بخشی از مقاله
مقدمه
بی توجهی به امر جمع آوری و دفع مواد زاید جامد در جا معه امروزی به علت کمیت و کیفیت گوناگون مواد ،توسعه بی رویه شهرها ،محدودیت های وضع شده برای خدمات عمومی در شهر های بزرگ وعدم تکنولوژی مناسب ،باعث ایجاد مشکلات ویژه ای شده که رفع آنها از طریق هماهنگی علم و تجربه در چارچوب یک مدیریت صحیح امکان پذیر است علاوه بر مشکلات ناشی از افزایش جمعیت و گسترش بی رویه شهرها ، تلنبار شدن مواد در زمین های اطراف شهرها،رودخانه ها ،جنگلها وحتی در مزارع به آلودگی اکوسیستم های آبی-
خاکی منجر گردیده ونه تنها حیوانات وگیاهان را به خطر انداخته ،بلکه به آلودگی آب ، آبهای زیرزمینی وحتی مرگ آبزیان منجر گردیده است .طبق بررسی های انجام شده در تهران وچندین شهر دیگر مواد فساد پذیر در زباله های خانگی بالغ بر 35 تا 76 درصد است که از نظر بهداشتی به علت تعفن و تجزیه سریع در هوای گرم موجب تکثیر بسیاری از میکروبها و رشدونمو حشرات می گردد در حالیکه اگر این مواد به صورت یک برنامه منظم وطبق ضوابط به صورت کمپوست در آید از نظر اقتصادی می تواند جوابگوی بسیاری از هزینه های جمع آوری زباله باشد .برای ارزیابی وبرگزیدن سیستم حمل ونقل و لوازم مورد نیاز جامد از جمله مدیریت وبرنامه ریزی وطرحهای جمع آوری زباله و پی بردن به ترکیبات زباله از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
پیش گفتار :
یکی از مسائل زیست محیطی در عین حال ملی که از پیش ،جامعه ما با آن مواجه بوده زباله ومسائل ناشی از آن می باشد تردیدی نیست که این مسائل زیست محیطی علل متفاوت اجتماعی ، مدیریتی و همچنین طرز فکر وآگاهی وبینش مردم نسبت به این مسئلة حساس دارد وهمچنین افراد درگیر با این مسائل وحتی دیگر سازمانهایی که باآن به نوعی ارتباط دارند باید افق پیش روی خود را در این مورد با یک نگرش کاملاًبهداشتی واقتصادی ترسیم کنند و اگر به فکر شناخت مسائل ومشکلات و ارائه چارچوبی قابل قبول برای آن نباشند در آینده ای نزدیک جامعۀ ما چه از نظر اجتماعی ، اقتصادی ، محیطی وبهداشتی آسیب پذیر و متضرر می شود وتردیدی نیست که شناخت مسئله زباله وتأثیر نامطلوبی که در اقلیم منطقه می گذارد برای خانواده ها ومسئولان برنامه ریزی مدون در قالب یک مدیریت ونظارت صحیح را ایجاب می کند با توجه به اینکه زباله قبل از هرچیزی ،یک موضوع داخلی در سطح خانواده ، بیمارستانها ، شرکتهای صنعتی و... می باشد وسپس مانمود آن را در محیط می بینیم بنابراین باید به این مسئلۀمحیطی ، اجتماعی و ملی توجه بیشتری مبذول داشت .
هدف ما در این تحقیق این است که ضمن دسته بندی زباله ها به دو دسته (خانگی وبیمارستانی البته به علت گستردگی موضوع از سایر انواع زباله بررسی انجام نشده )و آثار سوء آنها به محیط زیست به ویژه محیط زیست انسانی وشیوه های دفع و دفن صحیح آن وتجزیه و تحلیل سیستم جمع آوری ومزایا ومعایب هر کدام در شهر ابهر مورد بررسی قرارگیرد .
هدف تحقیق
هدف ما در این تحقیق این است که ضمن دسته بندی زباله ها به دو دسته (شهری و بیمارستانی )و آثار سوءآنها به محیط زیست به ویژه محیط زیست انسانی وشیوه های دفع و دفن صحیح آن و تجزیه و تحلیل سیستم جمع آوری و مزایا و معایب هر کدام در شهر ابهر مورد بررسی قرار می گیرد.
اهمیت و ضرورت تحقیق
اغلب مردم دوست ندارند از زباله یا مواد زاید نگهداری کنند زیرا نمی خواهند بخشی از محیط زندگی شان را اشیای بی مصرف اشغال کند مواد زاید هر یک به تنهایی و یا در ترکیب با یکدیگر عموماً مخل نظم وزیبایی محیط می باشند از اینرو سایر مردم تلاش می کنند که این مواد را از محیط خود دور نگه دارند .
