . بنا بر این لازم است که با ارائه راهکارهاي مناسب در صدد رفع کمبود هاي موجود بر آمد .
۳ - ۴- انتخاب روش اکتساب تکنولوژي
یکي از مسائلی حائز اهمیت در تدوین استراتژي تکنولوژي ، چه در انتخاب تکنولوژي ، چه د ر ا نتخاب روش اکتساب تکنولوژي و چکے در تعیین زمان عرضه آن به بازار، این است که جدا از آنچه روش هاي علمی پیشنهاد می دهند ، نظر مسؤولین سازمانی که قرار است تکنولوژي مورد نظر را کسب کنند ، بر پیشنهاد هایي که از طریق روش هاي علمی حاصل شد ه اند اولویت دارد . در این مطالعه نیز پیش از آنکه براي دستیابي به تکنولوژي مخازن هوشمند، روشی پیشنهاد شود ، نظر غالب مسؤولین مرتبط با تدوین استراتژي این تکنولوژي ۵ (ز پژ و هشگاه صنعت نفت مرور گردید . سپس معیارهایی که از مطالعه مراجع و بررسی این مورد خاص، بدست آمده بودند شرح داده شدند . بر اساس این معیارها ، پرسشنامه اي طراحی و پاسخ هاي ارائه شد ة مسؤ و لان به این پرسش ها جمع بندي شدند . از جمع بند ي موارد مطرح شد ه توسط کارشناسان ، می توان نتیجه گرفت که نظر غالب حاکم بر پژوهشگاه ، آن است که این سازمان به تنهايي قادر به ورو د به عرصه تکنولوژي مخازن هوشمند نيست و در این راه نیازمند بهره گیري از دانش شرکت هاي پیشرو میباشد .
۴- شاخه هاي تکنولوژي مخازن هوشمند
که در مورد تحوه اکتساب آنها در این گزارش تصمیم گرفته مي شود. براي تدوین روش و سیا ست اکتساب تکنو لوژي مخازن هوشم اند، ابتدا این تکنولوژي به شاخه هایی مستقل و ارزش آفرین شکسته شدند و سپس هر شاخه به صورت مستقل مورد بررسی قرار گرفت. شاخه ها يي از تکنولوژي مخازن هوشمند که در مورد تحوه اکتساب تکنولوژي در آنها تصمیم گیري می شود عبارتند از: ۱ - تکنولوژي نرم افزار طرح و تصمیم گیري ۲- تکنولوژي نرم افزار مدل سازي ۳- تکنولوژي نرم افزار شبیه سازي ۴- تکنولوژي نرم افزار مدیریت د اده
تکنولوژي سخت افزار
۶- تکنولوژي توسعه میادین هوشمند
این تقسیم بند يي از جامعیت مطلوبی برخورد ار است . شاخه نرم - افزار به دلیل اینکه باید بر اساس موقعیت مخزن طراحی شود ، اهمیت به سزا ی ي د ارد و شاخه جد اگانه اي در نظر گرفته شد ه است . تکنولوژي نرم افزار شبیه سازي و تکنولوژي نرم افزار مدل سازي از یکدیگر جد او در نظر گرفته شدند : چرا که مسیز ان اهمیت آنها با یکدیگر متفاوت است . به این ترتیب که شبیه سازي ، مدل سازي دینامیک مخزن است و نسبت به تکنولوژي مدل سازي صرف، از اهمیت بیشتري برخورد ار است . همچنین شاخه ششم ، یعي تکنولوژي توسعه هوشمند نیز بنا به اهمیت این شاخه و به صلاح دیدکارشناسان گروه ، به شاخه هاي تصمیم اضافه شد . این تکنولوژي نوظهور است و شرکت هاي مختلف نیز در حال کار بر روي هستند . در این تکنولوژي ، مجموعه مخازن یک | هوشمند المصري -شوند .
۵- روش هاي اکتساب تکنولوژي مخازن هوشمند
روش هاي اکتساب تکنولوژي طیفی گسترد ه د ارد که از توسعه تکنولوژي به صورت کا ملا د روني يعني توسعه د رون ز ا تا روش کلید در دست که در آن، گیرنده ، تکنولوژي را در قالب یلد پروژه کامل از د ا رنـده تکنولوژي خبريد ا ري مي بمـايد د ر بر مي– گیرد . اصلی ترین روش هاي این طیف، که در این گزارش از میان آنها به انتخاب میپرد از کم ، ۴ روش زیر هستند : ۱ - توسعه درون ز اي تکنولوژي : در این روش، یک سازمان بدون استفاده از کمک سایر شرکت ها ، توسعه یک تکنولوژي را آغاز کرده و به پایان مي رساند . ۲- همکاري: در این روش، دو شرکت، توانایی تکنولوژیک خود را جهت رسیدن به تکنولوژي جدید به اشتراک مي گذارند . ۳ - خرید حق امتی از : در این روش ، سازمان گیرند ه ، تمام یا بخشی از حقوق تکنولوژي را که متعلق به سازمان دیگري است ( د هند ه تکنولوژي ) در قبال پرداخت مبلغی معین یا ارائه خدماتی مشخص دریافت می کند . ۴- خرید تکنولوژي (کلید در دست) : در این روش، گیرند ه ، تکنولوژي را در قالب یل پروژه کامل از دارند ه تکنولوژي خرید اري مي نماید . در این روش، مراحل طراحی ، نصب و را ه اند ا زي و بهره برد اري اولیه ، توسط دهند ه تکنولوژي مدیریت و اجرا می شود . در موارد ي خاص، آموزش و پشتیبانی پس از را ه اند ازي نیز جزء قرارد اد است.
۶- معیارهاي انتخاب روش اکتساب پس از مطالعه
منابع و مراجع ، مجموعه عوامل مؤثر در اکتساب تکنولوژي به شرح زیر بدست امدند :
۱ – د وره عمر تکنولوژي شامل : دوره جنیخي ، دوره رشد و دوره بلوغ ( در این مقاله ، با اقتباس از د سته بندي آرتور دي ليتلآ از انواع تکنولوژي ، سه دستة پایه ، کلید يا و در حال ظهور ر ا مد نظر قرار د اد ه ام . )
۲- وجود تامین کنندگان مختلف تکنولوژي
۳- ضرورت تملل تکنولوژي در درون سازمان
