بخشی از مقاله

نگهداری شبکه ی فاضلاب
شناسایی
هدف اصلی از نگهداری شبکه فاضلاب در واقع تمیز نگهداشتن و جلوگیری از بروز گرفتگی در فاضلابروهاست . باید توجه داشت که گر چه سیستم جمع آوری فاضلاب همواره درون زمین بوده و از نظرها پنهان است ولی به هیچ وجه خود به خود تمیز نشده و نگهداری لازم دارد .

چه شبکه فاضلاب نیز مانند سایر ابنیه ها فرسوده شده ، سایش می یابد و گرفته شده و بالاخره به مرور زمان خراب می گردد . از طرفی با در نظر گرفتن سرمایه ای که جهت بنای آن خرج می گردد مخارج نگهداری لازم از نظر اقتصادی نیز در جمع کار کاملاً قابل توجیه است .

عملیاتی که از نظر نگهداری شبکه مورد توجه است عبارتند از بازرسی مرتب از شبکه ، اندازه گیری بده ، تمیز کردن و شستشوی فاضلابروها ، نظارت بر اجرای اتصالات جدید و قدیم منازل ، حفاظت فاضلابروهای موجود ، جلوگیری از بروز انفجار در اثر متراکم شدن گازهای حاصله از تجزیه مواد لجنی راسب در فاضلابروها می باشد .


بنای اتصال منازل مربوطه به شبکه جمع آوری فاضلاب شهر می بایست توسط مسئولین سازمان فاضلاب شهر بررسی و نظارت شود تا از بروز اشکالاتی در طرح و بنای آن جلوگیری به عمل آید . به تجربه دیده شده است اگر اتصالات منازل توسط افراد ناوارد و بی اطلاع و بدون نظارت مسئولین سازمان فاضلاب اجرا شود

بی شک نقاط ضعفی در شبکه کلی فاضلاب به وجود آمده و عملاً سیستم را از نظر استقامت ، آب بندی ، خراب شدن شالوده و مالا ورود نشداب ناقص خواهد نمود . اتصالات منازل باید درنقاط معلومی از فاضلابرو که قبلاً سه راه یا آدم رو تعبیه شده است انجام گیرد .

خانه های در دست اجرا نباید تا قبل از خاتمه عملیات ساختمانی به شبکه وصل شود ، چه ممکن است نخاله های ساختمانی وارد شبکه فاضلاب شده و اشکالاتی را در شبکه فاضلاب ایجاد نماید . طبق آمار موجود مخارج نگهداری فاضلابروها در شهرهای آمریکا در حدود 12000 ریال بازاء هر کیلومتر از طول فاضلابرو در سال است . این رقم در مورد شهرهای کوچک و مراکز کم جمعیت نظیر مراکز نظامی و مؤسسات نظیر آن تا دو برابر رقم فوق و حتی بیشتر نیز بالغ می گردد .


سازمان های نگهدارنده تأسیسات فاضلاب شهرها
عملاً نشان داده شده است که تأسیسات شبکه جمع آوری فاضلاب شهرها بیش از تأسیسات خدمات شهری دیگری نظیر شبکه آب ، برق و تلفن نیاز به نگهداری دائمی دارد .

چه از نظر اقتصادی و چه از نظر آسانی کار بهتر است طبق برنامه مشخصی بازرسی های مرتبی از شبکه به عمل آید . برای انجام این کار لازم است سازمان مجهزی با در اختیار داشتن نیروی انسانی آشنا با اصول جمع آوری فاضلاب این کار را به عهده گیرد .

بنابراین در سازمان های منطقه ای آب و فاضلاب باید اداره ویژه ای برای بازرسی و نگهداری شبکه جمع آوری فاضلاب وجود داشته باشد . مأمورین این اداره با کمک وسائل نقلیه ویژه و مجهزی طبق برنامه منظمی مرتباً از راه دریچه های آدم رو مسیر جریان فاضلاب را مشاهده کرده و در صورت دیدن علائمی از نارسائی های احتمالی آینده و پیش از آنکه آن نارسائی ها موجب اشکالات بزرگتری را فراهم آورند اقدام به برطرف نمودن آن نمایند .


