بخشی از مقاله
چکیده
از پوتی ویروسهاي غلات در ایران دو ویروس موزائیک کوتولگی ذرت - Maize dwarf mosaic virus,MDMV - در شمال ایران و موزائیک ایرانی قیاق - Iranian Johnson grass mosaic virus, IJMV - در اکثر مناطق کشور از مهمترین ویروسهاي ذرت محسوب میشوند. به منظور ردیابی دو ویروس از مزارع ذرت شهرستان گرگان، در تابستان و پائیز سال 1389نمونه برداري انجام شد. در آزمون الیزاي غیرمستقیم مشخص شد که همه مناطق مورد بررسی - تقی آباد، حکیم آباد، توسکستان، اصفهان کلاته، جاده یساقی، روستاي آلوفن، روستاي کلو، پیچک محله - داراي ویروس IJMV و مناطق حکیمآباد - قیاق - و عباسآباد - ذرت و قیاق - داراي ویروس MDMV هستند.
مقدمه
جنس پوتیویروس از خانواده Potyviridae ، بزرگترین و مهمترین گروه ویروسهاي گیاهی است - . - 11 در ایران نیز دو پوتی ویروس موزائیک ایرانی قیاق - Iranian Johnson grass mosaic virus, IJMV - و موزائیک کوتولگی ذرت - Maize - dwarf mosaic virus,MDMV از ویروسهاي مهم ذرت هستند . - 8 - ویروس موزائیک ایرانی قیاق اولینبار در سال 1361 توسط ایزدپناه در قیاق از شیراز گزارش شد - . - 3 در مطالعات بعدي مشخص شد که این ویروس گسترش وسیعی در ایران دارد و بومی ایران میباشد . - 5 -
ویروس موزائیک کوتولگی ذرت نیز براي اولین بار در سال 1963 از ایالت اوهایو گزارش شد . - 4 - این ویروس در اکثر مناطق کشت ذرت در تمام قارهها گسترش دارد . - 1 - در ایران نیز در بررسی هاي سالهاي 1370 تا 1377 از ذرت کاریهاي استان مازندران مشخص شد که غیر از IJMV یک ویروس رشته اي دیگر در ذرت وجود دارد. مطالعات سرولوژیکی نشان داد که این ویروس شبیه MDMV است و با IJMV رابطه دورتري دارد . - 9 - معصومی و همکاران این ویروس را از استانهاي مازندران، گلستان و اصفهان گزارش کردهاند . - 7 -
MDMV قادر به آلوده سازي ارقام سورگوم ، ذرت، رشدي - - Eleusine compress، ارزن مرواریدي - Pennisetum - glaucum و قیاق هست و با IJMV بدلیل عدم آلوده کردن ارزن مرواریدي متمایز میشود. همچنین این ویروس توسط شته هاي Rhopalosiphum maidis، R. padi و Schizaphis graminum به سورگوم منتقل می شود و از این نظر از IJMV قابل تفکیک نیست . - 12 - هر دو ویروس در گیاه میزبان علائم موزائیک در برگها و کوتولگی را ایجاد میکنند . - 8 - دو ویروس ذکر شده از پوتیویروسهاي مهم در گیاه ذرت هستند. IJMV در اکثر مناطق کشور گسترده است و MDMV نیز تنها از شمال ایران - مازندران و گلستان - و اصفهان گزارش شده است که از ویروسهاي مهم در شمال ایران میباشد. براي بررسی مناطق کشت ذرت آلوده به دو ویروس درشهرستان گرگان و همچنین رابطه دو ویروس این مطالعه صورت گرفت.
