بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر زمانهاي مختلف برگزدایی(20، 40، 60،80و 100 روز پس از کاشت) و نیز شدت آن(0، 30، 66 و 100 درصد) روي رقم تري وي کراس 647 آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهاي کامـل تـصادفی بـا 3 تکـرار در مزرعـه پژوهـشی دانـشکده کشاورزي دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1384 انجام گرفت.کرتهاي اصلی شامل زمانهاي برگزدایی و کرتهـاي فرعـی شـامل شـدتهاي برگزدایی بود. براي این منظور در فواصل زمانی مذکور مقدار برگ در حد 33 درصد، 66 درصد و 100 درصد از تمام برگهاي بوته هاي یک کرت قطع شد و در پایان آزمایش صفات مختلف مورفولوژیک و فیزیولوژیک از قبیل تعداد برگ در بوته، وزن خشک کل و اجزاي گیـاهی، عملکرد و اجزاي آن و نیز شاخص برداشت مورد ارزیابی قرار گرفت. به طور کلی نتایج نشان داد کـه برگزدایـی در مراحـل اولیـه 20) و 40
روز) و آخر رشد 100) روز) تأثیري بر اکثر صفات مورد بررسی نداشت ولی در مراحل میانی دوره رشد، این صفات را تحت تـأثیر قـرار داد و باعث کاهش آنها شد. شدت برگزدایی نیز تا حد 66 درصد تأثیري بر این صفات نداشت ولی در سطح 100 درصد آنها را کـاهش داد. بـدین ترتیب به نظر می رسد با قطع کمی بیش از 50 درصد برگ، گیاه بتواند خود را ترمیم نماید ولی در 100 درصد امکان تـرمیم کامـل وجـود نداشته است. از نظر زمانی نیز اعمال تیمار برگزدایی در 20 و 40 روز پس از کاشت تأثیر سویی بر رشد و نمو گیاه نداشت زیـرا بـراي گیـاه امکان ترمیم وجود داشته است ولی در 60 و 80 روز چنین امکانی بدست نیاورده است و در مراحل انتهایی رشـد 100) روز پـس از کاشـت)
چون گیاه رشد خود را کامل کرده است ، برگزدایی تأثیر سویی بر خصوصیات رشد و نموي آن نداشته است.
واژههاي کلیدي: ذرت، زمانهاي برگزدایی، شدتهاي برگزدایی، عملکرد.
مقدمه
تنشهاي محیطی مهمترین عوامل کاهش دهنـده عملکـرد محصولات زراعی مـیباشـند(.(2 ایـن تنـشها کـه عمـدتاً بـه صورت غیر زنده و یا زنده هستند، معمولاً ناشـی از خـشکی، شوري، دما، آفات ، بیماریها و علفهاي هرز مـیباشـند، ولـی برخی از انواع تنش که ناشی از عوامل اقلیمی نظیر تگرگ و یا برگزدایی ناشی از حمله آفـات و یـا چـراي دام مـیباشـد، کمتر مورد توجه واقع شده است. به عبارت دیگر مطالعه اثـر عواملی چون تگرگ که باعث کـاهش سـطح بـرگ در اثـر برگزدایی میشود در ایـران کمتـر مـورد مطالعـه واقـع شـده اســت. امــروزه ایــن موضــوع بــه علــت بیمــه شــدن برخــی
محصولات کشاورزي و نیاز به ارزیـابی چنـین خـسارتهایی بیشتر مورد توجه واقع شده اسـت. البتـه در منـابع علمـی بـین المللی مطالعات متعددي در این رابطه از طریـق شـبیه سـازي انجام گرفته است 5)، 6، 7و.(8
برگزدایی از طریق کاهش فتوسنتز به صورت غیر مستقیم باعــث کــاهش عملکــرد شــده ودر مــواردي کــه عملکــرد اقتصادي، انـدامهاي هـوایی گیـاه باشـد مـستقیماً عملکـرد را تحــت تــأثیر قــرار مــیدهــد. بــه طــور کلــی برگزدایــی کلیــه فرایندهاي رشد و نمو و در نتیجه انـدامهاي هـوایی را تحـت تأثیر قرار میدهد. در مطالعات متعددي مـشاهده شـده اسـت که ارتفاع گیاه، شاخص سطح برگ، جذب نـور و فتوسـنتز،
.1 به ترتیب دانشجوي کارشناسی ارشد و اعضاي هیأت علمی گروه زراعت دانشکده کشاورزي، دانشگاه فردوسی مشهد.
وزن خشک انـدامهاي هـوایی، عملکـرد و اجـزاي عملکـرد 5 برگی بوده است. موریوندو و همکاران (19) در یافتند کـه
تحت تأثیر سـوء برگزدایـی قـرار گرفتـه انـد(11،8، 17، 19، حذف چهار برگ بـالایی، میـانی، پـایینی و حـذف کـل 12
23و .(25 برگ ذرت در مرحله کاکل دهـی بـه ترتیـب سـبب کـاهش
بورد و همکاران((7 و بورد((6 در مطالعه اثر برگزدایـی 38، 58، 17 و 99 درصدي عملکرد شد.