اما آنچه جمع آوری و دفع زباله را به کاری ضروری واجتناب ناپذیربدل کرده رعایت بهداشت است بخش زیادی از مواد زاید شهری خصوصیاتی دارند که بنا بر آن خصوصیات ،ماندنشان در محیط زندگی ، سلامت انسان وموجودات زنده را به خطر انداخته موجب بروز مشکلاتی در محیطهای انسانی می شوند . آلودگی هوا ،خاک ، آبهای سطحی وزیر زمینی ، همچنین پدید آمدن محیطی مناسب برای زندگی حشرات و حیوانات موذی و تکثیر آنها از مهم ترین مشکلات ناشی از دفع غیر بهداشتی زباله هستند که هر یک می توانند آرامش و سلامت شهر وندان را با خطر مواجه کنند یا بیماریهای کشنده وحتی مرگ و میر همگانی را در جامعه شیوع دهند . بنابراین تحقیق و بررسی پیرامون این مسئله گام مؤثری است در جهت سالم سازی جامعه کنونی و آتی .
تعریف متغیرهاواصطلاحات
زباله :زباله شامل مواد زائد مایع ، فاضلاب و مواد زائد جامد می باشد زباله به طلای کثیف معروف است که در واقع یک چیز با ارزش است .
بازیافت :یعنی تفکیک زباله چه در مبدأ چه در مقصد و انتقال آن به جایگاههای مخصوص برای به دست آوردن محصول جدیدی باشد .
زباله های شهری : مواد زائدی که غیر قابل استفاده و بی ارزش بوده و باید دور ریخته شوند و یا برای دفع ارسال گردند .
زباله های بیمارستانی : زباله های بیمارستانی قسمت عمده ای از زباله های بیولوژیکی (عفونی)را تشکیل می دهند عموماً این زباله ها در منابعی نظیر بیمارستانها و مؤسسات ، خدمات و تحقیقات پزشکی و بیولوژیکی تولید می شوند .
نظریات دربارۀ زباله و وضعیت آن
هم چنین در اینجا جا دارد که نظریات برخی از سیاستمداران و کار شناس انگشت شمار دهه 1990 را که واقعیت و اهمیت حیاتی زباله را به عنوان یک مسئله زیست محیطی درک کرده اند آورده می شود :
- «لستر براون » اکولوژیست معروف آمریکایی و زئیس انیستیتوی «ورلدواچ » واشنگتن نقطه نظرات خود را در این خصوص با طرح یک پرسش اساسی تبیین می کند و آن این است که :آیا ما می خواهیم زمین را نجات دهیم ؟ «براون » خاطر نشان می سازد :
« در چهل سال گذشته ما گرفتار تعریفی نظامی از زباله شده ایم ولی برای برخی از کشورها ، گسترش صحراها خطر بسیار بزرگی است ما باید به پای تخته سیاه برویم و زباله را از نو تعریف بکنیم .»
- «گورباجف » نیز جزو اندک سیاستمدارانی بود که بر اهمیت حیاتی مسئله زباله تکیه داشت به نظر وی « نگرانی پیرامون بقای بشر دیگر صرفاً از تهدید جنگ هسته ای ناشی نمی شود بلکه نگرانی به طور فزاینده ای از مشکلاتی که جنبه غیر نظامی دارند زباله وعوارض جانبی آن به عنوان یک بیماری اجتماعی ، انرژی و عدم برنامه ریزی مدون و اساسی در این زمینه نشأت می گیرد .
- « کارلسون » نخست وزیر وقت سوئد نیز در این باره چنین هشدار می دهد :
« نسل جدید و آینده نه تنها از خطر وقوع جنگ بلکه از زباله و پسمانده های آن به عنوان یک ترور زیست محیطی در معرض تهدید جدی قرار گرفته است .»
- «اندر یاس ون ابت »سفیر وقت جامعه اروپا در آمریکا نیز اینگونه می اندیشد «صحبت درباره نظم نوین جهانی، بدون در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی بی مفهوم است تا زمانی که ما نتوانسته ایم کره خاکی را از وضعیت مهلک آلودگی های جانبی زباله اعم از زباله های اتمی ، صنعتی و شهری نجات دهیم ، بحث از ویژگی های نظم نوین جهانی سور رئالیستی است . حمایت از محیط زیست در هر نظم جهانی باید یک اولویت باشد .»
