بخشی از مقاله
ديابت چيست
طبق برآورد فدراسيون بين المللي ديابت ,درسال 2003 ,194 ميليون ديابتي درسراسرجهان زندگي مي كنندوتخمين زده مي شودكه درسال 2025 اين تعدادبه 333ميليون نفربرسد. باتوجه به اينكه ديابت براي سلامتي جهانيان يك تهديداست,مي توان گفت كه بالغ بر6/3 درصدازجمعيت جهان باديابت زندگي مي كنند.
درحال حاضرديابت چهارمين علت مرگ وميردربيشتركشورهاي توسعه يافته است .
ديابت يك بيماري مزمن است كه وقتي پانكراس (لوزالمعده ),انسولين توليد نمي كندياوقتي كه بدن نمي تواندازانسولين توليدشده استفاده موثركنداتفاق مي افتد. توقف توليدانسولين يااستفاده نكردن ازانسولين هردوباعث افزايش گلوكز درخون مي شود.
ديابت دونوع اصلي دارد:
افرادي كه ديابت نوع اول دارند يعني مقدارخيلي كمي انسولين توليدمي كنند و يا اصلا انسوليني در بدنشان توليد نمي شود و لازم است كه براي ادامه زندگي انسولين تزريق كننداين نوع ديابت بيشتردركودكان و نوجوانان است .
نوع دوم ديابت افرادي هستندكه نمي توانندازانسولين استفاده موثركنند آنهامي توانندبيماريشان راتنهاباتغييرروش زندگي كنترل كنندومعمولا بيشتربه داروهاي خوراكي نيازدارند و كمت ربه انسولين . نوع سوم ديابت دربعضي مواردحاملگي اتفاق مي افتد, اما معمولاپس از حاملگي برطرف مي شود. قابل ذكراست ,طبق آماربيش از90 درصدازمواردديابت درجهان ديابت نوع دوم است .
علايم ديابت نوع اول
تشنگي بيش ازحد,گرسنگي دايمي ,تكررادرار,كاهش وزن ناگهاني ,خستگي مفرط وتاري ديدميباشد.
ممكن است افرادمبتلابه ديابت نوع دوم علايم مشابهي داشته باشند,امااين علايم كمترظاهرشود,اكثراافرادمبتلابه اين نوع ديابت علايمي ندارندو فقط بعدازچندسال به واسطه بيماري ديگري متوجه آن مي شوند. ديابت بيماري مزمني است كه درطول زندگي فردبايددقيقاكنترل شود,بدون مراقبت صحيح ,قندخون مي تواندبالابرودكه اين امردردرازمدت به بدن آسيب مي رساندوباعث اختلال دربافت هاواندام هاي مختلف بدن مي شود. دركوتاه مدت وبلندمدت عوارض ديابت شامل بيماري قلبي وعروقي ,بيماري كليه (نفروپاتي ديابتي ),بيماري اعصاب (نوروپاتي ديابت )وبيماري چشم (رتينوپاتي ديابتي)مي گردد.باتوجه به اينكه بيماريهاي قلبي وعروقي ناشي ازديابت شامل آنژين صدري , حمله قلبي ,ايست قلبي وسكته مغزي مي باشد,مي توان گفت كه بيماري هاي قلبي و عروقي بيشترين موردمرگ وميردرافرادديابتي وعلت اول مرگ دركشورهاي صنعتي است .
همچنين نتيجه افزايش وپيشروي آرام پروتيين درادرار,عاقبت منتج به نارسايي كليه مي شود.
اين اتفاق معمولاسال هابعدازاولين تشخيص ديابت رخ مي دهد و اگر فشار خون وقندخون درست كنترل شوداين اتفاق به تاخيرمي افتد. دربيشتركشورهاي توسعه يافته درحال حاضرديابت علت بيشترين مواردنارسايي كليه ,وابستگي به دياليزباپيوندكليه است . بااشاره به اينكه ديابت مي تواندعامل صدمه زدن به رشته هاي اعصاب شود, مي توان گفت كه كرخي وبي حسي پاهاشايع ترين علامت بيماري اعصاب بوده كه در اثرآسيب به اعصاب پاايجادمي شود. نوروپاتي يابيماري هاي اعصاب درپاره اي ازمواردمي تواندبه دردهاي شديد منجرشودامابيشترمواقع بدون دردپيش مي رود.
