بخشی از مقاله
در فعالیت هاي صنعتی و تولیدي بحث استقرار و بهبودهاي ارگونومی و از همه مهمتر، موثر بودن بهبود ها از اهداف شـرکت ها/سازمانها می باشد . در این پژوهش از مدلی خاص به نام (SPR) یا سیستم تولید رنو، براي ارزیابی ارگونومی فعالیت هـا و
ایستگاه هاي کار استفاده شده است. مزایاي این مدل عبارتند از:
- استفاده از زیر ساخت هاي ,REBA , NIOSH , RULAوOWAS
- قابلیت اندازه گیري عددي مشکل ارگونومی قبل و بعد از بهبود
-در نظر گرفتن ارگونومی ادراکی «cognative ergonomics » در امتیاز نهایی براي یک فعالیت
- مشخص کردن جزئیات مشکل ارگونومی
- استفاده ازنیرو تخصص و تجربه سرپرستان تولید
- متناسب و تخصصی بودن روش، با فعالیت هاي صنعت خودروسازي
نقطه شروع فعالیت هاي ارگونومی در این مدل انجام ارزیابی اولیه ارگونومی توسط سرپرستان تولید مـی باشـد.
طراحی سئوالات به گونه اي است که تقریبا تمامی موارد و مشکلات ایمنی و ارگونومی یک پست کاري را بررسـی می نماید. در نهایت سرپرست با پاسخگوئی به یک سري سئوالات، شمایی کلـی از وضـعیت ایمنـی و ارگونـومی ایستگاه کاري در شاخص هاي رنگی » سبز ، زرد و قرمز« ارائه می دهد. فرمهاي ارزیابی اولیه ایستگاه هاي کاري با وضعیت زرد و قرمز به تیم ارگونومی متشکل از تخصص هاي مختلف ارجاع می شود و این تیم با توجه به اهمیت و فوریت موارد مطرح شده در فرم ارزیابی اولیه اقدام به تکمیل فرم آنالیز اولیه می نمایند .
در این مدل وضعیت ارگونومی ایستگاه کاري از دو جنبه کلی مورد بررسی قرار میگیرد:
(1 فشار فیزیکی : شامل فاکتور هاي نیرو و پوسچر
(2 فشار ذهنی(ادراکی): شامل فاکتور هاي REGULATION و پیچیدگی
با بدست آمدن نتایج ارزیابی از فاکتور ها فوق یک عدد شاخص بدست می آید که نشانگر شدت مشکل ارگونومی آن پست کاري می باشد و براساس میزان عددي شاخص، اقدام اصلاحی/پیـشگیرانه انجـام مـی شـود و سـپس مقایسه آنالیز مجدد ارگونومی انجام شده و نتایج بعد از بهبود مقایسه می گردد.
1
واژه هاي کلیدي: مدل -SPR ارگونومی- سرپرستان- ارزیابی اولیه ارگونومی –آنالیز ارگونومی - شاخص هاي رنگی
-1 مقدمه
شروع تولید خـودروي تنـدر ) 90 لوگـان شرکت رنو) در معاونت تندر شرکت ایـران خـودرو و لزوم اجراي الزامات سیستمهاي تولیـد شـرکت رنـو
SPR مقدمه اي شد براي کسب اطلاعات رونـد هـاي
اجرائی شرکت رنو و تجربیاتی در خـصوص فعالیتهـاو بهبود هاي ارگونومی .
در این گزارش سعی بر این است که با ارائـه سرفـصل هاي زیر شناخت اولیه از نحوه انجام و نتایج حاصله از فعالیتهاي ارگونومی در معاونت تندر براي مخـاطبین حاصل گردد :
- دوره هاي آموزشی و نحوه انتقال مؤثر معلومـات و اطلاعات
- تقسیم و ظایف واحدهاي مختلف
- روند انجام کار
- نتایج حاصله
-2 مراحل انجام کار و وظایف
سرپرستان تولید نقـش بـسیار تعیـین کننـده اي در تمامی فعالیت از جمله فعالیت هاي ارگونومی دارنـد .
نقطه شروع فعالیت هاي ارگونـومی در سـایت تولیـد تندر، انجام ارزیابی اولیه ارگونومی توسط سرپرسـتان تولید می باشد .
