بخشی از مقاله
چکیده:
آلاینده های هوا علاوه بر آثار سوء زیست محیطی می توانند بر سلامتی افراد تأثیر منفی بگذارند، لذا تعیین غلظت آلاینده های هوا و تأثیر آن بر سلامت یک امر ضروری است. در این مطالعه با توجه به اهمیت آلاینده های خروجی از دودکشهای پالایشگاه نفت شهید تند گویان تهران، غلظت آلاینده های شاخص خروجی از دودکشها با استفاده از روش مدلسازی گوسین در بخشهایی از پالایشگاه که در پایین دست باد قرار داشتند و بیشترین تمرکز کاری در آنجا وجود داشت تعیین گردید و با استفاده از این داده ها و با توجه به مدت مواجهه با آلاینده ها ریسک بهداشتی مواجهه با آلاینده های شاخص خروجی از دودکشهای پالایشگاه که شامل آلاینده های SOR2 , RNOR2R, CO و COR2R
بود محاسبه گردید. نتایج این مطالعه نشان داد در پایین دست جریان باد ارتفاع دودکش و میزان فاصله افقی از دودکشها تأثیر قابل توجهی بر میزان غلظت آلاینده دارد ولی با این حال بر ریسک بهداشتی ناشی از مواجهه با آلاینده های مذکور تأثیر گذار نبوده است.
کلمات کلیدی:
آلودگی هوا ، پالایشگاه ، ریسک بهداشتی ، مدل گوسین
مقدمه:
آلودگی هوا عبارت است از حضور یک یا چند آلاینده در اتمسفر با کمیت و زمان ماندی که برای زندگی انسان و سایر موجودات زنده خطرناک باشد(متین، .(1389 آلاینده های هوا از منابع مختلف طبیعی و مصنوعی وارد اتمسفر می گردند . منابع مصنوعی شامل وسایل نقلیه، صنایع، منابع خانگی و تجاری و کشاورزی می باشند که سهم هر کدام در آلوده کردن هوا در جدول شماره یک نشان داده شده است . با توجه به سهم صنایع در تولید آلاینده های هوا؛ پالایشگاه ها به عنوان یک بخش مهم وکلیدی از صنایع می توانند سهم قابل توجهی از تولید آلاینده ها را به خود اختصاص دهند(.(Wright, 2003 بر اساس نتایج محاسبه میزان گازهای گلخانه ای در سال2003 در ایران صنایع نفت معادل 67107497 تن دی اکسید کربن تولید کرده اند که سهم پالایشگاه ها معادل 12964690 تن دی اکسید کربن در سال بوده، به طور کلی پالایشگاه ها %19 از کل گازهای گلخانه ای صنایع نفت را تولید می کنند. باید این موضوع را نیز در نظر گرفت که شرایط آب و هوا ، وضعیت تابش خورشید و شرایط توپوگرافیک منطقه بر روی غلظت آلاینده ها موثر خواهد بود(.(Ceers, 2003
۱
جدول شماره :(1) سهم منابع آلوده کننده هوا در سال 2003
منابع آلاینده COR2 SOR2 NOR2
خانگی 8,7 11,7 30
صنعتی 10,5 29,9 15,1
حمل ونقل 64,3 29,3 17,5
کشاورزی 5,3 5,8 3
مراکز تولید نیرو 11,2 22,6 24,4
(Ceers, 2003)
اثر مضر آلودگی های هوا بر سلامت انسان، حیوانات ،گیاهان و همچنین تخریب مواد و آثار فرهنگی موضوع بررسی و مطالعات زیادی بوده است. مونواکسید کربن برقلب و عروق ، رفتارهای عصبی، جنین و... تاثیر می گذارد. هیپوکسی که در اثر منواکسید کربن ایجاد می شود به نارسایی در اعمال حسی و اندام هایی چون مغز ، قلب، دیواره داخلی رگ های خونی و پلاکت ها می انجامد(.(Triangle, 2011
از بین هفت اکسید مختلف نیتروژن، مونواکسید ودی اکسید نیتروژن از نظر سلامتی انسان و NR2RO بعنوان گاز گلخانه ای در گرمایش زمین محسوب می شوند. اثرات سوء بهداشتی نیتروژن بر انسان عبارتست از: افزایش مت هموگلوبین، بازدارندگی فعالیت آنزیم ها، اثر برمجاری تنفسی و تاثیرات پاتولوژیک را می توان بر شمرد.
