بخشی از مقاله
فرهنگسرا
فرهنگسرا ساختمانی است که در آن یک یا چند نهاد فرهنگی فعالیت دارند. در فرهنگسراها معمولاً شرایطی برای آموزش امور گوناگون فرهنگی و اجتماعی و همچنین آموزش پیشه‌ها و هنرهای گوناگون مانند نگارگری، کوزه‌گری، دوزندگی و جز اینها فراهم می‌گردد. برخی از فرهنگسراها کتابخانه و انتشارات ویژه خود را نیز دارا هستند.
در ایران تا امروز بیشتر فرهنگسراها در شهر تهران و چند شهر دیگر مانند اصفهان برپا شده‌اند و معمولاً کوشیده شده برای هر منطقه شهرداری یک فرهنگسرای بزرگ ترتیب داده شود. برخی از فرهنگسراها بجز پوشش دادن منطقه خود به فعالیت‌های فرامنطقه‌ای نیز می‌پردازند. بسیاری از فرهنگسراها ویژه‌کار (تخصصی) اند یعنی فعالیت خود را گرد یک گروه یا یک محور کاری کرده متمرکز می‌سازند.
فرهنگسراها برپایه شیوه فعالیت به یکی از محورهای سه گانه شخصیت (کیستی)، محتوا (درونمایه) و نهاد می‌پردازند:
فرهنگسراهای شخصیت محور، عبارت‌اند از فرهنگسراهای کودک، نوجوان، جوان، دانشجو، دختران، بانو، و سالمند. فرهنگسراهای محتوا محور، عبارت‌اند از: اندیشه، قرآن، ولاء، انقلاب، پایداری، هنر، ملل، قانون، تیره‌ها (اقوام)، ورزش، ماه بهمن، کار، دانش‌ها، تندرستی، طبیعت، و فناوری اطلاعات. فرهنگسراهای نهاد محور، عبارت‌اند از خانواده، مدرسه، و شهر.
اهداف بزرگ؛ فضاى كوچك
فرهنگسراها به عنوان يكى از مهمترين اماكن فرهنگى كه به دليل نزديكى جغرافيايى با خانواده ها مى تواند بر روند فرهنگ سازى در خانواده و فرزندان موثر باشد. در اين بخش با محور قرار دادن فرهنگسراهاى تخصصى و تاثير آنها در گسترش فرهنگ خواهيم پرداخت و اين نكته را مورد كنكاش قرار مى دهيم كه اختصاص فرهنگسراها بر موضوعات خاص چه فوايدى و احيانا مضراتى در پى خواهد داشت.
هر موضوعى كه اولويت كارى يك فرهنگسرا تعريف مى شود مى تواند مورد نياز فرهنگسراهاى ديگر هم باشد و اين كه فرهنگسراهايى با موضوعات تخصصى در واقع خوراك آن موضوع را درخصوص فرهنگسراهاى ديگر تامين كنند اتفاق خوب و قابل توجهى است.
تهران با داشتن بيش از ۲۰ فرهنگسرا به عنوان كلانشهر فرهنگى ايران و سازمان فرهنگى به دليل گستردگى دامنه فرهنگى به عنوان يك نهاد موثر فرهنگى در تهران محسوب مى شود. هر چند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى مسوول ترين متولى فرهنگى به حساب مى آيد، ولى از آن جهت كه شهردارى به لحاظ بودجه و گستردگى و تمركز بر روى شهر تهران داراى امكانات بالقوه اى است فرهنگسراها نيز در گسترش فرهنگ عمومى تهران نقشى اساسى دارند.
نمونه هایی از فرهنگسراهای موجود در تهران :
فرهنگسراى شهر
فرهنگسراى شهر واقع در شرق تهران با فعاليت هاى آموزشى در رشته هاى مختلف و فعاليت هاى متنوع اجتماعى، علمى، مذهبى، هنرى، ورزشى و... به كار مشغول است.
