بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: سرطان کولورکتال یکی از مهم ترین سرطان ها در سراسر جهان است.اما اطلاعات پیرامون این سرطان در ایـران محـدود مـیباشد. این مطالعه با هدف تحقیق پیرامون خصوصیات اپیدمیولوژیک سرطان کولورکتـال در ایـران، بـا اسـتفاده از داده هـاي 6 سـاله مرکـز ثبـت سرطان، طرح ریزي و اجرا شده است.
مواد و روش کار: این مطالعه توصیفی–تحلیلی در فاصله سالهاي1379-1386بر اساس پرونده1138بیمار مبتلا به سـرطان کولورکتـال درمرکز ثبت سرطان مرکز تحقیقات بیماریهاي گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شد. اطلاعات پرونده ها از طریق مصاحبه و استفاده از گزارشات پـاتولوژي جمـع آوري و در فـرم هـاي مخـصوص ثبـت سـرطان ثبـت شـده بـود. تحلیـل داده هـا بـا نـرم افـزار SPSS و آزمون هاي آماري ANOVA، t-test و Chi-square انجام شد.
یافته ها: از میان1138بیمار مبتلا،696نفر مرد بودند.حدود43درصد از بیماران در زمان تشخیص بیماري در گروه سـنی زیـر50سـال قـرارداشتند. تفاوت معنی داري میان دو جنس از نظر سن تشخیص بیماري مشاهده نشد.در 400 نفر (%35/1) از بیماران سابقه فـامیلی ابـتلا بـه سـرطان گزارش گردید. شایع ترین نوع هیستولوژیک تومور، آدنوکارسینوما بود. در بیشتر موارد (%39/1) درجه تمایز یافتگی تومور خوب گزارش شده بود و اختلاف معنی داري نیز بین دو جنس وجود نداشت.
نتیجه گیري: با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه احتمال این که عوامل ژنتیکی در ابتلا به سرطان کولورکتال در ایران نقش مهمتري راایفا کنند قوت می گیرد، لذا انجام مطالعات بیشتر در این زمینه ضروري بنظر می رسد. (مجله طبیب شرق، دوره9، شماره3، پائیز86، ص
209 تا (216
کلیدواژه ها:سرطان کولورکتال، مطالعه اپیدمیولوژیک، ایران
مقدمه
امروزه در کشورهایی که از شیوة زندگی غربی پیروي می کنند در حدود نیمی از مرگ ها به دلیل بیماري هاي قلبی عروقی و در حدود یک چهارم مرگ ها نیز به دلیل سرطان رخ می دهد. در دنیاي امروز سرطان به عنوان یک مشکل مهم بهداشت عمومی و دولتها را تحت تأثیر خود قرار داده است.((1
سرطان کولورکتال یکی از مهمترین سرطانها و دومین علت مرگ ناشی از سرطان در ایالت متحدة آمریکاست.(3،(2 همه ساله نزدیک به یک میلیون مورد جدید سرطان کولورکتال در سراسر جهان شناسایی می شود و نزدیک به نیم میلیون نفر به علت این بیماري می میرند. گزارشات اخیر نشان می دهد سرطان کولورکتال به عنوان شایع ترین سـرطان در افــراد بالاي 75 سال
در آمریکا شناخته شده است.((3
خصوصیات اپیدمیولوژیک این سرطان در نقاط مختلف دنیا متفاوت است.((5 در حالیکه میزان بروز سالیانه این سرطان در شمال آمریکا و اروپا در حدود 30-50 مورد در صد هزار نفر گزارش می شود، این میزان در کشورهاي خاورمیانه بین 3 تا 7
مورد در صد هزار برآورد می شود.(7،(6 در کشورهاي اروپایی تنها 2-8درصد از کل سرطانهاي کولورکتال در افراد جوان زیر
40 سال رخ می دهد.((7-11 در حالی که مطالعات مختلف نشان می دهد که در کشورهاي خاورمیانه 15-35 درصد از مبتلایان به این بیماري را افراد کمتر از 40 سال تشکیل می دهند.((12-14بر طبق گزارش سالانه ادارة سرطان وابسته به مرکز مدیریت
بیماریها، سرطان کولورکتال سومین سرطان شایع در زنان و پنجمین سرطان در مردان می باشد((15 و میزان بروز این سرطان در طی 25 سال اخیر در کشور ما افزایش یافته است.((16 از آنجایی که اطلاعات پیرامون خصوصیات اپیدمیولوژیک این سرطان در کشور بسیار محدود است، این مطالعه با هدف تحقیق پیرامون خصوصیات اپیدمیولوژیک سرطان کولورکتال در ایران، با استفاده از داده هاي 6 ساله ثبت سرطان، طرح ریزي و اجرا شد.
