دانلود مقاله بررسی و تاریخچه پیانو

بخشی از مقاله

بررسی و تاریخچه پیانو

تاریخچه
پیانو را آقای بارتولومئو کریستوفوری در سال ۱۷۰۹ میلادی در شهر پادووای ایتالیا اختراع کرد. قبل از اختراع پیانو از سازی قدیمی‌تر به نام «هارپسیکورد» (Harpsichord)استفاده می شد. تفاوت عمده و مهمی که پیانو با سازهای مشابه قبل از خودش داشت آن بود که در سازهای مشابه قبلی، شدت صدای حاصل از فشرده‌شدن یک کلاویه، مستقل از شدت ضربهٔ واردشده بر کلید پیانو، مقداری ثابت بود، اما در پیانو نوازنده قادر بود با ملایم ضربه‌زدن به کلیدها صدایی نرم‌تر ایجاد کند، یا با ضربات محکم‌تر صدایی درشت‌تر با پیانو تولید کند. همین ویژگی باعث شد که به سرعت پیانو مورد توجه آهنگسازان قرن هجدهم میلادی قرار بگیرد.

نام‌گذاری
نام کامل ساز پیانو، پیانو فورته (Pianoforte) است، که از دو قسمت پیانو به معنی ملایم و فورته به معنی قوی تشکیل شده‌است، و به خوبی منعکس کنندهٔ توانایی این ساز در تولید صداهای ملایم و قوی می‌باشد.
پیانو‌های اولیه ابعاد بزرگ، و شکل خاصی داشتند. آن‌چه که در اصطلاح به آن پیانوی بزرگ گفته می‌شود (و در ایران با نام نادرست پیانویرویال شناخته می‌شود) غالباً بیش از دو متر طول دارد و دارای در بزرگی‌است که برای هرچه‌بهترشدن صدای پیانو، معمولاً در هنگام نواختن ساز این در را در وضعیت نیمه‌باز توسط پایهٔ کوچکی ثابت می‌کنند. انواع دیگر پیانو با نام‌های پیانوی ایستاده یا دیواری (Stand یا Upright) پیانوی چهارگوش (Square) و غیره، ابعاد کوچک‌تری دارند و برای مصارف خانگی یا در اماکن عمومی طراحی شده‌اند.

انواع پیانو
پیانو دیواری (Vertical - Upright)
پیانو اسپینت
پیانو کنسول
پیانوی بزرگ البته پیانو‌های بسیار زیادی در گذشته رایج بوده‌اند. برای مثال پیانوهای گنجه‌ای، صرافی، میزی، میز منشی، دوطبقه و انواع دیگر. ولی امروزه دیگر آنها رواج ندارند و از پیانو‌های پیشرفته تر استفاده می‌شود.

پیانو اسپینت
پیانو دیواری (Vertical - Upright)
هدف ما این نیست که راجع به مزایای فنی پیانو دیواری به ریز صحبت کنیم، نگاهی کوتاه داریم به ویژگی هایی از این پیانو که می تواند به هنگام خرید برای ما قابل ملاحظه باشد.

پیانوهای دیواری در ارتفاع های مختلف، با بدنه - اغلب با چوب تمام شده - متفاوت و انواع مدل ساخت بدنه وجود دارند که بدون شک می توانند سلیقه شما را راضی کنند. در اولین قدم مهمترین پارامتر برای اینکه متوجه شوید پیانو عمودی چقدر حالت مبتدی دارد و چقدر حالت حرفه ای ارتفاع پیانو دیورای است. ارتفاع یک پیانو دیواری از کف زمین تا بالای آن اندازه گیری می شود (چه پیانو چرخ داشته باشد چه نداشته باشد).

