بخشی از مقاله
چکيده :
مقدمه : وظيفه هدايت و رهبري کارکنان بيمارستان توسط روسا و مديران از وظايف کليدي ومهم مديريت به حساب مي آيد هر مديري در تعامل با کارکنان به شيوه اي رفتار مي کند که ممکن است با شيوه مدير ديگر تفاوتهايي داشته باشد . به اين نوع الگوهاي رفتاري پايداري که مديران هنگام کارکردن با ديگران آن را به کار مي برند سبک رهبري مي گويند . هدف اصلي از انجام اين پژوهش بررسي سبک هاي رهبري مديران و روساي بيمارستانها مي باشد و بررسي اين موضوع که آيا ارتباط بين مشخصات دموگرافيکي روسا و مديران و کارکنان بيمارستانها با سبکهاي رهبري وجود دارد يا نه .
مواد و روش تحقيق : اين مطالعه از نوع مطالعات مقطعي است که داراي دو بخش توصيفي و تحليلي مي باشد . جامعه پژوهشي مديران و روسا و کارکنان بيمارستانهاي استان قم هستند که کليه روسا و مديران و 385 نفر از کارکنان به عنوان نمونه انتخاب گرديدند و مورد مطالعه قرار گرفتند . پرسشنامه هاي اين پژوهش بر اساس سبک هاي رهبري ليکرت تنظيم شده و سبک هاي رهبري را به چهار دسته استبدادي – استثماري , استبدادي – خيرخواهانه , مشاوره اي و مشارکتي تقسيم مي کند . جهت تجزيه و تحليل اطلاعات از آزمونهاي آماري t تست , آناليز واريانس يکطرفه , ضريب همبستگي پيرسون و ضريب همبستگي اسپيرمن در نرم افزار spss استفاده شده است .
يافته ها,بحث و نتيجه گيري :
1- سبک هاي رهبري روسا و مديران بيمارستانها براساس پاسخهاي خودشان مشاوره اي است ولي از نظر کارکنان مديران و روسا سبک استبدادي – خيرخواهانه را در تعامل با کارکنان اعمال مي دارند .
2- بين هيچ يک از مشخصات دموگرافيکي روسا و مديران از جمله سن , جنس , نوع استخدام , ميزان تحصيلات , رشته تحصيلي و مدت اشتغال با عنوان رياست يا مديريت بيمارستان و سبک رهبري آنان ارتباطي وجود ندارد .
3- بين مشخصات دموگرافيکي کارکنان و نظر آنان در مورد سبک رهبري روسا و مديران ارتباط آماري معني داري وجود دارد به اين ترتيب که از نظر کارکنان زن نسبت به مرد مديران و روسا استبدادي تر عمل مي نمايند به همين ترتيب نظر کارکنان کم سن تر نسبت به مسن تر ها و غيرمتاهلين نسبت به متاهلين و افراد کم سابقه نسبت به افراد با سابقه خدمت بيشتر , نمره کمتري به سبک رهبري روسا و مديران داد ه اند و نوع رهبري آنها را داراي مشارکت کمتر و استبداد بيشتر مي دانند . کارکنان تحصيلکرده تر نسبت به افراد کم تحصيلات نيز نظر مشابهي با موارد ذکر شده فوق دارند ولي پزشکان نسبت به سايرسن امتياز بيشتري در سبک رهبري به مديران و روسا داده اند و سبک رهبري آنان را نسبتأ مشارکتي مي دانند .
واژه هاي کليدي : رهبري , سبک رهبري , سبک رهبري ليکرت , مشخصات دموگرافيک
مقدمه :
سلامتي محور توسعه پايدار اجتماعي ، اقتصادي ، سياسي و فرهنگي و ... كليه جوامع بشري بوده و داراي اهميت ويژه اي در زير ساخت بخش هاي مختلف جامعه مي باشد. از مراكزي كه در كانون توجه و اولويت هاي توسعه بخش بهداشت و درمان قرار دارد و از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد بيمارستانها هستند. بيمارستانها با تأمين درمانهاي تخصصي بيماران نقش مهمي را در اعاده سلامتي و رضايت بيماران ايفا مي نمايند.(1)
بيمارستانها در صورتي مي توانند به اهداف خود نائل شوند كه سيستم مديريتي صحيحي بر آنها حكمفرما باشد. مدير شايسته مديري است که به وظايف خويش و به علوم و فنون حرفه اي خودآشنايي و تسلط كافي داشته باشد. از جمله مهمترين اطلاعات و علومي كه مي تواند مديريت سازمان را در جهت رسيدن به اهداف عالي ياري نمايد علوم مربوط به نحوه رفتار با كاركنان و هدايت و سرپرستي و رهبري آنان در انجام وظايف حرفه اي شان مي باشد زيرا رهبري افراد از وظايف کليدي و مهم مديريت به حساب مي آيد . هر مديري در انجام وظايف اصلي خود به شيوه اي رفتار مي نمايد كه ممكن است با شيوه مدير ديگر ، داراي تفاوتهايي باشد. به اين نوع الگوهاي رفتاري پايدارتري كه مديران هنگام كار كردن با ديگران آنرا بكار مي برند سبك رهبري مي گويند. (2)
هدف اصلي بررسي ارتباط بين مشخصات دموگرافيکي روسا , مديران و کارکنان بيمارستانهاي استان قم باسبک هاي رهبري مي باشد .
