بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین چالشهایی که امروزه بسیاري از کشورها با آن دسـت بـه گریبـان هسـتند، نـامتوازن بودن امر توسعه و در نتیجهي آن آسیبهاي جدي وارد شده به محیط زیست میباشد. کشور ما نیـز از این مقوله مستثنی نبوده و یکی از مسائل مهمی که امروزه از جنبهي محیط زیستی موجـب مشـکلات فراوانی شده است، مدیریت لجن تصفیهخانههاي فاضلاب شهري میباشد. چرا که در سالهاي اخیر بـه دلایلی همچون افزایش جمعیت، توسعهي بهداشت و پیشرفت تکنولوژي شاهد گسترش قابل توجه این تصفیه خانهها میباشیم. بخش قابل توجهی از لجن حاصل از این تصـفیهخانـههـا، بـه مصـرف خاصـی نرسیده و دفع آن به صورت رها سازي در زمین بدون تصفیهي کامل، منجـر بـه تهدیـدي بـراي منـابع طبیعی و حیوانات منطقه میگردد. ضمن اینکه در بسیاري از کشورهاي توسعه یافته بـه ایـن محصـول تولیدي ناخواسته، به چشم یک منبع تجدید پذیر و قابل جایگزین براي تولید محصولاتی چون مصـالح ساختمانی، سیمان و همچنین تولید انرژي نگریسته میشود. لذا ضروري است با مدیریت صحیح لجـن در کشور، علاوه بر جلوگیري از آلودگی منابع طبیعی، شرایط استفادهي بهینه از این محصول را فـراهم آوریم. در این راستا، این مقاله به بررسی اجمالی روشهاي دفع نهایی لجن با هـدف کـاهش آلـودگی و استفادهي مجدد در چهار منطقهي آمریکاي شمالی، اروپا، ژاپن و چین میپردازد.
کلمات کلیدي
مدیریت لجن، توسعهي پایدار، منابع نو، تولید انرژي، تصفیهخانهي فاضلاب شهري
مقدمه
در سالهاي اخیر تأمین نیازهاي جمعیت رو به رشد و پیشرفت تکنولوژي از یک سو و بهره بـرداري بـیرویـه و غیر اصولی از منابع طبیعی بدون در نظر گرفتن توان اکولوژیک این منابع از سوي دیگر، سبب بر هـم زدن تعـادل امـر توسعه و به مخاطره انداختن حیات انسان گردیده است. این مسائل موجب آلودگی منابع طبیعی موجود شده و نیاز بـه استفاده از منابع نو و قابل جایگزین را به وجود آورده است. یکی از مصداقهاي این امر، دفع و تصفیهي لجـن فاضـلاب شهري است که موجب نگرانی افکار عمومی گردیده است. در بسیاري از کشورها، دفع مقادیر زیاد لجن فاضلاب شـهري مشکل میباشد. همچنین به سبب طبیعت ناپایدار تودهي بیولوژیکی، ممکن است دفع نامناسب لجن فاضلاب منجر بـه اثرات سوء محیط زیستی و تهدیدي براي سلامت انسان گردد .[2] مدیریت لجن در ایران نیز یکی از دغدغههاي جدي مسئولین میباشد. چرا که طبق آمار، تا پایان سال 1389 در ایران حدود 35 درصد جمعیت تحت پوشش شـبکههـاي جمعآوري فاضلاب بودهاند (شرکت فاضلاب تهران، .(1391 تا پایان سال 1390، تعداد 136 تصفیهخانـه مـورد بهـره-
برداري قرار گرفته و عملیات احداث 76 تصفیهخانه نیز در دست اجرا است .[1] در این تصـفیهخانـههـا حجـم بسـیار زیادي لجن، که حاوي عناصر زیان آور است، به عنوان یک محصول جانبی تولید میگردد. طبق اطلاعات موجود بخـش اعظم لجنهاي تولیدي از این تصفیهخانهها بعد از یک یا چند مرحله تصفیه، که استانداردهاي محـیط زیسـت ایـران را نیز ارضاء نمیکنند،صرفاً در زمینهایی با مساحت زیاد رهـا مـیگردنـد. در کشـورهاي مختلـف بـا توجـه بـه شـرایط جغرافیایی، اقلیمی و میزان برخورداري کشورها از منابع طبیعی، رویکردهاي متفاوتی در مدیریت لجن بکار گرفته می-
شود. از آنجا که تعدادي از کشورهاي اروپایی و همچنین برخی از ایالتهاي آمریکاي شمالی، از نظر شرایط اقلیمـی تـا حدي مشابه مناطقی از کشورمان میباشند، همچنین کشورهاي ژاپن و چین به دلیـل اینکـه در منطقـهي آسـیا قـرار گرفتهاند، در این مقاله به طور اجمالی مورد بررسی قرار گرفتهاند. با نگاهی به رویکرد متفاوت این مناطق، بـا توجـه بـه شرایط خاصی که هرکدام در آن واقع شدهاند و همچنین با توجه به وضع موجود کشورمان، میتوان در دستیابی به یک دورنماي مدیریت لجن در ایران، تصمیم بهتري اتخاذ نمود. در ادامه به چند نمونه از نحوهي مدیریت لجـن در منـاطق ذکر شده اشاره میگردد.
