بخشی از مقاله
هديه هاي مرگ آور قرن بيستم
سلاحهاي بيو شيميايي از جمله خطرناكترين و نابخردانه ترين مصنوعات بشر قرن بيستم هستند كه بيم استفاده از آنها هر آن زندگي انسان امروزي را تهديد مي كند. سلاحهايي كه اثرات مرگبار آنها گاه تا سالها باقي مانده و در بسياري از مواقع قربانيان خود را اندك اندك به كام مرگ مي كشانند. در حال حاضر كشورهاي متعددي در جهان وجود دارند كه مظنون به توليد و تكثير اين نوع جنگ افزارها هستند؛ اما چنانچه از شواهد و قراين برمي آيد، دانش اين فناوري مرگبار بيشتر در نزد قدرتهاي بزرگ و كشورهاي پيشرفته صنعتي يافت مي شود. همين قدرتهايي كه اكنون آتش جنگ را در همسايگي ما افروخته اند و بدون هيچ آينده نگري هر روز يك سلاح جديد را به خط مقدم جنگ مي كشانند.
جنگ افرارهاي بيوشيميايي به 2 بخش سلاحهاي ميكربي و شيميايي تقسيم مي شوند. در زير به بررسي اجمالي اين دو نوع، نشانه ها و آثار كشنده آنها خواهيم پرداخت.
سلاحهاي ميكربي
سياه زخم، آبله، طاعون و مسموميت هاي حاد غذايي عمده ترين بيمارهاي ناشي از به كارگيري اين سلاحها هستند. سياه زخم كه يكي ازشايع ترين اين نوع ميكربهاست، خود در 3 شكل جلدي و پوستي، استنشاقي و روده اي يافت مي شود. بيماري حاصل از نوع پوستي اين ويروس بسيار شبيه به گزيدگي ناشي از نيش حشرات است كه تبديل به زخمي بسيار دردناك با مركزي سياه رنگ به طول 1 تا 3 سانتي متر مي شود. اين نوع سياه زخم از طريق تماس مستقيم ويروس با پوست انتقال مي يابد و تنها راه درماني آن به كارگيري آنتي بيوتيك هاست. نوع استنشاقي اين بيماري يكي از خطرناكترين انواع آن است كه معمولا آثار آن 7 روز پس از اين كه فرد در معرض آن قرار گيرد، ظاهر مي شوند.
علايمي شبيه به سرما خوردگي دارد كه با تنگي نفس همراه مي شود و انتقال آن هم از طريق دستگاه تنفسي صورت مي گيرد. با وجود اين كه اكثرا كشنده است؛ اما در پاره اي موارد تزريق داخل وريدي آنتي بيوتيك ها در درمان آن تأثير گذار است. شكل سوم و روده اي با علايمي چون كاهش اشتها، تب، حالت تهوع و اسهال آغاز مي شود و از طريق قابل سرايت است. استفاده از آنتي بيوتيك ها گاهي در درمان آن موثر است.
آبله ديگر عامل ميكروبي كشنده است كه به دليل شيوع سريع و گسترده زياد آن مي تواند تلفات زيادي را به جا بگذارد. تاول هايي را ابتدا در دهان و سپس در سراسر بدن ايجاد مي كند. از طريق بزاق دهان و سرفه انتقال مي يابد و هنوز شيوه درماني مناسبي براي آن يافت نشده است؛ اما چنانچه واكسن آن ظرف 4 روز تزريق شود، مي تواند تا حدودي اثرات زيانبار آن را كاهش دهد.
طاعون سومين شكل بيماري هاي ميكروبي با نشانه هايي شبيه به آنفلوآنزا، تب و تاول همراه است. از طريق بزاق دهان و سرفه قابل سرايت بوده و آنتي بيوتيك ها و تزريق وريدي مي توانند در درمان آن تأثير گذار باشند.
