بخشی از مقاله
امکان سنجي و طراحي سيستم حمل و نقل PRT در جزيره کيش
چکيده
امروزه گردانندگان سيستم هاي حمل و نقل شهري در جهت مديريت ترافيک، به سيستم هاي حمل و نقل عمومي روي آورده اند. از نتايج اين رويکرد، توجه به توسعه و نوآوري در زمينه مدهاي حمل و نقل عمومي است ، سيستم حمل و نقل PRT يک سيستم نوين حمل و نقل عمومي است که داراي ويژگي ها و خصوصيات عملکردي نزديک به اتومبيل است ، در نتيجه مي تواند بخشي از تقاضاي سفر با سواري و تاکسي را جذب کند. به اين ترتيب بار ترافيک معابر را کاهش بدهد. با وجود نقاط قوت فراوان اين سيستم ، عواملي نظير هزينه و ظرفيت ممکن است مانع از بکارگيري آن براي همه نقاط شود.
جزيره کيش از جمله نقاطي است که جاذب حجم بالايي از مسافران است که به قصد تفريح و خريد به اين جزيره سفر مي کنند. با توجه به رشد قابل توجه سفرها تا سال افق طرح و با توجه به سياست مطلوب نگهداشتن سطح سرويس در معابر اين جزيره ، ايجاد سيستم PRT که داراي خصوصيات نزديکي به وسايل نقليه سواري است و در مسيري مجزا از ترافيک سواري حرکت مي کند و حتي به زيبايي و جـذابيت منطقه نيز مي افزايد، حائز اهميت است در اين مقاله پس از تعيين مسير براساس موقعيت کاربري ها، و باتوجه به حجم ترافيک برآورد شده با نرم افزار ٢.Emme، مسير PRT طراحي گرديد. سپس با الهام از تابع انحراف تقاضاي مطالعات متروي شهر تهران و با توجه بـه نظـرات کارشناسي ، تقاضاي انتقال يافته از تاکسي و سواري به سيستم PRT تعيين گرديد و تخصيص ترافيک انجام شد، در نتيجه حجم ترافيک در مسير PRT تعيين گرديد. در نهايت تعداد ناوگان موردنياز براساس اين حجم تردد محاسبه شده و جوابگويي سيستم PRT براي اين تقاضا مورد بررسي قرار گرفت .
واژه هاي کليدي : سيستم حمل و نقل ، PRT، تقاضا
۱- مقدمه
افزايش تقاضاي سفر و ظرفيت محدود معابر، ضرورت استفاده از سيستم هاي حمل و نقل عمـومي را بيان مي کند. اما نامطلوب بودن شاخص هاي عملکردي سيـستم هـاي حمـل و نقـل عمـومي سـبب گرديده است تا تمايل به استفاده از اتومبيل براي انجام سفرها افزايش يابد، که در نتيجه موجب شـده است تا هر روز شاهد راه بندان هاي سنگين و تراکم بالا در معابر باشيم که پيامد و عواقب ايـن مـساله ، اتلاف زمان ، بروز مشکلات زيست محيطي و افزايش خطر تصادفات مي باشد.
سيستم هاي متداول حمل و نقل عمومي به دليل تردد در مسيرهاي مشترک با وسايل نقليه سواري براي مناطق تجاري و پرتراکم داراي عملکرد مطلوبي نيستند همچنين معمولاً نياز به پوشـش توسـط مدهاي ديگر حمل و نقل براي حرکت از يک مبدا به يک مقصد دارند[۱]. جزيره کيش در حال حاضر سالانه بيش از ۶۰۰۰۰۰ سفر را به سمت خود جذب مي کند و يکي از نقـاط مهـم گردشـگري ايـران محسوب مي شود، پيش بيني مي شود تعداد مسافران به اين جزيره تا سال ۱۴۰۴(افق طرح ) از مرز ۲.۵ ميليون نفر در سال تجاوز کند[۲]. اين در حالي است که سياست هاي موجود، در راستاي جلوگيري از ازدحام و تراکم در معابر اين جزيره است ، بنابراين بررسي هاي مختلف براي پيشنهاد يک سيستم حمل و نقل مناسب ، مطلوب و هماهنگ با مشخصات اين جزيره و سفرهاي انجام شده در آن صورت گرفـت و بکارگيري سيستم PRT در آن مورد توجه قرار گرفت .
۲- معرفي سيستم حمل و نقل PRT
در دهه هاي اخير توسعه يک سيستم حمل و نقل عمومي که بتواند داراي مشخصات و ويژگي هاي نزديک به وسايل نقليه شخصي باشد در کانون توجه طراحان و مديران شهري قرار گرفته است . PRT يا سيستم منوريل سبک، سيستمي است که داراي کابين هاي ۲ تا ۶ نفره بوده کـه مـسير بـين نقـاط مبدا و مقصد را بدون توقف طي مي کند. PRT داراي امتيازات ويژه اي است که در ذيل به آنها اشـاره مي گردد[۳].
الف ) سيستم PRT به جهت استفاده از موتورهاي الکتريکي ، آلودگي توليد نمي کند.
ب ) خودکار بودن سيستم PRT و وجود مـسير مجـزا در رفـت و برگـشت و همچنـين اسـتفاده از فن آوري هاي کنترلي پيشرفته باعث شده است که اين سيستم از ايمن ترين سيستم هاي حمـل و نقل شهري محسوب گردد.
ج ) PRT اين قابليت را دارد که مي تواند به آساني و سهولت در نزديکي اماکن پرتـراکم تجـاري و اداري احداث شود و امکان ايجاد قوس هاي تند در مسير آن وجود دارد.
د) سرعت بالا و مسير مجزا باعث شده است که با سواري و تاکسي قابل رقابت باشد.