فصل چهارم :یافته ها و آنالیز تحقیق
یافته های تحقیق
نتیجه فصل
آنالیز زباله
وضعیت موجود مدیریت مواد زائد جامد شهر ابهر
مواد زائد جامد عبارتند از کلیه مواد زائد حاصل از فعالیتهای انسان و حیوان که معمولاً جامد بوده و غیر قابل استفاده یا بی مصرف می باشند . بر این اساس مدیریت مواد زاید جامد مجموعه ای از مقررات منسجم و سیستماتیک راجع به کنترل هر یک از مراحلی که در مسائل مربوط به مواد زائد وجود دارد بر مبنای اصول بهداشت عمومی ، اقتصاد ، حفاظت از منابع طبیعی ، زیبا شناسی ، سایر ملزومات زیست محیطی و آنچه که برای عموم مورد توجه می باشد . عناصر یا مراحلی که به صورت عمده در بحث مدیریت مواد زائد جامد مطرح خواهند بود به شش دسته زیل قابل تفکیک می باشد :
1- تولید
2- ذخیره
3- جمع آوری
4- حمل و نقل
5- بازیافت
6- دفع
تولید و ترکیب اجزای زباله شهر ابهر
تولید مواد زائد شامل فعالیتهایی است که در آن مواد غیر قابل استفاده و بی ارزشی که باید دور ریخته شوند و یا برای دفع ارسال گردند ، شناسایی می شوند این مواد ممکن است از منابع مختلفی نظیر : خانگی ، تجاری ، صنعتی ، تنظیف معابر عمومی ، کشاورزی و تصفیه خانه ناشی شوند اینکه چه موادی قابل دور ریختن می باشند به دیدگاه تولید کننده زباله بر خواهد گشت و آنچه که مهم است این است که در تولید مواد زاید جامد مراحل مشخصی وجود دارد که برای هر فرد متفاوت می باشد تولید مواد زائد در حال حاضر خیلی قابل کنترل نمی باشد به همین دلیل اغلب آنرا یک عنصر موظف نمی شناسند اما نقش واهمیتی که این مرحله در بخشهای دیگر مدیریت مواد زائد جامد داشته ودارد کتمان ناپذیر می باشد .
زباله های بیمارستانی شهر ابهر
زباله های بیمارستانی قسمت عمدهای از زباله های بیولوژیکی را تشکیل می دهند . عمو ماً این زباله ها در منابعی نظیر بیمارستانها و مؤسسات خدمات و تحقیقات پزشکی تولید می شوند و تأثیر پذیری بر سایر موجودات زنده از خصوصیات ویژه این زباله های خطر ناک است بافتهای جدا شده طی عملیات جراحی و مواد آلوده مثل سرنگها یا پسمانده های اتاق عمل ، داروهای مصرف نشده در این گروه مواد زائد قرار می گیرند . زباله های بیمارستانی به علت اهمیت بهداشتی از نظر نوع و نحوه جمع آوری به دو قسمت مهم تقسیم می شوند :
قسمت اول شامل مواد زاید حاصل از اتاقهای عمل و مراکز پاتوبیولوژی و دیگر اماکنی است که به نحوی با بیماران ، داروها و آزمایشگاههای طبی و غیره سرو کار دارند در این قسمت مشخصا ً زباله های آلوده بیمارستانی مورد نظر که در طبقه بندی مواد سمی و خطرناک به حساب می آیند .
قسمت دوم اینکه زباله های تولیدی از منازل مسکونی پرسنل بیمارستان ، همچون پزشکان ، پرستاران و کارگران شاغل در محل است که اگر با زباله های بیمارستانی مخلوط نشوند می توانند به وسیله شبکه عمومی دفع زباله های شهری دفع شوند . زباله های مربوط به قسمت اول باید با کمال دقت و به طور ویژه ای در کیسه های پلاستیکی مطمئن بسته بندی و در زباله دانهای سر بسته قابل شستشو و ضدعفونی جمع آوری گردند . بر اساس قوانین بین المللی همه بیمارستانها موظفند با استفاده از دستگاههای زباله سوز یا وسایل دیگر مورد تایید مقامات بهداشتی محل نسبت به امحای زباله خویش اقدام نمایند بنابراین زباله های دسته اول و احتمالاً دسته دوم نیز باید با توجه خاص جمع آوری شده و تا هنگام سوزاندن با اطمینان خاطر و دور از هر گونه پراکندگی و انتشار در محیط و آلودگی حفظ و حراست گردند تا قسمتهایی از آن که قابل احتراق باشند در دستگاههای زباله سوز بیمارستانی سوزانده شوند و بقیه بر اساس نظر مقامات بهداشتی به نحو مناسب به خارج از بیمارستان حمل و با ملاحظات معدوم گردند دفع اینگونه فضولات و حتی خاکستر پسمانده انها در محلهای عادی دفع زباله های شهری ، غیر بهداشتی بوده و باید طبق ضوابط خاص انجام گیرد بنابراین استقرار دستگاه زباله سوز بر اساس ضوابط ویژه بهداشتی به طوریکه متناسب با میزان و نوع زباله ومجهز به فیلتر تصفیه هوا باشد در بسیاری از بیمارستانهای بزرگ ضروری است .