چهارمين شكل سلاحهاي ميكربي اختصاص به مسموميت هاي حاد غذايي دارد و با عوارضي چون خشكي دهان، حالت تهوع، ضعف بدني و در نهايت فلج اندام همراه است. از طريق زخمهاي روي پوست و با بسته هاي غذايي آلوده قابل سرايت است و آنتي توكسين ها و مواد ضد زهر در درمان آن موثرند.
سلاحهاي شيميايي
در 3 دسته عوامل ايجاد حمله هاي عصبي مثل انقباض ماهيچه ها و از كار افتادگي آنها (گاز سارين و …)، ايجاد خفگي (كلرين و…) تقسيم بندي مي شوند. از طريق تماس مستقيم با اين مواد و يا استنشاق گازها سرايت كرده و تنها با استفاده از امدادهاي فوري و تزريق مواد ضد سم مي توان به درمان آنها اميدوار بود. (انواع اول و سوم اين سلاح يعني گازهاي سارين و خردل همان هايي هستند كه حكومت عراق در جريان جنگ تحميلي از آنها در برابر رزمندگان ما و حتي مناطق كردنشين خود استفاده كرد.)
حفاظت و مقابله
هر چند دانشمندان از 2 عامل آنتي بيوتيك و واكسيناسيون به عنوان اصلي ترين روشهاي تدافعي در برابر حملات ميكربي ياد مي كنند؛ اما خود آنها هم اذعان دارند كه اين دو شيوه چندان كه بايد كارا و قابل اطمينان نيستند. آنتي بيوتيك ها در عين مفيد بودن مي توانند اثرات جانبي غير قابل جبراني را به جا بگذارند و از طرفي كاربرد مداوم آنها مي تواند منجر به مقاومت ويروس ها و بي اثري اين دارو شود. از سوي ديگر تكيه به واكسيناسيون هم در شرايط عادي و در يك گستره زياد چندان منطقي و معمول به نظر نمي رسد.
جدي تر شدن تهديدهاي ميكربي موجب باب شدن روش تدافعي متنوع ديگري نيز شده است. براي مثال هم اكنون در ايالات متحده كليه محموله هاي پستي با استفاده از پرتوهاي پر انرژي الكتروني كنترل مي شوند تا هرگونه آلودگي ميكربي احتمالي آنها نابود شود. ماسكهاي ضد شيميايي هم مي توانند تا حدودي در برابر حملات هوايي مؤثر باشند، به شرط آن كه از پيش آمادگي لازم براي حمله وجود داشته باشد. از طرفي كاربرد نامناسب اين ماسكها حتي مي تواند اثرات زيانبار بيشتري را برجاي گذارد. به هرحال روشن است كه هيچكدام از روشهاي موجود نمي توانند چندان قابل قبول و مورد اطمينان باشند و مسلما بهترين شيوه، عزم عموم تمامي كشورها براي عدم توليد و تكثير چنين جنگ افزارهايي است، سلاحهايي كه حتي مي توانند براي سازندگان خود نيز خطرناك باشند.
محدود سازي سلاح هاي شيميايي
تاريخ انسان مملو از فراز و نشيب ها و نزاع هاست، بشر از يك سو به اختراع وسايل رفاه و آسايش پرداخته و از سوي ديگر، به ايجاد ابزار تخريب و كشتار اقدام نموده است. در اين ميان، سلاح هاي شيميايي و ميكروبي يكي از ضدانساني ترين دستاوردهاي بشر به شمار مي رود، درمورد اينكه اين سلاح ها غيراخلاقي و غيرانساني بوده و تهديدي براي جوامع بشري هستند، توافقي عام و روبه رشد وجود دارد.
درحال حاضر جنگ در فراسوي تحميل بشري قرار دارد، انسان بنوبه خود به يك شئي تبديل شده، شئي براي كشته شدن و بدين ترتيب، دستخوش دلهره عظيمي مي شود كه ازنظر عملكرد فردي قادر به نشان دادن آن نمي باشد.
سلاح هاي هولناكي چون جنگ افزارهاي شيميايي و ميكروبي، كه براي ايجاد ترس و خوار ساختن يك گروه توسط گروهي ديگر به كار برده مي شوند، را مي توان نه تنها عليه نظاميان، بلكه عليه مردم غيرنظامي بكار گرفته شوند.