دلیل این امر بیشتر به این خاطر است که عرض و تقریبآ عمق پیانو ها با کمی تفاوت یکسان است و این ارتفاع ساز است که در حجم بدنه پیانو تاثیر بیشتر را می گذارد، هرچه ارتفاع بیشتر باشد پیانو حجم صوتی بیشتری دارد. حجم صوتی ارتباطی به رنگ یا شفاف و مات بودن صدا ندارد و صرفآ صوت حاصله از این پیانو قوی تر خواهد بود. چرا که پیانو بلند علاوه بر آنکه سیم های طولانی تری هم دارد، صفحه صدای (Sound Board) بزرگتری دارد که باعث تولید صدای قوی تر می گردد.

پیانو کنسول

پیانوهای اسپینت (Spinet) معمولآ کوتاه ترین نوع پیانوهای دیواری و از ارزانترین نوع آنها هستند. ارتفاع این پیانوها از حدود 90 سانتیمتر شروع می شود و تا حداکثر 100 سانتیمتر ادامه دارد. جعبه صدای آنها کوچک و سیستم انقال نیرو (Action) آنها ساده ترین شکل خود را دارد به همین علت، اغلب قیمت مناسبی دارند و برای مبتدی هایی که معلوم نیست در آینده نوازندگی را ادامه دهند بسیار مناسب است. فاصله سطح کی برد تا بلندترین قسمت این پیانوها بسیار کم بوده و حداکثر حدود 20 سانتیمتر است.

رنج بعدی پیانو های کنسول (Console) است که از ارتفاع حدود 100 سانتیمتر شروع می شود و تا حدود 110 سانتیمتر ادامه پیدا می کند. ساختمان سازه آنها بگونه ای است که بدنه ای بسیار محکم و بادوام دارند و معمولآ در آموزشگاه ها یا مدارس موسیقی و نیز استودیوها برای تمرین - نه معمولآ ضبط - از آنها استفاده می شود. انواع آمریکایی این پیانوها - که در بازار ایران کم هستند - زیبایی خاصی دارند و روی بدنه خارجی آنها زیاد کار شده است.

اگر قصد دارید از ابتدا پیانویی بخرید که به احتمال زیاد دیگر آنرا عوض نکنید، حتمآ از نوع کنسول انتخاب کنید، چراکه قیمت و دوام خیلی خوبی دارند. بدنه این پیانوها بخصوص در قسمت کی برد، محل قرار دادن نت موسیقی (Music Rest) و نیز دیواره های اطراف کی برد به گونه ای ساخته شده است که شباهت زیادی به پیانو های بزرگ (رویال) دارد. به تفاوت سطح بالایی پیانو از کی برد در پیانوهای اسپینت و کنسول دقت کنید.

پیانو دیواری حرفه ای

از ارتفاع 110 سانتیمتر به بالا معمولآ پیانوهای حرفه ای شروع می شود، ارتفاع این پیانو ها ممکن است در بهترین حالت به 133 سانتیمتر هم برسد. البته ناگفته نماند که برخی از مدل های بسیار قدیمی پیانوهای دیواری تا ارتفاع 150 سانتیمتر هم ساخته شده اند، اما امروزه حداکثر در ارتفاع 133 و اغلب 130 سانتیمتر ساخته می شوند. فراموش نکنید که طول سیم ها، کیفیت سیستم انتقال نیرو (Action) سایزهای بالای این پیانوها از بسیاری پیانوهای بزرگ (رویال) که در ابعاد کوچک ساخته می شود بهتر است.

در مطالب بعدی راجع به پیانوهای بزرگ (رویال) و دیجیتال صحبت خواهیم کرد و سپس به بررسی پارامترهایی مانند جنس مواد اولیه، سیستم انتقال نیرو (Action)، رنگ صدا و ... که در انتخاب ساز می تواند مهم باشد خواهیم پرداخت.

