بخشی از مقاله
در جنگ تحمیلی 8 ساله علیه ایران رژیم عراق با بهره گیری از چالش های میان تهران واشنگتن، با تحریك كاخ سفید و با هدف رسیدن به امیال خود، مرزهای غربی كشورمان را مورد تاخت و تاز قرار داد. این جنگ به لحاظ بسیاری پارامترها، با سایر نزاع های چند سال اخیر متفاوت بوده است. استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی در این جنگ از سوی رژیم عراق یكی از این پارامترها است كه هیچگاه در این وسعت، در هیچ نزاع منطقه ای به كار نرفت. وسعت این اقدام غیرانسانی و مغایر با قوانین بین المللی به حدی بود كه حتی شهروندان عراقی نیز از آن در امان نماندند. اسفند ماه سال 1366 یادآور خاطره تلخ بمباران شیمیایی شهر حلبچهدر منطقه كردستان عراق است كه طی آن صدها نفر از اهالی منطقه جان خود را از دست دادند.
آنچه در پی مطالعه خواهید فرمود، مروری است بر تاریخ استفاده رژیم عراق از این سلاح ها در طول جنگ تحمیلی .
* * *
اولین باری كه ارتش عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده كرد مربوط به 27 مهرماه 1359 در منطقه جنوب (استان خوزستان) است. در این سال عراق چهار بار از سلاح شیمیایی از نوع تاول زا (گاز خردل) استفاده كرده كه 1 مصدوم و 20 شهید به دنبال داشت.
حملات شیمیایی ارتش بعث در سال های 1360 و 61 كه مقارن بود با عملیات های پیاپی رزمندگان اسلام، گسترش یافت. در سال 1360 عراق 6 بار از این سلاح مرگبار و غیر انسانی استفاده كرد كه باز در همان منطقه (جبهه های جنوب) و از همان نوع تاول زا بود این بار 101 نفر به شهادت رسیدند.
در سال1361، در عملیات والفجر مقدماتی 12 بار مناطق غرب و جنوب مورد اصابت بمب های شیمیایی قرار گرفت. جبهه میانی، غرب و شمال غرب و بخشی از استان های ایلام، آذربایجان غربی، اردبیل، باختران، كردستان و سلیمانیه و در عملیات های والفجر 2 و 4 در سال1362، 64 بار مورد اصابت بمب های شیمیایی از نوع تاول زا(خردل) و اعصاب (تابون) قرار گرفتند.
بر اثر این حملات وحشیانه و غیر انسانی صدها نفر شهید و هزاران نفر مصدوم شدند.
در این سال (62) سلاح های شیمیایی تعداد زیادی از اهالی غیر نظامی مناطق مزبور را مصدوم و نابینا كرد. از تاریخ اول فروردین تا 27 اسفند 1363، 2225 نفر مصدوم و 40 شهید در عملیات های خیبر و بدر حاصل اصابت 58 بار بمب های تاول زا، اعصاب، خفه كننده و آلوده كننده خون است سال 1364، در عملیات های والفجر 8 و ابتدای والفجر 9 در مناطق جنوب 76 بار سلاح شیمیایی به كار رفت كه حاصل آن 77 شهید و حدود 11 هزار و 644 نفر مصدوم بود.
عراق در پاسخ به حملات رزمندگان اسلام و به خاطر شكست سنگین در عملیات های پیروزمندانه كربلای دو،چهار ، پنج وشش 102 بار از سلاح های شیمیایی استفاده كرد كه 4720 نفر مصدوم و 107 نفر به شهادت رسیدند.
در سال 1365عراق در مناطق شلمچه، سردشت، خوزستان، بصره، كردستان، دیاله و ایلام 43 بار از سلاح شیمیایی استفاده كرد كه 9440 مصدوم 442 شهید حاصل این حملات وحشیانه بود.
در سال پایانی ،34 حمله شیمیایی در مناطق غرب، شمال غرب و جنوب ثبت شده است كه آخرین بار آن بعد از قرار داد 598 در تاریخ سوم شهریور در عملیات باز پس گیری «فاو» بود. بر اساس آمارهای رسمی نهادهای مسؤول در این رابطه تعداد كل شهدای حملات شیمیایی در طول جنگ حدود 2600 شهید و تعداد كل مصدومان نظامی و غیر نظامی حملات شیمیایی 107 هزار نفر و تعداد جانبازان شیمیایی (كه در حال حاضر تحت پوش بنیاد جانبازان هستند) حدود 45 هزار نفر است.
به كارگیری سلاح های شیمیایی از سوی عراق در حالی صورت می گرفت كه این كشور جزو 120 كشور امضا كننده پروتكل ژنو درباره منع استفاده از سلاح های سمی، خفه كننده و تركیبات باكتریولوژیك قرار داشت. پروتكل 1925 ژنو كه طی قطعنامه 2612 (12)Bسازمان ملل مجدداً به تصویب رسیده است، صراحتاً استعمال سلاح های شیمیایی را منع می كند.