در معرفى و عنوان تاريخچه اين فرهنگسرا آمده است: زندگى در يك شهر بزرگ با ساختارهاى ويژه آن مستلزم شكل گيرى و نهادينه شدن رفتارهاى اجتماعى خاص آن است كه هر چند برخى از آنها خود به خود وارد زندگى مردم شده و با رفتارهاى فردى و اجتماعى آنها عجين گشته، اما بسيارى ديگر نيازمند تاسيس نهادهايى است كه وظيفه نهادينه كردن فرهنگ شهرنشينى و شهروندى را بر عهده داشته باشند.
ساليان سال است كه سازمان هاى گوناگونى به عنوان متولى فرهنگ و آموزش عمومى در تهران فعاليت مى كنند، اما هيچ يك به تنهايى و به شكل تخصصى آموزش شهروندى در تهران را بر عهده ندارند، در حالى كه اين نياز هر روز مشهودتر مى شود
. بر اين اساس فرهنگسراى شهر در مجموعه فرهنگسراها شكل گرفت تا با به كارگيرى تمام امكانات قابل دسترسى حوزه فرهنگى ـ اجتماعى شهر تهران در مسير توسعه فرهنگ شهرى و آموزش هاى شهروندى گام بردارد. اين فرهنگسرا مانند ساير فرهنگسراهاى سازمان براساس طرح هويت بخشى شهر تهران در سال ۱۳۸۰ تاسيس شد و با توجه به اين كه منطقه ۱۲ يكى از قديمى ترين مناطق تهران و هسته اصلى تهران قديم را تشكيل داده، هويت شهر به اين منطقه اختصاص يافت و چون منطقه ۱۲ فاقد فرهنگسرا بود،
فرهنگسراى شهر با استقرار در مكانى موقت شروع به فعاليت كرد و هر چند در طول مدت زمان گذشته به دليل فقدان فضا و امكانات مناسب نتوانست مانند ساير فرهنگسراها فعاليت عمومى قابل ملاحظه اى در اين زمينه آموزش و جذب مخاطب عام داشته باشد، اما در زمينه تخصصى چند نشست، سمينار و جشنواره برگزار كرد و از بين آنها مى توان به اولين جشنواره آثار مطالعاتى و پژوهش فرهنگى ـ اجتماعى شهر تهران، سمپوزيوم اقتصاد نوين، همايش سالگرد تاسيس بلديه و همايش يادبود مشروطه اشاره كرد.
ساختمان فعلى فرهنگسراى شهر به مساحت ۱۰۰ متر مربع درتاريخ ۵ خرداد ۸۲ در داخل پارك شهر تهران افتتاح شد.
اين فرهنگسرا على رغم محدوديت هاى ناشى از كوچك بودن ساختمان و نداشتن امكانات ساير فرهنگسراها مانند كلاس آموزشى، آمفى تئاتر و نگارخانه و كتابخانه و... در سال ۸۲ توانست با اجراى برنامه هايى كه در محيط پارك و همچنين مسابقات غيرحضورى فرهنگى ـ هنرى تعداد ۹۱۳۳۲ نفر مخاطب داشته باشد.
در سال ۸۳ نيز اين فرهنگسرا تا پايان تابستان با اجراى برنامه هاى مختلف در زمينه هاى فرهنگى، هنرى، اجتماعى، ورزشى و مذهبى تعداد ۳۳۲۵۴ مخاطب داشت.
اما متاسفانه اين فرهنگسرا تاكنون نتوانسته است پاسخگوى مراجعات مكرر شهروندانى باشد كه از اين مكان نيز امكانات و برنامه هايى نظير ساير فرهنگسراها مى طلبند و متاسفانه مسوولان سازمان نيز براى مشكل تنها فرهنگسراى منطقه ۱۲ با هويت شهر كه به گفته رياست سازمان اصلى ترين وظيفه سازمان حول محور آن مى چرخد، فكرى نكرده اند.
