بخشی از مقاله
مقدمه :
مواد معدني به عنوان مواد اوليه صنعتي در نيل به اهداف صنعتي و اقتصادي هر كشور از اهميت ويژه اي برخوردار است صنعت منهاي مواد اوليه خام قابل تصور نبوده و چنانچه رشد صنعتي مد نظر باشد در ابتداي امر توليد مواد معدني به عنوان قدم اول يك ضرورت محسوب مي شود خودكفايي صنعت يا به عبارتي استقلال صنعتي در سايه توليد مواد اوليه خام ممكن مي گردد و صنعت وابسته از نظر تكنولوژي و يا مواد اوليه مصرفي صنعتي ضربه پذير و غير مطمئن است نگرش با اهميت كشورهاي صنعتي پيشرفته به منابع معدني و طبيعي هر نقطه از جهان نمونه نقش تعيين كننده اينگونه مواد در پيشرفت اقتصادي مي باشد. صرف هزينه هاي هنگفت جهت اكتشاف منابع طبيعي و معدني در هر گوشه از جهان مي تواند روشنگر اهميت مواد مصرفي باشد.
اكتشاف مواد معدني به دليل تخصصي بودن اين رشته و صرف وقت و هزينه هاي زياد نيازمند كارشناسان باتجربه است و چنانچه اين مهم مدنظر نباشد عليرغم صرف هزينه هاي زياد نتيجه اي حاصل نخواهد شد وجود مسئولين فني پيش نويس شده در قانون معادن به عنوان راهنما در بخش اكتشاف و استخراج مواد معدني تاييد بر اين ضرورت است و چنانچه به درستي اجرا شود
در كاهش زمان و هزينه نقش بسزايي ايفا خواهد نمود مهمترين وظيفه مسئولين فني معادن حفظ نگهداري و استفاده صحيح از مواد معدني است استفاده غيرعلمي از منابع معدني مي تواند به محو آثار معدني منجر شده و علاوه بر از دست دادن قسمت اعظم مواد معدني هزينه هاي اكتشاف صرف شده بي نتيجه مي ماند.
موقعيت جغرافيايي محدوده اكتشاف :
اين محدوده در فاصله 95 كيلومتري جنوب شرقي تايباد قرار دارد و جهت دسترسي به ماده معدني در مسير جاده آسفالته تايباد به سنگان حركت مي نمائيم و پس از عبور از كرات و طي 80 كيلومتر به سنگان خواف مي رسيم. ماده معدني به صورت پلاسر در دشت و دامنه تپه هاي محدوده در فاصله 15 كيلومتري شمال سنگان قرار دارد.
كروكي زير راههاي دسترسي به ماده معدني را نشان مي دهد.
نزديكترين آبادي به محل محدوده اكتشافي سنگان مي باشد كه از نظر تامين نيروي انساني نيز بسيار مناسب مي باشد همچنين محدوده تحت نظارت پاسگاه نيروي انتظامي سنگان مي باشد.
موقعيت مورفولوژيكي و آب و هوايي :
محدوده اكتشافي در ناحيه نيمه كوهستاني قرار گرفته كه تا حدودي داراي تپه هاي نسبتاً بلند و از طرفي نيز مشرف به دشت منطقه سنگان مي باشد حداكثر ارتفاع از سطح آبهاي آزاد 1600 متر و حداقل آن 1000 متر مي باشد اين محدوده داراي رودخانه دائمي نمي باشد و داراي آبراهه هاي فراوان مي باشد. پوشش گياهي بوته زار آب و هواي منطقه در زمستان سرد و خشك و تابستان گرم مي باشد. ريزشهاي جوي و بارندگي منحصر به زمستان و بهار است با توجه به آب و هواي منطقه تعداد روزهاي كاري در سال از 290 روز تجاوز نمي كند.
مختصات و مشخصات محدوده به صورت چهار ضلعي EFGH مساحت كلي 5 كيلومتر مربع كه مختصات آن به شرح زير مي باشد:
- طول جغرافيايي بين 30, 24, 60 تا 30, 25, 60
- عرض جغرافيايي 00, 23, 34 تا 30, 25, 34
طرز تشكيل :
كانسار آهن سنگان : اين كانسار در 290 كيلومتري جنوب شرق مشهد و در 18 كيلومتري روستاي سنگان واقع شده است. كاني سازي از نوع اسكارن مي باشد, سنگهاي كربناته و آتشفشاني ميزبان سنگ آهن هستند و در شمال منطقه آمفيبول گرانيت با سن انوسن واقع شده است. دايك ها و سيل هاي اسيدي در منطقه فراوانند. منشا محلولهاي آهن دار به سنگهاي آذرين نسبت داده مي شود كه دايك ها و سيل آن در سطح رخنمون دارند, سه توده مهم آهن دار به نام هاي دردوي, كوه طالب و نول خروس در منطقه كشف شده است مگنتيت, كاني اصلي ذخيره را تشكيل مي دهد. عيار متوسط آهن 63% و ميزان گوگرد و فسفر بسيار كم است.
