بخشی از مقاله
چکیده
یکی از روشهاي مدیریت زیست محیطی، استفاده از ارزیابی اثرات زیست محیطی می باشد. از جمله پروژه هاي مشمول قانون ارزیابی، پالایشگاه است. ارزیابی اثرات زیست محیطی A)عغ) بـه عنـوان ابـزاري بـراي کـاهش اثرات و پیامد فعالیت هاي مختلف بر محیط زیست، در جهت رسیدن به توسعه پایدار می باشد. ارزیابی اثـرات زیست محیطی(Aعغ) احداث و بهره برداري از پالایشگاه کاسپین در زمینی که با تالاب بین المللـی گمیشـان حدود 5 کیلومتر فاصله دارد را به روشهاي چک لیست ساده و ماتریس لئوپلد مورد بررسـی قـرار مـی دهـد.
پالایشگاه نفت کاسپین با ظرفیت پالایش 300 هزار بشکه نفت خام دریاي خزر در روز احداث خواهد شـد. بـا توجه به سهم 1.5 میلیون بشکه در روز ایران از نفت دریاي خزر و مصرف فـرآورده هـاي پالایشـگاهی توسـط استانهاي شمالی و شمال شرق کشور، هیات دولت تصمیم به احداث این پالایشگاه را در شـمال کشـور گرفتـه است. با توجه به موقعیت مکانی حاشیه رودخانه اترك از نظر محرومیت، دسترسی و امکان تامین زیر سـاختها، مناطق محروم شرقی استان گلستان براي احداث پالایشـگاه انتخـاب گردیـد. البتـه مکـان یـابی احـداث ایـن پالایشگاه به صورت مفصل و مبسوط توسط شرکت مهندسین مشاور صدر صنعت انجـام شـده و در نهایـت دو گزینه براي احداث پالایشگاه انتخاب شد. از دیدگاه ارزیابی زیست محیطی، احداث پالایشگاه نفت کاسپین در منطقه گمیشان با توجه به امتیازات منفی بالا و لزوم انجام هزینه هاي گزاف براي کاهش اثرات منفی و اجراي برنامه هاي مدیریت و پایش پر هزینه، نسبت به یک پالایشگاه نفت نرمال، توصیه نمی شود.
کلمات کلیدي
ارزیابی اثرات زیست محیطی، کاسپین، پالایشگاه، نفت، ماتریس لئوپولد، چک لیست ساده، گمیشان
مقدمه
یکی از روشهاي مدیریت زیست محیطی، استفاده از ارزیابی اثرات زیسـت محیطـی مـی باشـد. از جملـه پـروژه هـاي مشمول قانون ارزیابی، پالایشگاه است. ارزیابی اثرات زیست محیطی A)عغ) به عنوان ابزاري براي کاهش اثرات و پیامد فعالیت هاي مختلف بر محیط زیست، در جهت رسیدن به توسعه پایدار می باشد. با کمک این ابزار می توان آثـار مختلـف فعالیتهـاي انسان را بر محیط زیست در دو فاز ساختمانی و بهره بـرداري مـورد بررسـی قـرار داد، و در نهایـت بـا بکـارگیري راهکارهـاي مدیریتی مناسب به تقلیل این آثار بر محیط زیست پرداخت.
هر یک از این روشها مختلف و متعددي براي ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه ها وجود دارد که هر یک آنها با توجه به اطلاعات موجود در دسترس، بودجه، زمان و ... براساس قابلیت استفاده از آنها در یک پروژه، انتخاب میشوند.
در هر یک از این روشهاي تحلیل اثرات و ارزیابی اهداف مختلفی را مورد نظر قرار مـی دهنـد. در پـروژه فـوق از روش چک لیست ساده و ماتریس لئوپولد استفاده شده است.
روش کار
ارزیابی اثرات زیست محیطی
جهت ارزیابی زیست محیطی پالایشگاه کاسپین از روشهاي چک لیست و ماتریس ایرانی استفاده شده اسـت. در روش چک لیست ساده (کیفی) اهمیت اثرات سازگار و ناسازگار احتمالی فعالیت هاي پروژه در فازهاي ساخت و ساز و بهـره بـرداري بر پارامترهاي زیست محیطی شناسائی شده و پس از معیار گذاري نسبت به حذف عناصر زیست محیطی بی اثر و یا داراي اثر بسیار ناچیز اقدام شده است و ماحصل عملیات غربالگري، جهت ارزیابی در ماتریس ایرانی انتخاب و به مرحله بعد جهت امتیاز دهی (کمی) انتقال داده می شوند.
-ارزیابی به روش چک لیست
اثرات ناشی از پروژه احداث پالایشگاه کاسپین بر حسب نوع و اهمیت، در رابطه با عوامل محیطی بصورت نشانه گذاري در یک جدول طبقه بندي شده، و در نهایت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
-دوران ساخت و ساز
با توجه به چک لیست ارائه شده در گزارش، کلیه فعالیت هاي دوران ساخت و ساز بر پارامترهاي زیست محیطی بویژه در محیط فیزیکی و بیولوژیک داراي اثرات ناسازگار و با قطعیت می باشند؛ ولیکن عمده این اثرات منفی، کوتاه مدت با قابلیت برگشت پذیري ارزیابی شده اند که با پایان یافتن عملیات ساخت و ساز و برچیده شـدن تجهیـزات و کمـپ هـاي موقـت ایـن دوران خاتمه می یابد و در دوران بهره برداري با تاثیرات متفاوت وارد خواهد شد. در محیط اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی نیـز ماهیت اثرات، عمدتا سازگار و کوتاه مدت می باشند که قابلیت ایجاد تغییرات مثبت در ساختار منطقه را خواهد داشت.
-دوران بهره برداري
در دوران بهره برداري در صورت عدم بکارگیري سیستم هاي کنترلی نیز عمده تـاثیرات طـرح بـر پارامترهـاي زیسـت محیطی ناسازگار و بلند مدت ارزیابی شده اند؛ بطوریکه اثرات منفی برگشت ناپذیر می باشند ولیکن تاثیرات طـرح بـر محـیط اجتماعی، اقتصادي از ماهیت سازگار برخوردار است.