مواد وروشها
نمونههاي گیاهی ذرت و قیاق که با علائم موزائیک از مزارع ذرت منطقه گرگان در ماههاي شهریور، مهر و آبان در سال زراعی 1389-90 جمعآوري شدند. نمونهها براي تشخیص نوع ویروس با آزمون الیزاي غیرمستقیم و با آنتی سرمهايIJMV و MDMV-Ir ارزیابی شدند.چون هر دو ویروس با آنتیسرمهاي خودي قابل تشخیص بودند از آزمون الیزا استفاده شد. مناطق نمونهبرداري، میزبان و آلودگی مناطق به هرکدام از ویروسها در جدول 1 نشان داده شده است. در برخی ازمناطق آلودگی مشترك به هر دو ویروس مشاهده شد که براي بررسی این موضوع آزمایشی طراحی شد که داراي تیمارهاي زیر با 50 تکرار بوته سورگوم بودند:
1. ابتدا تلقیح MDMV به سورگوم و سپس تلقیح IJMV بعد از بروز علائم موزائیک MDMV
2. ابتدا تلقیح IJMV به سورگوم و سپس تلقیح MDMV بعد از بروز علائم موزائیک IJMV
3. تلقیح توام دو ویروس با غلظت مساوي
4. تلقیح MDMV - شاهد -
5. تلقیح IJMV - شاهد -
در تیمار تلقیح توام دو ویروس، پس از خالص سازي ویروسها، غلظت مساوي از هر دو ویروس تهیه و به سورگوم تلقیح شدند، همچنین تمام تلقیح هاي تیمارها بصورت مکانیکی انجام شدند. دو هفته بعد از آخرین تلقیح ویروس، نمونهبرداري شده و نمونهها با آزمون الیزاي غیرمستقیم بررسی شدند.
نتیجه وبحث
براساس این بررسی ویروس IJMV بعنوان ویروس شایع در مزارع کشت ذرت منطقه گرگان شناخته شد. این ویروس در همه مناطق مورد بررسی - تقی آباد، حکیم آباد، توسکستان، اصفهان کلاته، جاده یساقی، روستاي آلوفن، روستاي کلو، پیچک محله - وجود داشت. ویروس MDMV نیز تنها در مناطق حکیمآباد - قیاق - و عباسآباد - ذرت و قیاق - ردیابی شد. همچنین نمونههاي ذرت از مناطق تقیآباد و حکیمآباد داراي آلودگی مشترك به هر دو ویروس بودند.
در بررسی رابطه دو ویروس در تیمارهاي آزمایشی مشخص شد، ویروسی که اول که به گیاه تلقیح میشود از تکثیر ویروس دوم جلوگیري نمیکند و در آلودگی توام نیز هر دو ویروس باهم تکثیر مییابند. براساس این نتایج میتوان گفت که دو ویروس تاثیري در تکثیر هم ندارند همزمان با هم تکثیر مییابند. طبق نظریه - 1981 - Harrison ویروس هاي گیاهی به دو گروه سازگار با گیاهان زراعی - cultivated plant-adapted viruses, CULPAD virses - و گیاهان سازگار با علف هاي هرز - wild plant-adapted viruses, WILPAD viruses - تقسیم می شوند.
ویروسهاي گیاهی گروه CULPAD viruses داراي دامنه میزبانی محدودتري از گیاهان زراعی بوده و شامل جنس هاي Potexvirus ، Tobamovirusو Illarvirus هستند.گروه WILPAD viruses نیز سازگار با گیاهان علف هرز هستند ولی در صورت وجود گیاه زراعی، آن را نیز آلوده می کند مثل جنس هاي Cucumoviruse ، Potyvirus ، Tymovirus و Rhabdovirus هاي گیاهی. قیاق میزبان اصلی پوتی ویروس هاي - 6 - IJMV و - 10 - MDMV است ولی هر دو ویروس از گیاه زراعی ذرت نیز گزارش شده اند، بر این اساس جز گیاهان WILPAD viruses محسوب می شوند. همچنین این گروه با گسترش کشت گیاهان زراعی میزبان، با آن سازگار شده و گسترش وسیع پیدا خواهند کرد.