اسكارن هاي آهن دار: اسكارنهاي آهن دار تاكنون در زون فرورانش حاشيه قاره ها و جزاير قوسي وريفت هاي حاشيه قاره ها كشف شده اند. اسكارن هاي آهن زون فرورانش جزاير قوسي از نوع كلسيك اند و علاوه بر آهن حاوي كبالت و نيكل نيز هستند. اسكارن هاي آهن زون فرورانش حاشيه قاره ها از نوع منيزيم دار هستند.
اسكارن هاي آهن جزاير قوسي: اسكارن هاي جزاير قوسي از نوع كلسيك اند. محلولهاي ماگمايي غني از آهن كه از ماگماي گابرويي ـ ديوريتي منشا گرفته اند ضمن نفوذ در سنگهاي آهكي منجر به تشكيل اسكارن آهن نوع كلسيك اند. در اين گروه زون اندواسكارن گسترده و وسيع است. زون اندواسكارن حاوي پيريت, آلبيت اسكاپوليت و پيروكسن است .
كاني هاي مهم اگزواسكارن عبارتند از گارنت نوع اندراديت, گروسلاريت غني از آهن, پيروكسن از سري هدنبرگيت ـ ديوپسيد كه حاوي 20 الي 80% هدنبرگيت است. التراسيون كالك سيليكات هاي اوليه موجب تشكيل اكتينوليت, كلريت, كلسيت و كوارتز شده است. ذخيره آهن در زون گارنت پيروكسن و بخشي از آن در اندواسكارن متمركز شده و عرض ذخيره مابين چند صد متر تا چند كيلومتر متغير است. كانيهاي اصلي ذخيره از نوع مگنتيت و بندرت هماتيت مي باشد, ميزان ذخيره آهن به طور متوسط حدود 1 ميليون تن است.
زمين شناسي منطقه :
فرسايش در دوره كواترنري توده اصلي سنگ آهن در منطقه كوه طالب باعث بوجود آمدن دشت وسيعي در جنوب غرب اين ناحيه گرديده است كه تقريباً 50 درصد رسوبات ناحيه از سنگ آهن تشكيل گرديده است خود توده اصلي به صورت اسكارن در بين آهكهاي با سن پالئوزوئيك بوجود آمده است.
خصوصيات فيزيكي شيميايي آهن:
تركيب شيميايي: نتايج حاصل از تجزيه هاي شيميايي نشان داده است كه به همراه آهن ناخالصيهايي ممكن است يافت شود. نيكل تا 6% ـ كباليت تا 8% ـ كربن تا 5/2% ـ اكسيد سيلسيم تا 5/1% ـ فسفر تا 1% ـ و عناصر ديگر مانند مس, گوگرد, منگنز و آهن ولكانيكي ديده مي شود.
سيستم كريستالين: كوبيك ايزومتريك ـ كريستال كلاسه هگزا اكتائدريك ـ ساختمان داخلي كوبيك مركز هسته دار فرم كريستال آن تقريباً اكتائدريك و دودكاندريك است.
اگرگات: دانه اي بسيار ريز كه كمتر شكل مشخصي دارند, پولي متراكم
رنگ: اوپاك,خاكستري فولادي, در سطح تازه و صيقلي شده سفيد فلزي, جلاي فلزي, خاكه سياه فلزي سختي 4 تا 5, وزن مخصوص 88/7, داراي خاصيت مغناطيسي قوي
مي باشد و در هواي آزاد زنگ مي زند در مقابل فوتوك ذوب نمي گردد و در اسيد نيتريك حل مي شود.
مختصري راجع به شرايط كانسار:
كانسار آهن مورد نظر اكثراً مگنتيت و بندرت هماتيت مشاهده مي شود كه ماده معدني مذكور داراي عيار بالا و با درصد گوگرد كم مشاهده مي شود. شكل ذخيره به صورت پلاسر و واريزه از ارتفاعات معدن سنگ آهن سنگان و تجمع در دشت پايين دست معدن مي باشد كه در وسعتي حدود 10 كيلومتر مربع متمركز شده است.
