بخشی از مقاله
چکیده
شهرالکترونیک به آن صورت که در ایران در حال اجرا می باشد، تنها به ارائه خدمات دولتی به شـهروندان بصـورت الکترونیکـی مربـوط مـیشـود، هرچند در این امر نیز به موفقیت تمام نرسیده است. اما سوالی که در این تحقیق بهدنبال پاسخ به آن هستیم، تعریف جهانی که از شـهر هوشـمند صورت میگیرد چیست، چه ابعاد و مدلهایی برای شهرهوشمند مطرح میباشد و شاخصهای ارزیـابی درجـه پیشـرفت در شـهرها چیسـت، و در نهایت تجربیات صورت گرفته در این خصوص چیست. روشتحقیق در قسمت نخست بهصورت کتابخانهای بوده و از منابع اینترنتـی و بـهروز سـعی شده استفاده گردد و در قسمت دوم تحقیق به تحلیل کیفی نمونه موردی پرداختهایم. در این مقاله به بررسی تجربیـات جهـانی در خصـوص شـهر هوشمند و مدلهای موجود پرداختهایم. طبق تحقیقات صورت گرفته در این مقاله، شرکت ای بی ام (IBM)، غول نرم افزاری آمریکا دست به ارائـه خدماتی جهت شهر هوشمند زده و همچنین کمیسیون جامعه اروپا نیز به ارائه ابعاد شهرهوشمند و شاخصهای آن پرداخته است. در این مقاله بـه بررسی تطبیقی این دو مدل شهرهوشمند پرداختهایم و سپس باتوجه به شرایط و زیرساختهای موجود در شهر تهـران بـه بررسـی وجـوه تحقـق پذیرفته در شهر تهران و بیان راهکارهایی برای تحقق دیگر ابعاد شهرهوشمند پرداختهایم. باتوجه به مطالعات صورت گرفته، شهر تهران اگر خواهان رسیدن به شهرهوشمند میباشد اولین الزام بیان شده باتوجه به تجربیات جهانی، وجود سیستم شبکه دسترسی اطلاعاتی بصورت رایگان و در تمام سطح شهر است، همچنین میبایست به استفاده از روش شهرهوشمند در آموزش، مدیریت منابع آب، ایجاد امنیت بـرای شـهروندان و اسـتفاده در سیستم حملونقل عمومی دست بزند.
واژه های کلیدی : "شهر هوشمند"،ای بی ام"،کمیسیون جامعه اروپا"،شهر تهران"،"تجربیات شهرهوشمند"
مقدمه
جهانی شدن، شهری شـدن و صـنعتی شـدن سـه مشـخص اصـلی هستند که ورود شهرنشینی به قرن 21 را نویـد مـی دهنـد. حـدود 70% جمعیت جهان به زودی در شـهرها سـاکن خواهنـد بـود.[1] شهرها حدود %80 تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی را ایجاد می کنند که البته این میـزان بـه سـرعت روبـه افـزایش مـی باشـد. بـا درنظرگیری مقولههای ضـروری تغییـرات اقلیمـی و محـیطزیسـت پایدار، دولتهای مرکزی و محلـی در سرتاسـر دنیـا برنامـههـایی را جهــت ایجــاد و توســعه شــهرهای هوشــمندتر و ســبزتر تهیــه نمودهاند.[2]
عصر جهانیشدن اقتصاد و گذار از دوره صـنعتی و فوردیسـم، عصـر رقابت اطلاعاتی است. از آنجا که در این دوران صنعتی و فوردیسـم، توسعه شهرها بـه میـزان دسترسـی فیزیکـی بـه زیـر سـاختهـا و موادمعدنی و سختافزارهـای کـلان مقیـاس متکـی اسـت، اکنـون "اطلاعات" و نحوه استفاده از آن، اهمیت بالایی در توسـعه شـهرها دارد. به دنبال تجدید ساختار اقتصادی و اجتماعی جهـانی، تحـولی در مفهوم توسعه شهری و پارادایم (الگو)های آن بهوجود