بخشی از مقاله
طراحی فرهنگسرا با رویکرد آموزش نوین جهت پرورش خلاقیت
چکیده:
تحقیق حاضر به بررسی فرهنگسرا با رویکرد آموزش نوین پرداخته است. جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش جوانان 18تا30سال از افراد جامعه می باشند که به صورت تصادفی انتخاب شده و حجم آن نیز بستگی به وسعت پروژه دارد. فرضیه های این تحقیق شامل سه فرضیه می باشد که با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون به تجزیه وتحلیل این داده ها پرداختیم. استفاده از شیوه ها وروشهای نوین در طراحی وساخت و رشد و خلاقیت جوانان رابطه معناداری وجود دارد. بین استفاده از فضاومکانهای مخصوص برای جوانان در تعلیم وتربیت رابطه معنا داری وجو دارد. بین استفاده از الگوهای معماری مناسب در رشدو خلاقیت جوانان رابطه معناداری وجود دارد. لذا نیاز به طراحی یک مجموعه که عﻻوه بر احیای هویت فرهنگی در شهر کرمان، نقش موثری در جذب گردشگر برای رونق اقتصادی کشورنیزداشته باشد، احساس می گردد. این طرح با هدف شناساندن، معرفی و احیای صنایع و هنرهای دستی و معماری نقاط مختلف شهر کرمانکه غالباً در معرض فراموشی هستند خصوصاً به نسل جوان که ازاین مهم بی اطﻻعند، شکل می گیرد.
کلمات کلیدی: مجتمع فرهنگی وهنری(فرهنگسرا)،رویکرد آموزش نوین، رشدوخلاقیت، طراحی وساخت، فضا ومکان ، الگوهای معماری.
-1 مقدمه
در طول نیم قرن اخیردرکشورمان فضاهای ساخته شده به معنی عام به دوشکل کامﻻ"متفاوت به شهروندان عرضه شده است. بناهای که متعلق به گذشته هستند وبناهایی که به دست ما ساخته می شوند و به عنوان جانپناه در آن زندگی میکنیم این دوگونه فضای ساخته شده هم در سطح شهر ها وهم در پهنه روستاها ی ما چنان از یکدیگر فاصله دارند که می توانیم آنها را مشابه دو پدیده مستقل از یکدیگر بدانیم .
اکنون می بایست در جهت هویت بخشیدن به معماری آینده قدم برداشته، راه حلی جهت تلفیق معماری حال وگذشته پیدا و با آگاهی از این دو، معماری آینده را پایه گذاری نماییم(پاکزاد و بزرگ، .(19 :1391 آگاهی از تاریخ به معنی زیستن در پهنه ای فراختر از تنگنای حال است. دانستن فرآیند تکاملی مدنیت بشر وچگونگی شکل گیری وتعالی فرآورده های آن بی هیچ شبهه، آینده ای روشن تر را به ارمغان خواهد آورد. آینده ای که بر پایه های استوار گذشته بنا شده است. این تحقیق قصد دارد با شناسایی کاملی از بناهای گذشته ومطالعه وبررسی روابط ونظامهای حاکم بر زندگی گذشتگان قدمی در جهت دستیابی به هویت تاریخی شهر کرمان بردارد و در نهایت پایه ای برای رسیدن به هدف زیر می باشد:
"بکارگیری فرم های مناسب با استفاده از مصالح وتکنیک های جدید"
نقش حیاتی فرهنگسرا در جوامع بشری نقشی بدیع ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است . فرهنگسرا از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر تاریخ هستند. هر یک از این اشیاء در عین بی زبانی سخن میگویند زیرا اسناد معتبری از هنر وفرهنگ وتاریخ را ارائه میدهند .
موزه کلمه ای یونانی است که از "موزه یون"به معنای مجلس فرشتگان الهام گرفته است. به طور کلی موزه به مجموعه ای از آثار واشیاء اتﻻق میشود ، که در محل یا عمارتی نگهداری و در معرض نمایش گذاشته شوند (پهلوان روی، .(23 :1391
"ایکون"شورای جهانی موزه ها موزه را موسسه ای دائمی دانسته که اهداف مادی ندارد و در آن به روی همگان گشوده است وبرای خدمت به جامعه وپیشرفت آن فعالیت می کند. در دوره رنسانس(قرن پانزدهم به بعد) که تحول عظیم فرهنگی وهنری در اروپا پدید آمد موزه ها نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفتند و ارزش راستین خود را باز یافتند .