عمق ذخيره تا حدود 4 متر متغير است. سايز بندي ماده معدني ازد انه ريز تا حدد (100) كيلوگرم مشاهده مي شود. حدود 3 ميليون تن ذخيره احتمالي ماده معدني مي باشد.
كانسارهاي ساير نقاط ايران
معدن يا منطقه اكتشافي ذخيره عيار متوسط آهن (درصد) عيار متوسط فسفر (درصد) عيارمتوسط گوگرد(درصد)
چغارت 216 41/57 4/0 08/0
سه چاهون 6/117 53/40 09/0 05/0
چادرملو 9/398 02/51 95/0 11/0
زرند 6/200 45 08/0 18/1
چاه گز 194 55 8/0-32/0 18/0-13/0
ميشدوان 20 58/40 43/0 04/0
حجم عمليات اكتشافي مورد نياز:
1- احداث جاده دسترسي به ماده معدني كه به شكل پلاسر وسعت زيادي را در برگرفته به صورت تيغه زني تسطيح و بغل بري به طول 5 كيلومتر
2- تهيه نقشه توپوگرافي ـ زمين شناسي 25000: 1 از كل محدوده اكتشافي جهت مشخص نمودن واحدهاي سنگي, سن آنها و گسلهاي موجود در منطقه تفكيك, شيب و امتداد لايه ها و گسلها, محل نمونه ها و گسترش زون كانه سازي ضمناً نقشه در حاشيه داراي راهنماي كامل و برش زمين شناسي مي باشد.
3- حفر ترانشه سراسري و رديابي به حجم 500 متر مكعب جهت مشخص نمودن ابعاد ماده معدني و انجام نمونه گيري سيستماتيك در امتداد آنها با توجه به نوع ماده معدني.
4- حفر حداقل 100 چاهك به عمق متوسط 5 متر جهت مشخص نمودن عمق و ابعاد ماده معدني به حجم 500 مترمكعب يا 500 متر طولي.
5- نمونه برداري جهت انجام آناليزهاي شيميايي و مينرالوژيكي و مشخص كردن وزن مخصوص و عيار سنگ آهن (20 نمونه).
6- تهيه نقشه ژئوشيمي به مقياس 10000/1 براساس آناليز نمونه هاي برداشته شده از ترانشه و چاهكها.
7- تهيه نقشه توپوگرافي ـ زمين شناسي به مقياس 5000: 1 از محل رخنمونهاي ماده معدني و قسمتهايي كه حجم عملياتي بر روي آنها صورت گرفته و مشخص كردن محل و موقعيت دقيق چاهكها و ترانشه ها بر روي آن
8- حمل 300 تن ماده معدني جهت تست كاربردي و بازاريابي پس از اخذ مجوز از سازمان مربوطه.
9- تخمين ذخيره قطعي و تهيه گزارش نهايي اكتشاف
10- انجام مطالعات فني و اقتصادي مقدماتي بر روي كانسار.
هزينه هاي عمليات اكتشاف
1- احداث جاده به طول 5 كيلومتر در داخل محدوده 000/00/50 ريال
2- تهيه نقشه توپوگرافي زمين شناسي 25000/1 000/000/2 ريال
3- حفر ترانشه سراسري و رديابي 500 مترمكعب 000/000/20 ريال
4- حفر حداقل 100 چاهك به عمق متوسط 5 متر 000/000/30 ريال
5- نمونه برداري و آزمايش كامل 20 نمونه 000/000/20 ريال
6- تهيه نقشه توپوگرافي به مقياس 5000/1 000/000/10 ريال
7- تهيه نقشه ژئوشيمي به مقياس 10000/1 000/000/10 ريال
8- حمل 300 تن ماده معدني 000/000/45 ريال
9- تهيه گزارش نهايي 000/000/3 ريال
10- متفرقه و غيرقابل پيش بيني 000/000/19
جمع كل 000/500/209 ريال
توجيهات علمي فني اقتصادي :
با توجه به محروميت منطقه و خشكسالي هاي اخير با راه اندازي محدوده مذكور مي توان گامي مهم در راستاي توسعه منطقه برداشت همچنين با توجه به نزديك بودن به محور آسفالته تايباد به سنگان و وجود بازار مصرف در هر دو منطقه از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه مي باشد.
لذا با راه اندازي محدوده مذكور و ايجاد واحد فرآوري و سنگ شكن با توجه به وجود برق منطقه در كنار محدوده مي توان ايجاد اشتغال نمود و گامي موثر در جلوگيري از مهاجرت افراد بومي به شهرها نمود .
با تشكر
