بخشی از مقاله
بررسي تفسير آيات سورة بروج
از تفاسير مختلف
«كليات تحقيق»
-چكيده اي در مورد سورة مباركة بروج
-اهميت اين سوره
-پيشينة تحقيق
- فرضيه تحقيق
- سؤالات تحقيق
«بسم الله الرحمن الرحيم »
وَالْسَّماءِ ذاتِ الْبُروُجِ ( 1 ) وَالْيَومِ الْمَوعُودِ ( 2 ) وَشَاهِدٍ وَ مَشهُودٍ ( 3 ) قُتِلَ اَصحابِ الأُخدودِ ( 4 ) اَلّنَارِ ذَاتِ الوَقُودِ ( 5 ) إِذْ هُمْ عَلَيها قُعودٌ ( 6 ) وَهُم عَلي ما يَفْعَلونَ بِالمُومِنينَ شُهُودٌ ( 7 ) وَ ما نَقَموا مِنهُم اِلاّ اَن يُومِنوا بِاللهِ العَزيزِ الحَميد ( 8 ) اَلَّذي لَه ملكُ السَّمواتِ وَالاَرضِ وَاللهُ عَلي كلِّ شَي ءٍ شَهيدٌ ( 9 ) اِنَّ الَّـذينَ فَتَـنُوا المُـؤمِنـينَ وَالمُؤمِناتِ ثُمَّ يَتوبوا فَلَهُم عَذابُ جَهَنَّمَ وَ لَهُم عَذابُ الحَريقِ ( 10 ) اِنَّ الَّذينَ ءامَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَهُم جَنّاتٌ تَجري مِن تَحتِهَا الاَنهارُ ذلِكَ الفَوزُ الكَبيرُ ( 11 )
اِنَّ بَطشَ رَبِّكَّ لَشديدُ ( 12 ) اِنَّهُ هُوَ يُبدِيُ وَيُعيدُ ( 13 ) وَ هُوَ الغَفورُ الوَدودُ ( 14 ) ذُوالعَرشِ المَجيدُ ( 15 ) فَعّالٌ لِما يُريدُ (16) هَل اَتيكَ حَديثُ الجُنودِ ( 17 ) فِرعونَ وَثَمودَ ( 18 ) بَلِ الَّذينَ كَفَروا في تَكذيبٍ ( 19 ) وَاللهُ مِن وَرائِهِم مُحيطٌ ( 20 ) بَل هُوَ قَرءانٌ مَجيدٌ ( 21 ) في لَوحٍ مَحفوظٍ ( 22 )
«صَدَقَ اللهُ العَلِيُّ العَظيم»
به نام خداي بخشاينده مهربان
قسم به آسماني كه داراي برجها است و قسم به روز موعود و قسم به شاهد و شهادت دهنده، كشته و نابود گرديدند آن قومي كه آتش افروختد . آتش كه از هيزم ها افروخته شده، و خود آنان بر كنار آتش نشسته و آنها بر آنچه به مؤمنين آزار مي رسانند گواهند . و كس بر عمل زشت آنها سرزنش نكرد مگر آنهائيكه ايمان آوردند به خداي غالب ستوده آن كسي كه مرا و راست پادشاهي و سلطنت آسمانها و زمين و او بر هر چيزي گواهست.
آنها كه به مكر و تدليس به فتنه انداختند مردها و زنهاي مؤمن را و از اين عمل زشت ناروا توبه نكردند ، پس براي آنان است آتش دوزخ و عذاب آتش سوزان.
و انان كه ايمان آورده و عمل صالح كردند، براي آنهاست بهشت هايي كه زير درختانش آبها جريان دارد و اين حقيقتاً سعادت و فيروزي بزرگي است.
و محققاً انتقام كشيدن پروردگار تو بسيار امر سخت و بزرگي است زيرا كه او مي آفريند و خلق به سوي او بازگشت مي نمايد. و اوست آمرزنده و دوست و صاحب عرش و بااقتدار و عزّت است. و آنچه بخواهد (با كمال قدرت و اقتدار ) انجام مي دهد، (اي پيامبر) آيا خبردار شدي از حكايت لشكرهاي فرعون و ثمود. آري آنان كافر شدند و تكذيب (پيمبران ) نمودند و خداوند محيط بر آنان است ، بلكه ابن كتاب قرآن بزرگي است كه در لوح محفوظ ثبت و محفوظ است .