معایب احتمالی شبکه جمع آوری فاضلاب
مهمترین معایبی که ممکن است کار جمع آوری فاضلاب را مختل سازند عبارتند از :
الف- شکسته شدن لوله های فاضلاب – شکستگی لوله های فاضلاب بیشتر ناشی از بی توجهی و بد کار گذاشتن لوله ها می باشد . نادرست انتخاب نمودن نوع بسترسازی برای لوله نشست های غیر یکنواخت زمین زیر لوله و بالاخره ترک های قبلی در لوله عواملی هستند که غالباً موجب شکسته شدن لوله فاضلاب و در نتیجه گرفتگی فاضلاب روها می گردند .

نشست های غیر یکنواخت زمین ممکن است یا در اثر متراکم نکردن یکنواخت بستر لوله و یا در اثر عدم آب بندی پیوندها و در نتیجه جریان فاضلاب به بیرون و شستن زمین زیر بخشی از لوله باشد . برای رفع این عیب چاره ای بجز تعویض قطعات آسیب دیده نمی باشد .


ب- گرفتگی لوله های فاضلاب – به علت به وجود آمدن مواد معلق در فاضلاب و احتمال ته نشین شدن آنها خطر گرفتگی و کاهش سطح مقطع جریان در لوله های فاضلاب وجود دارد . عواملی که موجب تشدید این خطر می گردند عبارتند از :
یکم – طرح نامناسب لوله و شیب آن و عدم توجه به کمترین سرعت در محاسبه شبکه .


دوم – وجود مواد معلق سنگین از قبیل دانه های شن و ماسه در فاضلاب که در اثر شستشوی کف خیابانها وارد شبکه می شوند . برای کاهش این پدیده در شبکه های جمع آوری آب باران از حوضچه های دانه گیر و با قراردادن سبدهای آشغالگیر در محل های ورود آب باران استفاده می شود . در شبکه های مجزا باید کوشش شود که حتی الامکان از ورود آب باران به درون شبکه فاضلاب خانگی جلوگیری شود .


سوم – وجود مواد روغنی در فاضلاب . این مواد در ابتدا به علت گرمی فاضلاب به صورت محلول بوده و سپس به علت سرد شدن فاضلاب در کانال ها و بواسطه خاصیت چسبندگی ، مواد چربی به دیواره کانال ها چسبیده و سطح مقطع کانال را کاهش می دهد . برای کاهش مقدار چربی در فاضلاب های شهری باید مؤسساتی ازقبیل کافه رستوران ها و کشتارگاه ها را که فاضلاب آنها دارای چربی زیادی است موظف به ساختن حوضچه چربی گیر نمود .


چهارم –رشد گیاهان آبزی مانند خزه ها و قارچ ها در لوله های فاضلاب . این گیاهان سبب می شوند که مواد معلق در فاضلاب به آنها گیر کرده و سطح مقطع لوله کاهش یابد . با افزودن کات کبود ( سولفات مس ) می توان با این پدیده مبارزه نمود ولی باید توجه داشت که مصرف این ماده موجب مرگ باکتری های هوازی مؤثر در تصفیه فاضلاب نیز می گردد .


پنجم – ورود مواد درشت به صورت آشغال از راه دریچه های آدم رو به درون کانال ها ، امکان گرفتگی لوله ها را افزایش می دهد برای جلوگیری از این عمل در جاهائی که سطح فرهنگ مردم پائین است باید دریچه آدم روها را مجهز به قفل وبست نمود .


ششم – ریشه دوانیدن درختان به درون لوله های فاضلاب . این پیش آمد نیز بیشتر ناشی از بد کار گذاشتن لوله فاضلاب رخ می دهد . بویژه برای لوله های کم قطر ممکن است موجب بسته شدن و یا کم شدن سطح مقطع جریان شود .