درنتيجه نبودعلايم نوروپاتي ديابتي احتمال زخم پا يا قطع عضو وجود دارد. همچنين ديابت بيشترين علت نابينايي درافراد جوان و كارآمد درجهان توسعه يافته نيزمي باشد. به نظرمي رسدعوامل خطردرابتلابه ديابت نوع اول دوعامل ژنتيكي ومحيطي باشد,عوامل محيطي مانندويروس هاوبرخي موادغذايي مي توانندعاملي براي ابتلابه ديابت نوع اول باشند اگرچه اثرآن ها كامل ابه اثبات نرسيده است . عوامل خطر در ابتلا به نوع دوم ديابت نيزاضافه وزن وچاقي ,بي تحركي,رژيم غذايي باچربي بالاو فبيركم ,نژاد,سابقه فاميلي ,سن ووزن كم هنگام تولد است . هر چه بيشتر فردي عامل خطرداشته باشدبيشتردرمعرض خطرابتلابه ديابت مي باشد. گفتني است ,خطرابتلابه ديابت درمردهاوزن هاهمراه باافزايش وزن به شدت روبه افزايش است . افزايش شيوع ديابت نوع دوم درهمه دنيابخصوص دركشورهاي درحال توسعه گروه هاي خاص وكودكان نوعي اعلام خطراست كه اغلب ناشي ازاضافه وزن است . روزجهاني ديابت كه 21آبان ماه امسال برگزارمي شودبراضافه وزن وچاقي متمركزشده ,كه يكي ازعوامل اصلي خطردربروزديابت نوع دوم مي باشد. هدف ازاين فعاليت انتقال ساده وارزان پيام تغييرروش زندگي است ,مثل افزايش فعاليت جسمي وعادت هاي غذايي صحيح كه خودمي توانددرمقابله با عواقب جدي فردي واجتماعي ديابت بسيارموثرباشدودرنهايت ازشيوع ديابت جلوگيري كند.
علل شايع شيوع دیابن نوع 2 عبارتند از:
ناكافي بودن انسولين توليد شده از لوزالعمده براي حفظ كار طبيعي سلول‌هاي بدن ،اختلال در استفاده از انسولين در سلول‌هاي بدن به علل نامعلوم .عوامل افزايش دهنده اين بيماري عبارتند از:چاقي در بزرگسالان ،استرس ،حاملگي ، استفاده از بعضي از داروها، مثل قرص‌هاي ضدبارداري، داروهاي ادرارآور از نوع تيازيدي، كورتيزول يا فني‌توئين
در چه شرايطي بيمار مي بايستي به پزشک مراجعه کند:
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان علايم ديابت شيرين را داريد.
اگر يكي از موارد زير هنگام درمان رخ دهد:
ـ ناتواني در فكر كردن همراه با تمركز
- ضعف
- تعريق
- رنگ پريدگي
- تند شدن ضربان قلب
- تشنج
- اغما (ممكن است نشان‌دهنده پايين افتادن قندخون باشند). بلافاصله كمك بخواهيد.
ـ بي‌حسي
- سوزن سوزن شدن
- يا درد در پاها يا دست‌ها
ـ عفونتي كه در عرض 3 روز خوب نشود.
ـ درد قفسه سينه
ـ بدتر شدن علايم اوليه علي‌رغم پايبندي به درمان
علت ايجاد مرض قند
دلايل مختلفي براي كاهش توليد انسولين توسط لوزالمعده شناخته شده است و هر بيماري ممكن است به يكي از اين دلايل دچار مرض قند شده باشد. اين دلايل عبارتند از: وارثت (ژنتيك)، ابتلا به بيماريهاي عفوني، شرايط محيطي و استرس.
عوامل ارثي
محققيني كه بر روي دوقلوهاي يكسان و خانواده بيماران مبتلا به مرض قند تحقيق مي كنند كشف كرده اند كه نقش عوال ارثي در ابتلاي به هر دو نوع مرض قند اهميت دارد. در دوقلوهاي يكسان در صورتي كه يكي از آنها به مرض قند نوع 1 دچار باشد، 50 درصد احتمال دارد كه ديگري نيز به مرض قند مبتلا شود. اما در مورد مرض قند نوع 2، اگر يكي از دوقلوها به اين بيماري دچار شود، ديگر حتماً به بيماري مبتلا خواهد شد. بسيار مشكل است كه پيش بيني كنيم كه چه كسي بيماري را به ارث مي برد. در تعدادي از خانواده ها اين بيماري شديداً بين افراد خانواده شايع است و اين افراد استعداد زيادي در ابتلاء به اين بيماري دارند. دانشمندان در اين خانواده ها موفق به پيدا كردن چندين ژن شده اند كه احتمالاً مسئول ايجاد اين لوزالمعده را شروع كند كه چندين سال بعد اثر خود را نشان دهد.