آمدهاسـت: از آن جمله شهر هوشمند، پارادایمی برای توسعه شهرها در جامعـه اطلاعاتی است. شهرهای هوشمند، نتیجـه بـرهمکـنشهـای میـان شهروندان، نهادها و کارکردهـای شـهری بـا اسـتفاده از اطلاعـات و فنــاوری اطلاعــات و ارتباطــات (ICT) مــیباشــند. آنهــا مظهــر قدرتگیری شبکههای اطلاعاتیاند و در عین حال مدیریت آنهـا تـا حــد زیــادی بــه شــیوه درســت اســتفاده از اطلاعــات آی ســی تــی
(information communicatioan and technology) و فنـاوری هـای
پیشرفته و دیجیتال پیوند خوردهاست.[3]
بیشتر شهرهای پیشرو در اروپا، ایالات متحده و آسیا تکنولوژیهای ICT و ســبز را جهــت بــازآفرینی فرصــتهــای اقتصــادی و تقویــت رقابتپذیری جهانی خود اتخـاذ نمـودهانـد. ایـن مـوارد از عملیـات مختصر تمیزکاریهای فردی تا پـروژههـای عظیمـی کـه از طریـق طرحهای جامع کل محدوده شهری را تغییر داده و زیر ساختهـا را بهبود می بخشند، متغیر هستند. با وجود سرزندهبودن این طرحهـا، پژوهش شهرهوشمند همچنان در مرحله مقدماتی باقی ماندهاسـت. بحثهای پیرامون ادبیات تئوریهـا و چارچوبهـای مـرتبط بسـیار مختصر میباشند. برای این حیطـهی وسـیع اسـتفاده از تکنولـوژی ضروری بوده و بایستی برای حداکثر تاثیرگذاری، به صورت یکپارچه در یک سیستم پیچیده مورد استفاده قرارگیرد.[1]
با توجه به شکافهـای موجـود در تئـوری و عمـل بـرای شـهرهای هوشمند، هدف اصلی این مطالعه، ایجاد یک طبقهبندی برای تحلیل توسعه شهرهوشمند است. این چارچوب یک کاوش نظاممنـد تـر از توسعه هوشمندو اجرای آن را مقدور میسـازد. بهتـرین شـیوههـای توسعه تولیدات و خدمات نوآورانه در شهرهای هوشمند چیسـت؟ از تجربیات شهرهای هوشمند خاص چه درسایـی مـیتـوان گرفـت؟ شهرها با استفاده از مشارکت خصوصی- همگانی، تشکیل مدلهـای تجاری که ارزشافزا هستند، و ادغام فنآوریهای متفـاوت، در یـک اکوسیستم تولیدکننده چگونه میتوانند بر چـالشهـای خـود فـائق آیند؟ چه ساختارهای سیاستی و حکمروایی در حمایت از توسـعه و ایجاد صنایع سبز هوشمند بـرای شـهرها مـوثر هسـتند؟ نیروهـای محرک در پشت این طرحها چه هستند؟.[1]
جهت رسـیدگی بـه چـالشهـای ایـن پـژوهش، ایـن مطالعـه یـک طبقهبندی جـامع را در قالـب چـارچوبی مفهـومی، بـرای توسـعه و پیادهسازی روشهای شهرهوشمند پیشنهاد میکند.[1]
با توجه به ایـن مـوارد پـرداختن بـه مقولـه شهرهوشـمند در تمـام کشورها از جمله ایران و منطقه کلانشهری تهران ضروری مینمایـد، در این تحقیق در بخش اول با مراجعـه بـه متـون و مقـالات بـهروز مرتبط به صورت اسنادی به بررسی مقوله شهرهوشمند پرداختهایم. سپس با تحلیل کیفی اطلاعات بدستآمده از مرحله قبل به بررسـی نمونه مورد مطالعه (شهر تهران) پرداخته ایم. شهر تهران را مطابق با اصول استخراج شده از مبانی نظری و آمار و اطلاعـات سـازمانها و ارگانهای مختلف و شهرداری، تحلیل نموده و در انتها به بیان نتایج تحقیق پرداختهایم.