خطرات احتمالی
از جمله خطراتی که گروه نگهداری شبکه فاضلاب با آن مواجه هستند صدمات بدنی ، چرک کردن زخمهای حاصله در ضمن کار و مسمومیت در اثر گازهای حاصله را می توان نام برد .

طبق آمار موجود خطرات حاصله در این کار به مراتب بیشتر از کارهای مشابه شهری نظیر نگهداری شبکه آب ، برق ، گاز و تلفن است و حتی خطرات حاصله بیش از خطرات احتمالی در کارگاههای مکانیکی است . گازهای حاصله در شبکه فاضلاب متنوع بوده و از آن جمله گاز آمونیاک ، اکسید دو کربن ، انیدریدکربنیک ، کلر ، اتان ، بنزین ، هیدروژن سولفوره ، گازهای قابل اشتعال ،

متان ، ازت ، فسفاتین و بالاخره اکسید سولفور قابل ذکرند .هر یک از گازهای فوق بسته به میزان آنها در حجمی معین از هوا قابل انفجار می گردند و یا سبب سوزش چشم ، خارش پوست ، سردرد ، اختناق و تنگی نفس و بالاخره آسیب به شش ها ، بی هوشی و حتی مرگ و میر می شوند . موضوع آخر فقط وقتی اتفاق می افتد که میزان هیدروژن سولفوره در هوا تا 2/0 درصد افزایش یابد که البته بهتر است میزان آن هیچوقت از 002/0 و حداکثر از 02/0 درصد تجاوز ننماید .

در صورتی که میزان گاز هیدروژن سولفوره که با دستگاههای مخصوص قابل اندازه گیری می باشد از ارقام فوق تجاوز کرد لازم است قبل از ورود به آدم رو آن قسمت از شبکه فاضلاب را حتماً تهویه کرد . گازهای مذکور در فوق در آدم روها ، آبگاه تلمبه خانه ، مخازن هاضم در تصفیه خانه و بالاخره در قسمتهائی از شبکه که عمل تهویه به خوبی صورت نگیرد حادث می گردد .

کم شدن اکسیژن در اثر وجود مواد آلی و تجزیه چنین موادی بخصوص در قسمتهای سر بسته و بدون تهویه طبیعی بروز می نماید و در نتیجه دخول در چنین قسمتهائی عاری از خطر نخواهد بود ، چه ممکن است میزان اکسیژن موجود در تأسیسات به میزان قابل توجهی نزول یافته و کافی برای تنفس طبیعی انسان نباشد .

چنانکه ملاحظه می شود لازم است قبل از ورود به چنین قسمتهائی از شبکه آنرا تهویه مصنوعی کرد . در این مورد می توان با ایجاد جریان هوا ، پر و خالی کردن فضای مورد نظر با فاضلاب یا آب یا تخلیه گازهای حاصله با وسایل مخصوص ، جریان دادن اکسیژن به داخل فضای مرده ، امکان بازدید را به وجود آورد .


به هر حال می بایست نهایت دقت به عمل آید که از ایجاد جرقه در اثر اتصالات برقی یا کبریت و سایر ابزار مشابه و بروز شعله جلوگیری کرد . امروزه وسایل قابل حمل برای تشخیص گازها و آزمایش آنها ساخته شده است که یا گازهای موجود و میزان آنرا معلوم می سازد ، و یا فقط کمبود اکسیژن را ثبت می نماید . در ضمن وسایلی ساخته شده است که وجود گازهای قابل اشتعال را نشان داده و قبلاً با ادوات قابل رؤیت یا سمعی اعلام خطر می نماید .