اهداف اختصاصي :
الف ) اهداف توصيفي : 1)بررسي مشخصات دموگرافيکي مديران و روسا 2)بررسي مشخصات دموگرافيکي کارکنان بيمارستانها 3) بررسي سبک هاي رهبري مديران و روسا از ديدگاه خودشان 4) بررسي سبک هاي رهبري مديران و روسا از ديدگاه کارکنان
ب) اهداف تحليلي: 1) بررسي ارتباط بين مشخصات دموگرافيکي روسا و مديران با سبک رهبري شان 2) بررسي ارتباط بين مشخصات دموگرافيکي کارکنان روي نظر آنها در مورد سبک رهبري روسا و مديرانشان
پس از تلاشي که پژوهشگران جهت يافتن مطالعات مشابه بعمل آوردند به اين نتيجه رسيدند که مطالعات زيادي روي سبکهاي رهبري انجام شده ولي اکثريت آنها به بررسي ارتباط آن با رضايت کارکنان يا با اثربخشي و کارآيي سازمان پرداخته اند . ( 3 )
مواد و روش تحقيق :
اين مطالعه از نوع مطالعات مقطعي بوده که خود داراي دو بخش توصيفي و تحليلي مي باشد . جامعه پژوهش مديران و روسا و کارکنان بيمارستانهاي استان قم مي باشد . محيط پژوهش کليه بيمارستانهاي استان قم برابر با 8 بيمارستان مي باشد . اين مطالعه داراي دو بخش مي باشد بخشي که مربوط به روسا و مديران بيمارستانها ست به علت تعداد کم نيازي به نمونه گيري ندارد اما در مورد بخشي که مربوط به کارکنان است نمونه گيري شده و حجم نمونه اي معادل 385 نفر انتخاب گرديده است . ابزار گردآوري داده ها پرسشنامه مي
باشد که توسط پژوهشگران تهيه شده است . لازم به ذکر است پرسشنامه هاي سبک رهبري بر اساس سبک هاي رهبري ليکرت تنظيم شده است که سبکهاي رهبري را به 4 گروه تقسيم مي کند که عبارت است از :1) سبک استبدادي- استثماري 2) سبک استبدادي – خيرخواهانه 3) سبک مشاوره اي 4) سبک مشارکتي (4) .آزمونهاي آماري مورد استفاده در اين پژوهش آماره هاي توصيفي و آزمونهاي t تست , آناليز واريانس يکطرفه , ضريب همبستگي پيرسون و ضريب همبستگي اسپيرمن مي باشد که کليه عمليات فوق با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است .