اکنون با توجه به اینکه طبق آخرین آمار منتشر ایران، دارای بیش از 30 میلیون نفر جمعیت زیر 20 سال است که درحدود %50 جمعیت کل کشور است، لذا از جوانترین کشورهای دنیاست و لزوم برنامهریزی برای این قشر عظیم و آیندهساز کشور، باید در نظر گرفته شود.
با یک بررسی اجمالی در تاریخ دو دهه اخیر، میتوان چنین نتیجه گرفت که پس از انقﻻب سال 57، جمعیتشهرنشینی با رشد روزافزونی روبرو شد که این از طرفی ناشی از افزایش نرخ رشد جمعیت ایران در این سالها میباشد واز سوی دیگر، ناشی از مهاجرت روستائیان و ساکنان شهرهای کوچک به طرف شهرهای بزرگ به خصوص تهران است. اما به علت کمبود امکانات و یا به عبارتی، عدم تناسب میان رشد امکانات شهری با میزان افزایش رشد جمعیت، دولتبا کمبود فضاهای آموزشی، فرهنگی، ورزشی و... مواجه شد، که در سالهای دفاع مقدس، کمتر مورد توجه قرار میگرفتولی پس از پایان دفاع مقدس، دولت و نمایندگان ملت، مجال یافتند تا این کمبودها را کارشناسی نمایند و با برنامهریزیخود، در جهت رفع آن، همت گمارند. با توجه به هزینههای بازسازی مناطق جنگی و رکود اقتصادی در زمان جنگ، برنامه 5 سال اول و دوم بیشتراقتصادی بوده و در جهت ایجاد کشوری مستقل (از جهت اقتصاد و صنعت) پیش میرفته است. حال در برنامه 5 سالهسوم، با توجه به افزایش جمعیت جوان ، دولت بر آن شده تا برنامه ریزی ها بر پایه نیازهای قشر جوان صورت گیرد. چه ازجهت اشتغال؛ آموزش و... و چه از جهت پر کردن اوقات فراغت جوانان.
به همین دلیل در راستای نیازهای جوانان، فضاهایی مختلف از قبیل فرهنگی، ورزشی و غیره جهت پر کردن اوقات فراغت آنها و از طرفی در جهت اعتﻻء و رشد استعدادهای روحی این قشر آیندهساز، پیش بینی کرده است.
-2 سوال ها و فرضیه های تحقیق سوال های تحقیق
-1 آیا استفاده از شیوه ها و روشهای نوین در طراحی وساخت می تواند در رشد و خلاقیت جوانان تاثیر بگذارد؟
-2 آیا استفاده از فضا و مکانهای مخصوص برای جوانان می تواند در تعلیم وتربیت آنها تاثیر بگذارد؟. -3 آیا استفاده از الگوهای معماری مناسب می تواند در رشد خلاقیت جوانان تاثیر بگذارد؟
فرضیه های تحقیق
-1 به نظر می رسد استفاده از شیوه ها و روشهای نوین در طراحی وساخت می تواند در رشد و خلاقیت جوانان تاثیر بگذارد.
-2 به نظر می رسد استفاده از فضا و مکانهای مخصوص برای جوانان می تواند در تعلیم وتربیت آنها تاثیر بگذارد.
-3 به نظر میرسد استفاده از الگوهای معماری مناسب می تواند در رشد خلاقیت جوانان تاثیر بگذارد.
-3 روش تحقیق
تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و روش انجام آن توصیفی و تحلیلی است. روش جمع آوری اطﻻعات به دو صورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. در روش کتابخانه ای از کتابها و منابع چاپی و الکترونیکی استفاده شده است در روش تحقیق میدانی با استفاده از پرسشنامه اطﻻعات تحقیق گردآوری و با استفاده از نرم افزار spss و با استفاده از مدلهای آماری تجزیه و تحلیل شده است.
