بخشی از مقاله
استانداردهای طراحی سایبان برای ساختمان های مسکونی درجزیره کیش
چکیده
ایران سرزمینی با سابقه تاریخی و فرهنگی، سنن و آیین های مختلف است که در پهنه وسیعی واقع شده و قرار گیری در پهنه ای از عرض های جغرافیایی متفاوت او را به داشتن تنوع بوم و اقلیم واداشته است. در یک نقطه خاص که دارای آب و هوای ویژه ای می باشد، نحوه برخورد انسان و ساخته های دست او اهمیت میی یابید. از جمله این موارد، محل زندگی او )مسکن( و ارتباط با محیط بیرون می باشد که تهدید هایی از قبال این ارتباط، محیط زندگی او را هدف قرار می دهد. این تهدید ها نیز تابش شدید خورشید و گرما را شامل می شود. در این مقاله چگونگی الگوبرداری از معماری گذشته در جهت دستیابی به معماری همساز بیا اقلییم و ترکیی آن بیا معماری نوین بررسی شده است و به بررسی مواردی که می تواند به معماری همساز با اقلیم در جزییره کییش کمک کند پرداخته است. در این مسیر، برخورد هایی که در راستای طراحی اقلیمی از دانش های بومی بر میی خیزد یاری رسانده است. پایداری نیز از مباحث مطرح امروزه در تاثر گذاری بر معماری می باشد کیه اویول و مفاهیم آن نباید منافاتی با هیچ عمل و پروژه ای داشته باشد. با استفاده از آمار هواشناسی سال های اخیر بیه تحلیلی در قبال سایبان ها پرداخته شده و بر اساس روش نقاب سایه، سایبان های استاندارد مربوط به جبهیه های مختلف ساختمان، با توجه به جهت قرارگیری بنا طراحی و پیشنهاد داده شده است.
واژه های کلیدی: معماری بومی، مسکن، جزیره کیش، اقلیم، سایبان
مقدمه
هنر معماری در ایران از سابقه ای کهن برخوردار است و در هر زمان، دست های توانا، ذهن خالق و ذوق و سیلیقه میردم هنر دوست این سرزمین، پ دیده های شگرفی بوجود آورده که در بسیاری از موارد، اوول آن ریشه هنیر معمیاری جهیان شیده است. پاره ای از این آثار در کشور پهناور ایران، معماری با شکوه ادوار هزار ساله را در قامت های استوار بنا نگهداری می کننید. در معماری سنتی ایران، بناها با توجه به هویت و فرهنگ ایرانی و قومی شکل گرفته اند. حتی ترئینات بکار رفتیه نییز کیه از ارکان فرعی معماری به شمار می آیند، از این قاعده مستثنا نبوده اند. در این بناها ضمن حفظ هوییت فرهنگیی در سیاخت و ساز، همواره اوول مردم واری، پرهیز از بیهودگی، درون گرایی و استفاده از مصالح بیوم آورد رعاییت شیده اسیت . در معمیاری سنتی، بشر با گذشت هزاران سال و کس تجربه، راه حل های گوناگونی پیدا کرده که هدف همگی آن ها راحت سازی مکیان زندگی فردی و در برخی موارد، اماکن اجتماعی بوده است.