جمع آوری زباله های بیمارستانی در محیط های روباز و حمل و نقل آنها با وسایل و لوازم عادی و سپس تخلیه غیر بهداشتی آنها در مراکز دفع زباله های شهری امر کاملاً غیر بهداشتی و خطرناک است علی الاصول طبقه بندی زباله های بیمارستانی به صورت زیل می باشد :
الف- زباله های بیمارستانی که از نظر آلودگی مسئله ساز نبوده ومی تواند در شبکه معمولی زباله های شهری دفع گردند اما نباید با زباله های آلوده در تماس یا با آنها مخلوط شوند با این وجود جمع آوری این گونه زباله ها با آگاهی و اطمینان خاص در محفظه های سرپوشیده و مخصوص که علامتگزاری شده ودر جایگاه دفع زباله دفن خواهند شد انجام خواهند گرفت .
ب- زباله های آلوده بیمارستانی که سوزانده شده و خاکستر آنها در محلهای ویژه ای دفع می شوند این مواد که حدوداً 26% وزن زباله های بیمارستانی شهر ابهر را تشکیل می دهند شامل :
- مواد زاید گوشتی حاصل از اتاقهای عمل تا حدودی که دارای زایده مختصر گوشتی بوده و از نظر شرعی مجاز به سوزاندن باشند اعضای بدن ، جسد و قسمتهایی از آن باید طبق ضوابط ویژه در سرد خانه بیمارستان نگهداری و سپس در گورستان محلی دفن گردند .
- مواد زاید از آزمایشگاههای پاتولوژی و آسیب شناسی که قابل احتراق باشند
- مواد زاید اتاقهای عمل که قابل احتراق باشند
- کاغذ ، کارتن و لوازم آلوده بیمارستانی
- البسه آلوده بیماران
- لاشه حیوانات آزمایشگاهی و قسمتهایی از بدن آنها که مورد آزمایش قرارگرفته اندباید در دستگاههای ویژه لاشه سوز منهدم شده وخاکستر آنها دفع گردند .
لذا در یک جمع بندی می توان نتیجه گرفت که کلیه زباله ها ی بیمارستانی طبقه بندی شده در بند ب می بایست مطابق استانداردهای بین المللی در یک سیستم زباله سوز استاندارد سوزانده شده و خاکستر باقی مانده در مکانهای معینی در جایگاه دفن زباله شهری دفن شوند در این بخش دو راه کار جهت نصب سیستم زباله سوز پیشنهاد می گردد اول استفاده از سیستم زباله سوز مجتمع در جایگاه دفن زباله و دوم استفاده از زباله سوز در مراکز درمانی مختلف بر اساس ناحیه بندی مراکز.در هر دو صورت زباله های طبقه بندی شده در بند ب
می بایست به طور ویژه بسته بندی و به محل زباله سوز ارسال شوند . بر اساس بررسی های انجام شده در ارتباط با زباله سوزهای موجود زباله سوز مورد نیاز جهت سوزاندن زباله های بیمارستانی با توجه به میزان زباله تولیدی میبایست دارای حداقل ظرفیت 125-500 کیلو در هر ساعت بوده وعلاوه بر آن دارای سیستم حذف غبار و گازهای آلاینده باشد همچنین جداسازی مواد مختلف ازداخل زباله های بیمارستانی یا بیولوژیکی در هر مرحله از جمع آوری زباله ویا زیرورو نمودن این مواد کاملاً غیر بهداشتی بوده و باید ممنوع گردد.
تفکیک در محل
بازیافت و تفکیک از مبدأ
بازیافت و تفکیک از مبدأ دو مقوله ای از مدیریت مواد زاید جامد هستند که همبستگی بسیاری با یکدیگر دارند از سوی دیگر این دو مرحله ، مراحل اجباری این مدیریت به شمار نمی روند لیکن برای بالا بردن بازدهی سیستم و کاهش بسیاری از هزینه ها ( وجبران بخشی از هزینه انجام شده ) بسیار با اهمیت و باارزش می باشند بنا به تعریف تفکیک از مبدا عبارتست از جداسازی اجزای قابل بازیافت زباله در مبدا تولیدآن . از تعریف برمی آید که اجرای یک برنامه تفکیک از مبدا نیاز به اطلاعات اولیه ویژه ای دارد من جمله شناسایی اجزای قابل بازیافت که هم از جنبه های اقتصادی وهم از جنبه های زیست محیطی قابل بررسی می باشند پس از آن لازم است که برنامه ریزی با توجه به شرایط بافت شهر از جهت جمع آوری انجام گیرد .