شرايط محيطي
افرادي كه به مرض قند نوع 2 مبتلا مي شوند اغلب رژيم غذايي غير متعادلي داشته و چاق هستند. بطور قابل توجهي، افرادي كه از كشورهايي كه مرض قند در آنجاها زياد شايع نيست به كشورهايي مهاجرت مي كنند كه اين بيماري در آنجا شيوع بيشتري دارد، آنها نيز در معرض خطر بيشتري براي ابتلاي به اين بيماري قرار مي گيرند. تغييرات عمده در نحوه زندگي نيز مي تواند احتمال ابتلاء يك شخص به ديابت را افزايش دهد. يك مثال خوب در اين مورد، افراد جزيره نائورو مي باشد. وقتي در اين جزيره معادن فسفات كشف شد، مردم اين جزيره پول يادي بدست آوردند و ثروتمند شدند. در نتيجه رژيم غذايي آنها نيز تغيير نمود و اضافه وزن پيدا كردند و بيشر از گذشته مستعد ابتلاء به مرض قند شدند.
تمام اين موارد به اهميت ارتباط بين رژيم غذايي، محيط زندگي و ابتلاء به مرض قند اشاره دارند. با اينحال هيچ ارتباط دقيقي بين بروز مرض قند و مصرف قند و شيريني ديده نشده است.
مرض قند ثانويه
تعداد كمي از افراد هم وجود دارند كه بروز مرض قند در آنها بعلت ايجاد بيماري ديگري در لوز المعده مي باشد. براي مثال بيماري پانكراتيت (التهاب لوزالمعده) مي تواند باعث تخريب قسمت بزرگي از لوزالمعده شود. بعضي از افرادي كه به بيماريهاي هورموني دچار هستند مثل سندرم كوشينگ (افزايش توليد هورمون استروئيد در بدن) يا آكرومگالي (افزايش توليد هورمون رشد در بدنت) ممكن است به عنوان يك عارضه جانبي از بيماري اصلي شان، به مرض قند نيز مبتلاء شوند. همچنين لوزالمعده مي تواند بر اثر مصرف زياد و طولاني مدت الكل نيز دچار آسيب شود.
استرس ها
گرچه بسياري از افراد، وقوع ابتلاء به مرض قندشان را به بروز وقايع استرس زايي مثل تصادفات يا ساير بيماريها ربط مي دهند اما اثبات يك ارتباط مستقيم بين استرس و مرض قند دشوار مي باشد. توضيح اين مسئله ممكن است در اين حقيقت نهفته باشد كه افراد، پزشكشان را به دليل بعضي از وقايع استرس زا ملاقات مي كنند و در همين ملاقات ها است كه تصادفاً مرض قندشان تشخيص داده مي شود.
جلوگيری از ديابت
در اينجا برخی سوالات و جوابها برای جلوگيری و درمان ديابت مطرح شده است.
چگونه می توانم بدانم که ديابت نوع اول دارم ؟
بايد به دکترتان مراجعه کنيد و آزمايش قند خون (FPG) و يا آزمايش (OGTT) (1)
را درخواست کنيد . اگر FPG شما بين 100 تا 125 باشد و يا OGTT شما بين 140 تا 199 باشد، شما دچار ديابت هستيد.
چه کسی بايد بايد برای ديابت نوع اول آزمايش شود ؟
اگر شما اضافه وزن داريد و يا بيش از 45 سال سن داريد، بايد آنرا در آزمايش پزشکی روتين بعديتان چک کنيد . اگر شما تا کنون فشار خون بالا داشتهايد کلسترول بالا و يا ديابت در خانواده شما وجود داشته است ، ممکن است به ديابت مبتلا باشيد.
آيا ممکن است دچار ديابت نوع اول بود و از آن اطلاع نداشت ؟
بله، در حقيقت اغلب مردم با ديابت نوع اول علائمی از خودنشان نميدهند . نشانه های ديابت نوع اول شامل تشنگی بيش از حد معمول ، پر ادراری ، تاری ديد وخستگی است.