و در حال حاضر، اين ساختمان صدمترى هيچ شباهتى به يك فرهنگسرا ندارد و از كوچك ترين خانه فرهنگ سازمان نيز كوچكتر است.
يكى از اهالى منطقه اطراف پارك شهر مى گويد: زمانى كه شهردارى اقدام به تاسيس اين فرهنگسرا كرد ما خوشحال شديم و گمان كرديم حالا كه اين فرهنگسرا در محله ما احداث شده است ما هم مى توانيم همانند مناطق ديگر تهران از امكانات آن بهره ببريم، اما متاسفانه مساحت اين فرهنگسرا در منطقه اى با جمعيت بالا از مساحت منازل ساكنين اين منطقه كوچك تر است و متاسفانه شهردارى فكرى به حال اين ماجرا نكرده است.
يك پيرمرد بازنشسته نيز در پارك شهر مى گويد: بايد بگويم، پارك شهر به يكى از مكان هاى تقسيم و توزيع و مصرف مواد مخدر تبديل گشته و حتى اگر شهردارى نيمى از مساحت اين پارك را هم به فرهنگسرا تبديل كند باز هم كم است.
متاسفانه فرهنگسراى شهر بيشترين اجحاف را در حق خود ديده است.
با توجه به اين كه فرهنگسراى شهر قرار است توسعه فرهنگى شهرى و آموزش شهروندان تهران در حيطه هاى مختلف شهرى را در ماموريت خود قرار دهد، براى رسيدن به اين اهداف واحدهاى مختلفى بدون امكان فضايى در اين فرهنگسرا تدارك ديده شده است كه از آن جمله مى توان به:
۱ـ «واحد فرهنگ مردم شهر» با وظيفه شناسايى اقوام مختلف ساكن در شهر تهران، هويت دهى تاريخى به شهر و ارتقاى سطح آگاهى هاى تاريخى شهروندان نسبت به شهر تهران؛
۲ـ «واحد اقتصاد شهرى» با وظيفه شناسايى راهكارهاى بهره ورى و توسعه اقتصاد شهرى؛
۳ـ «واحد معمارى شهرى» با وظيفه شناسايى اماكن و ابنيه تاريخى شهر تهران؛
۴ـ «واحد آموزش شهرى» اين واحد گسترده ترين و مهمترين واحدهاى فرهنگسراى شهر است و وظيفه آن تربيت شهروندانى است كه با مناسبات فرهنگى شهرى آشنايى دارند.
۵ـ «واحد محيط زيست» وظيفه اين واحد حساس نمودن افكار عمومى نسبت به محيط زيست شهرى و پاسدارى و حفاظت از آن است
۶ـ «واحد اقليم شهر» اين واحد نيز وظيفه دارد كه در خصوص توسعه فضاهاى شهرى به لحاظ عرضى و طولى نظرات كارشناسى ارايه دهد.
۷ـ «واحد هنر» وظيفه اين واحد گستردگى فرهنگ و هنر دوستى در ميان شهروندان تهرانى است.
۸ـ «واحد ايمنى» تلاش در جهت آموزش و ارتقاى دانش شهروندان در زمينه ايمنى شهرى بر عهده اين واحد است.
۹ـ «واحد خدمات شهرى» كه ارايه راهكارهاى لازم در زمينه پاكسازى پارك ها، محلات و اماكن عمومى شهرى بر عهده اين واحد است و هدف از ايجاد اين واحد حساس كردن رسانه هاى جمعى و ارتباطى در حيطه فرهنگى و اجتماعى است.
۱۰ـ «واحد سياست» ـ اين واحد وظيفه دارد ارتباط ميان تصميمات سياسى و مسايل فرهنگى و اجتماعى را شناسايى و نسبت به آن حساسيت ايجاد نمايد.
