بخشی از مقاله

چکیده

ریزگردها به ذرات بسیار کوچک و سبک با قطر کمتر از 5 میکرون بوده که در اثر فرسایش توسط باد تا مسافت بسیار طولانی جابجا شده و انتقال می یابند. باد عامل جابجایی این پدیده بوده که در شمال خاورمیانه شکل گرفته و باگذر از کوه های ترکیه و شمال عراق مانند قیفی به بیابان های عراق و سوریه سرازیر می شود. ریزگردها از خلیج فارس برای رسیدن به سطح آب های آزاد پیش رفته و گرد وغبار را منتقل می سازند. از 4 دهه پیش تاکنون، پدیده گرد و خاک در مناطق وسیعی از جهان از جمله نواحی جنوب غرب آسیا، آسیای مرکزی، جنوب غرب آمریکای شمالی، شمال آفریقا و … که کمربند گرد و غبار جهانی گفته می شود، به فراوانی دیده شده است. در مورد آلودگی هوا اصل مهمی وجود دارد ؛ آلودگی هوا را باید از منبع کنترل نمود و با آن مقابله نماییم و این اصل در مورد ریزگردها و ذرات گرد و غبار نیز صادق می باشد زیرا هنگامی که این ریزگردها وارد هوا شد دیگر نمی توان با آن مقابله کرد، بنابراین باید کانون های اصلی ریزگردها را شناسایی و کنترل کنیم. روش های زیادی برای جلوگیری از ورود ذرات گرد و غبار در دنیا متداول است که همه ی آنها برای تثبیت خاک انجام می شوند. مالچ پاشی و کاشت گیاه روش های مناسبی برای جلوگیری از ذرات گرد و غبار به هوا هستند. علاوه بر این با استفاده از مواد نفتی و پلیمری هم می توان خاک را تثبیت و از پخش آن به هوا جلوگیری کرد.

کلمات کلیدی: ریزگرد، اثرات زیست محیطی، اثرات اقتصادی، روش های مهار ریزگردها

-1 مقدمه

وقوع خشکسالی و کاستی های مدیریتی در کشورهای عراق، عربستان، سوریه و کشورهای جنوبی خلیج فارس، راهی شدن هر چه بیشتر ریزگردها به سمت کشور را در پی دارد. با استفاده ازتصاویر ماهواره ای، اطلاعات نقشه های هواشناسی در منطقه و همچنین مدل سازی مسیرهای گرد و غبار و حرکت ذرات معلق، امکان شناسایی کانون های مهم گرد و غبار فراهم شده است که اکثر این کانون ها در شمال و غرب عراق و همچنین شرق سوریه قرار دارند، هر چند در بعضی موارد توفان هایی با منشاء جنوب عراق و عربستان هم گزارش شده است.[1] در حدود 20 درصد ریزگردها منشا داخلی دارند و باقی آن ها از

1


مرزهای غربی وارد ایران می شود. این ریزگردها از 48 کانون ایجاد گرد و غبار در کشور عراق وارد ایران می شوند. نشست های میان ایران و کشورهای همسایه در این مورد کارساز نبوده و ریزگردها بیش از پیش در آسمان ایران جولان می دهند. اگر مذاکره میان ایران، عراق و ترکیه به نتیجه ای درخور منجر نشود، ناگزیر باید از راهکارهای دیگر برای حل این بحران استفاده کرد.[1]

در ایران سرچشمه اصلی ریزگرد بادشُمال است. این باد که از خرداد تا شهریور فعال است، در شمال خاورمیانه شکل میگیرد و با گذر از کوههای ترکیه و شمال عراق، مانند قیفی به بیابانهای عراق و سوریه سرازیر میشود و تا خلیج فارس و رسیدن به آبهای آزاد پیش میرود. جریانهای خشک هوای عربستان و عدم توجه به محیط زیست و بیابانزدایی در عراق باعث خشکشدن بسیاری از باتلاقهای عراق و ایجاد نواحی غبارساز شدهاست.[2]

-2 بررسی علل پیدایش ریزگردها

پدیده ی ریزگرد و گرد و غبار عمدتا ناشی از انتشار گرد و غبار از کانون های تولید کننده ی ریزگرد می باشد. همان طور که قبلا ذکر شد، پیدایش پدیده ی ریزگرد دارای علل داخلی و خارجی می باشد. به این صورت که کانون های تولید کننده ی ریزگرد در داخل کشور و خارج از آن می باشد که در زیر به تفضیل در مورد آن صحبت شده است.

1-2 کانون های داخلی

یکی از کانون های تولید و انتشار گردوغبار در داخل کشور، پدیده بادی محلی- فصلی 121 روزه در استانهای جنوب شرق ایران(از جمله استان سیستان و بلوچستان) و دامنه های کوههای استان های خراسان جنوبی، خراسان رضوی و وجود دو کویر بزرگ در ایران(حاشیه استان های کرمان و یزد) و اراضی بیابانی در جنوب و جنوب غرب می باشد. در ضمن فعالیت های عمرانی در سطح شهر(ساخت و ساز، تسطیح، گودبرداری و خاک ریزی) از جمله کانونهای محلی تولید و انتشار گردو غبار در سطح شهرها می باشند. [3]

2-2 کانون های خارجی

از سال 1335 تاکنون منشاء های فرامرزی جدید اغلب نواحی غرب وجنوب غربی کشور را با فراوانی و شدت بیشتر تحت تاثیر قرار داده اند که منبع آنها کشور عراق و شرق سوریه است هر چند که مناطق دیگر از جمله بخش هایی از اردن، کویت و شمال عربستان نیز در ایجاد گرد و خاک بر روی ایران نقش دارند.[3]

3-2 عوامل کلی موثر بر ایجاد و انتشار پدیده گرد وغبار

به طور کلی عوامل بسیاری در ایجاد پدیده ی ریزگرد دخیل هستند، که در زیر به طور تفضیل بعضی از آن ها ذکر شده است
:

.1 شرایط و ویژگی های عمومی جوی و تغییرات اقلیمی .2 کم بارشی و خشکسالی


2


.3 مهار آبهای سطحی .4 انحراف مسیر رودخانه ها و بر داشت بی رویه از منابع آب

.5 وضعیت زمین و تغییر کاربری اراضی

.6 دانه بندی و نوع خاک

.7 فقدان پوشش گیاهی منطقه

.8 میزان رطوبت خاک .9 وزش بادهای به نسبت شدید بر روی بیابانهای با خاک نرم و خشک

.10 حرکت صعودی هوا و انتقال قائم ذرات گرد وخاک معلق .11 انتقال ذرات معلق توسط جریانات سطوح فوقانی جو به نقاط دورتر. [3]

-3 اثرات ریزگردها بر اقتصاد

ریزگرد به دلیل آلوده کردن هوا و وارد کردن ذرات بسیار ریز در هوا باعث ایجاد اثرات نامطلوب بسیاری می گردد که در ذیل برخی از این اثرات به تفضیل مورد بحث قرار گرفته است.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید