بخشی از مقاله
تعريف اعتياد
تعريف اعتياد از ديد WHO : اعتياد به مواد مخدر، مسموميت حاد يا مزمن است كه مضر به حال شخص و اجتماع مي باشد و زائيده مصرف داروي طبيعي يا صنعتي به شمار مي رود و خصوصيات اين حالت عبارتند از:
1- وجود يك تمنا و احتياج به ادامه استعمال دارو و بدست آوردن آن به هر طريقي كه ممكن است.
2- وجود يك علاقه مفرط و شديد يا يك گرايش به ازدياد ميزان مصرف دارو كه به فزون طلبي مشهور است.
3- يك وابستگي رواني يا جسمي به آثار داروهاي اعتياد آور، بدين نحو كه وقتي دارو به معتاد نرسد اثر رواني و جسمي كه به آثار دارو موسوم است در وي ظاهر مي گردد ( پور كاظمي،1375).
اعتياد: حالت مسموميت متناوب يا مزمن، مضر براي فرد و اجتماع كه به وسيله مصرف تكراري ماده اي مخدر، طبيعي يا شيميايي به وجود مي آيد( صالحي،1381 ).
اعتياد از نظر فيزيولوژيست ها: اعتياد عبارت از حالتي است كه استعمال متوالي يا متناوب ماده مخدر در فرد ايجاد مي كند، با استعمال مواد مخدر، تحريك پذيري سلولهاي عصبي و دستگاه عصبي افزوده شده و در نتيجه داروي بيشتري لازم است تا آن را به حال تعادل برگرداند (پوركاظمي، 1375).
اعتياد: يك حالت رواني گاهي جسمي ناشي از تاثير دارو بر روي يك موجود زنده است و با يك كشش مفرط براي مصرف دائمي يا دوره اي آن داروي مخصوص همراه است (رئوفي و رضوي،1378).
تاريخچه مواد مخدر :
طبق اسناد و مدارك، از قديم الايام مواد مخدري مانند برگ كوكا، حشيش، ترياك مورد شناسايي بشر بوده است. مزايا و خواص دارويي و مصارف پزشكي ترياك باعث شده كه از حدود 150 سال پيش كشت و زراعت اين ماده در بعضي از مناطق جغرافيايي رواج پيدا كند. از بدو كشت انتشار، ترويج ترياك و مواد مخدر در كشورهاي مختلف جهان همواره ارتباط مستقيمي بين مسئله اعتياد و سياست وجود داشته است و نظامهاي سياسي مسلط بر جهان به خصوص كشورهاي جهان سوم از مواد مخدر به عنوان يك حربه مهم اقتصادي، فرهنگي و تجاري استفاده مي كردند.
جنگ هايي كه از سال 1840 بين چين و انگلستان اتفاق افتاده و به نام جنگ ترياك معروف است،دليل اين مدعاست. دولت انگليس ترياك كشور هند را به چين برده است و سالانه ميليونها دلار استفاده صادراتي از ترياك به چين داشته است. لازم به تذكر است كه تجارت تاريخي نشان دهنده آن است كه كلمه ترياك براي اولين بار با نرون ذكر شده است
و نخستين بار ترياك توسط حكيمي به نام «آندروباشوش» براي نرون تهيه شده، خمچنين «گالين» معجوني درست كرد كه يكي از عوامل متشكله آن ترياك بوده است و60 ماده ديگر را با آن تركيب نمود و اين دارو را كه ماده افيوني آن خيلي قوي بود براي سردردهاي «مارك اول آنتونن» تجويز نمودند. مصرف ترياك در ايران را ميتوان از زمان مغول و كشت وصنعت و رواج آن را به زمان صفويه نسبت داد.
عواملي مانند وجود دراويش صفويها، استعمار، پذيرش مواد مخدر به عنوان يك دارويي مؤثر، صدور كوپن، توسط دولتها را مي توان در گسترش، ترويج مواد مخدر، به خصوص ترياك مؤثر دانست (نباتيان،1378).
تعريف معتاد:
معتاد: كسي كه به صورت رفتاري و جسمي به مصرف يك نوع مواد مبتلا شده و به طور بيمار گونه اقدام به تكرار مصرف آن مي نمايد و اين حالت ناشي از تاثيرات مواد بر روي سيستم مغزي مي باشد (كاپلان،1376)
وابستگي رواني وجسمي:
وابستگي رواني:كسي كه براي احساس عوالم رواني مخصوص، احتياج به تكرار استعمال داشته و اقدام به تكرار سوء استعمال آن نمايد وابسته رواني است (پوركاظمي،1375)
وابستگي رواني:وابستگي رواني عبارت است از تمايل به مصرف مواد يا چيزي كه داراي لذت بخش بوده و يا توليد رضايت كند.
وابستگي رواني: وابستگي رواني عبارتست از تمايل به مصرف ماده يا چيزي كه داراي اثرات لذت بخش بوده و يا توليد رضايت كند.
وابستگي فيزيكي: تا زماني كه مصرف ماده مخدر ادامه دارد، وابستگي فيزيكي آشكار نمي گردد ،هنگامي كه ماده مربوط براي مدتي به بدن نرسد علايم آن ظاهر ميگردد كه مي تواند گاهي شديد و خطرناك باشد. بروز علايم ترك و يا كمبود رابطه مستقيم با نوع و مقدار مواد و نيز مدت زمان مصرف ماده دارد (صالحي،1381).
عوارض رواني اعتياد:
فرد معتاد فاقد تعادل رواني است، لاابالي گري، عدم توجه به اصول و مقررات جامعه، تسليم شدن در برابر پيشامدها، ضعف اراده، بي توجهي به مسئوليت هاي فردي و اجتماعي، از جمله عوارض دروني اعتياد است.
معتادان از لحاظ عاطفي نابالغ، عصيانگر، بيقرار و داراي احساسات خصومت زا هستند و همچنين اينان مضطرب اند كه احساس بي كفايتي و تنهايي مي كنند. با توجه به اين واكنش ها تمايلات پيسكونوروتيك را در آنها مي توان تشخيص داد. اصولاً وابستگي رواني مقدم بر تاثيرات اعتياد بر جسم است، زيرا تشخيص معتاد پيش از آنكه تعادل جسماني خود را از دست بدهد
تعادل رواني خود را تا رسيدن دارو از دست مي دهد. بروز اختلالات رواني در معتادين به مواد مخدر باعث مي شود كه اكثر معتادان خودشان شروع به مصرف انواع داروهاي رايج بنمايند. اين عمل كه بدون مشورت پزشك صورت ميگيرد باعث مي شود كه بعد از اندك زماني معتاد علاوه بر اعتياد به مواد مخدر، اعتياد به داروهاي اعصاب نيز پيدا كند، اين خود مشكل را دو چندان مي نمايد. از بيماري هاي شايع در بين معتادان مي توان: اضطراب، افسردگي، اختلالات شخصيت، اختلالات خواب، خود كشي، خشونت، هيجان، تفكرات هذياني و توهم را نام برد.
عوارض جسمي اعتياد:
اگر مصرف روزانه معتاد متوقف شود و از ده تا دوازده ساعت تجاوز كند، به عوارض جسمي مانند ناراحتي هاي عصبي، اضطراب، بيقراري، عطسه، ريزش مكرر آب بيني و چشم، ناراحتي عضلاني، فشار شديد در ستون فقرات، دل درد و دل پيچه، بي اشتهايي استفراغ مكرر، لاغر شدن وكم شدن وزن مبتلا ميگردد.
تقسيم بندي معتادان به مواد مخدر:
1ـ زير15ساله ها: كه در سابقه اين افراد موارد زيركم و بيش وجود دارد، گريز يا اخراج از مدرسه، بزهكاري، دروغ، دزدي، تجربه زود هنگام با سيگار، نقض مقررات در خانه يا مدرسه، رفتارهاي زود هنگام جنسي و رفتارهاي وحشيانه و خشن، جدايي و كم توجهي پدر ومادر، عدم محبت، رفتارهاي آموزشي اولياء و همنشيني با دوستان معتاد.
2ـ بين 15 تا 18 ساله ها: كه مهم ترين اصل در اين سن غرورها و رفتارهاي خودسرانه نوجوانان ميباشد كه اگر پايه و اساس خانواده سست باشد در چنين سنيني احتمال رفاقت با دوستان معتاد و گرايش به انواع مفاسد اجتماعي و اخلاقي بسيار بالاست.