در فرم ارزیابی اولیه ارگونومی سئوالا تی مطرح مـی شود که سرپرست با پاسخگوئی بلی یا خیـر بـه ایـن سئوالات، مسائل و مشکلات ایمنی یا ارگونومی پست کاري تحت نظارت خویش را مطرح می کنـد. طراحـی
سئوالات به گونه اي است که تقریبـا تمـامی مـوارد و مشکلات ایمنی و ارگونومی یک پست کاري خـصوصا پست کاري یک فعالیت خودرو سـازي را شـامل مـی شود و در پائین فرم نیز فضائی جهـت ارائـه مـشکل ارگونومی که امکان دارد در سئوالات بـدان پرداختـه نشده است وجود دارد.
این فرم از دو قسمت کلی ایمنی و ارگونومی تشکیل شده است .یک طرف این فرم کـلا بـه مـوارد بـالقوه ایمنـــــــــی اختـــــــــصاص دارد.
و سمت دیگر فرم به موارد ارگونومی اختصاص یافتـه است
2
در پایان سئوالات مربـوط بـه ارگونـومی، مـسائل و مشکلات جسمی یا ذهنی اپراتور در خـصوص انجـام فعالیت پست کاري مربوطه ثبت مـی گـردد کـه ایـن اظهارات کمک بزرگی است به کارشناس ارگونومی تیم کارشناسی ارگونومی جهت تحلیل بهتـر مـشکلات و ارائه راهکار هاي رفع مشکل .
در نهایت سرپرست بـا پاسـخگوئی بـه یـک سـري سئوالات، شمایی کلی از وضعیت ایمنـی و ارگونـومی ایستگاه کاري در قالب سه وضعیت سبز ، زرد و قرمـز ارائه می دهد .
موراد مطرح شده فوق در یـک دوره آموزشـی تحـت عنوان ارزیابی اولیه ارگونومی به تمـامی سرپرسـتان تولید آموزش داده می شـود . نحـوه آمـوزش بـدین صورت است که پس از توضیح آیتمهاي مد نظر توسط مربی آموزش دیده شش فیلم از خطوط تولید مختلف که شامل اکثر موارد ایمنی و ارگونومی است تک تـک نمایش داده می شود و سرپرست می بایست از طریـق
3
فرم ارزیابی اولیه ارگونومی نسبت به ارزیابی این شش پست کاري اقدام نمایـد در همـین حـین توضـیحات کافی نیز آیتم به آیتم به فراگیران داده می شود
فرمهاي ارزیابی اولیه ایستگاه هاي کاري بـا وضـعیت زرد و قرمــز بــه تــیم هــاي ارگونــومی متــشکل از کارشناسان و متخصصان ارگونومی از واحدها مختلـف ارجاع می شود و ایشان با توجه به اهمیـت و فوریـت موارد مطرح شده در فرم ارزیابی اولیه اقدام به تکمیل فرم آنالیز اولیه می نمایند .
در این مرحله وضعیت ارگونومی ایستگاه کـاري از دو جنبه کلی مورد بررسی قرار میگیرد:
فشار فیزیکی : شامل فاکتور هاي نیرو و پوسچر
فشار ذهنی : شامل فاکتور هاي REGULATIONو
پیچیدگی
با انجام آنالیز ارگونومی براي هـر یـک از فـاکتور هـا بررسی شده یک عدد شاخص بدسـت مـی آیـد کـه نشانگر شدت مشکل ارگونومی آن پـست کـاري مـی باشد که در صورت غیر مجاز بودن اقدام بـه بهبـود و انجام اقدام اصلاحی می گردد و مجددا جهت مقایـسه وضعیت قبل و بعد ، انالیز ارگونومی انجام می گـردد و نتایج مقایسه می گردد .
فرمهاي مورداستفاده در انجام آنالیز ارگونومی
4
در یک دوره شش مـاه ( اولـین دوره ارگونـومی ) در حین طی مراحل آموزش و استقرار مفاهیم اولیـه و در اوائل تـشکیل تیمهـاي ارگونـومی ( مـاه آخـر دوره ارگونومی ) بررسی هـائی انجـام و راهکارهـائی نیـز پیشنهاد و اجرا گردید .از عمده ترین این اقدامات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
( عکس 1 )طراحی ، ساخت و قرار دهی زیرپالتی هاي و معمولی شیب دار قابل تنظیم جهـت رفـع مـشکل پوسچر خم شدن اپراتور
اندازه گیري میزان نـور در شـرایط کنـونی ( قبـل از بهبود ) و تامین تـور مناسـب در پـست هـاي کـاري شناسائی شده
-(
عکس (2 استفاده از ترکیب نور هاي سـفید و آفتـابی جهت جلوگیري از خیرگی چشم اپراتور
5
(عکس 3 )نـصب REACTION BARجهـت ابـزار
هاي بادي با گشتاور بالا جهت جلوگیري از ضربه زدن هنگام سفت کردن پیچ
