بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه در منطقه ای به نام هرات در جنوب غربی استان یزد مورد مطالعه قرار گرفت، یکی از چـالش های مهم در جهان کنونی رقابت برای دسترسی برای منابع آب می باشد. مناطق با توجـه بـه موقعیـت ژئوپولوتیکی و استراتژیکی خود مورد توجه هستند. کاهش منابع آب در این مناطق با توجـه بـه تغییـر اقلیم جهانی و خشکسالی خواهد بود. تغییر اقلیم از پدیده هایی است که آینده جهان را با تهدید مواجه نموده است، کشور ما در منطقه ای خشک و نیمه خشک واقع شده و منابع آب محـدودی دارد و تغییـر اقلیم، منابع آب در حوزه های آبریز آن را تا 12 درصد تا سال 2050 کاهش خواهـد داد. بـر اسـاس سناریوهای IPCC تا سال 2020 درجه حرارت در مناطق خاورمیانه 1تا 2 درجه افزایش خواهد یافت و از میزان بارش تا 20 درصد کاسته خواهد شد که این اتفاق تاثیر مستقیم بر منابع آب در این منطقـه خشک گذاشته و باعث ایجاد چالش های جدیدی برای منابع آب خواهد شد. از طرف دیگر وقوع پدیـده خشکسالی در سالهای 1378 تا 1382 در قسمت جنوب شرقی و مرکزی ایران اثرات نامطلـوبی بـر روی منابع آب و پوشش گیاهی مراتع و کشاورزی داشته و باعث شده که تولید علوفه و ظرفیت چرایی مراتع بشدت کاهش یابد، در این پژوهش با اتکا بر اطلاعات جمع آوری شده به بررسی اثرات تغییرات اقلیمی و بارندگی بر منابع آب قنوات و چاههای زیرزمینی پرداخته شد. با اندازه گیـری عمـق سـه حلقـه چـاه پیزومتری در مکان های مختلف بصورت ماهانه در طی 5 سال تاثیرات خشکسالی بر منابع آب چاههـای زیرزمینی و کشاورزی منطقه و همچنین قنوات مورد بررسی قرارداده و نهایتا" پس از تجزیـه و تحلیـل مشخص شد که اثرات خشکسالی که ناشی از تغییرات اقلیمی می باشد باعث کاهش سطح ایسـتابی آب شده و کشاورزی و ساکنین منطقه را با مشکل شدیدی مواجه ساخته است.
کلمات کلیدی:
ژئوپولوتیکی،منابع آب،تغییرات اقلیمی،خشکسالی،چاه پیزومتری
1
Archvie of SID
مقدمه انحرافات پارامتر های اقلیمی میانگین را بیان می کند و در دوره های زمانی مختلف می تواند اتفاق
بیفتد، ولی تغییر اقلیم نوسان کلی و گسترده در آب و هوای یک منطقه است کـه در حـال حاضـر روند گرم شدن دمای کره زمین را بخشی از تغییر اقلیم قلمداد می کننـد .تغییـر اقلیمـی یکـی از بزرگترین چالش های محیطی است که جهان امروز با آن روبروست افزایش دمای جهان است کـه الگوهای آب و هوایی را تغییر می دهد .بالا آمدن سطح آب دریا ها و تغییر در آسـتانه هـای آب و هوایی از پیامدهای تغییر اقلیم می باشد.
تغییر اقلیم و افزایش گرمایش جهانی باعث گسترش خشکسالی های و تداوم آنها شده و همچنین این تغییر باعث نایکنواختی توزیع بارش می شود و بر منابع آب تاثیر می گذارد. در خاورمیانه منابع آب کم شده و این منطقه با کمبود ذخیره آب در آینده مواجه خواهد بودو بیش از 4 میلیارد نفر از ساکنین کره زمین تحت تاثیر کم آبی قرار خواهند گرفت . علیرغم رشد علمی و افزایش آگاهی ما نسبت به پیامدهای منطقه ای و جهانی تغییر اقلـیم، توجـه چنـدانی بـه اثـرات ایـن تغییـرات در خاورمیانه و آسیای مرکزی نشده است(خسروی و همکاران،.(2010
در منطقه خاورمیانه تغییر اقلیم چالشـی بـزرگ محسـوب مـی شـود،مخصوصـاً اگـر بـه افـزایش خشکسالی های پی در پی و مداوم و همچنین به رشد تقاضا برای آب و کمبود آب توجه شود، این چالش ابعاد وسیعی به خود می گیرد.
این منطقـه در آینـده گرمتـر و خشـک تـر خواهـد شـد .افـزایش و کـاهش بارنـدگی منجـر بـه خشکسالیهای شدیدی در منطقه خواهد شد. مطابق با مدل سازی ها بیش از 80 تا 100 میلیون نفر تا سال 2050 در معرض کمبود آب در منطقه قرار خواهند گرفت و آب هـای زیرزمینـی نیـز کاهش سریعی می یابد. این عوامل نشان می دهد که سطح آب در این منطقه تا 50 متر بالا خواهد آمد و سواحل کشورهایی همچون قطـر، امـارات، کویـت .. در معـرض آبگرفتگـی و نـابودی قـرار خواهندگرفت.
در بـیش از 80 درصـد مـدل هـای بـرآورد تغییـر اقلـیم، بـارش FAO بـر اسـاس گزارش(بانـک جهانی،(2007 موجود در منطقه بیش از 40 میلیمتر در سال کاهش خواهد داشت .با کاهش بارش منطقه منابع آبی نیز با خطر روربرو خواهند شد(خسروی و همکـاران،.(2010 (جـانز و همکـاران، (1983 بر اساس نتایج تحقیقات بیان داشته اند روزهایی که در فصل بارندگی نبوده است کـه از آن می توان بعنوان شاخصی از کمیت بارندگی نام برد البته در بیشـتر منـاطق خشـک و نیمـه خشـک تبخیر و تعرق به مراتب بیشتر از میزان بارندگی است اما خاکهای مرتعی در این گونه منـاطق دارای رژیم آب خاک است بگونه ای که برای رشد گیاهان در فصل رویـش آب قابـل دسـترس بـه صـورت رطوبت ذخیره شده وجود دارد.
پیامدهای مهم و شناخته شده ناشی از تغییـر آب و هـوا را میتـوان بـالا آمـدن سـطح آب دریاهـا و کاهش منابع آب شیرین و تغییرات آب و هوای منطقه ای در عرضهای بالا و نیمکره شـمالی، تغییـر در میزان بارش باران و جهت وزش باد ، افزایش بلایای طبیعی مثل طوفان، گردباد و سیل، افـزایش
2
Archvie of SID
میزان خشکسالی و توسعه مناطق بیابانی، افـزایش آلـودگی هـوا در برخـی منـاطق در اثـر افـزایش بادهای گرم می باشد.
مواد و روشها:
موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
.منطقه اجرای طرح دارای مختصات جغرافیایی54 21تا 58 38 طول شـرقی و 30 12 تـا 29 47 عرض شمالی می باشد. حوزه مذکور در جنوب استان یزد و جنوب غربی شهرستان خـاتم واقع گردیده است که فاصله آن تا مرکز استان 240 کیلومتر است. متوسط بارندگی این حـوزه 200 میلیمتر، حداکثر بارندگی برابر 447 میلی متر، حد اقل آن برابر 99 میلیمتر، متوسط درجه حـرارت سال برابر 17/4 درجه سانتی گراد، حد اقل مطلق دمـا -14/5 وحـداکثر مطلـق دمـا 41/5 درجـه سانتیگراد می باشد(گزارش نهایی طرح هوا و اقلیم آبخوان هرات).
مشخصات خاک منطقه مورد مطالعه