در مرحله پس از تفکیک از مبدا که در توجیه مسئله بازیافت ( علی الخصوص از جنبه اقتصادی ) بسیار حائز اهمیت می باشد مرحله بازیافت قرار دارد کلمه بازیافت نباید با عبارت دیگر نظیر استفاده مجدد و " بازیابی "و نظایر آن اشتباه شود بازیافت در واقع فرایند تبدیل مواد تفکیک شده به محصولی جدید تلقی می شود و برای برنامه ریزی آن باید به کمیت مواد اولیه قابل دسترس و میزان سرمایه گذاری لازم برای ایجاد خط تولید محصول مورد نظر توجه شود البته شاید منافع اقتصادی مباحث تفکیک از مبدا و باز یافت در مقابل منافع زیست محیطی آن قابل تأمل بیشتر باشد با توجه به جمیع موارد از جمله علل اهمیت و توجه به مقوله بازیافت می توان به موارد زیل اشاره نمود :
1- کاهش حجم و وزن زباله و ایجاد تسهیلات در سامانه های جمع آوری و حمل و نقل
2- استفاده از مواد به ظاهر مزاحم در جهت کاهش هزینه تامین مواد اولیه
3- امکان استفاده مجدد از مواد قابل بازیافت به شکل محصولات مفید
4- ایجاد اشتغال از طریق ایجاد سیستم های جمع آوری و فن آوری بازیافت
5- ایجاد درآمد و استفاده از مواد بازیافتی زباله
6- کاهش وابستگی به خارج جهت خرید مواد اولیه و در نتیجه کاهش خروج ارز از کشور
7- صرفه جویی در هزینه های جمع آوری حمل و دفع زباله
عوامل مؤثر در امر بازیافت
برای انجام عملیات بازیافت مواد ومدیریت آن شناسایی عوامل مؤثر در این امر بسیار ضروری است از جمله عوامل تاثیر گذار در این زمینه می توان به موارد زیل اشاره نمود :
1- خصوصیات زباله
بدیهی است که در ارزیابی برنامه های مدیریت بازیافت زباله های شهری باید مسایل اقتصادی ، فن آوری وزیست محیطی مورد توجه قرار گیرند اما قبل از هر چیز مهمترین عامل در ارزیابی چنین برنامه هایی – وهم چنین در تمامی مسائل مدیریت مواد زاید جامد – آگاهی از کمیت و کیفیت موادزاید و درصد ترکیبات آن است و بدون شک در این زمینه شناخت کمی و کیفی مواد در بالا بردن کارآیی نظام مدیریتی ، استفاده بهینه از ابزار ، انتخاب دستگاههای مناسب ، بررسی های توجیهی فرایند ، اجزای قابل بازیافت و سایر موارد بسیار با اهمیت است .
2- روشهای جمع آوری مواد
جمع آوری مواد قابل بازیافت از زباله های شهری نیز از مراحل بسیار مهم و تعیین کننده در طراحی برنامه های بازیافت می باشد چرا که در صورت عدم مدیریت صحیح بر روش جمع آوری این مواد به صورتی نامطلوب و با کیفیتی نامناسب جداسازی می گردند که بدین ترتیب انجام فرایندهای اضافی بیشتر ودرنتیجه بالا رفتن هزینه های عملیاتی و در نهایت کاهش بازدهی را سبب می گردند بنابراین اطلاع از گزینه های مختلف جمع آوری در جهت انتخاب روش مطلوب تر – وحتی اصلاح آنها – ضروری است برخی از انواع روشهای معمول برای جمع آوری مواد قابل بازیافت عبارتند از :
الف- جمع آوری توسط افراد دوره گرد (زباله دزدان )
ب- جمع آوری توسط کارگران شهرداری
پ- فروشگاهها و اماکن ویژه
ت- از طریق قرار داد با تولید کنندگان محصولات بازیافتی
ج- تفکیک از مبدا : این مورد همانگونه که پیشتر اشاره شد دارای مزایای بسیاری است و در واقع عملی ترین ، اقتصادی ترین و بهداشتی ترین روش جمع آوری مواد قابل بازیافت به شمار می آید از جمله مزایای این روش عبارتند از :
1- کاهش هزینه های جمع آوری و جداسازی و حمل و نقل زباله تا ح
دود 50 درصد
2- کاهش آلودگی و پراکندگی زباله
3- تمیز ماندن مواد بازیافتی به علت عدم تماس با زباله های دیگر . این مورد در خصوص برخی مواد بازیافتی همچون کاغذ – که به سرعت در اثر تماس با رطوبت و سطوح کثیف آلوده میشوند- بسیار حائز اهمیت است چرا که هر چه مواد بازیافتی از کیفیت بهتری برخوردار باشند محصولات به دست آمده از آنها نیز کیفیت مناسبتری خواهند داشت .