اما به نوشته هفته نامه اشپیگل چاپ آلمان یك كارخانه تولید گاز خردل و اعصاب (تابون) می تواند سالیانه 000/760/1 تن مواد خام شیمیایی را به گازهای كشنده خردل و تابون مبدل سازد.
در حالی كه در كارخانه تولید سلاح های شیمیایی سامرا 4 خط تولید مشغول ساخت 4 نوع ماده ضد عصبی مرگ زا بود و مواد اولیه هر یك از خطوط تولید از كشورهای غربی به اسم گازهای حشره كش خریداری می شد كه تولید هفتگی آن جمعاً حدود 10 هزار تن بود. رادیوی صدای عراق در تاریخ 30 مهر 1380 اعلام كرد: در جنگ با ایران از پودر سیاه زخم استفاده می نمودو در طول 8 سال جنگ هر هفته اقدام به تولید 3 هزار لیتر ماده مادر در تولید پودر سیاه زخم می كرد. بر اساس تحقیقات به عمل آمده گاز تابون اغلب در زمان حمله به رزمندگان ایران مورد استفاده قرار می گرفت كه خیلی سریع مرگ را به دنبال دارد و از آنجا كه مواد این گاز به فاصله چند ثانیه تجزیه می شود، هیچ اثری از آن در محیط باقی نمی ماند.
پزشكان انگلیسی می گویند: بازماندگان بمباران شهر حلبچه كه بیش از 5 هزار كشته داشت به بیماری های روانی، پوستی و مغزی بسیار خطرناك مبتلا هستند و تعداد بیماران سرطانی بسیار زیاد است. این سلاح ها دارای تأثیر موروثی بوده و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.
ضایعات مشاهده شده در مصدومان شیمیایی به شرح ذیل می باشد.
1. سوختگی های پوستی از درجه 1 تا 3 در نقاط مختلف سطح بدن كه 20 تا 70 درصد سطح بدن را به خصوص صورت، دندان ها و نواحلی تناسلی را می پوشاند.
2. تحریك شدید چشم ها، ورم ملتهبه كه با احساس سوزش شدید، اشك، ریزش، ترس از نور و خیره شدن دید همراه است.
3. ضایعات ریوی، گرفتاری دستگاه تنفسی فوقانی، تمام بیماران از احساس سوزش در ناحیه سینه و سرفه و علایم فارانژیت و برنشیت رنج می برند و اكثراً دچار سرفه های پیاپی، دفع خلط و تنگی تنفس هستند.
4. عوارض گوارش شامل اشكال در بلع، حالت تهوع و استفراغ كه در مقایسه با سایر عارضه ها كمتر مشاهده می شود.
.
عوارض خونی كه خطرناك ترین عارضه در میان مصدومان گازها ی شیمیایی است پس از 5 تا 7 روز در بیمار علایم دپرسیون مغز استخوان پدید می آید. این علایم با كاهش سلول های خونی مشخص می شود و تعداد گلبول های سفید به 500 می رسد.
انواع سلاح های شیمیایی
وی ایكسVX
سمی ترین سلاح شیمیایی است و به شكل مایع چسبناك و بی رنگی است كه به آرامی به گاز بی رنگ و بو تبدیل می شود. وی ایكس با تحریك اعصاب موجب تشنج و فلج رگ های خونی و ریه ها می شود.
مقدار 10 میلی گرم از این ماده بر روی پوست برای مرگ كافی است و قربانیان درنهایت بر اثر خفگی می میرند.
عراق توانایی ساخت بیش از 200 تن وی ایكس را داشته و هرگز نیز آمار واقعی آن میزانی كه عراق ادعا می كند نابوده كرده، به دست نیامده است.
سارین
همانند وی ایكس مایع بوده و به سرعت تبخیر می شود. سارین همچونVX موجب ناتوانی، فلج و در پایان خفگی می گردد. فرقه [ژاپنی] «آنوم» در متروی توكیو به سال 1995 با پخش سارین 12 تن [از شهروندان این كشور] را به كام مرگ فرستاد. عراق در ابتدا به بازرسان تسلیحاتی اعلام كرده بود كه 112 تن از این ماده سمی را تولید كرده اما بعدها ادعا كرد این میزان 790 تن بوده است. این كشور همچنین نوعی بمبهای تركیبی تولید می كرد كه حامل 2 محفظه جداگانه مواد شیمیایی بوده و پس از انفجار در تركیب با یكدیگر سارین ایجاد می كرده است. عراق به ساخت هزاران راكت، گلوله های توپ و بمبهای محتوی سارین و استفاده از آنها علیه ایرانی ها در جنگ با این كشور طی دهه 1980 میلادی اعتراف كرده و [همچنین] عقیده بر این است كه [این تسلیحات] علیه شهروندان عراقی كرد نیز به كار گرفته شده است.
