بخشی از مقاله
دلايل حياتي براي آناليز روغن
1-1- كنترل مطمئن فرآيند پيش اقدام
الف – سلامتي و تميزي روانكار را قبل از انبار نمودن كنترل نمائيد .
اين يك پيش فرض متداول و در عين حال خطرناك است كه روغن نو تميز مي باشد . آزمايشهاي آناليز روغن و ذرات .مراقبت رطوبت و اندازه گيري گرانروي (ويسكوزيته) شما را قادر مي سازد تا شرايط مناسب سيال خود را به هنگام دريافت كنترل نمائيد.
ب – سلامتي و تميزي روانكار را در انبار كنترل نمائيد .
روانكار براي جذب آلودگي بسيار مستعد هستند . آزمايشهاي شمارنده ذرات . رطوبت و ويسكوزيته مي تواند شما را از شرايط مناسب نگهداري روانكار در انبار مطمئن سازد .هم چنين شرايط روانكار هنگامي كه در آستانه ريختن به داخل سيستم است بسيارحياتي مي باشد . آناليز روانكار اين اطمينان را در شما بوجود مي آورد كه روغن ريخته شده داخل سيستم در شرايط مناسب است .
ج - تشخيص سريع فيلترهاي معيوب
هيچ ابزاري جهت تشخيص فيلترهاي معيوب با آناليز روغن قابل مقايسه نمي باشد . نشان دهنده اختلاف فشار (Pressure Differential Guage) شاخص كندي براي تشخيص زمان انقضاء مصرف فيلتر مي باشد و نيز هنگامي كه فيلتر آسيب مي بيند اطلاعاتي را ارائه نمي دهد .
د – تأئيد محفوظ بودن آببندي ها (Seals) و هواكش ها از آلودگي ها
هزينه رفع آلودگي از روغن 10 برابر هزينه جلوگيري و پيشگيري از آلوده شدن روغن به آلاينده ها مي باشد . مراقبت رطوبت و ذرات ، هنگامي كه آببندي ها و هواكش ها وظيفه خود را انجام نمي دهند . به عنوان عامل هشدار دهنده به شمار مي رود و شما مي توانيد براي اصلاح و رفع عيوب آنها برنامه ريزي نمائيد.
ه – تأييد سالم بودن روغنها
هرگونه تنزل خواص يك روانكار صنعتي با تغيير در ويسكوزيته همراه خواهد بود و قابل تشخيص مي باشد . مراقبت روند تغييرات گرانروي شما را از هر گونه تغييرات مطلع ساخته و شما مي توانيد جهت تشخيص ريشه هاي اين تغييرات و اصلاح آنها اقدام نمائيد .
و – اطمينان از اينكه روغن صحيح در سيستم مورد استفاده قرار گرفته است .
در يك برنامه روتين با اندازه گيري گرانروي .مواقعي را كه روغن نا مناسب درون سيستم ريخته شده است به سرعت و به راحتي آشكار مي سازد.
ز – تأئيد اينكه سيستم ها پس از تعميرات و قبل از بازگشت به سرويس كاري به طور مناسب تميز شده اند
تأئيد تميزي (Roll-off Cleanliness) سيستم هاي جديد و تازه تعمير از طريق آزمايش آناليز روغن تأئيد مي نمايد كه سيستم ها آماده براي استفاده مي باشند و احتمال فرسايش زود هنگام و با خرابي پيش بيني نشده حداقل مي باشد . هم چنين هر گونه فرسايش كه بواسطه بارگذاري غير عادي و شرايط كاركرد غير عادي باشد از اين طريق آشكار مي شود.
2-1 – روشهاي نگهداري و تعميرات پيشگويانه تكنيك هاي عيب يابي را توسعه مي دهد .
الف – تشخيص فرسايش هاي احتمالي در آينده بسيار نزديك
هر مكانيسم فرسايش با افزايش تعداد ذرات همراه مي باشد .انجام آزمايشات روتين آناليز روغن .بطور مطمئن شما را از مشكلات احتمالي دستگاه آگاه مي سازد و در زمان اختيار بودن دستگاه را به حداكثر مي رساند . از اين طريق شما مي توانيد جهت فعاليت هاي تعميراتي برنامه ريزي نموده و خرابي هاي زنجيره اي را به حداقل برسانيد .
ب – تشخيص سريع اينكه ذرات مشاهده شده ، ناشي از فرسايش و يا مربوط به آلودگي هاي روغن مي باشد .
بوسيله يك آزمايش ذرات فرسايشي آهني ،قادر به تشخيص ذرات ناشي از فرسايش و يا ذرات غير فرسايشي خواهيم بود . عكس العملي كه در قبال فرسايش انجام مي دهيم به طور كامل با رفتار در قبال آلودگي هايي كه بواسطه خرابي آب بندي ها . هواكش و غيره بوجود آمده متفاوت مي باشد تشخيص سريع علت مشكل ايجاد شده ،كمك بزرگي در تصميم گيري صحيح خواهد بود .
ج – در سيستم هاي روانكاري و هيدروليك پيشرفته ، منابع احتمالي ذرات را به سرعت مي توان با انتخاب يك محل نمونه گيري ثانويه محدود تر نمود .
آلودگي مي تواند از نواحي مختلفي در سيستم ايجاد شده باشد .با نمونه گيري قبل و بعد از اجزاء سيستم (فيلترها و غيره) به سرعت مي توان عملكرد نادرست يك ناحيه را تشخيص داده و عيب يابي را به ناحيه مربوطه محدود مي نمائيد.
د- تشخيص شدت مشكل ايجاد شده بوسيله نرخ تغييرات جواب آزمايشات
هنگامي كه مراقبت وضعيت يك مشكل را تشخيص مي دهد اين سؤال همواره در ذهن مشتري خواهد بود : آيا بايستي سريعاً اقدام نمود و يا مي توان تا توقف بعدي زمان بندي شده منتظر ماند ؟ ارزيابي نرخ تغييرات آزمايش هاي آناليز روغن ،گرانروي و رطوبت به وضوح مشكل دستگاه را آشكار مي سازد .
ه – تأئيد مشكل ايجاد شده از راههاي ديگر
دقيقاً مانند پزشكان كه ترجيح مي دهند همواره تأئيد مجددي از مشكل بدن داشته باشند .كارشناسان تعميرات و نگهداري (پزشكان دستگاه ) نيز علاقه دارند تأئيديه اي از مشكل ماشين داشته باشند . بطور مثال :
اگر آناليز ارتعاشات و شمارش ذرات هر دو مشكلي را تشخيص دهند . شما به عملكرد خود اطمينان داريد چرا كه دو مقدار بدست آمده به كمك يك نقطه اشاره دارند . اگر نتايج با يكديگر موافقت نداشته باشد . اين علامتي است تا در جستجوي اطلاعات بيشتري براي تشخيص بود .
و – استنتاج كلي و مشترك از سيستم براي تشخيص سريع ريشه هاي مشكل
هنگامي كه نمونه ها در يك بازه زماني كوتاه از نقاط مختلف گرفته مي شود و تست هاي شمارنده ذرات ، رطوبت ، فرسايش و ويسكوزيته بر روي آنها انجام مي شود همواره مي توان يك برداشت كلي از وضعيت سيستم داشت .
بطور مثال ، اگر تمام اجزاءيك سيستم هيدروليك افزايش فرسايش داشته باشند ولي مقدار ذرات غير آهني همچنان مقدار پائين را نشان دهد . احتمالاً فرسايش ايجاد شده با روانكار در ارتباط مي باشد (روانكار اشتباه ، آلوده به آب يا تنزل خواص روانكار) . تكنسين هائي كه به طور منظم اطلاعات را مرور مي كنند به يك احساس براي درك معاني اطلاعات مرتبط با يكديگر مي رسند.
نمونه گيري :
يكي از عوامل مؤثر در موفقيت برنامه آناليز روغن انجام صحيح نمونه گيري است . تجربه نشان داده است كه به علت سادگي كار اغلب به اين امر بي توجهي مي شود .لذا ضرورت آموزش نيروها و اجراي يك روش نمونه گيري صحيح از اهميت و اولويت خاصي برخوردار است و توجيه نيروهاي اجرايي به حساسيت و دقت مورد نياز در فرآيند نمونه گيري در عين سادگي به توجه خاصي نياز دارد .
ذرات فرسايشي حاوي اطلاعات و بازگو كننده نوع فرسايشي است كه در سيستم اتفاق افتاده است ، لذا نمونه گيري بايستي بنحوي انجام شود تا ميزان و درصد ذرات فرسايشي موجود در نمنه برداشته شده مشابه كل روغن موجود در سيستم باشد . بدين منظور نحوه نمنه گيري پيوسته ، بايستي يكسان باشد . بهترين زمان براي نمونه گيري درست پس از توقف دستگاه مي باشد . نمونه نبايستي از كف يا سطح روغن كارتل يا مخزن هيدروليك و غيره برداشته شود بلكه بايد طول شلنگ نمونه گيري طوري انتخاب شود تا از وسط عمق روغن نمونه كشيده شود . ذرات موجود در سطح فوقاني روغن همواره كمتر و در سطح تحتاني آن بيشتر از مقدار واقعي است .زيرا در اثر ته نشين شدن ، ذرات در قسمت كف كارتل تجمع مي كنند و در نتيجه نمونه برداشته شده از قسمت مياني واقعي تر شرايط را خواهد داشت . ظرف نمونه بايستي باندازه يك سوم خالي باشد تا بتوان قبل از آزمايش با تكان دادن آنرا كاملاً مخلوط نمود .
فاصله زماني نمونه گيري به عوامل مختلفي بستگي دارد نظير : شرايط كاري دستگاه نوع و وضعيت سلامت آن ، كيفيت مواد مصرفي نظير فيلتر و روغن و غيره .
نكته مهم : شرايط نمونه گيري براي هر قسمت پيوسته يكسان باشد ، يعني اگر در مرحله اول نمونه از طريق مجرا گيج گرفته شده ، لازم است كه تا مراحل بعدي از همين مجرا نمونه گيري شود ، به تجربه ثابت شده كه با تغييرات شرايط و نحوه نمونه گيري نتايج نيز دستخوش تغيير شده است .
وسايل و تجهيزات نمونه گيري :
بمنظور استاندارد بودن نمونه گيري ، اقلام زير توسط آزمايشگاه تهيه و تحويل مي گردد و لازم است كار نمونه گيري طبق دستورالعمل زير نمونه گيري شود :
1- سرنگ cc 25-60 يك عدد
2- ظرف نمونه گيري 30cc به تعداد لازم
3- برچسب ، جهت درج شماره و مشخصات نمونه به تعداد ظرف نمونه گيري
4- فرم اطلاعاتي نمونه روغن شامل : مالك دستگاه ، كد دستگاه ، قسمت ، نام و مدل دستگاه ، پروژه/محل كار ، تاريخ نمونه گيري ،تاريخ تعويض روغن ، كاركرد روغن كيلومتر يا ساعت ، سرريز روغن به ليتر ، نام و نوع روغن ، توليد كننده روغن ، نام نمونه گير ، شماره نمونه
5- شلنگ به طول 5/1 متر
6- جعبه حمل نمونه
دستورالعمل نمونه گيري :
معمولاً از سيستمهاي زير جهت اجراي برنامه مراقبت وضعيت از طريق آناليز روغن نمونه برداري مي شود :
1- موتور
2- هيدروليك
3- سيستمهاي انتقال قدرت نظير :
- گيربكس
- ديفرانسيل
- فاينال درايو
نحوه نمونه گيري از موتور :
نمونه روغن موتور بايستي بلافاصله بعد از خاموش كردن دستگاه گرفته شود براي اين منظور از طريق مجراي گيج (مجراي شمشيرك) يا دريچه ورودي روغن شلنگ مخصوص وارد روغن سيستم مي شود .بمنظور سهولت در نمونه گيري دقيق ، معمولاً طول شيلنگ را قبلاً با در نظر گرفتن طول شمشيرك (گيج) روغن مشخص مي نمايند تا هر بار آنرا تا عمق مورد نظر داخل موتور وارد نمود . تناوب زماني پيشنهادي براي نمونه گيري از موتور ها هر يكبار در ميان تعويض روغن مي باشد . به هر حال حداكثر فاصله زماني بين دو نمونه گيري از يك موتور دوماه پيشنهاد مي شود .
نحوه نمونه گيري روغن هيدروليك :
قبل از هر چيز نبايد فراموش كرد كه :سه بار نمونه روغني كه سيستم هيدروليك برداشت مي شود دور ريخته شود تا سرنگ و شلنگ از آغشته بودن به روغن قبلي پاك شود .
نمونه گيري قسمت هيدروليك اغلب مربوط به دستگاههاي سنگين مي باشد . ذخيره روغن هيدروليك (تانك هيدروليك) محل مناسبي براي نمونه گيري است ، البته بايد توجه داشت كه فشار يك اتمسفر در هنگام بازكردن درب تانك سبب پاشيدن روغن به بيرون نشده و ايمني لازم را مراعات نمود .
درات فلزي كه در اين روغن وجود دارد نسبت به ساير روغنها (گيربكس ، ديفرانسيل و… ) خيلي كمتر بوده و از طرفي اين قسمت نسبت به ساير قسمتها حساستر مي باشد. در صورتيكه روغن براي مدتي حالت سكون پيدا كرده باشد بهتر است دستگاه را روشن كرده و با حركت دادن اهرمهاي هيدروليك روغن بطور كامل در سيستم جريان يابد و در اين حالت روغن آماده نمونه گيري است .
تناوب نمونه گيري در سيستمهاي هيدروليك با توجه به شرايط آن متغيير مي باشد و حداقل هر 500 ساعت يكبار مي باشد . بمنظور تجزيه و تحليل نتايج ، داشتن حداقل سه مرحله نمونه گيري لازم مي باشد به اين ترتيب چنانچه هر دستگاه بطور متوسط 1000 ساعت كاركرد در مدت شش ماهه داشته باشد، طي يكسال حداقل 4 بار از سيستم هيدروليك نمونه گيري خواهد شد .
ضروري است زيرا مقادير عناصر مختلف در قالب مواد افزودني در اين روغنها يكسان نبوده و فرمولهاي شيميايي ، خواص و مشخصات هر روغن براساس استانداردهاي تعريف شده توليد كننده متفاوت است .
6- نام نمونه گير :
مهمترين عامل موفقيت در انجام آزمايش و حصول نتيجه مطلوب ، نمونه گيري صحيح مي باشد .با توجه به تنوع و پراكندگي دستگاهها و انجام نمونه گيري توسط نمونه گيران مختلف ، ممكن است روش نمونه گيري و دقت هر يك با ديگري متفاوت باشد و در نتيجه اين اختلافات موجب پديدآمدن اختلال در نتايج شود ، لذا در صورت بروز شبهات در نتيجه آزمايش ، مورد را از شخص نمونه گير سؤال نمود. همچنين مسئوليت كيفيت نمونه گيري قابل پيگيري خواهد بود .
آزمايشهائي كه معمولاً بر روي نمونه هاي روغن انجام مي شود عبارتند از :
1- آزمايشهاي خواص فيزيكي شامل مواردي نظير : غلظت (Viscosity) ، نقطه اشتعال (Flash Point) .
1- آزمايشهاي خواص شيميايي شامل مواردي نظير : اكسيدها ، سولفاتها ، اسيدهاي آللي و معدني و غيره
2- آزمايش آلودگيها شامل موارد نظير : آلودگي گرد و خاك (سيليس) ، آب و سوخت و غيره
3- آزمايش ذرات فرسايشي شامل مواردي نظير : ذرات فرسايشي نرمال ، خوردگي شيميائي ، خستگي ذرات دوره آببندي و غيره
پس از دريافت نمونه روغن ، بر اساس درخواست ارسال كننده نمونه و يا بر اساس هماهنگيهائي كه قبلاً بعمل آمده ، انواع آزمايشهاي لازم روي نمونه روغن انجام مي شود ، نتايج بدست آمده جهت ثبت و تفسير به رايانه منتقل شده و در فايل خاص و مستقل ذخيره مي گردد با توجه به درست بودن نتايج قبلي امكان مقايسه و بررسي شرايط دستگاه وجود خواهد داشت . از نتايج بدست آمده و تفسير آنها گزارشي تهيه و از طريق نمابر ، پست و يا خط رايانه براي صاحب دستگاه ارسال مي گردد .
سيليس چيست ؟
آيا تا كنون از خود پرسيده ايد چرا بر سر راه هواي ورودي به موتورها فيلتر نصب مي گردد . مگر در هواي اطراف ما چه چيزي وجود دارد كه ورودش به موتور را ممنوع مي نمائيم . حتماً پاسخ خواهيد داد : گرد و خاك .پاسخي كه كاملاً صحيح مي باشد ولي بسياري مواقع نمي توانيم ذرات گرد و غبار معلق در هوا را ببينيم اما با باز كردن فيلتر هوا از تجمع خاك و غبار در پشت فيلتر متعجب مي شويم .
اكنون سؤال ديگري از خود مي پرسيم : مگر اين ذرات چه تأثيري بر عملكرد روغن و يا دستگاه دارند كه بايد تا اين حد جلوي آن گرفته شود ؟ سؤالي كه در اين مقاله سعي مي شود تا جواب مناسبي براي آن ارائه شود .
جالب است بدانيد بعد از اكسيژن ، سيليس فراوان ترين عنصر موجود در روي پوسته زمين مي باشد .سيليس معمولاًدر شكل تركيب شده خود با اكسيژن وجود دارد كه به آن سيليكا گفته مي شود .(Sio2) .
