بخشی از مقاله
چکیده
خشکسالی یکی از مهمترین بلایاي طبیعی میباشد که خسارات فراوانی را بر بخش کشاورزي و منابع آبی وارد میسازدگ به دلیل تاثیرات مخرب ناشی از خصوصیات خشکسالی، بخشهاي مختلف تولیدي، اقتصادي، اجتماعی و اکوسیستمها با آسیبهاي جدي مواجه میشوندگ هدر میان ویژگیهاي خشکسالی، سه ویژگی شدت، مدت و گسترش مکانی از اهمیت بیشتري برخوردار میباشندگ به منظور به حداقل رساندن مخاطرات وقوع خشکسالی واضح است که انتقال مدیریت بحران به مدیریت ریسک امري اجتنابناپذیراست و نظارت و ارزیابی خشکسالی از ضروریات استگ به منظور پایش و سنجش خشکسالی در هر منطقه و تجزیه و تحلیل آماري این پدیده لازم است از شاخصهایی استفاده گردده در این پژوهش شاخص استاندارد شده بارش با در نظر گرفتن مزایایی که در تحلیل همنطقهاي و ایجاد ارتباط زمانی بین رخدادهاي خشکسالی درنواحی مختلف یک پهنه دارد،هانتخاب شده است .
در این راستا از اطلاعات بارانسجی خچگ ایستگاه مربوط به استان فارس و استانهاي مجاور، در یک دوره آماري طنهساله استفاده گردیده پس از آمادهسازي اطلاعات، مقادیر شاخص استاندارد شده بارش در مقیاسهاي زمانی لا، چگ و عچ ماهه جهت تعیین شدت خشکسالی ماهانه تمامی ایستگاهها در سال زراعی ؤننگ محاسبه گردیدگهپس از تعیین شدتهاي خشکسالی، با استفاده از نرمافزارArcGIS9، پهنهبندي و تحلیل پراکندگی مکانی خشکسالی انجام گردیدگهنتایج این پژوهش نشان همیدهد که با طولانی شدن دوره خشکسالی و تداوم آن، دو مولفه شدت و گستره مکانی خشکسالی، افزایش مییابدگههمچنین نتایج حاکی از آن است که مناطقی از شمال شرق، قسمتهاي جنوب شرقی، جنوب و جنوب غربی استان فارس نسبت به مناطق دیگر از نظر آسیبپذیري نسبت به خشکسالی مستعدتر بودهه و بیشتر در معرض خشکسالی قرار دارندگهلذا مناطق مذکور در بخش کشاورزي و نظامهاي مبتنی بر کشت دیم که بقاي آن بستگی به میزان بارش دارد، آسیب پذیرتر میباشند.
کلمههاي کلیدي :خشکسالی، شاخص استاندارد شده بارش، سامانه اطلاعات جغرافیایی، استان فارس
مقدمه
خشکسالی به عنوان یکی از موضوعات مهم در مطالعه بلایاي طبیعی و تاثیرگذار در کشاورزي، مطرح میباشد که در چند دهه اخیر از دیدگاههاي مختلف مورد بررسی قرار گرفته استگهخشکسالی نیز مانند سیل، قحطی، امراض و آفات، توسعه اقتصادي جوامع را در کلیه سطوح به مخاطره میاندازد و به طور مستقیم جامعه را از طریق تغییرات در فراوانی یا قابلیت دسترسی به موادغذایی، پوشاك، منابع آب و ذخایر انرژي تحت تاثیر قرار میدهد و بر کلیه جنبههاي زندگی و بخشهاي مختلف جامعه به ویژه تغییر محیط طبیعی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم دارد کمی بارش و نوسانات شدید آن سبب عدم اطمینان جهت دریافت حداقل بارش مورد نیاز جهت مصارف کشاورزي، تامین جریانهاي سطحی و تغذیه آبهاي زیرزمینی و مصارف انسانی میشود.
تغییرات اقلیمی مانند کاهش بارندگی که به وقوع خشکسالی منجرهمیشود، بر منبع آبی تاثیر منفی گذاشته و به تبعهآن کشاورزي را تحت تاثیر قرار میدهد .بنابر نظریه پترسویتس هخؤؤگا، خشکسالی یک واژه بوم شناختیآ زراعی و اجتماعی استگهبراساس گزارش ناتسون وهمکارانچههمؤؤگا، خشکسالی به عنوان کمبود بارندگی نسبت به مقدار متعارف یا قابل انتظار در نظر گرفته شده است که وقتی زیاد به طول انجامد و از یک فصل فراتر رود، براي تامین نیازها کافی نیستگ خشکسالی باید به عنوان یک مشخصه اقلیمی قابل برگشت تلقی شودگهخشکسالی مطلق نبوده، بلکه نسبی می باشد لذا براي هر منطقه و هر گروه از موجودات زنده به طوره جداگانه تعریف می شود ویلهایت و گلانتزنههخمؤگا، در بررسی انواع خشکسالی، چهار دیدگاه را ارائه نمودند خشکسالی هواشناسیث خشکسالی از نظر هوا شناسی اساساً به انحراف بارش ازمیزان نرمال اطلاق میشود و به عنوان یکیه از نتایج اولیه خشکسالی ظاهر میشود چآ خشکسالی هیدرولوژیکیث خشکسالی هیدرولوژیکی همراه با پایین رفتن ذخایر آبهاي سطحی و زیر زمینی از حد مجاز اتفاق میافتد و بیان کننده میزان ذخیره آبهاي سطحی و زیرزمینی میباشد .
نآ خشکسالی کشاورزيثهدردیدگاه کشاورزي زمانی که رطوبت خاك از نیاز واقعی محصول کمتر باشد و محصولات کشاورزي در اثر آن آسیب ببینند، خشکسالی رخ داده استگهبنابراین کمبود در قابلیت دسترسی آب براي محصول و گیاه را خشکسالی کشاورزي در نظر میگیرند خشکسالی اقتصاديآاجتماعیثهاز این دیدگاه خشکسالی زمانی رخ می دهد که کمبود آب به منظور تامین نیازهاي حیاتی بشر، موجب نابهنجاريهاي اجتماعی و اقتصادي می شود و زندگی مردم را تحت تاثیر قرار دهد در میان ویژگیههاي خشکسالی، سه ویژگی شدت، مدت و گسترش مکانی از اهمیت بیشتري برخوردارههمی باشندگهمیزان استمرار خشکسالی دریک منطقه گویاي شدت خشکسالی در آن منطقه استگهزمان بر شدت خشکسالی تاثیر زیادي داردگهبه طوریکه طولانی شدن خشکسالی، میزان آن را شدیدتر می سازد و به مراتب درشدت بخشیدن به خشکسالی موثر خواهد بود همچنین خشکسالی میتواند در منطقهاي با وسعت چند صد کیلومتر رخ دهد، ولی ممکن است شدت و مدت تداوم آن