چ- آموزش ، تبلیغ و تشویق
ح- پژوهش و تحقیق : پیش از انجام عملیات بازیافت و برنامه ریزی لازم ا
ست در زمینه های مختلفی تحقیقات لازم انجام گیرد این تحقیقات می تواند در موارد زیل انجام شود :
1- بررسی در مورد اجزای قابل بازیافت زباله
2- بررسی در ارتباط انتخاب فن آوری صحیح ومتناسب
3- بررسی توانایی و گنجایش کارخانه های موجود در منطقه
4- میزان علاقمندی و آمادگی مردم در برنامه های بازیافت
حمل و نقل
در بسیاری از شهر های جهان سیستم جمع آوری زباله بین مردم وشهرداری ها رابطه مستقیمی به وجود می آورد بنابراین هر گونه اشکال و یا انتقادی که در جمع آوری زباله به وجود می آید ابتدا به شهرداریها منعکس می شود به همین دلیل برای کسب رضایت عامه و صرفه جویی در هزینه های شهری می توان از طریق سازماندهی به وضعیت جمع آوری ،تربیت کارگر ، خرید لوازم وتعین مسیر صحیح جمع آوری تدابیر لازم را به عمل آورد مرحله جمع آوری زباله تقریباً 80% هزینه های مدیریت زباله را در کشورهای پیشرفته در بر دارد این رقم در ابهر (بنا به اظهار نظر مسئولان خدمات شهری ) به مراتب کمتر از مقدار ذکر شده می باشد و علت پایین بودن آن عدم استفاده از وسایل پیشرفته جمع آوری به صورت گسترده می باشد اصطلاح جمع آوری نه تنهاشامل جمع آوری یا برداشتن مواد زاید از منابع مختلف است بلکه شامل حمل این مواد به مکانهایی می شود که محتویات وسایل نقلیه جمع آوری باید در آنجا تخلیه شود .تخلیه کامیونهای زباله کش نیز جزو جمع آوری محسوب می شود .
از نظر تاریخی سابقه جمع آوری ودفع مواد زاید جامد مربوط به دگرگونی سیستم زندگی مردم از چادر نشینی به اقامت دائم و یک جا نشینی می باشد آثار قدیمی تمدن هند در 6500 سال قبل نمایانگر چنین سازماندهی می باشد. مدیریت های جدیدتردر قرن سیزدهم میلادی در هامبورگ آلمان آغاز گردید در ایران علی رغم تاکید آداب و سن مذهبی و اخلاقی بر رعایت بهداشت ، روشهای جمع آوری و دفع زباله چندان اساسی نبوده است در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری یعنی سال 1290 برخی از شهرداریها در شهرهای کشور تاسیس شد .
به طور کلی سابقه جمع آوری زباله در ایران را می توان از آغاز تشکیل احتسابیه و بلدیه تا امروز از نظر وسیله حمل زباله به سه دوره تقسیم بندی کرد . دوره اول از زمان قاجاریه شروع شده و تا حکومت رضاخان ادامه می یابد . در این دوره حمل زباله عمدتا به وسیله قاطر و الاغ انجام می گرفت. دوره دوم که از زمان رضاخان شروع شده و تا آغاز دهۀ 1360 ادامه می یابد در این دوره جمع آوری زباله توسط گاری های دستی انجام می گرفت و پس از تلنبار کردن در محلهای انتخاب شده توسط کامیونهای سنگین اعم از روباز و کمپرسی پر شده و به خارج از شهرر جهت دفن در محلهای مخصوص حمل می شد . دوره سوم از دهه 1360 آغاز شده و تا کنون نیز ادامه دارد در این دوره زباله های شهری توسط وانت های کمپرسی
سبک و کامیون خاور از سطح شهر جمع آوری و به مراکز ایستگاه موقت زباله حمل و سپس به مراکز دفن انتقال داده می شود البته قابل ذکر است که این روش در همه جای ایران تسری نیافته است و در محلات قدیمی و عمدتا جنوب شهر (شهرهای بزرگ ) به لحاظ تنگ و باریک بودن کوچه ها حرکت وانت های نیسان میسر نبوده و در نتیجه جمع آوری در این مکانها عمدتا با روش سنتی ( حمل با گاری دستی ) انجام می گیرد .در حال حاضر در اغلب مناطق شهر ابهر جمع آوری زباله به صورت دستی و خانه به خانه انجام می گیرد از آنجائی که این روش نیاز به نیروی انسانی ، صرف هزینه وقت زیادی دارد و نوع حمل موجب اثرات نامطلوب زیست محیطی وبهداشتی در سطح شهر می شود بر این اساس شهرداری می تواند در بعضی از مناطق به صورت آزمایشی اقدام به جمع آوری زباله به روش مکانیزه نماید با توجه به این که روش اخیرتجربه جدیدی در بعضی از کلان شهرهای کشور می باشد نیاز به
بررسی و ارزیابی در خصوص روش متداول و روش مکانیزه در زمان استفاده دارد . در آن تحقیق می توان با بررسی نکات مثبت و منفی هر دو روش از دیدگاههای مهندسی ،اقتصادی ،بهداشتی ، زیست محیطی ، مناسب را معرفی و روش بهینه سازی جهت آن را پیشنهاد نمود . روش نیسان و خاور در ابتدا بسیاری از مشکلات سیستم سنتی سابق را رفع نمود در سال های اخیر شهرداری های شهرهای بزرگ اقدام به استفاده از ماشینهای پرس به عنوان روش مکانیزه نمودهاند که زباله ها داخل چرخهای مخصوص ریخته شده و سپس به وسیله کامیون بارگیری و حمل می شود .