روش کار
این بررسی یک مطالعه توصیفی – تحلیلی است که در فاصله سالهاي 1379 تا 1386 بر اساس پرونده 1138 بیمار مبتلا به سرطان کولورکتال، ثبت شده در مرکز ثبت سرطان مرکز تحقیقات بیماریهاي گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شد. افراد تحت مطالعه بیمارانی بودند که گزارش پاتولوژي آنها در بیمارستانهاي تهران و یا شهرستانها که بطور فعال با این مرکز همکاري داشته اند موجود بوده است. داده هاي این مطالعه با استفاده از فرم هاي ثبت سرطان این مرکز جمع آوري شد. اطلاعات دموگرافیک (جنس، سن، میزان تحصیلات، وضعیت شغلی)، سابقه فامیلی ابتلا به سرطان و اطلاعات تشخیصی (علائم بیماري در زمان تشخیص، متاستاز تومور، درجه تمایز یافتگی تومور) از جمله متغیرهایی بودند که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. این اطلاعات از طریق مصاحبه توسط پزشک عمومی آموزش دیده و استفاده از گزارشات پاتولوژي جمع آوري و در فرم هاي ثبت سرطان، ثبت شده بود. به هنگام تکمیل فرم هاي ثبت سرطان، اجازة استفاده از اطلاعات در طرح هاي تحقیقاتی از بیماران اخذ گردیده و اطمینان کافی جهت محرمانه بودن اطلاعات به بیماران داده شده است. تحلیل داده ها با استفاده از روش هاي توصیفی و تک متغیره (chi-square, t-test, ANOVA) انجام شد.
کلیه محاسبات با نرم افزار آماري SPSS و با در نظر گرفتن سطح معنی داري 0/05 صورت پذیرفت.شایان ذکر است که در
این مطالعه، به دلیل اینکه برخی از بیماران تمایل به پاسخگویی به پاره اي از سؤالات را نداشته اند و یا به دلیل نواقصی که در گزارشات پاتولوژي وجود داشته است، اطلاعات در مورد همه بیماران کامل نبود و در تجزیه و تحلیل داده ها با مسئله داده هاي گمشده مواجه بودیم.
یافته ها
از 1138 بیمار، 696 مورد مرد با میانگین سنی 54/29-14/52
سال و 442 نفر زن با میانگین سنی 53/88-35/55 سال بودند.
اختلاف معنی داري میان دو جنس از نظر سن ابتلا به بیماري مشاهده نشد 1021 .(P>0/05) نفر (%89/7) متأهل و 548 نفر
(%58/5)داراي سواد ابتدایی و یا بی سواد بودند. (جدول شماره
(1 از میان 1138 بیمار تحت مطالعه، 400 بیمار (%35/1) سابقه ابتلا به سرطان در اقوام درجه یک و دو خود را ذکر کرده بودند که از این تعداد 49 نفر (%4/3) سابقه فامیلی ابتلا به سرطان کولورکتال را داشتند. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان در مردان بیش از زنان مشاهده شد .(P=0/001) همچنین 99 نفر((%8/7 از بیماران سابقه مصرف الکل، 281 نفر (%24/7) سابقه مصرف دخانیات و 69 نفر (%6/1) سابقه مصرف مواد مخدر را عنوان نموده بودند.