فرضية تحقيق:
«سورة مباركة بروج ، بيان اختصاري سرنوشت اقوامي خاص، اثر تربيتي عمده اي دارد.»
سؤالات تحقيق:
1- اصحاب الاخدود چه گروهي بودند؟
2- شكنجة مسلمانان در صدر اسلام براي چه هدفي صورت پذيرفته بود؟
3- اثر بيان اختصاري داستان فرعون و ثمود در اين سوره چيست؟
4- اثر اين سوره بر تربيت اخلاقي جوامع چگونه است؟
پيشينة تحقيق:
اكثر تفاسيري كه تا انتهاي قرآن به تفسير سور قرآن پرداخته اند، به تفسير اين سوره نيز پرداخته اند.
چكيده اي در مورد سورة بروج:
سورة بروج مكي است و بيست و دو آيه دارد.
بيان آيات اين سوره مشتمل بر انذار و بشارت است ،و در آن به سختي كساني را انذار كرده كه مردان و زنان مسلمان را به جرم اين كه به خدا ايمان آورده اند شكنجه مي كنند. نظر مشركين مكه كه با گروندگان به رسول خدا(ص) چنين مي كردند، آنان را شكنجه مي كردند تا از دين اسلام به شرك سابق خود برگردند.
بعضي از اين مسلمانان صبر مي كردند و برنمي گشتند و لو شكنجه به هر جا كه خواست برسد. و بعضي برگشته و مرتد مي شدند و اينها افرادي بودند كه اينها افرادي بودند كه ايمان ضعيفي داشتند،
همچنان كه در آية “ وَمِنَ النّاسَ مِن يَقول امنا بِالله فاذا اوذي في الله جَعَل فتنه الناس كعذاب الله، وَ مِن الناسُ مِن يعبد الله علي حرف فَاِنَّ اصابَه خير اطمَان به وَ اِن اصابته فتنه انقلب علي وَجهَهُ ” به وضع آنان اشاره مي كند.
خداي سبحان در اين آيات قبل از اينكه اشاره اي به اصحاب اخدود مي كند و اين خود تشويق مؤمنان به صبر در راه خداي تعالي است، دنبال اين داستان، اشاره اي هم به سرگذشت لشكريان فرعون و ثمود دارد، و اين ماية دلخوش رسول خدا و وعدة نصرت به آن جناب و تهديد مشركين است و اين سوره به شهادت سباق آياتش درمكّه نازل شده است .
در كل اين سوره به دو بخش مي تواند تقسيم شود: بخش اوّل: پيروان اخدود (از آية يكم تا شانزدهم ) و بخش دوّم : حديث سپاه (از آية هفدهم تا بيست و دوّم) در بخش اول اين سوره قسم به ستارگان و روز موعود و شاهد و مشهود است و جواب اين قسم در آية چهارم آمده كه به اصحاب اخدود و لعنت فرستاده شده تناسب نامگذاري اين سوره به سورة بروج نيز به تناسب سوگندي است كه در آية اوّل آمده است.
اهميت اين سوره:
اين سوره بيست و دو آيه دارد و رسول خدا (ص) فرمود،هر كس سورة بروج را بخواند خداوند به عدد هر روز آدينه و روز عرفه كه در دنيا بوده ده حسنه براي او بنويسد و هر كس در نماز فريضه بخواند، موقف حشروي با انبياء مرسلين باشد.
از مصباح كفعمي است: كسيكه اين سوره را در رختخواب بخواند يا موقع بيرون رفتن از منزل ، خانه و اثاث البيت و اهل و عيال همه محفوظ مانند .
روي هم رفته اين سوره، سوره استقامت و پايمردي در برابر فشارهايي است كه از ظالمان و مستكبران بر مؤمنان وارد مي شود و در لابلاي آن وعده نصرت الهي نهفته است.