-4مبانی نظری
فرهنگ و فرهنگسرا
واژه فرهنگ از دو جزء تشکیل شده است :فر+هنگ "فر"یک کلمه است که در این صورت به معنی نیروی معنوی- شکوه، درخشندگی است. "فر"یک پیشوند است که در این صورت یعنی جلو باﻻ- پیش و بیرون که در ترکیب فرهنگ پیشوند است . هنگ از ریشه "اوستایی سنگ thange "است که به معنی کشیدن و نیز به معنی سنگینی وقار و وزن که بر روی هم فرهنگ به معنای باﻻ کشیدن و بیرون کشیدن است. به عبارت دیگر فرهنگ یعنی از ژرفای وجود افراد ملتی یا از درون یک جامعه دانستنیها و مکنونات و نیروهای نهفته وتراویدهای مستقل ذهنی واستعدادهای درونی ویژه فردی را بیرون کشیدن وساختن و در نتیجه افزودن و پر بار کردن پدیده ها و خلاقیتها شناخته و ناشناخته آدمی (ثقفی، .(6 :1384
این کلمه در دهه های اول تا چهارم هجری خورشیدی اصل و منشاء تازه ای یافت و مفاهیم نوینی را پذیرا شد. این دگرگونی در معنا به خاطر نیازی در برابر اشاعه چهره تازه تمدن حس می شد و رابطه داشت و با دریافت و برداشتها از جهان و جامعه و با توجه به اندیشه های نو در رویداد های جدید فرهنگ در آغاز سده حاضر به مفهوم آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت به کار می رفت، ولی کم کم به معنی اصل خود یعنی آنچه فرانسویها (کولکتور)وانگلیسهای(کالچر)می گویند استعمال شد. امروزه فرهنگ معادل دقیقی است برای کلمه کلکتور و تمام سطوح به معنای آن را در بر دارد. کلمه کلکتور هم مانند برادرش ودیر گاهی که در مورد جوامع بشری و تاریخ تمدن به کار گرفته می شود به ظاهر پس از یال 1750نخستین بار در زمان آلمانی با این مفهوم و دریافت به کار رفته وسپس به دیگر کشورها نیز راه یافته است. معانی واژه فرهنگ در لغت ودر اصطﻻح در واژه نامه های فارسی به طور ضمنی به دو مفهوم اساسی فرهنگ که در ریشه و چشمه باشد اشاره شده است این از قبیل فرهنگ جهانگیری- مجمع النفوس- برهان قاطع- برهان جامع و فرهنگ به شاخه درختی اطﻻق می شود که آن را می خوابانند و روی قسمتی از آن را خاک می ریزند به طوریکه سر شاخه از خاک بیرون باشد (کسمایی، .(54 :1378
آنچه از تاریخ می توان استنتاج نمود این واقعیت انکار ناپذیر را مسلم می داند که ایران در فرهنگ وپایگیری تمدن بشری نقش به سزایی ایفا نموده است. بزرگترین مسئولیت ما در قبال این آثا بر جای مانده اشاعه آن از جنبه های مثبت و فراهم نمودن زمینه تکامل آن در آینده می باشد. برای جوان تﻻشی است در جهت تکامل اهداف فوق و ایجاد کانونی برای جذب و آموزش جوانان . قرار دادن آن در فضایی فرهنگی هنری در راستای ارتقای فرهنگ عمومی جامعه خصوصاً قشر آینده ساز آن جامعه. پروژه برای جوان به لحاظ معماری
موضوعی است که الگوهای قبلی نداشته و نیاز به برنامه فیزیکی وکالبدی دارد بطوری که فضای طراحی شده با روح حاکم بر فضا تناسب داشته و این دو با هم در ارتباط باشند و این حدود زیادی به ادراک پیشین ما از فضا مربوط می شود. اهمیت و لزوم ایجاد هر چه بیشتر آن در کشور و ایجاد امکانات جهت هدایت، استفاده از فرصت های جوانان و همچنین ایجاد شرایط به ثمر رساندن استعدادهای هنری از طریق تشویق و ترغیب و خصوصاً درنسل جوان ، کانونی فعال و پویا غیر قابل انکار است. باشگاه هنری جوانان تﻻشی است به اهداف فوق و ایجاد کانونی برای جذب و آموزش جوانان و قرار گرفتن در محیطی فرهنگی در شهر کرمان.
اهداف فرهنگسرا
هریک از مکان های فرهنگی در ارتباط با مردم موجب غنای فرهنگی باﻻ بردن سطح سﻻیق و خلاقیت های ذهنی و فکری آنها می شود و آنچه اهمیت دارد استفاده مفیدتر از این گونه فضاها است برای مثال فردی که از یک گالری یا هنرهای تجسمی بازدید می کند، فضای هنری حاکم بر گالری و عکس العمل خود فرد به آثار هنری بازتابی ایجاد می کند که ناخودآگاه حس خلاقیت خود را برمی انگیزد و در این حالت است که اگر در جوار فضای گالری ، کارگاههای آموزش هنری بر پا شد، بازدید کنندهای آثار را در اغلب موارد تبدیل به آموزنده حرفه های هنری خواهد شد که باز هم در اینجا خدمات رسانی مشترک چند فضا مطرح می شود. پس وجود امکانات انسان را تشویق به حرکت برای یافتن مطالب جدید می کند(معماریان، .(21 :1384
دیگر فعالیتهای فرهنگی فرهنگسرا:در فرهنگسراها معموﻻً شرایطی برای آموزش امور گوناگون فرهنگی و اجتماعی و همچنین آموزش پیشهها و هنرهای گوناگون مانند: نگارگری، کوزهگری، دوزندگی و جزاینها فراهم میگردد. برخی از فرهنگسراها کتابخانه و انتشارات ویژه خود را نیز دارا هستند.