بهتر است از نظر حفظ سلامتی در عین کار دستکش به کار رفته و به محض بروز هر گونه خراشی در بدن تدابیر احتیاطی لازم به طور کامل مرعی گردد . زیرا که گروه متصدیان و مسئولین نگاهداری شبکه و تلمبه خانه و تصفیه خانه همواره در معرض آسیب پذیری هستند و همواره احتمال سر خوردن و لغزش از پله ها و عبور گاهها وجود دارد .

ایجاد تسهیلاتی نظیر نرده کشی دور فضاهای باز ، تأمین روشنائی مصنوعی و طبیعی به میزان و شدت لازم ، تهویه دائم فضای بسته و بالاخره مسایل مشابه از نکاتی است که می بایست طراح ، مجری و سازمان فاضلاب شهر بیدریغانه در تأمین آن بکوشند و از هر گونه هزینه ضروری کوتاهی نورزند . تعبیه ی ادوات درمانی ی اولیه و ماسک گاز و آموزش طریقه ی استفاده از وسایل ایمنی به گروهها از واجبات است

و می بایست گروه ها را چنان تربیت کرد که در شرایط غیر عادی و اضطراری قادر به استفاده از وسائل مذکور بوده و همواره از تسهیلات فراهم شده استفاده نمایند . بهتر است به منظور اجرای کامل ایمنی حتی برای کسانی که تخلف نمایند جرائم مالی قائل شود .


گامهای احتیاطی قبل از دخول فاضلابرو
پاره ای گامهای احتیاطی قبل از دخول به آدم روها و سایر فضاهای بسته می بایست برداشته شود . مثلاً اگر بوی بنزین به مشام بخورد لازم است تهویه مصنوعی انجام گیرد ، هر چند که میزان گاز بنزین که سبب مرگ و میر گردد متفاوت است و در شبکه ی فاضلاب به هر حال تا حدودی بوهائی نظیر گاز بنزین به مشام می رسد که خطرناک نیستند .


باید توجه داشت که احساس و استشمام بوی بنزین درداخل آدم رو بستگی به جهت جریان هوا در فاضلابرو دارد ، چه ممکن است جریان هوا چنان باشد که بوئی به مشام نرسد در حالیکه گاز بنزین وجود داشته باشد .

پس از بررسی و آزمایش های لازم با دستگاههای قابل حمل و مطمئن شدن از عدم وجود گازهای قابل اشتعال در فاضلابرو می توان چراغهای اطمینان و یا شعله داخل آدم رو کرد تا بدین وسیله از وجود اکسیژن به میزان کافی مطمئن شد . در صورتی که شعله با درخشش بسوزد دلیل بر وجود اکسیژن به میزان کافی بوده و دخول در آدم رو بدون اشکال می باشد .

در صورتی شرایط جز این باشد مسئول دخول کمربند اطمینان را به خود بسته و به به داخل هدایت شود . در چنین مواردی مردی قوی می بایست طناب را در روی زمین محکم کنترل نموده و منتظر کوچکترین انعکاس نفر بعدی داخل شده در مجرا باشد . بسیار اتفاق افتاده است که به ظاهر گازی در فاضلابرو وجود ندارد در حالیکه چون گاز بی بو بوده است تفاهمی غلط بارآورده است .

استفاده از ماسک ضد گاز و چراغهای برقی یا باطری دار در چنین مواردی ضروری است . دستگاههایی نیز ساخته شده است که به مدت 45 دقیقه ضمن اینکه اکسیژن لازم برای تنفس را تأمین می نمایند گاز اکسید دوکربن را تخلیه می سازد . هرگز نباید یک نفر از گروه بدون اطلاع نفر یا نفرات دیگر به داخل آدم رو داخل شود و بالاخره نباید هیچ فردی از گروه در داخل فاضلابروی آزمایش نشده وارد گردد .