ديابت و حاملگي
ديابت يا بيماري قند به علت ناتواني بدن در توليد يا مصرف انسولين پديد مي آيد . انسولين ماده ای است که توسط لوزالمعده توليد مي شود و باعث مي گردد قند يا به عبارتي مهمترين منبع انرژي بدن ، مورد استفاده قرار گيرد .
ما اکنون مي دانيم که کليد يک حاملگي سالم براي خانم هاي مبتلا به ديابت ، کنترل دقيق قند خون است . کنترل قند خون بايد پيش از دوران بارداري و در طول دوران بارداري انجام گيرد .
کنترل دقيق قند خون به معني نگهداري غلظت قند خون نزديک حد طبيعي است . براي رسيدن به اين کنترل ،لازم است تعادل درستي بين مصرف مواد غذايي ، ورزش و تزريق انسولين برقرار گردد ؛ از اين رو لازم است قند خونتان را مرتب بررسي کنيد . با کنترل قند خون و مراقبتهاي درست پزشکي ، احتمال يک حاملگي بدون مشکل و تولد نوزاد سالم همانند يک مادر غيرديابتي خواهد بود .
علي رغم پيشرفتهاي اخير ، در نوزادان متولد شده از مادران ديابتي به ويژه آنهايي که کنترل مطلوب قند خون نداشته اند ، هنوز هم خطر پيدايش نقايص مادرزادي بيشتر است . قند خون و کتون ها که در خون مادر با غلظت بيش از حد طبيعي وجود دارند ، از جفت مي گذرند و وارد بدن جنين مي شوند و احتمال تولد نوزاد با نقايص مادرزادي را افزايش مي دهند . بنابراين کنترل درست قند خون پيش از دوران بارداري بسيار مهم است . در طول ۶ هفته اول حاملگي ، ارگانهاي جنين شکل مي گيرند .
قند خون در طول اين هفته ها بر رشد اندام هاي جنين اثر مي گذارد و مي تواند سبب ايجاد نقايص مادرزادي شود . به دليل افزايش ميزان قند خون جنيني ،لوزالمعده جنين انسولين بيشتري مي سازد و لي بعد از تولد براي نوزاد توقف ترشح انسولين مشکل است . بنابراين ممکن است سطح قند خون پايين افتد .
* مراقبتهاي قبل از بارداري
زماني که ديابت و مسائل پيرامون آن را به خوبي شناختيد ، مي توانيد براي باردار شدن برنامه ريزي کنيد . شما مي توانيد با اندازه گيري مرتب قند خون و ارتباط دائم با پزشک معالج و پزشک متخصص زنان ، قند خون خود را تحت کنترل درآوريد . براي انجام بهترين مراقبتهاي قبل از بارداري ، گروههاي زير لازم است به شما کمک کنند .
• پزشک معالج شما که براي کنترل ديابت به او مراجعه مي کرديد .
• متخصص زنان
• متخصص تغذيه که برنامه غذايي صحيح را براي رسيدن به کنترل مطلوب قند خون طراحي مي نمايد .
• متخصص آموزش ديابت که شما رابا مسائل مختلف ديابت و مراقبتهاي صحيح آن آشنا مي سازد .
به خاطر داشته باشيد براي داشتن حاملگي سالم لازم است قند خون خود را قبل از بارداري، در طول بارداري و بالاخره پس از زايمان در محدوده طبيعي نگه داريد .
* مصرف قرص هاي خوراکي پايين آورنده قند خون يا انسولين در طول دوران بارداري
اگر به ديابت نوع ۱ ( ديابت وابسته به انسولين ) مبتلا هستيد ، در دوران بارداري ، نياز بدن شما به انسولين زياد مي شود . اين افزايش نياز به ويژه در ۳ ماه آخر بارداري ديده مي شود که به علت وجود هورمون جفت است. هورمون جفت به رشد جنين کمک مي کند اما در همان زمان جلوي فعاليت انسولين بدن مادر را مي گيرد . در نتيجه نياز به انسولين افزايش مي يابد . اگر به ديابت نوع ۲ مبتلا هستيد ، برنامه درماني شما عوض مي شود . اگر براي کنترل ديابت قرص هاي خوراکي پايين آورنده قند خون مصرف مي کنيد ، اين قرصها را به علت احتمال مطرح شده براي ايجاد نقايص جنيني نبايد در دوران بارداري استفاده نماييد . پزشک شما قبل از باردار شدن ممکن است درمان با انسولين را براي کنترل قند خون شروع کند .