مکانیسم پیانوی بزرگ (رویال)
همانند پیانوهای دیورای پیانوهای بزرگ (رویال) در اندازه های مختلف ساخته می شوند که تفاوت اصلی آنها با یکدیگر در طول پیانو است. طول یک پیانو بزرگ (رویال) از قسمت جلوی کیبورد تا انتهای پشتی آن اندازه گیری می شود. امروزه با توجه به ساخت صنعتی این پیانوها قیمت آنها نیز کاهش چشمگیر پیدا کرده بگونه ای که می توان با بودجه نه خیلی زیاد اندازهای کوچک آنرا تهیه کرد.

کوچکترین سایز این پیانوها Baby (بچه) نامیده می شود. طول این پیانوها از حدود 145 سانتیمتر شروع می شود و تا حداکثر 160 سانتیمتر ادامه دارد. پیانوهای Baby طرفداران بسیاری دارد چرا که ابعاد آنها بگونه ای است که در بسیاری از خانه ها می توان برای نگهداری آن محلی را اختصاص داد. تجربه نشان داده است که اغلب پیانوهای Baby بهتر از پیانوهای خوب دیواری نیستند پس اگر الزام خاصی ندارید، خرید یک پیانو خوب دیواری بر یک پیانو Baby ارجحیت دارد.

سایز بعدی پیانوهای متوسط یا Medium Grand هستند. طول آنها از حدود 160 سانتیمتر شروع می شود و تا حدود 215 سانتیمتر ادامه دارد. Professional Grand سازی در حدود 190 سانتیمتر در این رنج است که معمولآ نوازندگان حرفه در منزل از آن استفاده می کنند. از حدود 200 - 215 سانتیمتر پیانوهای بزرگ را با نام Artist می شناسند که هنرمندان در اجراها از آنها استفاده می کنند.

طول سیم بلند، صفحه صدای وسیع و جعبه بزرگ از جمله ویژگی های این پیانوها است که به آن توانایی تولید حجم صدای بالا می دهد. با توجه به ابعاد این رنج از پیانوهای بزرگ (رویال) از آنها معمولآ بعنوان پیانوهای خاص در مدارس موسیقی، استودیوهای ضبط، سالن های کوچک و متوسط کنسرت و ... استفاده می شود.

بزرگترین سایز پیانوهای بزرگ (رویال) ممکن است تا 275 سانتیمتر هم طول داشته باشند که معمولآ جز در اجراهای بسیار جدی موسیقی و سالن های کنسرت بزرگ و تالارهای اجرای موسیقی کاربردی ندارند. برخی از این سازها در قسمت باس تعداد کلید های بیشتری هم دارند و ممکن است بجای 88 تا 96 کلاویه داشته باشند. پیانوها در این رنج با نامهای Half Concert یا Full Concert با توجه به طول آنها نیز نامیده شوند.

مقایسه بین پیانو دیواری و بزرگ (رویال)
سئوالی که همواره برای نوازندگان مبتدی و خریداران پیانو مطرح است اینکه کدام یک از این نوع ساز بهتر است و یا تفاوت عمده آنها در چیست؟

اگر تفاوت قیمت و شکل ظاهری این دو ساز را کنار بگذاریم تفاوت اصلی این دو ساز که بسیار قابل هم توجه است، تنها در سیستم انتقال نیرو (Action) از کلاویه ها به چکشها - و البته سیستم های خفه کن هر سیم (Damper) - است. این اختلاف طبیعتآ به این دلیل است که سیم های پیانو دیواری عمودی و سیم های پیانو بزرگ (رویال) افقی است. نمود بارز این تفاوت تفاوت حسی است که هنگام نوازندگی با این دو ساز آنرا احساس می کنیم.