روش تحقیق
روش انجام این تحقیق در ابتدا به وورت پیمایشی و مشاهده و بررسیِ گونه های معماری مسکونی جزیره کیش بوده و سپس مطالعات کتابخانهمطالعاتای، کیفی را رقم زده است. در خصوصِ تعریفِ جزئیاتِ خاصِ طراحی اقلیمی مانند کنترل تابش و توجه به دمای هوا و منطقه آسایش نیز، مطالعات کمّی وورت گرفته است. از محاسبات شخصی با استفاده از داده های موجود بهره گرفته شده است. این تحقیق به این وورت می باشد که : معیارهای تاثیر گذار بر شکل گیری معماری مسکونی جزیره کیش در راستای همسازی با اقلیم و بوم منطقه کدامند و چگونه می توان از الگوهای طراحی اقلیمی سنتیِ اقلیم گرم و
مرطوب برای طراحیِ پایدارِ مجتمع های مسکونی معاور بهره گیری نمود؟
طراحی اقلیمی
فراتر از ویژگی های محیط و منظر، هوای یک منطقه، اقلیم خرد آن را تعریف می نماید. به ویژه آنکه این اقلیم به ریتم و عناور محیطی بستگی دارد. گاهی تنها یک عامل اقلیمی در مسافتی کوتاه باعت شود که خرد اقلییم متفیاوت باشید )راییت، .)0931 برای محقق شدن طراحی اقلیمی، دو اقدام باید وورت گیرد: اول: بررسی شرایط آب و هوایی محل از نظیر آسیایش انسان و دوم: طراحی کالبد ساختمان )ابعاد ساختمان، مساحت آن، نوع دیوارها، اندازه پنجیره هیا و ...( . )رضیانیا و همکیاران، )0930 یکی از بهترین راههای رسیدن به آسایش حرارتی استفاده از روش کنترل حیرارت خورشییدی بیا اسیتفاده از موانیع و سایبانها می باشد، به شرط آن که در مواقع ضروری مانند زمستان، مانع از ورود نور خورشید نشوند. )قبادیان و فیض مهدوی، .)0931 سایبان ها ممکن است اثرات گوناگونی از قبیل کنترل تابش مستقیم آفتاب به داخل، کنتیرل نیور، کنتیرل منظیره و تهویه طبیعی داشته باشند )اخترکاوان، .)0931
ویژگیهای اقلیمی جزیره کیش
جزیره زیبای کیش واقع در آب های نیلگون خلیج فارس است و بخشی از استان ساحلی هرمزگان محسیوب میی شیود. تابستان ها در این جزیره هوا بسیار گرم است. )قبادیان، .)7831 بر اساس تقسیم بندی دکتر محمید حسین گنجیی از آب و هوای ایران که با استفاده از تقسیم بندی کوپن و با کمی تغییر و با توجه به عوارض جغرافیایی کشور ارائه شده اسیت، باریکیه ای از سواحل خلیج فارس و دریای عمان و جزایر ایرانی واقع در این حوزه، دارای اقلیم گرم و مرطوب هستند. در ایین منیاطق حداکثر دمای هوا در تابستان به 93 تا 01 درجه سانتیگراد و حداکثر رطوبت نسبی آن به 01 درود میی رسید . ایین جزییره حدودا در عرض جغرافیایی 62 درجه شمالی واقع شده است. به این ترتی مهم ترین وظیفه معمیاری کییش از نظیر اقلیمیی، حفاظت ساکنان در مقابل گرمای شدید هوا در تابستان طوالنی جزیره و ایجاد آرامش در برابر هوای شیرجی و طاقیت فرسیای کیش است. مهم ترین تدبیرهایی که توسط بومیان کیش اندیشیده و بکار گرفته شده است چنین می باشید: انتخیاب جهیت مناس جغرافیایی، ساخت خانه در اطراف حیاط مرکزی به وورت فشرده، محافظت محوطه داخل اتاق هیا از تیابش مسیتقیم، رنگ مناس ، ایجاد سایه )مختارپور و عبداهلل پور، .)0911
طراحی سایبان در جزیره کیش
برای طراحی سایبان ابتدا باید به این نتیجه دست یافت که در چه روز هایی از سال در چه ساعتی نیاز به تابش داریم و چه موقع نیاز به تابش نمی باشد. برای این امر باید جدول 1 را تهیه و بررسی کنیم. اکنون با توجه به جدول بیوکلیماتیک که مرز پایینی منطقه آسایش در آن 02 درجه سانتیگراد است، باید مرزی برای افراد آن منطقه در نظر گرفت. ایین جیدول بیرای هوای جزیره کیش است و چون در این جزیره معموال هوا گرم است، پس افراد این منطقه تحملشان در برابر گرما بیشتر است و به دمای زیاد از لحاظ فیزیولوژیکی عادت دارند. در نتیجه ما مرز احساس آسایش را کیه 02 درجیه بیود، 00 درجیه در نظیر میگیریم. سپس باید روز ها و ساعاتی از آن روز که دمای آن 00 درجه سانتیگراد است را پیدا کنیم.