روش ساده و طبیعی ی تهویه آدم رو در واقع بازگذاشتن دریچه آن در طول چندین آدم روی مجاور هم می باشد هر چند که این عمل احتیاطی ف نامطمئن بوده و کاملاً قابل اعتماد نیست ، چه ممکن است گازهای موجود سنگین تر از هوا بوده و بدین وسیله تخلیه نگردد لذا بهتر است از کمپرسورهای کوچک مجهز به موتور بنزینی که وسیله ای بسیار مناسب برای این کار هستند استفاده شود .


شاخص تعمیر و نگهداری برای تعمیر و نگهداری شبکه فاضلاب
کیفیت فنی لوله

ضعیف متوسط خوب
از دست دادن ظرفیت
نگهداری
نوسازی شبکه ظرف 15 سال تعمیر و نگهداری لازم نیست ** تعمیر و نگهداری لازم نیست *
% 60 – 0
نوسازی ظرف 10 سال نوسازی ظرف 15 سال تعمیر و نگهداری لازم نیست **
% 80 – 60
* بازرسی در مدت زمان مناسب ** بازرسی در مدت زمان کوتاهتر
بازرسی از شبکه های جمع آوری فاضلاب
بازدید و بازرسی از شبکه های جمع آوری فاضلاب یکی از مهمترین وظایف بخش بهره برداری می باشد . اطلاعات لازم را در مورد وضعیت فاضلابروها و تأسیسات مربوطه در اختیار قرار داده ، به ما کمک می کند تا اختلالی در جریان فاضلاب جاری شده ایجاد نشود و از موارد خطرناک به خصوص در رابطه با جریان و تخلیه فاضلاب و ترافیک شهری جلوگیری به عمل آید .

به کمک این اطلاعات برنامه کاری تمیز کردن و نگهداری فاضلابروها و تأسیسات مربوطه تهیه می شود . براین اساس بازدیدهای منظم از تمامی تأسیسات شبکه فاضلاب روها شرط اصلی بهره برداری بدون اختلال است . همچنین این بازدیدها و بازرسی ها کمکی در جهت کاهش هزینه های تعمیرات و نوسازی تأسیسات می باشد .


روشهای بازدید از شبکه
1- بررسی وضعیت فاضلابروها به کمک آینه های خاص و نورافکن : در این روش یک نورافکن از طریق یک آدم رو بر روی پاشنه قرار داده شده و از طریق آدم رو دیگر که با فاصله مشخص از این آدم رو قرار دارد یک آینه به داخل فرستاده می شود که با زاویه 45 درجه به طرف نورافکن قرار داده می شود و به این ترتیب امکان بررسی شبکه وجود دارد .

مشکل این روش این است که جزئیات دیده نمی شود . این روش را نمی توان جهت کنترل و بررسی دقیق فاضلابروها قابل قبول دانست ، این روش را می توان تنها با هدف بررسی های تکمیلی پس از انجام امور تمیز کاری فاضلابروها به کار برد . در این روش صدمات موجود در لوله ها که مراحل اولیه آسیب ها را نشان می دهد مانند ترک ها ، محل های نشست ، تغییرات سطحی مشکل لوله و همچنین خرابی بخش هایی از لوله به طور کامل قابل تشخیص نمی باشد .

این روش از روش های ارزان می باشد زیرا خریداری و نگهداری تجهیزات مورد نیاز ، هزینه زیادی ایجاد نمی نماید . روش اقتصادی خوبی نمی باشد زیرا صدمات و آسیب های وارده به طور کامل قابل تشخیص نبوده و چه بسا باعث خسارات عمده و هنگفتی شود .


2- دستگاه عکاسی فاضلابرو : این دستگاه شامل یک دوربین عکاسی می باشد که در درون یک محفظه آب بندی شده قرار دارد و بر روی یک پایه متحرک قرار گرفته است ، جهت ایجاد روشنایی لازم در لوله در محفظه فوق لامپ های خاصی در نظر گرفته می شود ، که از طریق کابل های مربوطه برق مورد نیاز خود را از باتری دریافت می نماید .