گاز خردل
گاز خردل در حالت معمولی مایعی بی رنگ است. عنصر خردل به گاز تبدیل می شود و ممكن است بی بو بوده یا با بوی تند خردل یا سیر استشمام شود. خردل به هنگام تماس [با بدن فرد] بافت ها را از بین می برد، زخم هایی شبیه تاول ایجاد می كند و منجر به آسیب ریه ها و چشم ها می شود. خردل اغلب مرگ آور نیست اما می تواند سبب كوری، مشكلات تنفسی و دیگر آسیبها [ی جسمانی] شود كه برای سال ها دردآور خواهند بود.
این گاز برای اولین بار در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت. بغداد دو دسته آمار از میزان تولید این گاز اعلام كرده است: [اولین بار میزان تولید خود را] 3 هزار و 80 تن [اما دربار دوم] 2 هزار و 850 تن اعلام كرد. عراق به استفاده گسترده از گاز خردل علیه [نیروهای] ایرانی در طول جنگ با ایران در دهه 1980 اعتراف كرده است. بغداد به سازمان ملل اعلام داشته كه بالغ بر 550 گلوله توپ حاوی گاز خردل را پس از جنگ 1991 خلیج فارس نابود كرده است.
سیاه زخمANRHRAX
3 دسته سیاه زخم بیماری زا وجود دارد: پوستی، گوارشی و ریوی یا تنفسی. مرگ آورترین نوع آن – و تنها نوعی كه به عنوان سلاح شناخته شده – سیاه زخم تنفسی است كه با علایم شبیه آنفولانزا شروع می شود اما در نهایت ریه ها را پر از مایع می كند و منجر به مرگ می شود.
تنها میزان كمی از پودر سیاه زخم در برخی افراد مستعد آلوده شده برای ایجاد عفونت مرگبار كافی است.
عراق اعتراف كرده بود كه 2 هزار و 200 گالن از میكروب سیاه زخم - كه چنانچه افراد به صورت مؤثر به آن آلوده شوند برای كشتن میلیون ها نفر كافی خواهد بود - تولید كرده است.
بازرسان تسلیحاتی می گویند عراق همچنین از دهه 1990 میلادی در تلاش برای تولید نوع مرگبارتر سیاه زخم خشك (پودری) بوده است. این نوع پودر از هواپیما امكان پخش دارد.
بوتولینوم توكسین
نوعی سم پست كه از باكتری «كلاستریدیوم بوتولیندم» به دست می آید و یكی از مرگبارترین سموم شناخته شده، به شمار می رود . میزان بسیار كمی از آن، در حدی كه غذا با این باكتری تماس پیدا كند، می تواند موجب گرفتگی عضلات معده، تاری دید و ضعف عضلانی گردد و تا فلج و مرگ نیز پیش رود. بوتولینوم چنانچه به شكل تولید شده باشد – به ویژه هنگامی كه استنشاق صورت گیرد – با فلج و مرگ سریع همراه خواهد بود.
میزان 70 بیلونیوم گرم از این سم برای كشتن كافی است. بغداد اعتراف كرده بود كه بالغ بر 5 هزار و 300 گالن از سم بوتولینوم توكسین را تهیه نموده كه بیشترین این میزان در كلاهك موشك ها و دیگر تسلیحات قرار داده شده بود.
افلاتوكسین
نوعی سم تولید شده از قارچی به نام «Aspergillius flavus» و از دسته قارچ هایی است كه در غلات پرورش پیدا می كنند. افلاتوكسین به طور بالقوه عامل سرطان زایی است كه موجب سرطان كبد می شود. این سم در مقادیر بالا می تواند سبب درد شكمی، تورم ریه ها و مغز، تشنج، كما و در نهایت مرگ شود.
رژیم بعث عراق اعتراف كرده بود كه بیش از 520 گالن افلاتوكسین تولید نموده و در كلاهك موشك ها و بمبها جاسازی كرده است.
انواع گازهای سمی
گازهای سمی گروهی از مواد سمی هستند که در حرارت بصورت گاز باشند. مسمومیت‌هایی که توسط این گازها ایجاد می‌شود، در صورت عدم درمان بموقع ، منجر به مرگ فرد مسموم خواهند شد. این گازها تحت یک فرمول معین تجسس نمی‌شوند و برای تجسس هر یک از آنها روش بخصوصی باید بکار برد. گازهای سمی چون از راه تنفس وارد بدن می‌شوند، بسهولت وارد جریان خون می‌شوند و به فاصله چند ثانیه به مراکز عصبی می‌رسند و از اینجا ، اثر آنی و شدید بعضی از سموم گازی معلوم می‌گردد.