يافته ها :
1- يافته هاي پژوهش در زمينه مشخصات دموگرافيکي روسا , مديران و کارکنان بيمارستانها
جدول شماره1- توزيع فراواني نسبي و مطلق مشخصات دموگرافيکي روسا , مديران بيمارستانهاي استان قم – 1381
مشخصات مسؤوليت
وضعيت رئيس بيمارستان مدير بيمارستان رؤسا و مديران
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
جنس مرد 6 75 7 5/87 13 3/81
زن 2 25 1 5/12 3 8/18
جمع 8 100 8 100 16 100
نوع استخدام رسمي-قطعي 2 25 6 75 8 50
پيماني 6 75 2 25 8 50
جمع 8 100 8 100 16 100
ميزان تحصيلات ديپلم - - 2 25 2 5/12
فوق ديپلم - - 1 5/12 1 3/6
ليسانس - - 3 5/37 3 8/18
دكتراي عمومي - - 2 25 2 5/12
دكتراي تخصصي 8 100 - - 8 50
جمع 8 100 8 100 16 100
رشته تحصيلي مديريت خدمات ب. د. - - 1 5/12 1 3/6
پرستاري و مامايي - - 2 25 2 5/12
ديپلم - - 3 5/37 3 8/18
پزشكي - - 2 25 2 5/12
دكتراي تخصصي 8 100 - - 8 50
جمع 8 100 8 100 16 100
گروه سني 35 سال و كمتر 2 25 2 25 4 25
45-36 سال 4 50 3 5/37 7 8/43
46 سال و بيشتر 2 25 3 5/37 5 2/31
جمع 8 100 8 100 16 100
ميانگين 10/41 80/40 41
انحراف معيار 80/8 05/7 72/7
مدت اشتغال با عنوان مدير يا رئيس بيمارستان 1 سال و كمتر 4 50 1 5/12 5 3/31
10 – 2 سال 3 5/37 6 75 9 3/56
20 – 11 سال - - 1 5/12 1 2/6
21 سال و بيشتر 1 5/12 - - 1 2/6
جمع 8 100 8 100 16 100
ميانگين 25/5 25/5 25/5
انحراف معيار 10/7 6/4 81/5
جدول شماره 2 -توزيع فراواني نسبي و مطلق مشخصات دموگرافيکي كاركنان بيمارستانهاي استان قم- 1381
مشخصات وضعيت فراواني تعداد درصد
جنس مرد 196 9/50
زن 189 1/49
جمع 385 100
تأهل متأهل 281 73
غير متأهل 104 27
جمع 385 100
ميزان تحصيلات ابتدايي 5 3/1
راهنمايي تا ديپلم 4 1
ديپلم 92 9/23
فوق ديپلم 62 1/16
ليسانس 207 8/53
فوق ليسانس 6 6/1
دكتراي پزشکي 8 1/2
دكتراي تخصصي 1 3/0
جمع 385 100
رشته تحصيلي ديپلم و زير ديپلم 92 24
پيراپزشکي 81 21
پرستاري و مامايي 185 48
گروه پزشكي 11 3
غيره 16 4
جمع 385 100
گروه سني 25 سال و كمتر 69 9/17
35-26 سال 191 6/49
45-36 سال 101 2/26
46 سال و بيشتر 24 2/6
جمع 385 100
ميانگين 53/32
انحراف معيار 026/7
سابقه خدمت 1 سال و كمتر 58 1/15
5-2 سال 90 4/23
10-6 سال 113 4/29
15-11 سال 51 2/13
20-16 سال 36 4/9
20 سال و بيشتر 37 6/9
جمع 385 100
ميانگين 029/9
انحراف معيار 074/7
1- يافته هاي پژوهش در زمينه سبک هاي رهبري روسا و مديران و نيز روسا و مديران از ديدگاه کارکنان
جدول شماره 3 - توزيع فراواني نسبي و مطلق سبك هاي رهبري روسا ، مديران و روسا و مديران از ديدگاه كاركنان بيمارستانهاي استان قم – سال1381
سبك رهبري روسا مديران روساو مديران از ديدگاه كاركنان
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
1- استبدادي – استثماري - - 1 5/12 40 4/10
2- استبدادي- خيرخواهانه 2 25 1 5/12 298 4/77
3- مشاوره اي 6 75 6 75 44 4/11
4- مشاركتي - - - - 3 8/0
جمع 8 100 8 100 385 100
حداقل نمره 49 41 30
حد اكثر نمره 73 79 79
ميانگين 12/63 35/66 35/51
انحراف معيار 91/7 52/11 94/7
نمودار شماره 1 – فراواني هر يک از سبک هاي رهبري مديران و روسا و نيز مديران و روسا از ديدگاه کارکنان – استان قم – سال 1381
3- يافته هاي پژوهش در زمينه ارتباط بين مشخصات دموگرافيکي روسا , مديران و کارکنان با سبک هاي رهبري
جدول 4 - رابطه بين مشخصات دموگرافيکي روسا و مديران با سبک رهبريشان - استان قم - 1381
رابطه بين مشخصات و سبک رهبري مدير رئيس
جنس T 41/0 = (6) P.V69/0 = T95/0 = (6) P.V37/0 =
نوع استخدام T72/0 = (6) P.V5/0 = T33/1 = P.V33/0 =
ميزان تحصيلات F73/0 = P.V58/0 = - -