3ـ معتادين بالاي 18سال: اين گروه از جوانان معمولاً از كنترل خانواده ها خارج مي باشند و بخصوص در جوامع غربي و اروپايي كه نهاد و اصالت خانوادگي سست بوده و زمينه هاي رواج مواد مخدر از شيوع بالايي برخوردار است به خصوص اگر فرد معتاد زمينه مصرف سيگار و مواد افيوني را در سنين زير 18 سال تجربه كرده باشد (پور كاظمي،1375)
مصرف مواد مخدر در نوجوانان:
در دو دهه گذشته مصرف مواد مخدر به وسيله نوجوانان به صورت چشمگيري افزايش يافته است. گر چه بسياري از بزرگسالان برآنند كه اين افزايش خاص جوانان بوده و منحصراً ميراث فرهنگ گرايش به مواد مخدر است كه در اواخر دهه1960 اشاعه يافت، اما اين نظر گمره كننده است.
بر اساس پژوهشهاي موجود، نوجواناني كه والدينشان مواد مخدري چون « الكل»« آرام بخش»« سيگار » و « مسكّن »« آمفتامين » مصرف ميكنند خود بيش از نوجوانان ديگر در معرض استفاده از حشيش، الكل و ديگر مواد مخدر قرار مي گيرند. يكي از دلايل روي آوري نوجوانان به مواد مخدر صرفاً اين است كه مواد مخدر در دسترس است.
ميان 75 تا 98 درصد نوجوانان مصرف كننده اكثر مواد مخدر اظهار داشتند كه مي توانند به سهولت آن مواد را به دست بياورند. نوجوانان طبعاً نسبت به دنياي رو به گسترش كه در آن زندگي مي كنند كنجكاوند و بيش از بزرگساان خطر مي كنند. احتمالاً دليل آن براي انجام چنين كاري بعضاً آن است كه شجاعت و حس ماجراجويي خودشان را به اثبات مي رسانند. محققان دلايلي را براي اين گرايش ذكر كرده اند كه عبارتنداز: فشار دوستان و همسالان، طغيان عليه والدين، گريز از ناملايمات زندگي، آشفتگي عاطفي و بيگانگي با طرد شدگي (ماسن و همكاران،1381).
تصميم به ترك اعتياد:
گاهي معتاد از ماده مخدر با مقادير بالا لذت كافي نمي برد و احساس مي كند كه براي لذت بردن، بايد ترك كرد و از ابتدا شروع كرد. تجربه مشابه معتاداني كه چند بار ترك كرده و در مرحله آغاز مجدد لذت افزون تري بردند و به او كه همواره با اين افراد در تماس است چنين آموزشي را مي دهند . بعضي معتادان واقعاً تصميم به ترك مي گيرند
، زيرا با مشاهده وضع جسماني خود، ترك اطرافيان و رفتار ديگران، از بين رفتن بنيه مالي، و نكات متعدد ديگر زجر مي برند، اما پس از ترك به علل گوناگون مثل بيكاري و ... از سوي وسوسه لذت طلبي به اعتياد بر مي گردند. بعضي اوقات ترك براي معتادان وسيله مناسبي است تا مجدداً امكانات مالي و شرايط مناسبي به دست آورند و بتوانند اعتياد را دوباره از سر بگيرند.
ترك اعتياد را بايد جدي گرفت و به معتاد كمك كرد. اما نبايد آن را مطلق پنداشت زيرا معمولاً ترك بيمار جنبه موقت دارد و ترك حقيقي موقعي است كه هروئين يا هر ماده ديگري در دسترس بيمار نباشد و يا زير بناي رواني روي آوردن به اعتياد، درمان شده باشد. نبايد غافل شد كه در بطن هر ترك اعتياد بازگشتي وجود دارد. فقط وقتي بازگشت اعتياد به ترياك صورت نمي گيرد كه ماده در دسترس معتاد نباشد.