در پیانوهای بزرگ (رویال) سیم ها افقی هستند و چکشها بصورت افقی از پایین به بالا ضربه می زنند برای همین هنگام زدن ضربه به کلاویه، نیروی انتقالی به چکش در جهت خلاف جاذبه زمین است و این باعث می شود کلاویه های پیانو بزرگ (رویال) هنگام زدن ضربه سنگین تر باشد. برعکس هنگام برگشت چکش، جاذبه به برگشت آن کمک می کند و چکش سریعتر برمی گردد و لذا نوازنده می تواند با سرعت بالاتری یک کلاویه را درجا نواخته و نت هایی با تمپوی بالا روی یک کلاویه اجرا کند. به همین دلیل معمولآ سرعت پاسخگویی یک کلاویه در پیانوهای بزرگ (رویال) بهتر از پیانوهای دیواری است.

اما در پیانوهای دیواری سیم ها و چکشها عمودی هستند و جاذبه تقریبآ تاثیر یکسانی به چکش چه در هنگام ضربه زدن و چه در هنگام بازگشت، وارد می کند. به همین خاطر سرعت اجرا در پیانوهای عمودی عمومآ از پیانو با کیفیت مشابه افقی پایین تر است(در عکس آخر تحقیق اشاره شده است)

آیا تا بحال هیچ از خود پرسیده اید که چرا اکشن یک پیانو به این پیچیدگی ساخته می شود؟ در حالی که رفتار مشابهی که توسط ناخن یا مضراب در سازهایی مانند گیتار یا سنتور انجام می شود، به سهولت و سادگی اجرا می گردد؟

پاسخ بسیار ساده است، رفتار دست و انگشتان با وجود آنکه به ظاهر ساده است، هنگامی که می خواهیم آنرا با یک سیستم مکانیکی مدل کنیم بسیار پیچیده می شود. مهمترین کاری که اکشن انجام می دهد آن است که پس از انتقال احساس و نیروی انگشت شما از کلاویه به سیم، چکش را از سیم دور میکند، چه در غیر اینصورت برخوردهای بعدی چکش با سیم و ارتعاشات احتمالی، صدای غیرقابل شنیدنی را تولید خواهد کرد.

همینطور رفتاری که پس از رها کردن کلاویه، خفه کن نمدی را به سیم مرتعش می چسباند خود از جمله وظایفی است که بر پیچیدگی اکشن پیانو می افزاید.

در هر صورت همانطور که قبلآ هم اشاره شد در یک پیانو در حدود 5700 قطعه وجود دارد که بسیاری از آنها به هنگام نواختن ساز از حالت سکون خارج می شوند و حول محورهایی حرکت گردشی یا طولی می کنند و با برخی قسمتهای دیگر درگیر می شوند، در بعضی از موارد به اصطکاک نیاز است و در بعضی از موارد این عامل حالت مزاحمت دارد. بنابراین مشاهده می کنید برای ساخت چنین سیستم پیچیده ای باید از لوازم و مواد اولیه مناسب استفاده شود.

در ساخت اکشن اغلب پیانوهای بسیار مرغوب - از مواد اولیه ای چون چوب، فلز (بصورت قطعات کوچک)، نمد و یا پارچه های پشمی و انواع چسب چوب استفاده می شود و بندرت در آنها از مواد مصنوعی یا محصولات پلاستیکی استفاده می گردد. البته این موضوع به معنای آن نیست که اگر در ساخت پیانوای از مواد مصنوعی استفاده شود آن پیانو دیگر بدرد نمی خورد.

امروزه در ساخت بسیاری از قطعات اکشن پیانوهای سری ساز از انواع پیشرفته پلیمرهای صنعتی استفاده می شود که باید گفت جای اشکال هم ندارند، چرا که تاثیری چندانی در آکوستیک صدای ساز ندارد. بعنوان مثال چه اتفاق خاصی رخ می دهد اگر قسمتهایی از چکشهای پیانو - که فشار ضربه ای زیادی را هم تحمل می کنند - بجای چوپ پخته از مواد صنعتی با همان وزن، اما با استحکام بیشتر ساخته شود.