رشته تحصيلي F 28/0 = P.V82/0 = - -
سن F40/0 = P.V68/0 = F50/0 = P.V63/0 =
مدت خدمت با عنوان مدير يا رئيس
بيمارستان F40/0 = P.V68/0 = F14/0 = P.V86/0 =
جدول شماره 5 – رابطه بين مشخصات دموگرافيکي کارکنان با نظر آنان در مورد سبک هاي رهبري روسا و مديرانشان - استان قم – سال 1381
جنس T 72/3 = (383) P.V0001/0 =
سن F 8/5 =
R 32/0= P.V 0007/0 =
P.V 002/0 =
تاهل T 40/4= (383) P.V 0001/0 =
ميزان تحصيلات F 51/3=
R 10/0- P.V 001/0 =
P.V 04/0 =
رشته تحصيلي F 83/5 = P.V0001/0 =
سابقه خدمت F 07/3 =
R 12/0 = P.V009/0 =
P.V01/0 =
بحث و پيشنهادات :
چنانچه از جدول 1 و نمودار 3 برمي آيد سبک هاي رهبري روسا و مديران بيمارستانهاي استان قم از ديدگاه خودشان مشاوره اي مي باشد ولي در اين مورد کارکنان با روسا و مديران خود توافق نظر ندارند و از نظر آنان روسا و مديران به شيوه استبدادي – خيرخواهانه اعمال رهبري مي نمايند به عبارت ديگر از ديدگاه کارکنان روسا رو مديران آزادي عمل کمتري براي کارکنان در هدايت و رهبري قائل هستند و در اداره امور بيمارستان با کارکنان مشارکت کمتري مي نمايند . در تحقيقي که انصاري در زمينه بررسي و مقايسه سبک هاي رهبري مديران
سازمان جهاد از ديدگاه کارکنان و مديران سازمان بعمل آورده به اين نتيجه رسيده که نظر کارکنان و مديران در زمينه نوع سبک رهبري اعمال شده در سازمان با هم تفاوت دارد و از اين جهت اين دو مطالعه همسو هستند . ( 5) از ديدگاه پژوهشگران ممکنست علت اين تفاوتها اين باشد که کارکنان انتظارات بيشتري مبني بر مشارکت دهي آنان در امور دارند . اگر چنين باشد بهتر است شرايطي فراهم شود تا امکان مشارکت بيشتر کارکنان در امور فراهم گردد . در اين زمينه پيشنهاد مي شود علت اين تفاوتها بررسي گردد . از نتايج آن استفاده لازم بعمل آيد
در بحث مربوط به ارتباط بين مشخصات دموگرافيکي روسا و مديران با سبک هاي رهبري شان چنانچه در جدول شماره 4 قابل ملاحظه است مي توان گفت بين هيچ يک از مشخصات روسا و مديران شامل جنس , نوع استخدام , ميزان تحصيلات , رشته تحصيلي , سن و سابقه خدمت رياست يا مديريت بيمارستان و سبک رهبري آنها ارتباطي وجود ندارد به عبارت ديگر مشخصات دموگرافيکي روسا و مديران بر روي سبک رهبري شان تاثيري نمي گذارد .نتايج مطالعات ديگران در اين زمينه به شرح زير است : خسروي زاده در بررسي سبك رهبري و خصوصيات شخصي مديران تربيت بدني دريافت كه سبك هاي مديران با سن، مدرك تحصيلي، سابقه خدمت و رشته تحصيلي ارتباط آماري معني داري ندارد (6) ودرال كارن در تحقيق خود روي سبك رهبري مدير و رضايت شغلي معلمان دريافت كه تفاوت سني ، جنس و درآمد مديران روي سبك رهبري آنها بي تاثير است (7) چنانچه ملاحظه مي شود مطالعات
يادشده فوق نتيجه پژوهش حاضر را تاييد مي كند ولي بطوري قطع و با استناد به اين مطالعات نمي توان نتيجه گيري كرد كه مشخصات دموگرافيكي مديران يا روسا در سبك رهبري آنان بي تاثير است زيرا مطالعات چندي نيز خلاف اين را اثبات كرده اند بطوري كه فوت در مطالعه خود در مورد ارتباط سبك هاي رهبري و سطح تحصيلات پرستاران در مراقبت هاي طولاني مدت دريافت كه بين نمره سبك رهبري و سن ارتباط معني داري وجود دارد (8). ابوغداره در مطالعه خود در مورد بررسي رابطه شخصيت و سبك هاي رهبري مديران دبيرستانها به اين نتيجه رسيد كه زنان در سبك هاي رهبري خود مشاركت بيشتري را به كار برده اند (9) . نتيجتأ اينكه به نظر مي رسد تفاوت در سازمانها، فرهنگ ها، محيط، حجم نمونه و غيره در اين يافته هاي متناقض نقش مهمي داشته است و جهت پي بردن به واقعيت هاي بيشتر نياز به انجام مطالعه در اين زمينه در سطح وسيع و در تعداد بيمارستانها بيشتري مي باشد.