مقایسه تناژزباله در شهر ابهر و در مناطق مختلف آن در سالهای مختلف به دلیل عدم وجود آمار قابل استناد عملا امکان پذیر نمی باشد ولی آ
نچه مهم است آن است که میزان تولید زباله هر ساله با افزایش جمعیت رابطه مستقیم دارد از اینرو اجرای طرحهای جدید در مدیریت مواد زائد جامد شهری الزامی می باشد هر چند برآورد میزان تولید زباله شهر ابهر رابطه نزدیکی با میزان رشد جمعیت آن دارد لیکن چنانچه قبلا اشاره گردید تولید زباله تابعی از تغییرات و عوامل مختلفی است که بر میزان آن تاثیر می گذارد طبق محاسبات انجام شده تولید سرانه زباله بر مبنای سال 1384 ، 1000 گرم به دست آمده است و تولید روزانه زباله در شهر ابهر در سال 1384 در حد 75 تن بوده است .
جمع آوری
مرحله جمع آوری زباله نه تنها شامل جمع آوری بلکه حمل آنها نیز می باشد هر چند در شهرهای کوچک که جایگاههای دفع در فاصله نسبتا نزدیکی قرار دارند این مرحله مشکل چندان جدی محسوب نمی شود لیکن در شهر های بزرگ که فاصله محلهای جمع آوری تا جایگاههای دفع بیش از 15 کیلومتر می باشد حمل زباله سبب ایجاد مشکلات اقتصادی می گردد . در سیستم جمع آوری سه دیدگاه اصلی در کشورهای در حال توسعه به کار گرفته می شود .
1- سیستم موثر جمع آوری خانه به خانه
2- روش مناسب انبار موقت
3- استفاده از روشهای سنتی در حد رفع مشکلات
اصولا اکثر شهرداریها و سازمانهای مسئول (دولتی یا خصوصی )در طرحهای خدمات شهری ، جمع آوری و حمل زوائد شهری را در سه کار کرد جداگانه مورد ملاحظه قرار می دهند .
1- خاکروبی و جمع آوری زباله از منازل و معابر
2- جمع آوری توسط چهار چرخهای دستی و انتقال آنها به انبارهای موقت که ممکن است کانتینر، چهار دیواری و سطح معابر باشد .
3- حمل و انتقال مستقیم توسط وسائط نقلیه به جایگاههای دفع دائم
در کشورهای در حال توسعه طرحهای مدیریت مواد زائد مختلف بوده و از الگوی خاصی پیروی نمی نماید و جمع آوری زباله ها با حداکثر کارآیی صورت نمی گیرد در شهرهای کوچک اغلب 60 تا 80 درصد زباله ها اصلا جمع آوری نشده و در شهرهای بزرگ کارایی تا 90 درصد تولید است حمل و نقل زباله در کشورهای پیشرفته و بر اساس طرحهای علمی و عملی به طور عمده در دو شکل زیر صورت می پذیرد :
1- محل زباله از وسائط نقلیه کوچک (ویژه جمع آوری ) و انتقال آن به وسائط نقلیه بزرگتر
2- جابه جایی مستقیم از محل تولید یا انبارهای موقت به محلهای دائم
انواع روشهای دفن
تعیین روش دفن در جایگاه از تصمیم های مهم مدیریت مواد زائد در این مرحله است این انتخاب با در نظر گرفتن خصوصیات مکان دفن انجام می گیرد . سه روش اصلی برای دفن بهداشتی زباله عبارتند از :
1- روش سطحی :در این روش لایه های گوناگون زباله در سطح زمین ،پخش ، متراکم و پوشانده می شود معمولا زمانی از این روش استفاده می شود که امکان حفر زمین فراهم نباشد .
2- روش ترانشه ای یا گودالی :در این روش با توجه به مشخصات زمین و مواد زاید شهری ، گودال هایی با ابعاد مشخص حفر می شوند ولایه های زباله به ترتیب روی هم در داخل گودال پخش ، متراکم و پوشانده می شوندمعمولا زمانی از این روش استفاده می شود که سطح آبهای زیر زمینی به قدر کافی پایین بوده ، دسترسی به اعماق خاک امکان پذیر است .
3- روش شیبی : در این روش لایه های گوناگون زباله در سطوحی شیب دار نسبت به هم ،پخش ، متراکم و پوشانده می شوند از این روش غالبا ً در مناطق کوهستانی با شیب کم ، که مقدار کمی خاک برای پوشش زباله در دسترس است ،استفاده می شود .