جدول -1 میانگین دمای هوا در ماه های مختلف و در ساعات مختلف و یافتن بازه های دارای 22 درجه سانتیگراد
)محاسبات شخصی نگارندگان با استفاده از آمار سالهای 1831 تا )1831
اگر بتوانیم کمبود دما را با تابش خورشید جبران کنیم، و زمانهایی که دما بیش از 00 درجه است، اگر تابشی دارییم، آن را از بین ببریم و گرما را کاهش دهیم. نمودار مسیر حرکت خورشید برای عرض 02 درجه شیمالی در شیکل 1 مشیاهده میی شود.
شکل -1 نمودار مسیر حرکت خورشید در عرض 22 درجه شمالی )کسمائی، )1812
سپس نمودار نیاز به سایه و آفتاب را در این منطقه باید ترسیم کنیم که در شکل 0 قابل مشاهده است. در ایین نمیودار محدوده هاشور خورده ساعات بین طلوع و غروب می باشد که از طریق نمودار مسیر حرکت خورشید برای عیرض جغرافییایی +02 بدست آمده است.
الف- نمودار نیاز به سایه: این نمودار به ما کمک می کند تا بتوانیم سایبان مناس را برای ساختمان طراحی کنییم کیه در شکل 0 مشاهده می شود.
شکل -2 نمودار نیاز به سایه و آفتاب و محدوده بین طلوع و غروب
سپس نقاطی را که با دو مولفه ساعت و روز برای دمای 00 درجه یافتیم، بر روی نمودار پیاده می کنییم. از اتصیال ایین نقاط به یکدیگر، قسمت هاشور خورده نمودار شکل 3 بدست می آید. قسمت هاشور خورده در این نمودار نشان دهنده مناطقی است که دما بیش از 00 درجه سانتیگراد است و نقاط خارج از آن نقاطی است که دما کمتر از 00 درجه است.
در مناطقی با دمای بیش از 00 درجه، نباید تابشی توسط پنجره دریافت شود ودر بعضی قسمت ها )قبل از طلوع و بعد از غروب( هم اوال تابشی وجود ندارد. پس باید برای زمانی که بین طلوع و غروب است سایبان تعریف شود. بیرای منیاطق بیا دمای کمتر از 00 درجه سانتیگراد نیز برای رسیدن به دمای مطلوب باید تابش دریافت شود. بنابراین قسمت هیای باقیمانیده بین طلوع و غروب خورشید، نیازمند تابش است که در شکل 4 با هاشور نمایش داده شده است.
شکل -4 محدوده نیاز به تابش واقع در زمان های دارای تابش در جزیره کیش
برای دریافت این تابش باید هنگام طراحی سایبان، دقت شود تا حتما در این قسمت تابش دریافت شود. از قرینه کیردن این نمودار)نسبت با اول تیر(، خط چین های موجود در شکل 5 بدست می آید. این به آن معناست که منطقیه 0 نشیان داده شده در این شکل، در بعضی ماه های قرینه نسبت به اول تیر نیاز به تابش دارد )دی و بهمن و اسفند( و در بعضی از ماهها نیاز به سایه دارد )مهر و آبان و آذر(، در منطقه 1 نیز باید همواره تابش دریافت شود.
برای طراحی سایبان برای جزیره کیش، شکل شماره 6 انطباق نمودار اوقات نیاز به سایه و تابش بر روی نمیودار مسییر حرکن خورشید را نمایش می دهد.
شکل -1 تطبیق نمودار نیاز به سایه بر نمودار مسیر حرکت خورشید در جزیره کیش