مطابق اظهارات كارشناسان سازمان ملل، هزينه يك حمله در يك كيلومتر مربع با جنگ افزارهاي معمولي، در حدود 969.13 دلار آمريكاست، حال آنكه هزينه همان حمله با جنگ افزارهاي اتمي، 008دلار و يا جنگ افزارهاي شيميايي نيز 006دلار برآورده شده است.
از ديگر امتيازات سلاح هاي شيميايي تأثير شديد و سريع آن بر روي نفرات دشمن است. جنگ شيميايي و ميكروبي ممكن است ازطريق موارد زير صورت بگيرد: پرتاب پيكان مسموم به سوي نيروهاي دشمن، استفاده از گلوله هاي حاوي گاز توسط توپخانه، تخريب عمدي محصولات كشاورزي و از بين بردن سريع جمعيت ازطريق انتشار امراض.
سلاح هاي شيميايي و بيولوژيكي را مي توان به آساني حمل نموده و عليه هدف هاي زنده مورد استفاده قرار داد و همچنين در اين گونه سلاح ها عامل دقت در ايجاد تخريب اهميت زيادي ندارد. در نبردهاي شيميايي آنچه اهميت دارد آنست كه شرايط محيطي مانند درجه حرارت، رطوبت، سرعت وزش باد و نيز جهت وزش آن مناسب باشد. اين شرايط تأثير سلاح هاي شيميايي را بر روي ناحيه مورد هدف تعيين مي نمايد.
چنين سلاح هايي به عنوان اسلحه هايي كثيف و وحشيانه درنظر گرفته شده اند. تلاش براي محدود كردن كاربرد جنگ افزارها بر افراد درگير در جنگ دوطرف متخاصم و پيشگيري از سرايت صدمات جنگ به افراد غيرنظامي و خارج از منطقه جنگي همواره به عنوان ارزشي انساني و اخلاقي مورد توجه بوده است. همچنين شكل گيري قواعد الزام آور حقوقي در اين خصوص نيز به منظور وادار ساختن طرف هاي درگير در جنگ براي رعايت اين جنبه هاي اخلاقي بوده است. عدم وجود اعتماد در عرصه روابط بين الملل، به عنوان عامل اصلي استقرار مناقشات و ايجاد منازعات جديد به شمار مي آيد. در سايه تفوق سازندگان تسليحات بر اصول حقوق بين الملل، هر كشوري درجهت تأمين امنيت خود،
به اين ابزارهاي قدرت مجهز مي شود. بدين ترتيب، احساس عدم اعتماد يكي از انگيزه هاي قهري مسابقه تسليحاتي است، درصورتي كه اين عدم اعتماد برطرف شود، راه نابودي كليه سلاح هاي شيميايي و ميكروبي هموار مي گردد.
توسعه صنايع شيميايي در بسياري از كشورهاي جهان و تجارت آزاد مواد شيميايي و امكان توليد و توسعه تسليحات شيميايي موجب شده است كه اين سلاح ها به مراتب ارزانتر و در عمل نيز مؤثرتر از بقيه سلاح ها ي انهدام جمعي باشد.
خطر فزاينده اي كه در مورد اين سلاح هاي مرگبار وجود دارد، ناشي از آنست كه هم اكنون اغلب كشورهاي جهان سوم توانايي توليد و دستيابي به آنها را يافته اند، و باتوجه به همين ويژگي ها بود كه سلاح شيميايي، بمب اتمي جهان سومي ها نام گرفت. البته ناگفته نماند تهديد تنها از سوي كشورهايي كه ظاهراً قصد دستيابي به اين سلاح ها را دارند نيست، بلكه كشورهايي كه انبوهي از اين سلاح ها را توليد و ذخيره نموده اند، به عنوان عامل بالقوه تهديد به حساب مي آيند جامعه بين المللي به منظور مقابله با اين خطرات تاكنون راه پر فراز و نشيبي را طي نموده و موفقيت هايي را هم كسب كرده است.
