بخشی از مقاله
معرفی
ایجاد توزیع دز یکنواخت در تمام حجم درمان یکی از مهمترین اهداف رادیوتراپی می باشد که ابزارهای متفاوتی برای
شکل گیری میدان پرتودهی وتنظیم شدت پرتو مورد نیاز است. یکی از این ابزارها که در پرتو درمانی برای بهبود
یکنواختی دز در حجم هدف استفاده می شود فیلترگوه است.اثر گوه بر روی توزیع دز با زاویه گوه توصیف میشود که
مطابق با تعریف ICRU-24 به زاویه بین منحنی همدز گوه و خط عمود بر محور مرکزی در عمق 10 سانتی متر را
گویند.[5]
از آنجا که اندازهگیری منحنیهای همدز نیاز به تجهیزات دارد امروزه آشکارسازهایی طراحی شده اند که با استفاده از
روشهای تحلیلی در نرم افزار خود و حداقل اندازهگیری مورد نیاز زاویه گوه را تعیین میکنند. آشکارساز آرایه ای
پروفایلر ، یکی از آشکارسازهایی است که امکان اندازهگیری زاویه گوه را همزمان با اندازه گیری پروفایل را میدهد.
880
در این مطالعه روش اندازهگیری زاویه گوه با استفاده از آشکارساز پروفایلر در مورد گوه فیزیکی دستگاه کبالت و گوه
موتوری شتابدهنده کامپکت مورد ارزیابی قرار گرفته است.
مواد و روش ها
در نرم افزار پروفایلر از رابطه تحلیلی زیر برای محاسبه زاویه گوه استفاده می شود:
lnD1
E = arctan D2 (1)
0.5×FS×
در این رابطه D1 و D2 دزهای ثبت شده از دو دیود آشکارساز پروفایلر است. FS نشان دهنده اندازه میدان و μ
ضریب تضعیف خطی جرمی است که از رابطه زیر به دست می آید:
D10
μ = ℎ2ln−Dh201 × (2)
D10 و D20 دز به دست آمده در میدان بدون گوه در دو عمق h1 وh2 است که باید به نرم افزار آشکارساز داده شود.
در روش تحلیلی با دقتی اندک در رابطه می توان به این نتیجه رسید. دز های D1 و D2 دز های اندازه گیری شده توسط آشکارساز ردیفی- خطی هستند که از دو قسمت ضخیم و نازک گوه به آشکارساز رسیده اند. تابشی که از قسمت
ضخیم گوه به آشکارساز ردیفی- خطی رسیده است شدت کمتری نسبت به قسمت نازک گوه دارد درحالیکه هر دو از
ضخامت برابر از آب گذشتند. با توجه به رابطه 1 می توان تفاوت دزها را به تفاوت عمق تبدیل کرد. دو پرتو رسیده از دو قسمت ضخیم و نازک گوه داخل فانتوم آب عمقهای مختلفی را طی کردند تا به دز یکسان برسند که این همان تعریف منحنی همدز گوه است.
اندازهگیری زاویه گوه برای گوه فیزیکی کبالت در زاویه 45،30و60 درجه و اندازه میدانهای 5×5، 10×7،10×7 و
(معادل cm 2 10× 15(12×12 با تکرار 4 مرتبه با استفاده از آشکارساز پروفایلر اندازه گیری شد. انتخاب عمق در
محاسبه ضریب تضعیف جرمی به منظور کاهش خطا اهمیت زیادی دارد بنابراین انتخاب عمق ها مطابق با مقاله Kumar
881
و همکاران [1] صورت گرفته است که عمق های 10 و20 سانتیمتر میباشد. با استفاده از اتاقک یونساز مدل فارمر FC65 و الکترومتر Wellhofer، دز در حالت میدان باز در دو عمق 10 و 20 سانتی متر داخل فانتوم آب با
ابعاد 30×30×30cm3 اندازه گیری شده است.
به منظور اعتبارسنجی نتایج آشکارساز پروفایلر منحنیهای همدز گوه در زاویه ها و اندازه میدانهای ذکر شده در بالا اندازه گیری شد. برای اندازهگیری منحنیهای همدز از آشکارساز ردیفی- خطی استفاده شد. بدین ترتیب که شناسههای باریکه در عمقهای مختلف اندازهگیری و با استفاده از نرمافزار مطلب به شکل منحنیهای همدز تبدیل شد.
اعتبارسنجی اندازهگیری زاویه گوه برای زاویه 60 درجه گوه موتوری شتابدهنده کامپکت نیز انجام گرفت. در این اندازهگیری انتخاب عمق مطابق با تحقیق دکتر حق پرست و همکاران برای شتابدهنده با انرژی6 MV انتخاب شد که برابر 5 و 10 سانتی متر است. [6]
منحنیهای همدز تجربی با استفاده از شناسه باریکه گوه 60 درجه در عمقهای مختلف و منحنی درصد دز عمقی در هر اندازه میدان مشخص (اندازه گیری شده در آزمایشهای راه اندازی دستگاه) توسط نرم افزار OMNI PRO رسم شد.
نتایج
جدول 1 زاویه گوههای فیزیکی دستگاه کبالت در سه زاویه اسمی30، 45 و 60 درجه را در اندازه میدانهای مربعی
5×5cm2، 7×7 و10×10 و اندازه میدان مستطیلی10×15 cm2 معادل اندازه میدان مربعی12×12 cm2، مطابق رابطه1
محاسبه شده است را نشان میدهد.
882
جدول.1 زاویه گوه فیزیکی دستگاه کبالت اندازهگیری شده در اندازه میدان های مختلف با استفاده آشکارساز پروفایلر
زاویه محاسبه شده گوه به روش تحلیلی آشکارساز پروفایلر