جدول -1 خصوصیات دموگرافیک بیماران مبتلا به سرطان کولورکتال
متغیر زیرگروه هاي متغیر تعداد درصد
سن بیماري زیر 50 سال 488 42/9
(n=1138) بالاي 50 سال 650 57/1
جنس مرد 696 61/2
(n=1138) زن 442 38/8
وضعیت تأهل متأهل 1021 89/7
(n=1096) سایر* 75 10/3
سطح تحصیلات بی سواد 246 26/3
ابتدایی 302 32/2
(n=937) متوسطه 231 24/7
دانشگاهی 158 16/9
قومیت فارس 560 48/2
کرد 89 7/8
(n=1138) ترك 236 20/7
سایر 253 23/3
مجرد، بیوه، مطلقه
210
(poorly differentiated)
شایع ترین نوع هیستولوژیک تومور، آدنوکارسینوما (%85/2)
بود و ارتباط معنی داري میان دو جنس از نظر هیستولوژي تومور مشاهده نشد .(P>0/05) میانگین سن تشخیص بیماري در تومورهاي آدنوکارسینوما بالاتر از سایر انواع تومور بود
.(P=0/009) میانگین اندازة تومور 53/17-31/68 میلی متر گزارش گردید و اختلاف معنی داري نیز از نظر اندازة تومور بین دو جنس مشاهده گردید (P=0/032) ولی سن تشخیص بیماري با اندازة تومور در ارتباط نبود .(P>0/05) (جدول (2
جدول -2 توزیع متغیرهاي بالینی و آسیب شناختی در بیماران تحت مطالعه بر اساس سن و جنس
متغیرها
سابقه فامیلی ابتلا به ندارد
سرطان
(n=1073) دارد
adenocarcino
ma
نوع هیستولوژیکی تومور Mucin&
mucin
(n=1127) producing
ade.
Other type
Well diff.
درجه تمایزیافتگی تومور Moderately
(n=798) diff.
Poorly diff.
مرحله تومور اولیه
(n=971) پیشرفته
جنس P
مرد(%) زن(%)
440 239
(%41) (%22/3) 0/001
215 179
(%20) (%16/7)
535 337
(%47) (%30)
86 60 0/765
(%8) (%5)
69 40
(%6) (%4)
263 180
(%33) (%22/6)
180 105 0/587
(%22/6) (%13/2)
42 28
(%5/3) (%3/5)
269 169
(%27/7) (%17/4) 0/439
331 202
(%34/1) (%20/8)
سن
(%)50< >(%)50
288 391
(%26/8) (%36/4)
173 221
(%16/1) (%20/6)
369 503
(%33) (%45)
72 74
(%6) (%6/5)
41 68
(%4) (%5/5)
186 257
(%23/3) (%32/2)
122 163
(%15/3) (%20/4)
39 31
(%4/9) (%3/9)
166 272
(%17/1) (%28)
246 287
(%25/3) (%29/6)
P
0/655
0/149
0/095
0/006
در این مطالعه همچنین جایگاه آناتومیکی تومور نیز مورد بررسی قرار گرفت که بر اساس آن در 180 مورد (%16/1)
تومور در ناحیه پروگزیمال تا hepatic flexure، در 44 مورد
(%3/93) در ناحیه transverse، در 338 مورد ( (%30/2 در ناحیه Splenic flexure، در 295 مورد((%26/36 در ناحیه
Colon NOS و در 262 مـــورد دیـگــر (%23/41) در نـاحیه
Rectom قرار گرفته بود.در 39/1 درصد موارد تومور در زمان تشخیص بیماري از نظر درجه تمایز یافتگی در وضعیت خوب (well differentiated) قرار داشت و اختلاف معنی داري نیز میان دو جنس وجود نداشت .(P>0/05) سن تشخیص بیماري با تمایز یافتگی خوب تومور بالاتر از افراد با درجه
ضعیف تمایز یافتگی تومور
211
طبیب شرق، دوره 9، شماره 3، پائیز 86
گزارش گردید 539 .(P<0/01) بیمار (%47/4) در زمان تشخیص در مرحله پیشرفته بیماري قرار داشتند و 443 بیمار دیگر نیز در مراحل اولیه بیماري شناسایی شدند، مرحله تومور در مورد سایر بیماران نامشخص بوده است. مراحل پیشرفته بیماري در افراد بالاي 50 سال بیش از سایرین مشاهده شد
.(P=0/01) (جدول (2
شایع ترین علائم در بیماران در هنگام تشخیص بیماري به ترتیب عبارت بودند از : درد شکمی 650 مورد (%57/1)، خون در مدفوع 630 مورد (%55/4) و کاهش وزن 551 مورد (%48/4)
و ضعف 503 مورد .(%44/2) درمان جراحی نیز رایج ترین درمان به عنوان اولین گام درمانی در 880نفر((%77/3 از بیماران مورد استفاده قرار گرفته بود.