ایستگاههای انتقال
عمدتا در طراحی های جدید سیستم جمع آوری و دفع زباله کاربرد ایستگاههای انتقال به عنوان یکی از منابع و عوامل کاهش هزینه ها به دلیل فاصله زیاد بین محلهای جمع آوری و دفع ، عدم استفاده از وسایل جمع آوری با ظرفیت زیاد و... مطرح می گردند در طراحی یک ایستگاه انتقال ، ظرفیت عملکردها وظرفیت ذخیره باید مورد نظر قرار گیرند طراحی ابزار و وسایل در یک ایستگاه انتقال بر اساس نوع عملکرد و وظایف سیستم مدیریت مواد زائد جامد تعیین می گردد فاکتورهای موثر در طراحی مکان یابی و اهداف ایستگاه انتقال به شرح زیر است :
* کاهش موانع و مزاحمتها
*نزدیکی به مراکز جمع آوری
* کنترل و نظارت دائمی بر مسائل بهداشتی و نظافت
* دسترسی به راههای ارتباطی مناسب
انتقال
عمده ترین مسائلی که در محل و انتقال مواد زائد جامد از ایستگاههای انتقال به جایگاههای دفع و یا مراکز بازیافت و تبدیل مواد ، مورد نظر تیم طراحی سیستم جدید قرار می گیرند شامل موارد زیر می باشند :
1- انتقال مواد زائد جامد با رعایت حداقل هزینه ها
2- رعایت بهداشت جامعه
3- تردد در مسیرهای مناسب
در هر یک از موارد فوق ملاحظات زیر مورد نظر قرار می گیرند :
* طرح و شرایط جاده های دسترسی
* روش انبار زباله
* روش جمع آوری
* تعداد دفعات جمع آوری
* ظرفیت وسایط نقلیه
* تعداد دفعات رفت و آمد توسط وسایط نقلیه
* تعداد دفعات سفر در هر نوبت و در جمع
* فاصله نقاط جمع آوری تا محل دفع و یا بازیافت
تعریف جمع آوری
اصطلاح جمع آوری نه تنها شامل جمع آوری و یا برداشتن مواد زائد جامد از منابع مختلف است بلکه شامل حمل این مواد به مکانهایی می شود که محتویات وسائل نقلیه جمع آوری باید در آن جا تخلیه شود تخلیه کامیونهای زباله کش نیز جزو جمع آوری محسوب می شود .
سیستم های جمع آوری
انواع سیستمهای جمع آوری
از چند جنبه می توان سیستم های جمع آوری را طبقه بندی کرد به طور کلی سیستم های جمع آوری براساس روش عمل به دو دسته تقسیم شده اند :
1- سیستم های با ظروف متحرک :
در این سیستم ها ظروف مورد استفاده برای ذخیره محلی مواد
به نقطه دفع حمل شده و بعد از تخلیه مواد دوباره به جای اصلی و یا جای دیگر برگردانده می شود .
2- سیستم های با ظروف ثابت :
در این سیستم ها ظروف مورد استفاده برای ذخیره محلی مواد در نقطه تولید مواد و در جایگاه خودش ثابت می ماند مگر در بعضی مواقع که تا محل کامیون جمع آوری زباله حمل و دوباره برگردانده شود که معمولا این مسافت کوتاه خواهد بود سیستم های موجود در هر دسته اصولا از یک متر مهندسی و آنالیز اقتصادی تبعیت می کنند .
سیستم های معمول در جمع آ وری زباله
سیستم های با ظروف متحرک :
این سیستم ها برای مکانهایی که نرخ تولید مواد بالاست ایده آل هستند زیرا از ظروف بزرگ زمان جابه جایی را حذف کرده و به چندین ظرف کوچک که معمولا باعث ایجاد شرایط غیر بهداشتی و منظره زشت می شوند نیازی نیست این سیستم جمع آوری فقط به یک کامیون و راننده برای تکمیل سیکل جمع آوری نیاز دارد هر ظرفی یک سفر رفت و برگشتی را از مبدا تولید تا محل دفع انجام می دهد در نتیجه اندازه ظرف و نحوه استفاده از سه نوع سیستم برای حمل ظرف وجود دارد :
1- کامیون بالابر
2- کامیون با شاسی شیب دار
3- تریلر مخصوص زباله
سیستم های با ظروف ثابت :
این سیستم ها برای جمع آوری انواع مختلف زباله مناسب هستند بر اساس کمیت و کیفیت مواد و تعداد نقاط تولید سیستم های متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند ولی به طور کلی دو نوع سیستم وجود دارد .
1- سیستم هایی که در آنها بارگیری توسط متراکم کننده هایی که روی ظروف قرار دارند انجام می شود .
2- سیستم هایی که در آنها بارگیری با دست انجام می شود .