در فضيلت اين سوره همين بس كه رسول خدا فرمود: هر كس اين سوره را بخواند، خداوند بر تعداد تمام كساني كه در نماز جمعه اجتماع مي كنند و تمام كساني كه در روز عرفه در عرفات جمع مي شوند ، ده حسنه به او مي دهد و تلاوت آن انسان را از ترسها و شدائد رهايي مي بخشد .
تفسير سورة مباركه بروج
از تفاسير مختلف
«بسم الله الرحمن الرحيم »
وَالْسَّماءِ ذاتِ الْبُروُجِ (1)
« نخست مي فرمايد: سوگند به آسمان كه داراي برجهاي بسيار است.
بروج جمع «برج» در اصل به معني قصر است و بعضي آن را به معني«شي ء ظاهر و آشكار» مي دانند . و نامگذاري قصرها و عمارتهاي بلند و مرتفع را به اين نام به خاطر وضوح و ظهورشان دانسته اند. به همين جهت قسمت مخصوص از ديوار اطراف شهر يا محل اجتماع لشكر كه بروز و ظهور خاصي دارد«برج » ناميده مي شود.
و هنگامي كه زن زينت خود را آشكار سازد، “تبرجت المرأه ” مي گويند. برجهاي آسماني يا به معني ستارگان درخشان و روشن آسمان است و يا به معني“صورتهاي فلكي” ، يعني مجموعه اي از ستارگان كه در نظر ما شباهت به يكي از موجودات زميني دارد،و برجهاي دوازده گانه دوازده صورت فلكي است كه خورشيد حركت نمي كند، بلكه زمين به دور آن مي گردد.
(ولي به نظر مي رسـد كـه خورشـيد جابه جا مي شود و محاذي يكي از صورتهاي فلكي مي گردد.)
سوگند به هر يك از اين معاني باشد حكايت از عظمت آن مي كند، عظمتي كه شايد در آن زمان در نظر عرب روشن نبود، ولي امروز براي ما كاملاً شناخته شده است، هر چند بيشتر به نظر مي رسد كه منظور همان ستارگان درخشان آسماني باشد . لذا در حديثي آمده است كه از پيغمبر (ص) تفسير اين آيه را خواستند، فرمود:“منظور كواكب و ستارگان است”.
وَالْيَومِ الْمَوعُودِ (2 )
سپس مي افزايد: و سوگند به آن روز موعود، (روز رستاخيز) همان روزي كه تمام انبياء و پيامبران الهي آن را وعده داده اند و صدها آيه قرآن مجيد از آن خبر مي دهد،همان روزي كه ميعاد و وعده گاه همه اولين و آخرين است و روزي است كه بايد حساب همگان تصفيه شود.
اين جمله عطف است بركلمة «اسماء» يعني سوگند به آسمان داريث برج ها و سوگند به روز موعود.
وَشَاهِدٍ وَ مَشهُودٍ ( 3 )
و در سومين و چهارمين سوگند مي فرمايد: “و قسم به شاهد و مشهود” در اينكه منظور از شاهد و مشهود چيست؟تفسيرهاي بسيار فراواني ذكر كرده اند كه بالغ برسي تفسير مي شود، و مهمترين آنها تفسيرهاي زير است:
1- «شاهد» شخص پيغمبر(ص) است . چنانكه قرآن مي گويد:“يا اَيُّها النَبي اِنّا ارسلناكَ شاهِداً و مُبَشِّراً وَنَذيراً : اي پيغمبر ما تو را شاهد و بشارت دهنده و بيم دهنده فرستاديم0 (احزاب/45) و «مشهود» همان روز قيامت است، چنانكه قرآن مي فرمايد: ذلِكَ يَوم مجموع لَه الناش وَ ذلك يوم مشهود: روز قيامت روزي است كه همه مردم در آن جمع مي شوند و روزي است كاملاً مشهود و آشكار. (هود/103).
2- شاهد گـواهان عمل انـسانند، مـانند اعضـاي پـيكر او چنـانكه در آية 24 سوره نـور مي خوانيم: «يوم تشهد عليهم السنتهم و ايديهم و ارجلهم بما كانوا يعملون: روزي كه زبانها و دستها و پاهايشان به اعمالي كه انجام داده اند گواهي مي دهد و مشهود انسانها و اعمال آنها هستند.
