بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر کاربرد کمپوست زباله شهری بصورت جداگانه و غنی شده با کودهای شیمیایی، بر غلظت منگنز در خاک و کاهو - Lactuca sativa l. - آزمایشی سه ساله در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با دو عامل در سه تکرار انجام گرفت. فاکتور اصلی 6 تیمار کودی و عامل فرعی مصرف یک ساله، دو ساله و سه ساله تیمارهای کودی تعیین گردید. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای کودی بر میزان منگنزخاک، ریشه و اندام هوایی کاهو معنی دار بود. نتایج همچنین نشان داد که غلظت منگنز در خاک، ریشه و اندام هوایی کاهو به طور معنی داری تحت تأثیر کاربرد سالانه تیمارهای کودی قرار گرفتند. این نتایج اشاره دارد که کمپوست زباله شهری می تواند منبع مناسبی از منگنز برای خاکهای کشاورزی باشد.
1. مقدمه
مطالعات بلند مدت نشان می دهند که استفاده متداوم از کودهای شیمیائی عملکرد گیاهان زراعی را به علت اسیدی شدن خاک، افت خصوصیات فیزیکوشیمیائی خاک و عدم وجود ریز مغذی ها در کودهای N-P-K کاهش می دهد .[4] با ظهور و رشد کشاورزی ارگانیک، تولید کمپوست زباله شهری برای استفاده کشاورزی به دلیل اثرات مثبت آن بر خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در حال توسعه است .[6] در ایران نیز طی دهه های اخیر کاربرد سموم و کودهای شیمیایی بطور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است.
مصرف سموم و کودهای شیمیائی گذشته از هزینه اضافی اثرات جبران ناپذیری بر محیط زیست و سلامتی انسان دارند. در نتیجه برای رهایی از مشکلات به وجود آمده، استفاده از نظام های زراعی جایگزین برای تولید محصولات زراعی امری ضروری است .[2] امروزه بیشتر سبزیجاتی که در دنیا تولید می شود به روش متداول می باشد ولی تلاش بر این است که راهکارهای تلفیقی و نظام های کشاورزی ارگانیک را در تولید این محصولات به کار گیرند که البته موفقیت های چشمگیری نیز در این زمینه به دست آمده است .[5]
تحقیقات در بیش از 30 کشور جهان نشان داد که بطور متوسط حدود 30 درصد خاکهای این کشورها به کمبود یک یا چند عنصر ریزمغذی مبتلا می باشند [9]در. واقع کمبود عناصر میکرو یک مسأله جدی جهانی شده، مخصوصاً، در سرزمینهایی که تنوع عادات غذایی کم است .[7] با توجه به مطالعات انجام گرفته در مورد برخی محصولات در استان که نشان داد کمبود عناصر کم مصرف از جمله منگنز می تواند از عوامل محدود کننده تولید محصول در شرایط زراعی موجود باشد [1]، و با اهمیتی که سبزیجات از جمله کاهو در رژیم غذایی انسان دارند، هدف از این مطالعه بررسی اثرات کاربرد 3 سال متوالی مقادیر مختلف کمپوست زباله شهری به صورت جداگانه و تلفیقی با کود شیمیایی بر میزان منگنز قابل جذب خاک و غلظت آن در اندام هوایی و ریشه کاهو بود.
2 مواد و روش ها
آزمایش در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بصورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 2 عامل در 3 تکرار به اجرا در آمد. عامل اصلی 6 تیمار کودی شامل: شاهد کود شیمیایی ،سولفات پتاسیم، سوپرفسفات تریپل به میزان 75 و اوره 200 کیلوگرم در هکتار، کمپوست زباله شهری20 و 40 تن در هکتار به صورت جداگانه و غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی و عامل فرعی مصرف سالانه کود تعیین گردید. آزمایش در طول سه سال با کوددهی به تمام سطح هر کرت در سال اول شروع و در سال دوم هر کرت به دو قسمت نامساوی تقسیم و فقط به قسمت بزرگتر کود داده شد.
در سال سوم قسمتی از کرت که در سال دوم کود دریافت کرده بوده به دو قسمت تقسیم و یک قسمت برای بار سوم نیز کوددهی شد. نتایج تجزیه شیمیایی خاک و کمپوست در جدول 1 ارائه گردیده است. شکل قابل جذب منگنز در نمونه های خاک و نیز کمپوست زباله شهری به وسیله محلول DTPA دارای 0/01 Cacl2 نرمال عصاره گیری شد. برای تعیین غلظت منگنز در نمونه های گیاه، عصاره گیری به روش سوزاندن خشک و هضم با اسید کلریدریک انجام شد و مقدار منگنز در عصاره های حاصل توسط دستگاه جذب اتمیک تعیین شد. داده های به دست آمده توسط نرم افزار MSTATC و SPSS تجزیه و تحلیل و مقایسه میانگین به وسیله آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح پنج درصد انجام شد.
جدول -1 خصوصیات شیمیایی کمپوست و خاک
3 نتایج و بحث
-3-1 منگنز قابل جذب خاک
اثر تیمارها و مدت مصرف کود بر میزان منگنز قابل جذب خاک از نظر آماری معنی دار بود - جدول . - 2 افزایش در میزان منگنز قابل جذب خاک متناسب با افزایش در مقادیر کاربرد کمپوست زباله شهری بود. بیشترین افزایش به دنبال کاربرد تیمار کمپوست 40 تن در هکتار 50 + درصد کود شیمیایی و کمترین میزان منگنز در تیمار شاهد مشاهده شد. همچنین بیشترین میزان منگنز قابل جذب خاک با کاربرد سه سال متوالی تیمارهای کودی بدست آمد - جدول . - 3 مورفی و وارمان نیز گزارش نمودند که بکارگیری کمپوست زباله در مقادیر 35، 70 و 140 مگاگرم در هکتار - در دو بار کاربرد کمپوست - باعث افزایش منگنز خاک شد .[8]
-3-2 غلظت منگنز ریشه کاهو
اثر تیمارهای کودی و برهمکنش بین دو عامل بر غلظت منگنز ریشه کاهو معنی دار نبود. مدت کوددهی بر غلظت منگنز در ریشه کاهو تأثیر معنی داری داشت. به طوریکه با افزایش در تعداد دفعات کوددهی غلظت منگنز به طور معنی داری افزایش یافت، و در کاربرد سه ساله تیمارهای کودی بیشترین غلظت منگنز در ریشه بدست آمد
جدول -3 آنالیز واریانس اثرات مقادیر کود و کاربرد سالانه کود بر غلظت منگنز خاک و کاهو
مدت کاربرد کود کاربرد یکساله کود کاربرد دو ساله کود کاربرد سه ساله کود
جدول -4 مقایسه میانگین غلظت منگنز خاک و کاهو - میلی گرم در کیلو گرم -
: میانگین هایی که در هر ستون دارای حروف مشترک هستند در سطح %5 آزمون دانکن اختلاف معنی دار ندارند.
:T1 شاهد، :T2 کود شیمیایی، :T3 کمپوست 20 تن در هکتار همراه با 50 درصد کود شیمیایی، :T4 کمپوست 40 تن در هکتار، :T5 کمپوست 40 تن در هکتار به همراه 50 درصد کود شیمیایی، :T6 کمپوست 40 تن در هکتار.