۱۱ـ تشكيل كانون هاى مختلف نظير كانون شهرياران جوان، كانون جهان ديدگان و...
۱۲ـ تشكيل ايستگاه هاى مختلف فرهنگى هنرى نظير ايستگاه روزنامه خوانى و... از ديگر اهداف و زيرمجموعه هاى اين فرهنگسرا است. با نگاهى ساده به اهداف و زيرمجموعه هاى اين فرهنگسرا به راحتى درخواهيم يافت كه هر يك از زيرمجموعه هاى اين فرهنگسرا خود به فضايى بيش از ۱۰۰ متر نياز دارد، حال آن كه تمام اين بخش در محيطى ۱۰۰ مترى به كار مشغولند و در يك ميانگين به راستى سهم هر كدام چند متر و چند پرسنل است؟!
فرهنگسراى دختران
فرهنگسراى دختران در منطقه غرب تهران قرار دارد كه با توجه به اهداف هويت بخشى به زنان و دختران در جامعه امروز مى تواند از اهميت بسزايى برخوردار باشد. اهداف اين فرهنگسرا به اين شرح عنوان شده است: ۱ـ نحوه اطلاع رسانى و بررسى جايگاه فرهنگ سازى براى دختران به منظور آگاه سازى خانواده ها و ارايه راهكارهايى براى جلوگيرى از معضلات فرهنگى و اجتماعى دختران.
۲ـ بررسى مسايل و مشكلات ازدواج دانشجويى دختران.
۳ـ بررسى علل و عوامل افسردگى در دختران و تبعات آن در جامعه.
۴ـ بررسى علل گرايش دختران به اعتياد
۵ـ بررسى نحوه ايجاد زمينه هاى جذب دختران به معارف دينى و اخلاق و بررسى موانع موجود در آن.
۶ـ بررسى شيوه هاى موثر در برقرارى امنيت روانى و عاطفى دختران در دانشگاه.
۷ـ بررسى مسايل و مشكلات دختران بى سرپرست و ارايه راهكارهاى مقابله با آن.
۸ـ عوامل تقويت روحيه كار و تلاش و خوداتكايى دختران.
۹ـ نحوه رشد و پرورش استعدادهاى هنرى در دختران و ايجاد زمينه هاى شكوفايى آنها.
۱۰ـ بررسى راهكارهاى علمى جهت پر كردن اوقات فراغت دختران و تقويت توان علمى و فن آورى آنها.
۱۱ـ بررسى علل فرار دختران و ارايه راهكارهاى پيشگيرى از آن.
۱۲ـ بررسى و تحقيق در مورد روابط بين دختر و پسر از ديدگاه شرع و عرف.
۱۳ـ بررسى انگيزه هاى گرايش دختران به مد و روشهاى حاكم كردن هنجارها.
۱۴ـ بررسى راهكارهاى ايجاد شادابى و نشاط در جهت اهتمام به امنيت روانى و آرامش بخشى دختران.
۱۵ـ بررسى معيارهاى ازدواج و بررسى موانع و مشكلات ازدواج آنها.
۱۶ـ علل بالا رفتن سن ازدواج دختران و بررسى موانع و مشكلات ازدواج آنها.
اهداف و فعاليت هاى فوق به يقين از دغدغه هاى جوامع شهرى است كه با تقويت و عملى كردن اهداف و فعاليت هاى فرهنگسراى دختران و گسترش آن در دل فرهنگسراهاى ديگر مى توان به نتايج درخور توجهى رسيد.
يك مادر تحصيلكرده در اين منطقه معتقد است؛ اين منطقه به لحاظ مشكلات مربوط به دختران از مناطق حساس تهران محسوب مى شود.
وى مى گويد: نوع فرهنگ و طبقات اجتماعى ساكن در اين منطقه باعث شده است كه پيشرفت هاى تحصيلى و شغلى را در بين دختران و زنان اين منطقه شاهد هستيم.