* مصرف غذا در دوران بارداري
اصولاً افراد مبتلا به ديابت برنامه غذايي مرتبي دارند . در طول حاملگي براي پيشگيري از افزايش يا کاهش زياد غلظت قند خون ،لازم است با متخصص تغذيه و پزشک معالج خود مشورت کنيد . با اين کار به کنترل قند خون خود کمک مي نماييد .
اگر در شروع حاملگي وزن شما بيش از حد معمول بود ، نبايد سعي کنيد وزن خود را کم نماييد . پزشک و متخصص تغذيه در مورد نحوه افزايش وزن در طول دوران بارداري شما را راهنمايي خواهند کرد . اگر در شروع حاملگي وزن مطلوب داشته باشيد انتظار مي رود تا پايان بارداري ۱۱-۷ کيلوگرم اضافه وزن پيدا کنيد . خانم هاي لاغر لازم است افزايش وزن بيشتري در طول بارداري داشته باشند .
* انجام ورزش در دوران بارداري
ورزش به ويژه در ديابتي هاي نوع ۲ يکي از اصول اساسي درمان است . همان طور که مي دانيد ورزش همراه با برنامه غذايي صحيح ، در کنترل قند خون نقش اساسي دارد . در مورد ورزش کردن در دوران بارداري حتماً سئوالاتي برايتان مطرح مي شود که در اين مورد بايد با متخصص آموزش ديابت مشورت نماييد . ورزش در دوران بارداري به وضعيت سلامت شما کمک خواهد کرد . اما اگر مبتلا به :
۱ - فشارخون بالا
۲- مشکلات چشمي ، کليوي يا قلبي
۳ - آسيب هاي عروقي ديگر
۴ - آسيب اعصاب
هستيد ، لازم است در مورد خطرهاي ورزش در دوران بارداري ، با پزشک خود مشورت کنيد . به طور کلي در دوران بارداري نبايد ورزشهاي کششي اندام يا به اصطلاح ورزشهاي کششي سنگين انجام دهيد . بهترين ورزش براي دوران بارداري ، پياده روي و شنا است .
* زايمان فرد مبتلا به ديابت
نزديک زمان زايمان ، پزشک جنين را از نظر ميزان رشد و وضعيت سلامت بررسي مي کند و سپس درباره نحوه زايمان تصميم مي گيرد . ممکن است به طور طبيعي زايمان کنيد يا بنا به نظر پزشک زايمان سزارين داشته باشيد . نحوه زايمان اثري بر نوزاد ندارد . پزشک تلاش مي کند که در طول زايمان و تولد نوزاد ، قند خون شما را کنترل نمايد . در شروع زايمان نياز به انسولين کم مي شود به گونه اي که گاهي اوقات در طول زايمان يا حتي ۷۲-۲۴ ساعت بعد از تولد نوزاد نيز ، به تزريق انسولين احتياج نيست .
* بعد از تولد نوزاد
بعد از تولد نوزاد بدن شما به علت فعاليت زياد در دوران بارداري ، به استراحت نياز دارد . برخي مادران در طول چند هفته اول پس از تولد ميزان قند خونشان بهتر مي شود و برعکس بعضي ديگر قند خونشان به سرعت بالا مي رود ، بنابراين وضعيت کنترل قند خون دراين مدت قابل پيش بيني نيست .
تغذيه نوزاد با شير مادر براي مادران ديابتي بسيار خوب است اما ممکن است غلظت قند خون قابل پيش بيني نباشد . همچنين ممکن است تغيير در الگوي خواب و غذا سبب افت قند خون شما شود . از اين رو همانند دوران قبل از بارداري ، در کنترل قند خون خود کوشا باشيد .
* تغذيه نوزاد با شير مادر
براي پيشگيري از افت قند خون در طول دوران شيردهي لازم است :
• قبل يا در طي شيردهي ، يک ميان وعده حاوي پروتئين و کربوهيدرات ( ساندويچ ، نان و گوشت و ... ) مصرف کنيد .
• به مقدار کافي مايعات بنوشيد . طوري برنامه ريزي کنيد که در حين شيردهي آب يا چاي بدون شيريني مصرف نماييد .
• اگر در زمان شيردهي دچار کاهش قند خون شديد ، شيردهي را متوقف سازيد و براي برطرف کردن حالت افت قند خون ، يک ماده غذايي مصرف کنيد .
اگر به
