بخشی از مقاله
مقدمه
مجلات علمی- پژوهشی، نمایانگر دستاوردهای جامعه علمـی در گستردهترین ابعاد خود از نظر جهانی، ملی و منطقهای هستند و نموداری از حیات علمی هر جامعه محـسوب مـیگردنـد و بـه تعبیری نمایش دهنده ضربان قلب حیات علمی جامعه است .(1)
صاحبنظران عقیده دارند نشریاتی علمی تلقی میشوند کـه بـه نشر
منظم نتایج حاصل از تحقیقات و مقالات اصیل دانشگاهیان و یا متخصصان رشته های مرتبط میپردازند و مجلات علمی در گروه مطبوعات ادواری1 قرار دارند 1) و .(2 هـر قـدر کـه تعـداد
1 Periodicals
انتشارات محققان در مجلههای علمـی افـزونتـر باشـد، اعتبـار علمی افراد و نفوذ آنها در جوامع حرفهای بالاتر اسـت. بنـابراین هدف هر پژوهنده فعال و مدعی به داشتن حیثیت علمـی، چـاپ مقالات در مجلات علمی ارزشمند و معتبـر اسـت .(3) نـشریات علمی- پژوهشی که بهطور معمول توسط دانـشگاههـا و مراکـز تحقیقاتی کشور منتشر میشوند و مخاطبان آنها در اغلب مـوارد گروههای خاص حرفهای هستند مقالات پژوهشی، گزارشهـای علمی- تحقیقاتی و سایر نوشتههای تخصصی و تجربیات علمی را منتشر میسازند .(1)
بهار 86، دوره دهم، شماره اول
38
...ارزیابیمجلاتعلمی-پژوهشیدانشگاههای
در بررسی کمی ستاندههای تحقیقات علوم پزشکی، معیارهـای بسیار زیادی مطرح میباشند که برای نمونه میتـوان بـه تعـداد مقالات منتشر شـده توسـط محققـان علـوم پزشـکی کـشور در نشریات معتبر داخل و خارج کشور اشاره کرد .(4) مقالات فارسی منتشر شده در مجلههای پزشکی داخل کشور در طـی 20 سـال اخیر (1358- 1377) رشد فزایندهای داشته است. بـدینصـورت که در فاصله پنج سال اول پس از انقلاب 434 مقاله، پنج سـال دوم 1340 مقاله، پنج سال سـوم، 2950 مقالـه و در پـنج سـال چهارم 5267 مقاله منتشر شده است؛ به بیان دیگـر در طـی 20 سال، 9981 مقاله منتشر شده کـه %83 آنهـا در 10 سـال آخـر (1368 - 1377) به چاپ رسیده است و بیش از نیمی از آنها در 5
ساله چهارم (1373- 1377) بوده است .(4- 6)
تعداد مقالات منتشر شده نویسندگان ایرانـی در مجلاتـی کـه توسط بانک اطلاعاتی مـدلاین1 فهرسـت مـیشـوند نیـز طـی سالهـای 1990 تـا 2001 افـزایش چـشمگیری داشـته اسـت. بهطوری که در سال 2000 نسبت به 1999 به میـزان %68 و در سال 2001 نسبت به سال قبل بـه میـزان %74 افـزایش یافتـه است، اگرچه نسبت مقالات ایرانی به کل مقالات فهرست شـده در بانک مدلاین در حد خیلی پایینی (%0/00 5) اسـت .(4) هـر ساله محققان و پژوهـشگران زیـادی مقالاتـشان را در مجـلات بینالمللی سرتاسر جهان به چاپ میرسانند و محققین زیادی در نوشتههایشان به این مقالات مراجعه و استناد میکنند .(6)
میزان ارجاع یا استناد، یکی از روش های بررسی اعتبـار علمـی مجلات است و تعداد استناداتی را کـه دیگـران بـه یـک مقالـه میدهند، عامل تأثیر2 میگویند و برهمین اسـاس، نـسبت تعـداد استنادهای تعلق گرفته به مقالات با تعداد مقـالات منتـشر شـده طی یک سال معـین را ضـریب سـرعت یـا شـاخص نزدیکـی3 مینامند .(7)
بر اساس گزارش نمایه 4SCI در سـال 1998 مـیلادی، عامـل تــأثیر مجــلات Annual Review of Immounology Lancet, New Engeland, Science, Nature, و JAMA
بهترتیـب 42/93، 28/88، 28/66، 24/39، 11/79، 9/52 کـه از بین 4500 مجله مورد بررسی در رتبه 1 تـا 60 قـرار دارنـد .(7) هدف از تحقیق حاضر نیـز ارزیـابی مجـلات علمـی- پژوهـشی دانشگاههای علوم پزشکی کشور از نظر میزان استناد دیگران بـه مقالات چاپ شده میباشد.