ه ) PRT داراي خاصيت ارائه عرضه متناسب با تقاضا اسـت و زمـان انتظـار در آن بـسيار پـايين است .
و) در مناطق تجاري و توريستي که تردد عابران پياده زياد است و مسايل و مواردي همچون ايمني ، زيبايي و پارکينگ اهميت دارد، استفاده از اين سيستم توصيه مي شود.
ز) به دليل فاصله کم بين ايستگاهها و پوشش مناسب ، مسافران مجبور به استفاده از مد کمکـي و مکمل براي انجام سفرشان نخواهند بود.
به منظور حصول به هدف کاهش تردد با وسيله نقليه سواري ، سيستم PRT که به صورت پيوسته و متواتر به مسافران سرويس ارائـه مـي کنـد پايـه گـذاري شـد. PRT بـا داشـتن مـسيري ٢ کـه داراي ايستگاه هاي فراوان و نزديک به هم است و با دارا بودن تعداد زيادي کابين کوچک که قابليت جابجايي گروه هاي کوچک را دارد مي تواند، خدمات مطلوبي به مسافران و گردشگران ارائه کند.
ايستگاه هاي PRT ، خارج از مسير بوده ، بنابراين زمان تاخير ناشي از توقف در ايستگاه ها در طول سفر، به افراد وارد نمي شود. بخشي از تاخير در خيابان ها به طور غيرمستقيم به پارکينـگ حاشـيه اي و تصادفات مربوط مي شود. به دليل کنترل کامپيوتري سيستم ، حرکات همگرايي و واگرايي کابين ها بـه خوبي انجام مي شود و احتمال تصادف در اين سيستم تقريباً صفر است . وزن سبک کـابين هـا، امکـان مي دهد تا سازه سيستم PRT را بتوان با دهانه هاي بلند و با پايه هاي نسبتاً باريک ساخت .[۴].
باوجود مزايايي که در بالا ذکر گرديـد سيـستم PRT داراي محـدوديت هـا و نقـاط ضـعيفي نيـز مي باشد.
از جمله محدوديت ها و نقاط ضعف سيستم PRT مي توان به موارد زير اشاره کرد.
الف ) اين وسيله بيشتر براي سفرهاي تفريحي و به صورت گروهي طراحي شـده و در صـورتي کـه افراد به صورت انفرادي اقدام به سفر کنند، بازدهي سيستم پائين خواهد آمد.
ب ) سيستم حمل و نقل با ويژگي PRT، امکان انجام سفر به صـورت نشـسته و بـدون انتظـار در ايستگاه را فراهم مي کند. اين امر موجب گران شدن سفر با اين سيـستم در مقايـسه بـا سـاير مدهاي حمل و نقل عمومي مي شود. در صورت عدم تخصيص يارانـه ، اسـتفاده از PRT بـراي تمامي شهرونداني که قصد سفر هر روز را با اين وسيله داشته باشند مقرون به صـرفه نخواهـد بود.
ج ) ظرفيت اين سيستم در مقايسه با ساير مدهاي حمل ونقل عمـومي نظيـر اتوبـوس و متـرو و منوريل بسيار پايين است [۵و۶].
در شکل (۱)، تصويري از اين سيستم که مربوط به کمپاني Raytheon است ، ارائه شده است .
۳- روش کار
روش کار براي طراحي سيستم PRT به صورتي که در ادامـه توضـيح داده خواهـد شـد، تـدوين گرديد. ابتدا با در نظر گرفتن اطلاعات موجود، از قبيل حجم ترافيک و کاربري ها، مسير طوري تعيين مي گردد که اتصال کافي بين کاربري هاي توريستي ، تفريحي ، تجاري و مسکوني برقـرار گـردد. فاصـله ايستگاه ها با توجه به ميزان دسترسي مورد نياز و تراکم واحدهاي تجاري و فواصل امـاکن توريـستي و مسکوني مشخص مي شود.
با توجه به اين که سيستم PRT به عنوان سيستم جايگزين سفر با تاکسي و سواري است . بخـشي از تقاضاي انجام سفر با اين وسيله در زونهـاي مجـاور بـه عنـوان تقاضـاي سـفر PRT درنظـر گرفتـه مي شود. اين مقدار با توجه به خـصوصيات عملکـردي سيـستم PRT، شـرايط محيطـي ، خـصوصيات استفاده کنندگان و با الهام از تابع انحراف تقاضاي مطالعات تهران [۷] تعيين شد. سپس با تعيين بعـد گروه از ماتريس مبدأ- مقصد مسافران ، فرض گرديد که در هر کابين به طور متوسـط بـه انـدازه بعـد گروه مسافران ، نفر سوار هر کابين مي شود. در آن صورت با تقسيم تعداد سفر حاصـل از تخـصيص بـا نرم افزار ٢.Emme در هر کمان به بعد گروه ، تعداد کابين هاي موجود در هر کمان در ساعت به دست مي آيد. با در اختيار داشتن تعداد کابين در ساعت در هر کمان سرفاصله زماني بين دو کابين محاسبه مي شود. بديهي است که کمترين سرفاصله زماني بين کابين ها، در کمـاني اسـت کـه داراي بيـشترين حجم است . با توجه به سرفاصله قابل قبول در سيستم PRT که حدودًا ۲ ثانيه است ، قابل قبول بودن سرفاصله ها کنترل شد و در نهايت در مسيرهايي که استفاده از PRT منطقي و قابل قبـول تـشخيص داده شد. اين مسير براساس حداکثر کابين محاسبه شده در کمان هايش ، ايجاد گرديد.
در شکل (۲) فرآيند طراحي سيستم PRT براي جزيره کيش ارائه شده است .
۴- مطالعه موردي