ابعاد شهر هوشمند
امروزه در سطح بینالمللی، دو جامعه عمده هستند که مبحث شـهر هوشــمند را بــهطــور جــدی دنبــال مــیکننــد. یکــی The) IBM
(International Business Machines Corporation، (که یک شرکت
مشاور آمریکایی چندملیتی است) که بیشتر راهبردهای اجرایی ارائه داده و بر اساس مسائلی که وجود دارند به ارائه راهحلهـای اجرایـی میپردازد .[4] دومی کمیسیون جامعه اروپاست. مدل شهرهوشـمند اولین بار بهوسـیله اتحادیـه اروپـا بـرای توسـعه 70 شـهرکوچک و متوسط اروپایی بهکار گرفته شد و ضمن تدوین وضعیت حال حاضر و شرایط ایدهآل هر یک از این شهرها، راهکارهای منحصـربهفـردی برای تحقق این آرمان برای هریـک از شـهرهای مـوردنظر در قالـب
2
برنامههای راهبـردی کوتـاهمـدت، میـانمـدت و بلندمـدت تـدوین شد.[3]کمیسیون جامع اروپـا از سـال 2007 تـا کنـون 3 روش در خصــوص معیارهــای ارزیــابی شهرهوشــمند ارائــه داده اســت. ایــن کمیسیون به ارائه راهبردهایی پرداخته که بهدلیل اجرایی بـودن در سراسر جهان از آنها استفاده شـدهاسـت و ایـن راهبرهـا از جملـه منابعی هستند که در این مقاله از آنها استفاده شدهاست.[5]
راهبردهای IBM در راستای شهرهوشمند:
شکل شماره:1 مدل سازی شهرهوشمند توسط )IBMماخذ:([4]
اول. راهحلهای برنامهریزی و مدیریت:
1. راهحلهای مرتبط با امنیت عمومی:
- مرکز مدیریت اضطراری IBM
- راهحلهــای مــرتبط بــا الزامــات قــانونی بــرای شــهرهای
هوشمندتر
- الزامات قانونی هوشمند IBM
- تحلیل هوشمند یکپارچه
- هدایت تاکتیکی
- ارتباط ویدیویی و مجموعه تحلیلی توسط IBM
- راهحلهای شهرهای هوشمند مرتبط با مدیریت بحران
- تحلیل محتوا [4]
برای مثـال، در مسـا،آریزونا، نیـروی پلـیس از شـیوههـای پلیسـی هوشــمندانهتری بــرای دسترســی ســریعتر بــه اطلاعــات اســتفاده مینماید.[4]
.2 راهحلهای مرتبط با سـاختمانها و برنامـهریزی شـهری هوشمندتر
- بهینهسازی انرژی
- مدیریت دارایی
- مدیریت تسهیلات
برای مثال، در میامی، استادیوم سان-لایف به مقاصد تفریحی تغییـر داده شده است.
3. راهحلهای اداری مرتبط با سازمانها و حکومت
- فر اهم کردن و استفاده از سیسـتم اطلاعـات جغرافیـایی برای دولت از طرف IBM و ESRI
- اجرای گونههای مدیریت حکومت
- همکاری اجتماعی ابرهوشمند برای حکومت
- ابر محاسبات برای دولت منطقهای و محلی
برای مثال: در فورت ورث تگزاس، مرکز عملیات مشـترک بحـران و ارتباطات، زمان پاسخدهی را بهبود میبخشد.
دوم. راهحلهای مرتبط با زیرساختها:
1. راهحلهای مرتبط با انرژی و آب
- راهحلهای شبکه سودمند هوشمند
- تغییر شکل عملیات مشتریان
- اندازهگیری هوشمند و فراتر از آن
- مدیریت دارایی شرکت IBM برای انرژی و سودمندی
- آب هوشمند IBM
- مدیریت دارایی شرکت IBM برای آب
برای مثال، در شهرستان Dade در میـامی، حفاظـت و نگهـداری از آب و سنسورهای هوشمند، سبب ذخیره یک میلیون دلار شد.
- راهحلهای مرتبط با محیط زیست
- بهینهسازی انرژی
- مدیریت تسهیلات [4]
برای مثال، در جزیره بورن- هولم دانمارک، تحت برنامهای، از انرژی باد برای تولید برق استفاده شدهاست.[4]
2. راهحلهای مرتبط با حملونقل
- مرکز مدیریت حملونقل IBM
- حملونقل هوشمند
- مدیریت کرایه یکپارچه برای حملونقل
- راهحل سیسـتمهای عملیـاتی مـدیریت فرودگـاه توسـط
IBM
- ارتباط ویدیویی و مجموعه تحلیلی توسط IBM
- بهینهسازی ناوگان برای سفر و حملونقل
- راهحلهــای بهینــهســازی IBM ILOG بــرای ســفر و
حملونقل
- مدیریت دارایی و راهحلهای نگهداری برای [4] IBM
برای مثال، رسانههای اجتماعی خواستگاههای جدیدی هستند کـه فرصتی جدید برای سطحی نو از پاسخگویی مدیران شـهری فـراهم میآورند.[4]
3
سوم. راهحلهای مرتبط با مردم
1. راهحل برنامههای اجتماعی
- راهحل مراقبتی IBM برای مدیریت معلولین
- راهحل مراقبتی IBM برای اشتغال
- راهحل مراقبتی IBM برای دستمزدها
- راهحل خدمات خانوادگی توسط IBM
- راهحل مراقبتی IBM برای کمکهای اجتماعی [4]
برای مثال، شهرستان آلامدا در کالیفرنیا، خدمات اجتماعی را توسط هماهنگی سازمانها از طریق یک سیستم گزارشدهی جدیـد ارتقـا بخشیده است.[4]
2. راهحلهای مرتبط با سلامتی
- راهحلهای مراقبتی برای مدیریت درمان
- راهحلهای مدیریت دارایی و مراقبت IBM
- مدیریت تقلب و سوء استفاده برای پرداختکنندگان
- مدیریت داراییهای سلامتی
- کاربران 360 برای بهداشت و درمان
- راهحلهای مراقبتی برای اصلاح درمان
- تجزیه و تحلیل کسبوکار برای بهداشت و درمان [4]
برای مثال، بیمارستان بانکوک، از طریق نگهداری سوابق قبلی بیمار و زمان واقعی اطلاعات تجارت، درمان را شخصی و تصمیمسـازی را بهینه نمودهاست.[4]
3. راهحلهای مرتبط با آموزش
- ارائه چارچوبی برای آموزش هوشمندتر توسط IBM
- نرمافزار تحلیلی هوشمندتر IBM برای آموزشوپرورش
- راهحلهای مدرسهمحور توسط IBM
- راهحلهای VCLتوسط IBM برای ابر (مجازی)
- نوآوری در تحقیقات
- راهحلهای اداری برای آموزشوپرورش توسط IBM
- مدیریت دارایی برای آموزشوپرورش
- راهحلهای دانشگاهی برای آموزشعالی توسط IBM
- مدیریت ریسک بنگاهها برای آموزشعالی [4]
بــرای مثــال، دپارتمــان آمــوزش شهرســتان همیلتــون، از ابزارهــای تحلیلی و پیشرفتهای برای نگهداری بچهها در مسیر صحیح استفاده نمودهاست.[4]
راهبردهــای کمیســیون جــامع اروپــا در راســتای شهرهوشمند:
با توجه به پسزمینه تغییرات اقتصادی و تکنولـوژیکی کـه بـهعلـت جهانی شدن و فرایندهای یکپارچه ایجاد شدهاند، شهرهای اروپـایی بهطور همزمان با چالش ترکیب رقابتپذیری و توسعه پایدار شهری مواجه شدهاند. واضح است که این چالش اثراتی بر کیفیـت زنـدگی مانند شرایط مسکن، اقتصادی، فرهنگی و زیسـت محیطـی خواهـد داشت. این پروژه با کلانشهرهای اروپایی ارتباطی ندارد و چشم انداز شهرهای متوسط برای توسعه را مدنظر قرار دادهاست. چـون بیشـتر جمعیت شهری در کلانشهرها ساکن بوده و توجه عمومی بیشتر بـر روی این شهرهاست، در بعضی موارد شهرهای متوسط اغلب نادیـده انگاشته میشوند. این شهرهای متوسط که در موارد مختلف مجبـور به کنار آمدن با رقابت با متروپلیسهای بزرگ هسـتند، در مـواردی مانند حجم های حیاتی، منابع و ظرفیت سازماندهی به نظر کمتـر توسعه یافته میباشند.[3]
این کمیسیون در طی سه سال 2007، 2013 و 2014، مدل زیـر را در ورژنهای مختلف برای شهرهوشمند ارائه دادهاست:
شکل شماره 2 مدل شهر هوشمند پیشنهادی کمیسیون اروپا (ماخذ([5]
مدل فوق در سالهای ذکر شده شامل عوامل زیر بوده است:
4
جدول شماره :1 عوامل ارزیابی شهرهوشمند، کمیسیون جامع اروپا (ماخذ ([5]
2007
اقتصاد هوشمند روحیه نوآور
کارآفرینی
تصویر اقتصادی و علائم تجاری
تولید
انعطاف بازار کارگران
جاسازی بینالمللی
توانایی انتقال
تحرک هوشمند دسترسی محلی
دسترسی ملی (بینالمللی)
وجود زیرساختهای IT
سیستمهای حملونقل عمومی پایدار، نوآورانه و ایمن
محــیط زیســت جذابیت محیط طبیعی
هوشمند آلودگی
حفاطت زیستمحیطی
مدیریت پایدار منابع
حکمروایـــــــی مشارکت در تصمیمسازی
هوشمند خدمات عمومی و اجتماعی
حکمروایی شفاف
راهبردها و چشم اندازهای سیاسی