روش کار
این پژوهش از نوع توصیفی و بهروش مقطعی انجام گردیـده و جامعه هدف مجلاتی است که از سوی کمیسیون نشریات علـوم پزشکی کشور دارای امتیاز بودهاند.
کلیه مقالات منتشر شده در مجلات علوم پزشکی دانشگاهها و مراکـز تحقیقـاتی کـشور از بهـار 1376 لغایـت زمـستان 1379 1997) تا 2000 میلادی) بهصورت سرشماری 46) عنوان شامل 556 جلد، 6792 مقاله با 94083 منبع) مورد بررسی قرار گرفتـه است. نحوه تهیه اطلاعات تحقیق از طریق چکلیست و در سـه مرحله به شرح زیر انجام گردید:
ابتدا متغیرهـای نـام مجلـه، سـال، فـصل، نـوع مقالـه، تعـداد نویسندگان، جنس، درجه علمی، تخصص، نام دانشگاه و نویسنده مسؤول5 ثبت گردید. سپس مقالات به انواع پژوهشی (بر اسـاس مصوبات کمیسیون نشریات و فهرست طبقـهبنـدی هـر مجلـه، مقــالاتی کــه حاصــل کــار تحقیقــاتی بــوده اعــم از مطالعــات پژوهشگران یا پایاننامهها بهعنوان مقاله پژوهشی تعریـف شـده است)، مروری، گزارش مورد، ترجمـهای و سـایر، طبقـهبنـدی و تعداد منابع لاتین و فارسی هر مقاله ثبت گردید. در مرحله سـوم با استفاده از سیستم ارجاع (ارجاع به خـود، ارجـاع بـه دیگـران) تعداد استناد به مقالات در پرسشنامه ثبت شد و سـپس ضـریب سرعت و عامل تـأثیر طبـق فرمـولهـای زیـر محاسـبه گردیـد
:(8- 10)
مجموع مقالات ارجاع شده طی یکسال
= ضریب سرعت
تعداد مقالات منتشر شده در همان سال
تعداد ارجاع به مقالات مجله X (در یکسال معین)
= عامل تأثیر
مجموع مقالات منتشر شده مجله X در دو سال قبل
پس از گردآوری دادههای پژوهش و کدبنـدی آنهـا بـهوسـیله نرمافزار SPSS، ورود دادهها به رایانه انجام و با اسـتفاده از آمـار توصیفی و آنالیز واریانس6 مورد تجزیهوتحلیـل قـرار گرفـت. در انجام ایـن تحقیـق مـشکل اخلاقـی وجـود نداشـت امـا بـرای جمعآوری مجلات مورد نیاز و مطالعه مقالات و منابع آن زمـانی بسیار طولانی صرف گردید.
نتایج
نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که تعداد مقالات چـاپ شـده طی سالهای بررسی روند افزایشی معـادل %14/1 رشـد داشـته است (نمودار .(1
1 Medline 2 Impact Factor (IF) 3 Immediacy Index
4 Science Citation Index (SCI)
5 Corresponding author 6 ANOVA
مجله پژوهشی حکیم
ابوالقاسم عقیلی و همکاران
25
20
15
10
5
39
از نظر ارجاع پژوهشگران در %71 موارد به مقـالات دیگـران و %26/4 به مقالات خود و %2/6 بـه خـود و بـه دیگـران اسـتناد نمودهاند ( جدول .(2