روي سویا دریافتند که با حذف یک سـوم بـرگ در مرحلـه هیسک و همکاران (13) بـا مطالعـه بـر روي هیبریـدهاي
میانی پر شدن دانه شاخص سـطح بـرگ 41 درصـد کـاهش روز کوتاه و روز بلنـد ذرت دریافتنـد کـه 50 و 100 درصـد
پیدا کرد . در همین آزمایش با حذف دو سـوم سـطح بـرگ برگزدایی در مرحله 13 برگی به ترتیب باعث کـاهش 3/5 و
این شاخص به میزان 56 درصد کاهش یافت. 28/3 درصــدي عملکــرد دانــه در هیبریــدهاي روزکوتــاه و
آگارربــا و همکــاران (10) بیــان داشــتند کــه برگزدایــی کاهش 0/1 و30/8 درصدي عملکرد در هیبریدهاي روزبلند
ذرت در 20 روز بعــد از کاکــل دهــی ســرعت تجمــع مــاده شد. هانوي (12) در بررسی اثـر دو سـطح 50 و 100 درصـد
خشک دانه را کاهش داد. بارنت و پیرس (5) اظهـار داشـتند برگزدایی بر روي هیبریدهاي زودرس، میان رس و دیـررس
که در ذرت برگزدایی بعد از کاکـل دهـی کربوهیـدراتهاي ذرت در مراحــل 12 برگــی، ظهــور تاســل و کاکــل دهــی
غیـــر ســـاختمانی را کـــاهش داده و در نتیجـــه اســـتفاده از مشاهده کرد که در هیبریدهاي زودرس بعـد از حـذف 100
کربوهیدراتهاي ساقه براي پر شدن دانه افزایش یافته و باعث درصد برگ در مرحله کاکل دهی میزان مـواد بـرگ نـسبت
افزایش عملکرد شد. ترانپیرز (24) بیان داشت که برگزدایـی به هیبریدهاي دیررس و میانرس کمتر بود. بر اساس میـانگین
در مرحله خمیري دانه از طریق کاهش تنفس باعث افـزایش ارقام به طور کلـی در 50 درصـد برگزدایـی در ایـن مراحـل
کارایی مصرف آب شد. عملکرد دانه به ترتیب 85، 75 و 80 درصد کاهش و در 100
در برخی آزمایشها مشاهده شده است که افزایش شـدت درصد برگزدایـی 70، 2 و 31 درصـد تقلیـل یافـت. بـه نظـر
برگزدایــی در ذرت((13، ســورگوم((22 و ســویا (8) باعــث میرسد برگزدایی در مرحله ظهور تاسل بیـشترین کـاهش را
کاهش عملکرد شد. امام و ثقه الاسـلام (1)گـزارش کردنـد در عملکرد دانه نسبت بـه مراحـل بعـد و قبـل از آن خواهـد
که افـزایش برگزدایـی در ذرت از طریـق کـاهش وزن دانـه داشت.
باعث کاهش عملکرد شد. تولنار و دینارد (23) دریافتند کـه هانوي (12) دریافت که، رشد مجـدد برگهـاي ذرت در
برگزدایی در مراحـل 7 و 14 برگـی و قبـل از گـرده افـشانی 50 درصد برگزدایی در مرحله 12 روز بعد از کاکـل دهـی ،
ذرت باعث کاهش 90 درصدي وزن دانـه شـد. واسـیلاس و 58 درصد بود و در مراحل 10 برگی و ظهور تاسل 69 و 84
سیف (25) مشاهده کردند که در شدتهاي 50 و 100 درصد درصد بود. در 100 درصـد برگزدایـی در مرحلـه 10 برگـی
برگزدایی در مرحله گرده افشانی عملکرد دانه به ترتیب 4/6 رشــد مجــدد بــه مراتــب بیــشتر از 100 درصــد برگزدایــی در
و52 درصد کاهش یافت و تعداد دانه در بلال 6 و 42 درصد مرحله ظهور تاسل بود، در واقع با برگزدایی در مرحله ظهور
کاهش یافت. بالدریج (4) با شـبیه سـازي خـسارت تگـرگ تاسل ، رشد مجدد برگها صفر بود.
روي عملکرد علوفه و دانه ذرت مشاهده کرد که برگزدایـی این تحقیـق بـا هـدف شـبیه سـازي برگزدایـی و بررسـی
در مرحله 7 ، 11 برگی و شـیري عملکـرد دانـه را نـسبت بـه اثرات آن بر روي عملکرد و اجزاي عملکرد ذرت اجرا شد.
علوفه بیشتر کاهش داد. مواد و روشها