دی اکسید گوگرد بطور عمده از مصرف سوخت های فسیلی وارد جو می شود و در بسیاری از شهر های بزرگ مهمترین منبع آلاینده ب ه حساب می آیدک ه باعث اثر بر روی سیستم قلبی عروقی و نارسایی های تنفسی میگردد.(غیاث الدین، (1385
میزان مرگ و میر سالیانه شهروندان در اثر آلودگی هوا در سال 1390 در تهران به تفکیک آلاینده به صورت زیر بوده است: ذرات معلق 2658 نفر، منوکسید کربن15 نفر، ازون 72 نفر و دی اکسید گوگرد 896 نفر است. سازمان جهانی بهداشت دو درصد از کل مرگ ومیرهای ناشی از عوارض قلبی در شهرهای آلوده را مستقیم و غیرمستقیم مربوط به آلایندههای هوا می داند(غیاث الدین، .(1385 با توجه به اهمیت نیروی انسانی ، حفاظت و صیانت از سلامت کارکنان امری ضروری است و برای نیل به حفظ سلامت افراد، ریسک مواجهه با آلاینده ها باید مورد ارزیابی قرار گیرد. ارزیابی ریسک یکی از ارکان اصلی سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت ومحیط زیست می باشد که هدف آن شناسایی ، ارزیابی و کنترل عوامل مخاطره آمیزی است که سلامت و ایمنی کارکنان را در صنعت تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به تعداد زیاد خروجی های پالایشگاه و نوع سوخت مصرفی آنها و همچنین زیاد بودن تعداد افراد در معرض تصمیم گرفته شد در این مطالعه ریسک بهداشتی مواجهه با آلاینده های خروجی از دودکش های پالایشگاه نفت تهران بررسی شود تا میزان تأثیر آلاینده ها در تهدید سلامتی کارکنان پالایشگاه مورد ارزیابی قرار گیرد.۲
مواد و روش ها:
شرکت پالایش نفت شهید تندگویان تهران در 15 کیلومتری جنوب تهران واقع گردیده است و مشتمل بر دو پالایشگاه جنوبی و شمالی است. نتایج اندازه گیری غلظت آلاینده ها در محل خروجی دودکش ها که شامل دمای گاز خروجی و غلظت آلاینده ها بود از واحد محیط زیست پالایشگاه و اطلاعات مربوط به ارتفاع و قطردودکش از اطلاعات موجود در واحد نقشه برداری پالایشگاه بدست آمد. اطلاعات مربوط به میزان سرعت باد ، جهت وزش باد، دمای هوا و ... که جهت مدل کردن انتشار آلاینده استفاده می شود از اطلاعات هواشناسی فرودگاه مهرآباد تهران برداشت شد. متوسط ارتفاع ناحیه ی تنفسی افراد را 1/5 متر و تعداد افراد و مقدار حضور آنها در محوطه های مورد نظر که خارج از اتاق کنترل بودند؛ با توجه به چارت سازمانی و مصاحبه با سرپرستان واحدها بدست آمد.
غلظت و نحوه پراکنش آلاینده ها با استفاده از مدل پخش منابع نقطه ای گوسین مطابق با معادله شماره 1 محاسبه شد و برای محاسبه ارتفاع مؤثر دودکش ها که بعد از این ارتفاع دود حرکت صعودی خود را از دست می دهد از معادله شماره 2 استفاده شد. در مدل گوسین فرض بر آن است که آلودگی از منبع نقطه ای رها شده و در جهت جریان باد، به سوی پایین دست منبع پیش می رود. آلودگی منتشره ضمن حرکت، توسعه یافته و حجم آن افزایش می یابد .(Passquil, 1976) هوای اطراف با ورود به این حجم ، غلظت آلاینده ها را کاهش می دهد. با خروج مقدار بیشتری دود از دودکش ، انتشار مداوم آلودگی شکل می گیرد. مدل گوسی این امکان را فراهم می کند که غلظت آلودگی هوا در چنین انتشاری در پایین دست منبع آلودگی درجهت باد غالب محاسبه گردد .(Azari, 2007)
معادله (2 معادله منبع نقطه ای
:C غلظت آلاینده (mg/mP3P)، معادله 1
:Q غلظت آلاینده خروجی از دودکش (g/s) :u سرعت باد در ارتفاع دودکش((m/s
:Sigma-y تابعی از X که از شکل 18-3 بدست می آید((m :Sigma-z تابعی از X که از شکل 19-3 بدست می آید((m :Z فاصله نقطه تخمین غلظت از سطح زمین (m)
:h ارتفاع مؤثر )(m)رابطه (2
معادله (2 ارتفاع مؤثر دودکش
ℎ = ∆ + ℎ
: ∆ اختلاف ارتفاع از دهانه دودکش تا از دست دادن سرعت عمودی دود و شروع حرکت افقی آن((m