جهت تهیه عکس از داخل لوله این دستگاه به کمک یک طناب دارای درجه بندی و قرقره در طول مسیر کشیده می شود ، عکاسی از داخل لوله به کمک دستگاه کنترل از راه دور و در فواصل یک تا دو متر انجام می پذیرد . از نقاط ضعف این روش این است که فقط تصاویر ثابت به دست آمده و محل های نشست و یا جریان آب و همچنین ترک های ظریف در صورت وجود زاویه عکاسی نامناسب قابل تشخیص نمی باشد . همچنین این روش برای تاج لوله استفاده می شود .


3- دستگاه فیلمبرداری فاضلابرو در این روش همانند روش قبل دوربین فیلمبرداری داخل یک محفظه قرار داده شده است و جهت فیلمبرداری از مسیر حرکت داده می شود . همزمان با فیلبمبرداری از جداره لوله از یک دستگاه شمارش گر که به روی دستگاه مزبور نصب شده فیلمبرداری می شود بدین ترتیب از زمان تماشای فیلم فاصله نقاط آسیب دیده و یا لوله های فرعی از آدم روی مبدأ دیده می شود . صدمات وارده در لوله ها در این روش به طور مناسب قابل تشخیص می باشد .


4- چشم الکترونیکی جهت بررسی فاضلابرو از راه دور : این روش عبارت از تلویزیونی است که بر روی یک پایه متحرک ثبت شده است و چگونگی حرکت دوربین توسط فردی از راه دور از داخل ماشین کنترل هدایت می گردد .

تصویر تلویزیونی توسط کابل به دستگاه تلویزیون که در محل کنترل و هدایت قرار دارد ارسال می گردد . همزمان به کمک یک دستگاه شمارش گر فاصله دوربین از آدم رو تعیین و به کمک تأسیسات الکترونیکی به مرکز کنترل و هدایت دوربین منتقل می گردد . به کمک این دستگاه اکثر صدمات وارده حتب ترک های بسیار ریز و نازک را می توان تشخیص داد و محل آنها را دقیقاً مشخص نمود . یکی از محسنات این دستگاه این است که می تواند

شرایط جریان های موجود در فاضلابرو را ارسال نموده و محل های مشکوک آسیب دیده ، را به مدت طولانی و تحت زوایای مختلف نشان دهد . جهت بایگانی می توان از تصاویر تلویزیونی ، عکس تهیه کرد و یا به عنوان فیلم بر روی نوار ضبط نمود .


حوضچه های شستشوی خودکار
از مشکلات بهره برداری و کاربرد حوضچه های شستشوی خودکار عدم کار صحیح سیفون می باشد . بدین معنی که آب از داخل سیفون به فاضلابرو و به طور مداوم و با فشاری بسیار کم جریان نیابد بلکه برعکس باید جریانی سریع و یک مرتبه و با فشار و بده ای لازم از حوضچه به فاضلابرو سرازیر شود تا که سبب شسته شدن فاضلابروها گردد .

از نظر کنترل امر لازمست هنگام بازدید از این حوضچه ها ، ارتفاع سطح آب را علامتگذاری کرد و مثلاً بعد از یک ساعت و یا بیشتر مجدداً بازدید را تکرار کرد . اگر سطح آب از سطحی که قبلاً علامتگذاری شده است پائینتر رفته باشد نشانه ی آن است که آب از حوضچه خارج می شود و حوضچه عمل شستشو را انجام نمی دهد .

در این صورت می بایست سیفون را بررسی و رفع اشکال کرد . سه حالت زیر به طور کلی قابل پیش بینی است :
الف) دهانه ی سیفون با پارچه و غیره گرفته شده است . ب) قسمت زیرین آن از محل اصلی جابجا شده است و بالاخره پ ) به عللی شیر آب ورودی به حوضچه بسته شده و در واقع آب به داخل حوضچه وارد نمی گردد . به هر حال در حین بازرسی با قدری توجه عامل اصلی ی بروز اشکال بدست خواهد آمد .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید