بخشی از مقاله
پنج موتور رشد اقتصادی در ۱۰۰۰ سال آینده
مقدمه:
چهار موج متوالی که در طول تاریخ منشا تغییرات و تحولات اقتصادی بوده اند، از کشاورزی، انقلاب صنعتی، جامعه خدماتی و انقلاب اطلاعات نشات گرفته اند. در هزار سال آینده بشر حداقل پنج موج دیگر را تجربه خواهد کرد که نیروی محرکه آنها افزایش اوقات راغت، علوم مربوط به حیات، مواد فوق پیشرفته، عصر جدید هسته ای و عصر جدید فضا خواهند بود.
هر کدام از نیروهای تغییرات مربوط به چهار موج اول باعث بوجود آمدن عزم حرکت و تحولی در طول سالیان دراز گذشته شده است و افراد مطلع و محققان زیادی
این موضوع را مورد بررسی قرار داده اند. عصر کشاورزی بطور عمده متکی به کاشت و برداشت محصولات از زمین بود. در این دوره به استفاده از حیوانات نیز می توان اشاره کرد. شغلهای مربوط به کشاورزی در ایالات متحده در دهه ۱۸۸۰ از لحاظ کمی اوج گرفت. اما شغلهای مربوط به عصر صنعتی که مشخصه اصلی آن تمرکز بر روی تولید انبوه بود، در دهه ۱۹۳۰ اوج گرفت. موج سوم که با نام عصر خدمات شناخته شده است شغلهای مربوط به دوره خود را ایجاد کرد که نقطه شروع اوج گرفتن این مشاغل در اواسط دهه ۱۹۵۰ در ایالات متحده امریکا بود. عصر اطلاعات که ظهور فناوریهای ارتباطات و رایانه باعث بوجود آمدن آن شده است هم اکنون نیز در حال رسیدن به نقطه اوج خود در زمینه اقتصاد و اشتغال زائی می باشد ولی بطور نسبی می توان برتری و تسلط این دوره را تا ۲۰ سال آینده تصور کرد.
دو دهه زمان کوتاهی برای شروع تفکر نسبت به موج بعدی تغییرات نیست. سئوال اینجاست که موج بعدی تغییرات چه تحولاتی را به همراه خواه
د داشت؟ تغییر و تحولات جاری بطور عمده با ظهور شرکتهای فراملی جدید پدیدار شده و رهآورد این ظهور بهبود و همچنین نزول در آمدها و نرخ اشتغال زائی می باشد که در نتیجه ساختار دهی دوباره به اقتصاد و تاثیر گذاری بر اقتصاد جهان
بوجود می آیند. جایگزینی فناوریهای جدید به جای قسمتها و بخش های تولیدی و خدماتی ضربه سختی به ساختار اقتصادی فعلی بوده و در آینده نیز خواهد بود.
برنامه ریزی برای چگونگی تقابل و رودرروئی با چنین تغییرات بنیادینی از ضروریات مهم هر سازمانی جهت کاهش خسارتهای احتمالی است. بقای کل صنایع و رشد اقتصادی آینده بستگی به قرار داشتن در صف مقدم فناوریهای نوظهور دارد. پنج موج تحولا
تی که نام برده شد، هر کدام دوره ای از چیرگی و تسلط را تجربه کرده و سپس دوره زوال را تجربه خواهند کرد، درست مثل چهار موجی که قبلا" عنوان شد. هر کدام از این امواج تحولات ابتدا بعنوان بزرگترین عامل اشتغال زائی و سپس بعنوان یکی از بزرگترین تولیدات ناخالص ملی مطرح خواهند شد. تحقیقات دقیق نشان می دهد که نیروهای محرکه مربوط به تغییرات بنیادین اقتصادی در طول دهه ها و یا حتی قرن ها تجمع یافته و سپس باعث اوج گرفتن تحولات در دوره زمانی کوتاهتری شده و موج تغییرات را به نقطه اوج آن می رسانند. هر کدام از این پنج موج تحولات اقتصادی که بنظر در شرف وقوع می آیند، هم اکنون نیز با مطالعه نیروهای پیشران مربوطه قابل شناسائی و تخمین می باشند.
عصر اوقات فراغت : چیره و غالب تا سال ۲۰۱۵
کسب و کارهای مرتبط با اوقات فراغت مثل سینما، ویدئو و سالنهای موسیقی و غیره تا سال ۲۰۱۵، ۵۰% تولید ناخالص ملی اکثر کشورهای پیشرفته را به خود اختصاص خواهند داد. سرگرمیهای بزرگ شامل فیلم، تلویزیون، انتشارات، موسیقی، هتل، و شهر های بازی در صف اول عصر زمان فراغت قرار دارند. یکی از علائمی که مقصد حرکت هر ملتی را نشان می دهد، حقیقت کوچکی است که از انتخابهای آنها استنباط می شود. برای نمونه در سال ۱۹۹۶، پانزده میلیون امریکائی از سرزمین والت دیسنی (Disney Land) واقع در آناهیم (Anaheim) دیدن کردند در حالیکه تنها ۸/۱۰ میلیون نفر (بدون در نظر گرفتن مسافرتهای تج
اری) به پایتخت امریکا مسافرت کرده اند. در این حال، سرمایه گذاران زرنگ و باهوش، شروع به تغییر جهت سرمایه گذاریهای خود از شرکتهای تولیدی – صنعت
ی به سمت شرکتهای فراملی و فعال در زمینه دنیای سرگرمی کرده اند.
همانطور که جامعه در طول هر کدام از اعصار گذشته با پیشرفت مواجه شد، بر میزان اوقات فراغت بشر افزوده شد. زمانی که انقلاب کشاورزی حدود ده هزار سال پیش بوقوع پیوست، بشر آن زمان دیگر نیازی به صرف وقت و زمان خود برای شکار و ذخیره سازی گوشت حیوانات نداشت. لذا شاید ۱۰% از طول عمر خود را صرف فعالیتهای سرگرم کننده کرد. بین سالهای ۶۰۰۰ قبل از میلاد مسیح تا ۱۵۰۰ میلادی، صنعتگران و پیشه وران و تولیدات آنها باعث شد تا دیگران زمان بیشتری برای اوقات فراغت خود پیدا کنند و تا آن زمان حدود ۱۷% از زمان متوسط عمر خود را دراین امور صرف کردند. در قرن هیجدهم ظهورماشین آلات قدرتمند مثل موتور بخار باعث تسریع اقدامات تولیدی و افزایش زمان ۲۳ درصدی اوقات فراغت شد. تا دهه ۱۹۹۰، ماشین های الکتریک سرعت تهیه هر چیزی را ازتهیه غذا گرفته تا مسائل مربوط به حمل و نقل را بیشتر کرده و در نتیجه مردمان جوامع پیشرفته توانستند ۴۱% از زمان فعالیتهای روزمره خود را به امور سرگرمی و تفریحات موجود اختصاص دهند. تا چندی قبل از سال ۲۰۱۵ میلادی، فناوریهای جدید و تعدادی از روندهای فعلی برای افراد جوامع پیشرفته امکان استفاده از۵۰% درصد اوقات کاری خود در زمینه سرگرمی و تفریح را مهیا خواهند کرد. متوسط ساعات کاری در هفته بطور پیوسته از ۷۲ ساعت در اواخردهه ۱۷۰۰ به ۸/۶۹ ساعت در سال ۱۸۵۹ و از ۴۰ ساعت در دهه ۱۹۹۰ به ۳
۰ ساعت در بعضی از کشورهای اروپائی در سال ۲۰۰۵ کاهش یافته است.
امروزه در کشورهائی که دولتهایشان در کنترل احزاب موسوم به حزب کارگر می باشند، حتی صحبت از ۲۴ ساعت کار در هفته نیز در جریان است. در این میان، تعطیلات رسمی نیز بطور پیوسته در حال افزایش می باشند. در سال ۱۹۹۸ تنها ده روز بعنوان تعطیل رسمی در امریکا بحساب آمده که ادارات دادگاههای فدرال تعطیل های بیشتری داشتند. در دیگر کشورها حتی ۱۸ روز بعنوان تعطیلی رسمی و سالیانه وجود دارد که مناسبات نژادی، قبیله ای و مذهبی مشوق افزایش این تعطیلات می باشند. بسیاری بر این باورند که در نهایت ایالات متحده نیز شاهد افزایش تعطیلات رسمی خواهد بود. مرخصی ها نیز طولانی تر خواهد شد. بعنوان مثال، امریکائیها امروزه تنها دوازده روز حق مرخصی دارند و پیش بینی می شود که این تعداد به ۴۰ رو
ز در سال ۳۰۰۰ میلادی برسد. کارگران فنلاندی در سال ۱۹۹۳ از ۵/۳۷ روز مرخصی برخوردار بودند. در مقایسه با ایالت متحده، کشورهای اروپای غربی از تعطیلاتی تا دو تا سه برابر برخوردار هستند. برای نمونه، تعداد روزهای مرخصی در هلند بطور متوسط ۵/۳۲ روز در ایتالیا ۳۲ روز و در آلمان ۳۰ روز می باشد. غیبت و عدم حضور در سر کار نیز با استفاده از حقوق و مزایا و یا بدون استفاده از آن در حال افزایش است.
امروزه کارمندان و کارگران زودتر خود را بازنشسته می کنند متوسط سن بازنشستگی درآمریکا در بین سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۵، ۶۷ سال بوده و در بین سالهای ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۰ به ۶۳ سال رسیده است. در سال ۱۹۹۴ سن بازنشستگی به ۶۰ سال کاهش یافت. با این وجود، سن بازنشستگی دوباره افزایش خواهد یافت. سن مشمول شدن برای دریافت بیمه های تامین اجتماعی تا سال ۲۰۲۲ از ۶۵ تا ۶۷ افزایش خواهد یافت. تا سال ۲۰۲۵ بدلیل بهبود شرایط زندگی، طول عمر افراد افزایش یافته و آنها زندگی طولانی تر و سالم تری را تجربه خواهند کرد. لذا پیش بینی می شود که سن بازنشستگی به ۷۰ سال برسد. برای یک لحظه تصور کنید که طول عمر بشر به ۱۶۰ سال رسیده است. اگر ۶۰ سالگی سن بازنشستگی باشد ، آنگاه شخص مورد نظر یک قرن باقیمانده را چگونه خواهد گذراند؟
طلیعه اقتصاد مربوط به اوقات فراغت در پهنه خلق و خوها، دیدگاهها و فعالیتهای جدید بشر ظهور خواهد کرد. افراد جامعه آینده بجای خرید کالا، مشتاق به صرف هزین
ه برای کسب تجربه عملی خواهند بود. کسب وکارهائی که ماجراجوئی و هیجان را بعنوان کالای اصلی خود به خریداران ارائه می کنند، در این زمان با رشد بسیار چشمگیری مواجه خواهند شد. مردمان جوامعی مثل امریکا خواستار مشاهده و دیدن سایر قسمتهای جهان خواهند بود. در این میان ، چین بعنوان یکی از مکانهای پر جاذبه توریستی در جهان تا سال ۲۰۲۰ خواهد بود. برای بعضی از افراد صرف اوقات فراغت در جهت پرورش پتانسیل های درونی خود شاید گزینه اصلی باشد. افراد بیشتری وقت خود را صرف مسائل روحی و ذهنی کرده و روشهای قدیمی سیر و سلوک در جستجوی معنی زندگی دوباره جان تازه ای خواهند یافت. اما بنظر می رسد بیشتر افراد وقت فراغت خود را صرف ورزش و سرگرمی های تفریحی بک
نند.
عصر علوم مربوط به حیات: چیره و غالب تا سال ۲۱۰۰
علوم مربوط به زیست شناسی تا سال ۲۱۰۰ بر فعالیتهای اقتصادی چیره شده و تا حدودی نیز در قرن بعدی ادامه پیدا خواهد کرد. کد گشائی ژن انسان و سایر ارگانیسمها فصل جدیدی ازتحولات بالقوه را ایجاد میکند. آشکار شدن اسرار حیات که یکی از معماهای بزرگ بشر در همه اعصار بوده است، در این دوره آغاز می شود. درک و فهم طرح اولیه حیات، به مهندسان ژنتیک این امکان را خواهد داد که فرایند تکامل گیاهان و درختان، حیوانات و نوع بشر را به کنترل خود در آورند. تا اوایل سال ۲۰۲۰ قدرتهای سیاسی – اقتصادی باعث بزرگترین تقسیم بندی های اخلاقی و نژادی در طول کل حیات بشر خواهند شد. اصلاح نژادی یا به عبارت دیگر کنترل هوشمندانه بشر نسبت به تکامل خودش یکی از مباحث جنجال برانگیز در آن زمان خواهد بود. سازمانهای مذهبی در کنار سایر منتقدان، تلاشهای بی امانی را برا ی مقابله با فناوریهای اصلاح ژنتیک خواهند کرد. چنین مقاومتی در برابر پیشرفتهای مشابه علوم زیست شناسی دیده شده است. سالهایی نه چندان دور رهبران کلیسا پیوند زنی گیاهان و درختان را همچون کفرگوئی تقبیح می کردند. در قرون گذشته نیز، رهبران مذهبی کالبد شکافی مرده ها را غیر اخلاقی، زشت و موهن می دانستند ولی در نهایت مهندسی ژنتیک به این موانع فائق خواهد آمد. زیرا منافع این فناوری از جمله ریشه کن کردن بیماریهای ارثی، افزایش طول عمر، افزایش تولید غذا و مواد خوراکی و بهبود اثر بخشی مواد داروئی بسیار مهمتر از آن است که توسط گروهها و یا اشخاص
ی مورد انکار قرار گیرد. هم اکنون موضوع از بین بردن بیماریهای ارثی در دسترس بشر قرار گرفته است. بیش از ۴۰۰۰ ژن که در ارتباط مستقیم با مشکلات وراثتی می باشند، شناخته شده اند.
امروزه شرکتهای تجاری صفحات کوچک و لغزنده ای را تولید کرده اند که به راحتی با DNA واکنش داده و بیماری ژنتیکی احتمالی را تشخیص می دهند. این صفحات کوچک در حقیقت نقش یک آزمایشگاه بسیار کوچک را بازی می کنند. با استفاده از این امکانات سلولهای جنینی انسان جهت شناسائی مشکلاتش مثل تصلب بافتهای تخمدان در جن چنین تشریح کرد که جنین هائی با مشکلات ژنتیکی از جنین های سالم جدا شده و از بین می روند. در حقیقت این عمل را می توان نوعی سقط جنین و یا قتل عمدی افراد بالقوه مریض برشمرد.
نوزادان سفارشی که هزینه بالائی برای والدین دارند در نهایت نفع زیادی در زمینه سلامتی و زندگی بدون مشکل را خواهند داشت. چنین موضوعی در نهایت به یک هنجار اجتماعی تبدیل می شود. اسپرم ها و تخمک هائی که با جراحی جدا شده و در آزمایشگاهها با هم ترکیب می شوند در نهایت جنین تقویت شده ای را تولید می کنند. این جنین تولید شده در نهایت به بدن مادر برگردانده می شود. کنترل زاد و ولد به یک عمل بسیار ساده ای تبدیل شده و در بسیاری از مناطق جهان به اجرا گذاشته خواهد شد که تبعات اقتصادی عظیمی خواهد داشت.
افزایش طول عمر انسان به ۱۲۰ تا ۱۶۰ سال مشکلات دیگری را بوجود خواهد آورد. چطور افراد یک جامعه دوره بازنشستگی صد ساله را تحمل خواهند کرد؟ به نظر می رسد که جوامع می بایست در این شرایط چاره ای برای مسئله خودکشی و پوچ گرائی بیاندیشند.
فناوری زیستی باعث افزایش محصولات کشاورزی خواهد شد. محصولاتی که توسط مهندسی ژنتیک طراحی شده اند، توانائی رشد در محیط های نامناسب را پیدا کرده و محصول نهائی دارای مواد مقوی و مغذی خواهد بود. بطور مثال امروزه گوجه فرنگی هائی بطور مصنوعی و با مهندسی ژنتیک پرورش می یابند که مقاومت بالائی در برابر فاسد شدن و حتی صدمات ناشی از حمل و نقل های خشن دارند. هورمونهای رشدی که در آزمایشگاهها تولید شده اند به گاوها تزریق شده و باعث افزایش میزان شیر دهی آنها می شود. تمامی این موارد به مفهوم افزایش بسیار زیاد تولید و عرضه مواد ضروری می باشد.
مهندسی ژنتیک هم اکنون نیز قادر به تولید غذاداروها می باشد طوری که این مواد حاوی واکسن و یا سایر مواد داروئی بوده و لذا باعث افزایش ایمنی بد
ن در برابر بیماریها می شوند. گیاهان و مواد رستنی شاید به زودی طوری طراحی شوند که فقط محصول نهائی را تولید کنند یعنی بعنوان مثال با استفاده از زیست فناوری می توان بدون اینکه ریشه، بدنه، برگ، ساقه و یا حتی دانه ای وجود داشته باشد، آب پرتقال تولید کرد.
در نهایت باید گفت که اصول ژنتیک برای شبیه سازی اعضای بدن انسان بکار گرفته شده و یا حتی مکانیسم پیر شدن را کشف و متوقف خواهد کرد. احتمال فناناپذیری برای انسان چندان دور از ذهن نیست. افزایش جمعیت جهان و نرخ تولیدی بالا از مشخصه های اقتصادی این دوره می تواند باشد.
مواد فوق پیشرفته: سال ۲۲۰۰ تا ۲۳۰۰
فناوریهای مواد پیشرفته از جمله توانائی جداسازی و ساخت مجدد مواد در سطح اتمی وزیر اتمی دگرگونی بنیادینی را در علم مواد ایجاد خواهد کرد. اما تا رسیدن به این مرحله زمان قابل توجهی پیش روی ماست. این فناوریها ممکن است در سالهای ۲۲۰۰ تا ۲۳۰۰ به نقطه اوج خود برسند. علوم مربوط به مواد فوق پیشرفته قادر به حل هزاران هزار معماهای مربوط به حالتها و پیکر بندی مواد خواهد شد.
فشار یکی از عوامل موثر در شکل گرفتن مواد می باشد. نتیجه آزمایشهائی که به تازگی انجام گرفته حاکی است که ایزوتوپ های کربن در فشار دویست هزار اتمسفر به شکل گلوله های بیضوی در می آیند که می توان آنها در دمای محیط توسط واکنشهای مخصوصی تبدیل به الماس کرد. گاز هیدروژن نیز در فشار ۵/۲ میلیون اتمسفر تبدیل به فلز می شود. در این حالت این گاز صد برابر سوختهای فعلی ظرفیت تولید نیروی محرکه دارد. لذا هیدروژن در این دوره سوخت اصلی خواهد بود. تغییر دما از درجه بسیار داغ تا بسیار سرد نیز عامل بسیار موثری در خواص مکانیکی مواد می باشد. در درجه حرارت بسیار پایین، یعنی نزدیک صفر مطلق، بسیاری از مواد خاصیت ابر رسانائی پیدا می کنند و در نتیجه جریان الکتریسیته را بدون مقاومت از خود عبور می دهند. امروزه تحقیقات آزمایشگاهی سعی در تولید ابر رساناها در دماهای محیط دارند. واضح است که با مخلوط کردن عناصر آلیاژی درست در شرایط آزمایشگاهی مناسب رسیدن به چنین موادی امکان پذیر است. پتانسیل ذخیره انرژی در ابر رساناها بسیار بالا است. تحقیقات در این زمینه ممکن است روزی باعث ایجاد سیستم حمل ونقل بر اساس سوختهای ابر رسانه ای شود. موضوع انرژی در این دوره در کانون توجه همه اقتصاددانان خواهد بود.
رسیدن به درجه حرارتهائی معادل ۱۸۷۰۰۰۰ درجه فارنهایت با کمک اشعه های لیزر به آسانی امکان پذیر شده است. در چنین درجه حرارتی اکثر مواد تبدیل به پلاسما شده و می توانند براحتی در فرایندهای جوش هسته ای بکار گرفته شوند. از دهه ۱۹۵۰ تعداد زیادی از انواع لیزرها تولید شده است. یکی از این اشعه ها در سال ۱۹۹۶ با انرژی خروجی ۱۳۰ تریلیون وات تولید شد که اتمهای ساطع شده از این اشعه رفتاری مثل امواج
نور را به نمایش گذاشتند. قویترین نوع لیزر، یعنی لیزر با الکترون آزاد، توسط شتاب دهنده های خطی تولید می شود که انرژی الکترون را تبدیل به لیزر می کند. کاربردهای عملی لیزر از ارتباطات مخابراتی تا جراحی های پزشکی باعث دگرگونی کلی در همه صنایع شده است.
توسعه و تولید مواد مصنوعی با سرعت سرسام آوری ادامه داشته و به همین صورت نیز ادامه خواهد یافت. پلاستیک هائی مثل وینیل (Vinyl
) و پلی استایرن (Polystyrene) که در سال ۱۸۲۸ کشف شدند، باعث بوجود آمدن صنایع بسیار مهمی در قرن بیستم شدند. پلاستیکهائی با خواص هدایت الکتریکی، اپوکسی رزین ها و تفلون برای وسائل آشپزخانه باعث سهولت در بعضی فعالیتهای روزمره زندگی شدند. کشف مواد جدید تقریبا" هر روز اتفاق می افتد و اخبار روزانه در کشورها حاوی مطالبی در این موارد هستند. بیش از ده میلیون ترکیب شیمیائی تاکنون شناخته شده و به این آمار روزانه چهار صد هزار ترکیب جدید اضافه می شود.
مواد طراحی شده تنها به مواد غیر آلی محدود نمی شوند. بلکه مواد مصنوعی آلی نیز به وفور وجود دارند. بعنوان مثال ماده متداول در تصفیه خانه ها یعنی قند و شیرین کننده ها را در نظر بگیرید. این مواد شیرین کننده را دانشمندان در اواخر قرن نوزدهم کشف کردند و شیرین کننده ای را که با مهندسی ژنتیک ساخته شده است نیز در دهه ۱۹۹۰ به بازار ارائه دادند. امروزه بسیاری معتقدند که بیش از هزار نوع ماده شیرین کننده طبیعی و مصنوعی در تصفیه خانه ها وجود دارد. یک شیرین کننده مصنوعی بیش از ۵۰۰۰۰ برابر شیرین تر از شکر های معمولی در آشپزخانه هاست. با ایجاد امکانات تولیدی بسیار کوچکی در حد چند صد متر مربع و تولید شیرین کننده های مصنوعی می توان محصول معادل با تولیدات صدها کارخانه ها ی قند و شکر سازی با هزاران کارگر تولید کرد. لذا چنین امکانات کوچکی جایگزین هزاران هکتار زمین و چند هزار کارگر خواهد شد. مهمترین موضوع اینکه اینگونه شیرین کننده ها در کنترل قند خون، چاقی و بهبود سلامتی نیز موثر بوده و باعث افزایش طول عمر انسانها می شود.
فناوری نانو یا تولید ابزارآلات و ماشینها در ابعاد مولکولی نیز در حال اوج گرفتن و اعمال تغییرات ودگرگونیهای اساسی است. فناوری نانو مواد کمتری را بکار برده، انرژی کمتری را مصرف کرده، و تولید زباله را نیز به حداقل خواهد رساند. لوله های آزمایشگاهی با قطر داخلی ده میلیونیم یک متر با استفاده از نانو لوله های کربنی تولید شده اند و همچنین موتورهای الکترواستاتیک به کوچکی هفتاد میکرون و با سرعت ۲۴۰۰۰۰ د
ور در دقیقه و گاهی اوقات ۶۰۰۰۰۰ دوردر دقیقه نیز در آینده ای نزدیک تولید خواهند شد. این موتورها در جراحی های بسیار ریز مثل برش شریانها و یا حتی برداشتن چربیهای رسوب کرده در جداره رگها بکار گرفته می شوند. ظهوردستگاههائی که حاوی عامل تولید کننده ای همانند DNA باشند، نیز در آینده بوجود خواهند آمد. در این حالت این دستگاهها قادر به تولید مثل بوده و بطور خود به خود به تعدادشان افزوده خواهد شد. علوم مواد فوق پیشرفته حتی ابعاد کوچکتر از نانو را نیز مورد بررسی قرار داده و گام به گ
ام به سمت درک درست و کامل ساختار اصلی اتمها حرکت خواهد کرد. تا کنون بیش از ۳۰۰ ذره زیر اتمی کشف شده و بنظرمی رسد که شناخت تمامی ذرات زیر اتمی نیاز به زمان بسیار طولانی تر دارد.
عصر جدید هسته ای (سالهای بین ۲۵۰۰-۲۱۰۰)
طلیعه عصر جدید اتمی با پدیده جوش گرما هسته ای پا به عرصه وجود خواهد گذاشت. جوش هسته ای از هیدروژن بصورت بی حد وحصر استفاده کرده و لذا نیاز به انرژی را بطور گسترده تامین خواهد کرد. در این عصر انسان با شبیه سازی واکنش هسته ای خورشید توانائی تولید نامحدود انرژی را بدست خواهد آورد. نیاز به انرژی های گرما هسته ای با توجه به تمام شدن صنایع نفتی در سالهای بین ۲۰۵۰ تا ۲۱۰۰ به حداکثر خود خواهید رسید. (انستیتو نفت امریکا میزان ذخایر نفت خام در کره زمین را در حدود ۲ تریلیون بشکه تخمین زده است که حداکثر تا ۹۵ سال دیگر قابل استحصال خواهد بود). سالهای قبل از ۲۰۵۰ اقتصاد دنیا دوباره به سوی ذغال سنگ گرایش پیدا خواهد کرد. سپس حول و حوش سالهای ۲۲۵۰ تا ۲۵۰۰ میلادی ذخایر ذغال سنگ نیز تمام شده و با توجه به اینکه نفت نیز کاملا" از بین رفته است، لذا نیاز به منبع انرژی دیگر یک ضرورت خواهد بود. جوش هسته ای هیدروژن می تواند تا ۵۰ میلیون سال انرژی کل دنیا را تامین کند. آب اقیانوسها تا عمق ۳ متر از سطح، به اندازه کافی یکی از ایزوتوپهای هیدروژن به نام دوتریم (Deuterium) را داراست که بهترین ماده اولیه راکتورهای جوش هسته ای با هیدروژن می باشد. استحصال هیدروژن از لایه سطحی زمین نیز به این میزان هیدروژن اضافه شده و منبع لایزالی برای انرژی در آینده خواهد بود. البته دریافت هیدروژن از سایر کرات و خارج از جو زمین نیز یکی دیگر از منابع تامین هیدروژن می باشد که فراتر از نیاز بشر برای تامین می باشد. همچنین هزینه تبدیل دوتریم به ترتیتیم (Tritium) که ایزوتوپ دیگری از هیدروژن بوده و قدرت تامین انرژی در حدود چهار برابر بیشتر از دوتریم را داراست، چندان زیاد نیست. برای مقرون به صرفه بودن استفاده از جوش هسته ای، نوآوری هائی در حوزه هائی م
انند شیمی پلاسما، فیزیک، توسعه محفظه هایی با مقاومت بالای حرارتی، لیزر و تصفیه بهینه مواد خام، نیاز حتمی است. اما این مشکلات غیر قابل حل نیستند. موضوعاتی که باید مد نظر قرار گیرند، همانا فرایندهای قانونگذاری، ساخت و دیگر اقدامات مربوط به شروع عملیاتهای ساخت می باشد. با در نظر گرفتن همه موارد زمان زیادی می بایست صرف تحقیقات شود. به نظر می رسد که افتتاح اولین موسسه تولید انرژی با جوش هسته ای هیدروژنی در سالهای ۲۰۲۵ بوقوع بپیوندد. دیگر منابع تولید انرژی مثل صفحات فوتوولتائیک (Photovoltaic) که انرژی خورشیدی
را به انرژی الکتریکی تبدیل می کند نیز در ا
ین دوره وجود خواهند داشت ولی سهم کوچکتری از تولید انرژی را به خود اختصاص خواهند داد. بعنوان مثال قدرت باد در سال ۱۹۹۷ تاحدود ۷۶۳۰ مگاوات در ایالات متحده برق تولید کرد. با وجود اینکه رقم تولید انرژی چندان بالا نیست ولی این گونه روشهای تولید انرژی همچنان به راه خود ادامه خواهند داد. انتظار می رود سلولهای سوختی تا سال ۲۰۲۵ توجیه اقتصادی پیدا کرده و در بیشتر نقاط جهان مورد استفاده قرار گیرد.
عصر جدید فضا: سالهای ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰
شرکتها و موسسات اقتصادی فعال در خارج از کره زمین در سالهای ۲۵۰۰ بیشتر فعالیتهای اقتصادی را به خود اختصاص خواهند داد. قرن هاست که بشر با تلسکوپ و سایر وسائل این چنینی مشغول رصد کردن فضای بیکران خارج از جو زمین می باشد. فیزیک نجومی و رشته های مطالعاتی مشابه بطور گسترده و مداوم در حال کشف اسرار بیشتری از کهکشانها بوده و اطلاعات بیشتری در اختیار بشر قرار می دهند. سفینه های فضائی هم اکنون مشغول کند و کاو فضای بیرون از جو زمین هستند. کهکشان راه شیری که زمین نیز جزئی از این کهکشان می باشد، در حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد سیاره دارد. بطور کلی تخمین زده می شود که کل کائنات در حدود ۱۲۵ میلیارد کهکشان داشته باشد. با وجود چنین ابعاد عظیمی از کائنات، کسب و کارهای فعال در زمینه مطالعات فضائی در حال ساختن امکاناتی برای مسافرتهای فضائی یا به عبارت دیگر توریسم فضائی هستند. به موازات گردشگری در سایر مدارات فضائی، استفاده از منابع طبیعی سایر سیارات نیز در کانون توجه شرکتها و موسسات اقتصادی قرار دارد. استخراج مواد معدنی و خام از سایر سیارات مثل کره ماه گزینه هائی است ک
ه در آزمایشگاههای این شرکتها در حال بررسی است. فناوریهای زیادی جهت رسیدن به عصر جدید فضا ضروری است که تا تحقق کامل آنها زمان زیادی باید منتظر شد.