نكته در اينجاست كه معتاد از نظر ارادي ضعيف است و نقطه ضعف او اراده اوست (فدايي وسجاديه،1365)
عواض ترك اعتياد:
عوارض ترك يا قطع مصرف مواد به دليل كاهش ماده مورد نظر در دستگاه اعصاب مركزي ظاهر مي شود. معمولاً نشانه هاي اوليه ترك مصرف چند ساعت پس از زماني بروز مي كنند كه مصرف مواد داراي نيمه عمر دفعي كوتاه مدت (مانند الكل، لورازپام يا هروئين) قطع شوند، هر چند با قطع مواد ضد اضطراب داراي نيمه عمر بلند مدت، كه به مقدار زياد مصرف مي شده اند ممكن است تشنج هاي مرتبط با ترك مصرف آنها چند هفته پس از مصرف آنها بروز كنند. معمولاً علايم شديد
ترك مصرف طي چند روز يا چند هفته پس از قطع مصرف ناپديد مي شوند ولي ممكن است بعضي از علايم فيزيولوژيايي پيچيده به عنوان نشانگان ترك طولاني، تا چند هفته و يا حتي چند ماه پس از قطع مصرف قابل تشخيص باشند. براي مثال، اختلال خواب ممكن است چند ماه پس از اينكه كه شخص وابسته به اينكه الكل صرف آن را متوقف كند ظاهر شود (APA1381).
كاهش احتمال اعتياد در نوجوانان و جوانان:
فرزندتان را در يابيد: كودكان و نوجواناني كه با والدين خود روابط صميمانه تري دارند، احتمال كمتري وجود دارد كه به سوي رفتارهاي مخاطره آميز كشيده شوند. هر چه بيشتر به نيازهاي كودكان و نوجوان توجه كنيم به مسائلشان رسيدگي نماييم، آنها احساس ارزشمندي بيشتري خواهند كرد و به خواسته هاي شما واكنش مثبت نشان خواهند كرد. به منظور دست يابي به اين اهميت راه كارهاي زير توصيه مي شود:
1ـ براي با هم بودن زمان خاصي را در نظر بگيريد .
2ـ سعي كنيد هنگامي كه فرزندتان از مدرسه بر ميگردد در خانه باشيد .
3ـ وعده هاي غذايي را با يكديگر و دسته جمعي صرف كنيد .
4ـ از سؤال كردن نترسيد .
برقراري ارتباط مؤثر را ياد بگيريد: آيا ميدانيد سرگرمي مورد علاقه فرزندتان چيست؟ فرزند شما در مدرسه از چه چيزي بيشتر لذت مي برد و به آن علاقه مند است؟ ارتباط بيشتر باعث مي شود آنها راحت تر در باره مسائل مختلف، از جمله مواد مخدر و ... با شما گفتگو كنند.
ـ تشخيص اعتياد: فدايي و سجاديه(1365)
معمولاً خود معتاد اعتراف مي كند كه وي معتاد و محتاج به مواد مخدر است. اگر هم انكار نكرد با ديدن ظاهر ضعيف و فرتوت و پژمرده بيمار و رنگ و چهره تيره و كدر و دندانهاي پوسيده و زرد رنگ او و در صورت اعتياد به هروئين براساس محل تزريق، سفتي و جاي باقي مانده اسبه ناشي از تزريق قابل تشخيص است.
تنگ بودن مردمك احتمال اعتياد را مطرح مي كند ولي يك نشانه قطعي نيست.(فدايي وسجاديه1365)
ولي مي توان اين وابستگي به مواد را از طريق علمي تشخيص داد، كه بهترين راه تشخيص است.
ـ زمينه هاي رواني اعتياد عبارتند از : ترك اعتياد.. دكتر لطفي پوركاظمي
1ـ استرس يا فشار رواني :كه مي تواند زمينه ساز اصلي اعتياد باشد.
2ـ افسردگي كه عامل 20% از اعتياد هاست.
3ـ شخصيت رفتارهاي ضد اجتماعي.
ـ عواملي كه در معتاد شدن افراد مؤثر است:
1ـ خانواده 2ـ مدارس 3 ـ گروه همسالان 4 ـ فساد اجتماعي 5 ـ كنجكاوي 6 ـ سرمايه زياد
7ـ فقر زياد 8 ـ عدم آگاهي 9ـ عقده 10ـ عدم رشد شخصيت.