شناخت ونحوه فعالیت فرهنگسرا
معرفی فرهنگسراها وکانون های فرهنگی موجود درهرمنطقه وکﻻس های آموزشی مختلفی که درهرکدام برگزارمی شود، اعﻻم برنامه مدرسه برای تابستان ، تهیه مجموعه جداول وسرگرمی های سودمند برای استفاده ، تشکیل دوره های ورزشی وآموزش مهارت های فنی وحرفه ای، برگزاری برنامه های تفریحی مانند اردو، معرفی کتابخانه های موجود درهرمنطقه وتشویق به عضویت درآنها، معرفی آخرین وبهترین کتاب های متناسب با هر مقطع سنی، معرفی محصوﻻت فرهنگی مناسب نظیرفیلم ها ، سی دی ها ونشریات مناسب برای استفاده درمقاطع مختلف است. با هنر و آفرینش های هنری ، شناخت او نسبت به هستی وسعت می یابد و ارتباطات او عمق و توسعه می یابد و در نهایت حیات و هستی خود را وسعت می بخشد (مشبکی، علیرضا، .(71 :1392
-5یافته ها
در این قسمت از پژوهش ابتدا داده های مربوط به هریک از فرضیات که با استفاده از پرسشنامه در بین نمونه های تحقیق یعنی پرسنل و کارکنان فرهنگسرا در شهر کرمان به دست آمده را با استفاده از نرم افزار SPSS 19 برروی نمودار نشان داده و سپس برای تحلیل داده های آماری پژوهش وآزمون فرضیه های تحقیق از رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان مورد نظر شامل سن ، جنسیت ، سطح تحصیﻻت و سابقه کار است که به ترتیب برروی نمودار نشان داده خواهد شد.
جدول -1 آمار استباطی
سابقه سمت شغلی وضعیت وضعیت میزان جنسیت سن
خدمت شغلی تاهل تحصیﻻت
90 90 90 90 90 90 90
تعداد
2.2222 3.3222 3.0000 1.7333 2.3444 1.4333 2.3778 میانه
2.0000 3.0000 3.0000 2.0000 2.0000 1.0000 2.0000 میانگین
.51446 .80487 .00000 .44469 2.15240 .49831 1.09727
انحراف
استاندارد
جدول -2 تعیین میزان سن پاسخ دهندگان
درصد تجمعی درصد فراوانی درصد فراوانی
20.0 20.0 20.0 18 21-25
64.4 44.4 44.4 40 26-30
83.3 18.9 18.9 17 31-35
94.4 11.1 11.1 10 36-40
100.0 5.6 5.6 5 41-45
100.0 100.0 90 جمع
براساس جدول2 تعداد افراد شرکت کننده در آزمون از90نفر 18 نفر آنها سن بین( (21-25 و40نفر آنان سن بین( (26-30 و17 نفر آنان سن بین(( 31-35 و10 نفر آنان سن بین( (36-40 و5نفر سن بین(41-45 ) را داشته اند.
جدول -3 تعیین تعداد جنسیت
درصد تجمعی درصد فراوانی درصد فراوانی
56.7 56.7 56.7 51 مرد
100.0 43.3 43.3 39 زن
100.0 100.0 90
جمع
براساس جدول-3 تعداد مرد شرکت کننده 51 نفر یعنی((56/7 درصد وتعداد زن شرکت کننده 39 نفر یعنی(( 43/3 درصد را تشکیل می دادند.
جدول -4 تعیین میزان تحصیﻻت
درصد تجمعی درصد فراوانی درصد فراوانی
6.7 6.7 6.7 6 کارشناسی
80.0 73.3 73.3 66 ارشد
98.9 18.9 18.9 17
100.0 100.0 90
براساس جدول 4 تعداد افراد دارای مدرک کارشناسی 6 نفر(( 6/7 تعداد ارشدی ها 66 نفر(( 73/3 درصد تعداد افراد دکترا 17 نفر(( 18/9 درصد بوده اند.