ریل نگاه دارنده سیستم ضربه هر چکش

مثال جالبی که بسیاری از سازنده های این نوع از پیانوها برای توجیه استفاده از مواد مصنوعی می آورند آن است که امروزه در ساخت دسته راکت های تنیس یا چوبهای گلف مرغوب که باید بسیار محکم باشند، بجای چوب - که ماده ای سنتی برای ساخت بوده است - از مواد مصنوعی استفاده می شود که استحکامی به مراتب بیشتر از چوب دارند؛ بنابراین چه دلیلی دارد که در ساخت چکش پیانو از این مواد استفاده نشود.

و حقیقت امرهم آن است که بدلیل تاثیر بسیار ناچیز دسته و یا جک نگاهدارنده یک چکش (Flange) در آکوستیک کلی ساز، نه تنها استفاده از این مواد ضرری برای صدای خروجی یا کیفیت Touch پیانو ندارد، بلکه برعکس در نهایت می تواند استحکام و طول عمر اجزاء را نیز بیشتر کند. ضمن اینکه هزینه های تولید و قیمت تمام شده را هم به میزان قابل ملاحظه ای پایین می آورد. (فراموش نکنیم که اغلب قطعات اکشن کوچک هستند، لذا چوبی و دست ساز بودن آنها می تواند هزینه های تولید را بالا ببرد.)

نکته مهم دیگر آن است که هر چه میزان استفاده از مواد مصنوعی در ساز بیشتر شود، میزان تاثیر شرایط محیطی و آب و هوایی در آن کم خواهد شد. هر چند این مقدار نباید آنقدر باشد که در نهایت به آکوستیک نهایی ساز لطمه وارد کند.

اغلب محورهایی که در ساخت اکشن یک پیانو لازم است وجود داشته باشند توسط چوب - یا مواد مصنوعی - و نمد یا پارچه پشمی ساخته می شوند. علت اصلی عدم استفاده از محور های فلزی - جدای از سنگینی - آن است که یک پیانو باید سالها بدون نیاز به نگهداری از محورها - مانند روغن کاری - کار کند و برای همین منظور است که ترکیب چوب و نمد بهترین پاسخ را می دهد.

یک مثال برای استفاده از محور فلزی در پیانو می تواند پدال های پیانو باشد، حتمآ دیده اید که در انواعی که محور بطور کامل فلزی است، پس از مدتی به ناچار برای حذف صدای اضافی مجبور خواهید بود که آنرا روغنکاری کنید، که کاری بسیار خطرناک برای ساز است.

مجموعه قطعاتی که برای هر چکش لازم است

بسیاری از شما نام کمپانی Kawai (کاوای) که در ایران بنام کاوایی شناخته می شود را شنیده اید. این کمپانی پس از یاماها (Yamaha) دومین تولید کننده بزرگ پیانو در ژاپن است و در حال حاضر بسیاری از پیانوهای این شرکت در ایران نیز عرضه می شود.
Kawai نیز همانند بسیاری دیگر از سازندگان پیانو (از جمله Yamaha) در ساخت قسمتهایی از اکشن پیانوهای سری ساز خود از مواد صنعتی استفاده می کند.

این شرکت معتقد است با وجود آنکه چوب می تواند بعنوان یک ماده اولیه بسیار مناسب برای ساخت قسمتهای مهمی از پیانو باشد، برای ساخت برخی از قسمت ها به هیچ وجه مناسب نیست، که یکی از آنها دسته چکش است.

جذب رطوبت، تمایل به خم شدن در اثر وارد شدن ضربه و ... بسیاری مشکلات دیگر در ساخت، از جمله دلایلی است که کاوای ترجیح داده تا برخی قسمتهای چکش خود را بجای چوب از موادی صنعتی بنام ABS بسازد.

کاوای معتقد است از آنجایی که چکش پیانو یکی از مهمترین قسمت های هر پیانو است و فشار لحظه ای بسیار زیادی را تحمل می کند، باید روی ساخت آن دقت بسیار شود و این ممکن نیست مگر آنکه آنرا با استفاده از مواد صنعتی و قالب های دقیق بسازیم. یکنواختی وزن همه چکشها، استحکام زیاد و ... در انواع چکش ABS در پیانو، می تواند پاسخ فیزیکی چکش را در رنج وسیع کلاویه ها یکنواخت نماید.

مجموعه تحقیقاتی که اساتید دانشگاه و مهندسین صنعتی انجام داده اند، چنین نتایجی را در بر داشته است :

- استفاده از قطعاتی که با جنس ABS ساخته می شود اقلآ 50 درصد استحکام بیشتری نسبت به قطعات مشابه چوبی دارند.

- قطعات ساخت ABS نسبت به چوب بیش از 30 برابر در مقابل رطوبت و تغییرات دما پایدار هستند.

- قطعه ABS ای که 25 سال از عمر و کارکرد آن می گذارد هنوز می تواند از یک قطعه کاملآ نو و مرغوب چوبی بهتر عمل کند.

- امکان ساخت دقیق و ظریف برای قطعات ABS به مراتب بیشتر از قطعات چوبی است.

بنابراین با توجه به این استدالاها، شرکت Kawai در ساخت اکشن پیانوی های خود، قسمتهایی از فلنج (Flange) و دسته چکش را از این جنس می ساز و در نهایت ادعا می کند که اکشن ساخت کاوای نهایت پاسخگویی را برای نوازندگان پیانو دارد و به آن Ultra-Responsive Action می گوید.

یک پیانو بزرگ (رویال

کوک کردن پیانو پیچیده تر از سایر سازهای زهی است
اغلب سازهایی که عامل تولید صدا در آنها سیم های زهی هستند - مانند ویولن، سنتور، گیتار و ... - معمولآ توسط نوازنده کوک می شوند اما پیانو اینگونه نیست. وسعت صوتی این ساز از حدود 27 هرتز شروع می شود و تا حدود 3500 هرتز ادامه دارد و بعلت پیچیدگی ساختاری که دارد معمولآ برای کوک نیاز به تکنیسین مجرب دارد.

ممکن است کلاویه های مختلف ساز شما نسبت به هم متعادل باشند و مشکل هارمونیک نداشته باشند در این حالت نواختن موسیقی با این ساز برای خیلی از افراد عادی طبیعی بنظر خواهد رسید اما یک گوش دقیق تفاوت pitch این ساز را با یک ساز استاندارد بخوبی تشخیص می دهد.

با توجه به کیفیت مواد و قطعاتی که در ساخت پیانو بکار برده می شود هر چند مدت یکبار باید ساز را کوک کرد. گذشت زمان اغلب باعث می شود که کوک انواع سازهای زهی بیفتد و برخی از سیم ها پایین تر از آنچه باید نوسان کنند، و نتیجتآ نت بم تری را تولید کنند.

پیانو نیز از این قاعده مستثنا نیست و پیچیدگی های بیشتری دارد، چرا که تقریبا" به غیر از یک اکتاو پایین پیانو، هر کلاویه در سایر اکتاوها از دو یا سه سیم تشکیل شده است و از آنجا که معمولآ سیمها یکسان از کوک خارج نمی شوند، حتی نواختن یک نت نیز می تواند صدای غیر قابل تحملی را ایجاد کند. یک پیانو امروزی با 88 کلاویه معمولآ حدود 220 تا 230 سیم زهی برای تولید صدا دارد.

چرا کوک کردن پیانو زمان زیادی لازم دارد؟
کوک پیانو معمولآ در چند مرحله انجام می شود. اگر شاهد کوک کردن حرفه ای یک پیانو بوده باشید حتمآ تعجب کرده اید که چرا تکنیسین پیانو چند بار بصورت رفت و برگشت ساز را کوک می کند. (اگر اینکار را نمی کند حتمآ در مهارت او و گوش موسیقی خود شک کنید!)